Janusz SZELKA1
Artur DUCHACZEK2
KONSTRUKCJA I WYPOSAŻENIE MOSTÓW WOJSKOWYCH
W referacie sformułowano wymagania stawiane środkom przeprawowo-mostowym w aspekcie ich użycia
w warunkach kryzysowych (pola walki lub stanach popowodziowych). Zaprezentowano najnowszą generację
konstrukcji i wyposażenia:
- zmechanizowanych mostów towarzyszących - rys. 1 i 2;
- mostów pływających - rys. 3 i 4;
- mostów składanych - wariant odbudowy mostu stałego(rys. 5).
W końcowej części referatu przedstawiono tendencje rozwojowe w zakresie projektowania konstrukcji
i możliwości budowy mostów wojskowych XXI wieku.
1. Wprowadzenie
Przeszkody wodne od zawsze stanowiły i do dziś stanowią duży problem dla wojsk. Utrudniają ich
przemieszczanie się, powodują zagęszczanie się kolumn i zmianę kierunku, tym samym przyczyniają
się do powstawania zatorów i kanalizacji wojsk.
Tak też jest obecnie, mimo iż mobilność pojazdów bojowych i transportowych zwiększyła się
niebywale dzięki osiągnięciom technicznym w zakresie budowy tego sprzętu. Ponadto nadal jest zbyt
mało sprzętu wojskowego zdolnego do pokonywania napotkanych przeszkód terenowych. Możliwości
manewru wojsk w każdym czasie i w różnorodnych warunkach terenowych i pola walki zależeć będą
przede wszystkim od posiadanego przez nich sprzętu przeprawowo-mostowego.
Mając na uwadze powyższe wymagania dotyczące pokonywania przeszkód wodnych przez wojska,
w krajach NATO prowadzone są systematycznie prace nad doskonaleniem sprzętu przeprawowo-mostowego.
Przykładowo:
- udoskonalona wersja mostu LEGUAN o zwiększonej długości przęsła z 26 m do 34 i 42 m;
- prace nad zwiększeniem rozpiętości przęsła mostu FFB z 40 m do 50 m;
- nowa wersja parku pontonowego FSB 2000;
- ciągłe prace modernizacyjne i odmiany konstrukcji składanych typu MABEY.
Oprócz tego podjęto w tych krajach prace nad następną generacją sprzętu mostowego przy
wymienionych niżej założeniach:
- nośność 700 kN (dla pojazdów gąsienicowych) i 1000 kN (dla pojazdów kołowych);
- rozpiętość przęsła dla zmechanizowanych mostów towarzyszących (ZMT) - ponad 40 m;
- modułowy charakter konstrukcji przęsłowej i jej unifikacja dla mostów różnych typów
(towarzyszących i składanych);
- zmechanizowany montaż i składanie mostu przy minimalnej liczebności zespołu obsługowego;
- jak najkrótszy czas urządzania przeprawy mostowej (nawet do 10 minut dla ZMT).
1
Dr hab. inż., prof. WSOWLąd., Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu
2
Kpt. mgr inż., Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu
257
2. Zmechanizowane mosty towarzyszące (ZMT)
ZMT, których sposoby układania podano poniżej, zapewniają:
- krótki czas budowy i demontażu mostu z obydwu brzegów przeszkody;
- łatwość transportu, a tym samym człony mostu o ograniczonych wymiarach w stanie gotowym do
przewozu;
- dużą przepustowość mostu, a więc szeroką jezdnię, długie najazdy i zjazdy;
- łatwą obsługę przez nieliczny personel.
Ponadto, gabaryty tych konstrukcji w położeniu transportowym (szer. do 2,75 m i wys. do 4 m), nie
przekraczają przepisów ruchu drogowego.
Zmechanizowane mosty towarzyszące w zależności od sposobu układania przęsła można podzielić na:
- obrotowe o długości przęsła (10,5 - 13,4 m)- polski SMT-1 i angielski Chieftain nr 9;
- nożycowe (20 - 32 m) - polski BLG, czeski MT-55, francuski AMX-30, amerykańskie AVLB, HAB,
LAB;
- wysuwane o długości (22 - 46 m) - niemieckie: Biber, Lequan 42, MBS, DoFB oraz angielski
system mostowy BR-90;
- rampowe (21,5 - 38,5 m) - niemiecki Ambidromme, francuskie PAA i Gillois.
Obecnie najbardziej rozpowszechnione są mosty wysuwane, które posiadają wiele walorów
przydatnych w warunkach kryzysowych. Są to:
- lepsze (w stosunku do pozostałych) maskowanie przeprawy mostowej;
- dobra obserwacja brzegów przeszkody przez operatorów, a także
- duża stateczność boczna układacza podczas wysuwania przęseł na przeszkodę.
Powszechny sposób budowy tego typu mostów to montowanie konstrukcji przęsłowej na brzegu
wyjściowym i stopniowe jej wysuwanie na przeszkodę terenową.
W grupie zmechanizowanych mostów towarzyszących, szczególną uwagę ze względu na
racjonalność zastosowania w warunkach bojowych zasługuje most MBS (Modular Bridge System
- rys. 1) i DoFB (Dornier Foldable Bridge - rys. 2).
MBS to nowa generacja zmechanizowana mostów modułowych, z rodziny Leguan produkowanych
w Niemczech przez MAN Technologie AC. Ta grupa sprzętu mostowego spełnia wymagania taktyczne
i operacyjne formacji pancernych na polu walki.
Podstawowe dane techniczno-eksploatacyjne mostu MBS:
- 3 moduły mostowe po 9,7 m każdy pozwalają na budowę mostu o długości 9,7 m, 18,7 m, 27,7 m
i szerokości 4,0 m;
- masa modułu mostowego - 5000 kg;
- nośność: MLC 70 - dla pojazdów gąsienicowych;
MLC 100 - dla pojazdów kołowych;
- czas układania przez dwuosobową obsługę: 3-6 minut;
- całkowita masa ok. 61500 kg (most złożony z trzech modułów i podwozia Leopard 2).
Rys. 1. MBS - Modułowy System Mostowy
258
Rys. 2. Budowa mostu DoFB
Komplet mostu DoFB o długości 46 m i szerokości jezdni 4,4 m jest układany na przeszkodzie
terenowej w ciągu jednej godziny przez załogę w składzie 5-6 żołnierzy.
Człony mostów wykonane ze stopów aluminium składają się z dwóch typów przęseł:
1. Przęsła pomocniczego - które jest dz
wigarem o przekroju skrzynkowym zamkniętym
z poprzecznymi przeponami. Dz
wigar montażowy składający się z odcinków brzegowych i środkowych
(ok. 6 m każdy) o przekroju prostokątnym, jest elementem umożliwiającym wysuwanie konstrukcji
nośnej mostu na przeszkodę. Musi więc być stosunkowo lekki, dlatego też do wykonania belki
prowadnicowej zastosowano materiały kompozytowe.
2. Przęsła jezdnego - które składa się z dwóch dz
wigarów o przekroju skrzynkowym, otwartych od
dołu i usztywnionych poprzecznymi przeponami, połączonych zawiasowo ze środkowym pasem
jezdnym. Elementy nośne, to jest przęsło koleinowe i podpory brzegowe wykonane są ze stopów
aluminium. Przęsło koleinowe składa się z powtarzalnych elementów środkowych (dł. 6,9 m),
elementów brzegowych (dł. 6,7 m) oraz ramp wjazdowych (dł. 3,3 m).
Do transportu oba dz
wigary składają się pod pas jezdni, tworząc prostopadłościan o wymiarach
(2,75 x 1,0 x 7,0) m.
3. Wojskowy sprzęt pływający
Do najnowszych konstrukcji pływających można zaliczyć amfibie M3 i bloki pontonowe parku
FSB2. Park przeprawowo-mostowy M3 wykonany jest ze stopów aluminium z jezdnią dostosowaną do
pojazdów gąsienicowych i kołowych o klasie obciążenia MLC 70 i MLC 100.
Istotne zalety tego sprzętu to:
- czas budowy mostu o długości 100 m i szerokości użytkowej 4,76 m (składajacy się z 8 amfibii
M3) nie przekracza 20 minut przy 24-osobowej załodze;
- możliwość budowy promów o szerokości jezdni 4,76 m:
- podwójnego - o klasie obciążenia MLC 70 dla pojazdów gąsienicowych,
- potrójnego - o klasie obciążenia MLC 100 dla pojazdów kołowych lub o masie 2 x 60 t dla
pojazdów gąsienicowych;
259
- możliwość budowy przepraw przy prędkości prądu rzeki do 3,5 m/s;
- przepustowość wynosi 250 pojazdów gąsienicowych na godzinę, przy minimalnej odległości
między nimi - 20 m.
Amfibia M3 pływa przy minimalnej głębokości 1,2 m, za pomocą hydrodymanicznego napędu
strugowodnego. Posiada specjalne najazdy podtrzymywane hydraulicznie, a także żuraw do rozkładania
odcinków brzegowych (ramp o długości 8,35 m każda), sterowany z kabiny kierowcy lub ze stanowiska
na zewnątrz. Resorowanie pojazdu jest pneumatyczne, a zawieszenie kół niezależne. Ponadto pojazd
posiada hydrauliczne urządzenie do wciągania podwozia, które umożliwia jego szybsze wysuwanie
i wciąganie. Dzięki temu urządzeniu uzyskuje się mniejszy opór w wodzie oraz większy prześwit
w czasie jazdy w terenie. Pojazd o masie 25300 kg i parametrach (12,9 x 3,35 x 3,90) m oraz
o promieniu skrętu 23,4 m, ma także możliwość zmiany ciśnienia w oponach podczas jazdy dzięki
czemu dostosowuje się do podłoża.
Część brzegową mostu z amfibii M3 przedstawiono na rys. 3, a kolejne fazy budowy mostu FSB2
na rys. 4.
Rys. 3. Część brzegowa mostu z amfibii M3
Rys. 4. Fazy budowy mostu FSB2.
260
Kryteria, jakie między innymi musi spełniać pływający sprzęt mostowy są następujące:
- szybkość przejścia z jazdy po lądzie do pływania po wodzie;
- bezzwłoczna budowa mostów wojskowych lub promów bez zajmowania rejonów przygotowania
w pobliżu przeszkód wodnych;
- szybkie opuszczenie miejsca przeprawy przy zagrożeniu z powietrza;
- możliwość szybkiego przemieszczenia się i ustawienia mostu w innym miejscu;
- zwrotność na wodzie i niewielka wymagana głębokość wody (ok. 80-130 cm).
Mostem pontonowym z parku FSB2 dzięki stosowanym hydraulicznym rampom brzegowym
można pokonać przeszkody wodne o wysokości brzegów 2,2 m. Szerokość użytkowa jezdni mostu
wynosi 4,1 m, co pozwala na przepustowość 200 pojazdów MLC 70 na godzinę. Czas budowy mostu
o długości 100 m typowym pododdziałem pontonowym wynosi 60 minut.
4. Mosty składane (MS)
Budowa mostów i wiaduktów stanowi istotne ogniwo w systemie przygotowania i utrzymania dróg
manewru, dowozu i ewakuacji. Ważną rolę w wykonaniu tego zadania spełniają mosty składane na
podporach stałych lub pływających. Niejednokrotnie warunki terenowe (skaliste suchodoły, urwiste
brzegi, itp.) pozwalają na budowę wyłącznie mostów składanych. Służą one głównie do zabezpieczenia
przegrupowania drugich rzutów związków operacyjnych i odwodów oraz odbudowy zniszczonych
mostów stałych.
Rozwój MS ukierunkowany jest głównie na wprowadzanie zmian konstrukcyjnych
i technologicznych mostów już istniejących, jak też organizacji ich budowy poprzez stosowanie
nowoczesnych, bardziej wytrzymałych i lekkich materiałów, czy też reorganizacji montażu. Pozwala to
efektywnie zwiększyć zarówno rozpiętość przęsła i jego nośność, jak też skrócić ogólny czas budowy
przeprawy.
Powszechny sposób budowy tego typu mostów, to montowanie konstrukcji nośnej na brzegu
wyjściowym i stopniowe jej wysuwanie na przeszkodę terenową. W zależności od długości mostu
stosowane są podpory pośrednie (stałe lub pływające) lub wyłącznie podpory brzegowe (przy budowie
mostów jednoprzęsłowych).
Na rys. 5 zaprezentowano odbudowę tymczasową mostu w starej osi z wykorzystaniem konstrukcji
składanej typu MABEY w warunkach kryzysowych.
Rys. 5. Odbudowa tymczasowa mostu w starej osi z wykorzystaniem konstrukcji składanej typu MABEY
261
Konstrukcja Mabey przeznaczona jest do celów wojskowych i użyteczności publicznej.
Charakteryzuje się następującymi parametrami:
- szerokość jezdni:
- 3,38 i 4,19 m - ruch jednokierunkowy;
- 6,1 i 7,5 m - ruch dwukierunkowy;
- 9,1 i 10,9 m - dla trzech pasm ruchu;
- składniki krat (4,5 x 2,36) m mają dwukrotnie wyższą wytrzymałość od Bailey'a standardowego;
- długość mostu:
- jednoprzęsłowego: 54 m;
- dwuprzęsłowego: 100 m.
Montaż mostu obydwu wersji jest analogiczny jak w standardowym moście Bailey'a.
5. Tendencje rozwojowe mostów wojskowych
Tendencje rozwojowe w zakresie rozwoju mostów towarzyszących i składanych:
- preferowanie systemu układania przęseł na przeszkodę poprzez wysuwanie z wykorzystaniem
przęsła pomocniczego kosztem rezygnacji z systemu nożycowego;
- zwiększenie długości i nośności konstrukcji przęsłowych poprzez:
a) stosowanie nowych tworzyw (materiałów) o małym ciężarze własnym i dużej wytrzymałości
(stopy aluminium, komponenty);
b) przewóz dodatkowych przęseł na kołowych środkach transportu;
- dążność do skracania czasu układania przęseł mostowych na przeszkodzie poprzez automatyzację
procesów montażu i demontażu (montaż przęsła o długości 40 m nie powinien przekraczać 60
minut).
Tendencje rozwojowe w zakresie rozwoju parków pontonowych:
a) Samobieżnych:
- zmniejszenie liczby pojazdów w komplecie;
- poprawa manewrowości poprzez wprowadzenie silników większej mocy i zastąpienie śrub
napędowych pędnikami strugowodnymi;
- skracanie czasów przygotowania pojazdów do wejścia na wodę, budowy promów oraz mostów
pływających;
- zwiększenie nośności pojazdów poprzez stosowanie dodatkowych pływaków pneumatycznych.
b) Przewoz
nych:
- dominacja parków pontonowych typu wstęga;
- zwiększenie klasy nośności do MLC 70;
- dążność do budowy parków prostych w obsłudze, eksploatacji i naprawie;
- wyposażenie pontonów we własne z
ródła napędu na wodzie bez zbytniego zanurzenia bloku
pontonowego;
- stosowanie w konstrukcji parków wysokowytrzymałościowych stopów aluminium;
- maksymalna standaryzacja i unifikacja.
THE STRUCTURE AND EQUIPMENT OF MILITARY BRIDGES
The authors of the papers have formulated the requirements that crossing and bridging assets have to meet so
that they can be used under crisis conditions (on the battlefield or during postflood states). The following state-of-
the-art structures and equipment have been presented:
- mechanized accompanying bridges - fig. 1 and 2;
- amphibious bridges - fig. 3 and 4;
- foldable bridges - a variant for the reconstruction of a permanent bridge (fig. 5).
In the final part of the paper, the developmental trends in the design of structures and the possibilities of
building military bridges of the 21st century have been presented.
262