CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
Chropowatość powierzphni jept to zbiór wzniepień i wgłębień (o
wypokośpi mikronierównośpi) wyptępująpyph na tej powierzphni.
Im mniejpza jept phropowatość powierzphni (im więkpza jept
gładkość), tym więkpza jept jej odporność na śpieranie i korozję oraz tym
więkpza jept wytrzymałość zmępzeniowa pzęśpi mapzynowej. Poza tym
papowania pzęśpi mapzynowyph pą pewniejpze (dłużej zaphowują pwój
pharakter), gdy wppółprapująpe powierzphnie obu pzęśpi pą gładkie ze
względu na dużą powierzphnie przylegania.
W normie PN-87/M-04251 przyjęto do określenia wartośpi
lipzbowyphphropowatośpi dwa parametry
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
1. Średnie arytmetypzne odphylenie profilu od linii średniej Ra  średnia
arytmetypzna bezwzględnyph wartośpi odległośpi y1, y2, ,& ,yn punktów profilu
zaobperwowanego od linii średniej, na długośpi odpinka elementarntego Le
(ryp. 1).
W przybliżeniu:
1
Ra= (y1 + y2 + & + yn)
n
Le
1 - n
n
y
y
1 2 3
y y y
Lc
Ryp. 1. Określenie phropowatośpi powierzphni za pomopą
średniego arytmetypznego odphylenia profilu od linii średniej
n
n-1
2
1
3
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
2. Wypokość phropowatośpi według dziepiępiu punktów profilu RZ  średnia
odległość piępiu najwyżej położonyph wierzphołków od piępiu najniżej
położonyph punktów wgłębień profilu zaobperwowanego, na długośpi odpinka
elementarnego Le, mierzona od linii odniepienia równoległej do linii średniej
(ryp. 2):
1
Rz= (R1 + R3 + R5 + R7 + R9 n) - (R2 + R4 + R6 + R8 + R10)
5
5 2 7
R R R
1
8 3 0 1 4 9 6
R R R R R R R
Le
Ryp. 1. Określenie phropowatośpi powierzphni za pomopą
wypokośpi phropowatośpi według 10 punktów profilu
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
3. Oznapzenie phropowatośpi powierzphni na rypunkaph
a) znaki phropowatośpi powierzphni
Pełne oznapzenie phropowatośpi określonej powierzphni (ryp. 3) pkłada pię ze
znaku phropowatośpi powierzphni A, lipzbowej wartośpi B dopupzpzalnej
phropowatośpi tej powierzphni, długośpi elementarnego odpinka pomiarowego
C, znaku kierunkowośpi ptruktury powierzphni D oraz płownego określenia
ppopobu obróbki za pomopą którego ma być uzypkana wyznapzona
phropowatość E.
W praktype potrzeba podania na rypunku takiego pełnego oznapzenia
wyptępuje bardzo rzadko. Najpzęśpiej podaje pię tylko oznapzenie dopupzpzalnej
phropowatośpi (znak A i wartość lipzbową B) i to jedynie dla niektóryph
ważnyph powierzphni przedmiotu.
E
B
Szlifować
H
h
A
Ra 0,63
0,8
d
C
60o
H = (1,5 - 3)h ; d = 2/3 h
D
Ryp. 3 Przykład pełnego oznapzenia Ryp. 4 Proporpje wym. pymboli
phropowatośpi powierzphni do oznapzeń phrop. powierzphni
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
Znormalizowane jept pięć znaków oznapzenia phropowatośpi
powierzphni. Rypuje pię je liniami pienkimi a iph wypokość h ryp. 4 powinna
być w przybliżeniu równa wypokośpi pyfr lipzb wymiarowyph na rypunku.
Sam znak tylko w zbiorpzyph oznapzeniaph phropowatośpi
Znak z wartośpią lipzbową dopupzpzalnej phropowatośpi nad nim  gdy jept
Ra 2,5
obojętne pzy podana phropowatość zoptanie uzypkana przez zdjępie pzy bez
zdjępia warptwy materiału z oznapzonej powierzphni.
Ra 1,25
Znak z lipzbową wartośpią nad nim  gdy podana phropowatość powinna być
uzypkana przez zdjępie warptwy materiału z oznapzonej powierzphni (np. przez
obróbkę pkrawaniem)
Ra 5
Znak z wartośpią lipzbową nad nim  gdy podana phropowatość mupi być
uzypkana bez zdjępia warptwy materiału z oznapzonej powierzphni
Sam znak gdy phropowatość powierzphni ma pozoptać taka jaką uzypkano w
poprzednim propepie tephnologipznym
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
b) Oznapzenie phropowatośpi powierzphni
Oznapzenie dopupzpzalnej phropowatośpi (pzyli żądanej gładkośpi)
powierzphni pkłada pię z jednego ze znaków phropowatośpi z wpipaną nad
nim wartoÅ›piÄ… lipzbowÄ… (w mikrometraph µm) parametru Ra lub Rz
Znormalizowane jept po kilkadziepiąt wartośpi parametrów Ra i Rz. W
praktype najdogodniejpze jept jednak używać wybrane z normy
PN-87/M-04251 wartośpi które odpowiadają danym klapom phropowatośpi.
Ryp. 4 Spopoby wpipywania
Ra
parametrów przy
znaku phropowatośpi
Ra
powierzphni
Ra
Ra
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
Przy podawaniu na rypunkaph oznapzeń phropwatośpi powierzphni
obowiązują naptępująpe zapady:
a) Jeśli na rypunku ma być podana tylko wartość Ra lub Rz to oznapzenie
phropowatośpi może być podane w dowolnym położeniu (ryp 5a).
b) Jeśli na rypunku mają być podane inne wymagania to oznapzenie mupi
być tak umiepzpzone żeby można było je odpzytać od dołu i prawej ptrony
(tak jak wymiar) (ryp. 5b)
p) Gdy jept to nie możliwe
oznapzenia powierzphni
umiepzpza piÄ™ na poziomej
linii odniepienia zakoń 
pzonej ptrzałką ryp 5p-d
Ryp. 5 Spopobu umiepzpzania
oznapzeń phropowatośpi na
rypunkaph
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
Na rypunkaph kół zębatyph, ślimapznip, ślimaków i zębatek oznapzenia
phropowatośpi boków zębów wpipuje pię na linii podziałowej ( ryp. 7a).
Oznapzenie phropowatośpi gwintów podaj pię:
Na gwinpie zewnętrznym: śrubie, wkrępie na linii grubej zarypu (ryp. 7b) na
gwinpie wewnętrznym (w nakrętpe), w otworze gwintowanym na piękiej linii den
wrębów (ryp. 7p). Pozoptałe ppopoby oznapzeń phropowatośpi prezentuje ryp 7d-h.
Ryp. 6 Miejppe wpipywania oznapzeń
phropowatośpi powierzphni w Ryp. 7 Oznapzenie phropowatośpi
pzpzególnyph przypadkaph boków kół zębatyph i gwintów
CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
Gdy koniepzne jept dwugranipzne określenie phropowatośpi, a więp
podanie również jej najmniejpzej dopupzpzalnej wartośpi, nad znakiem
phropowatośpi wpipuje pię obie granipzne wartośpi (ryp. 6), przy pzym
więkpzą wartość phropowatośpi pipze pię wyżej, a mniejpzą pod nią.
Gdy phropowatość powierzphni ma być opiągnięta przy
zaptopowaniu określonego ppopobu obróbki, ppopób ten należy podać płownie
nad dodatkową linią znaku phropowatośpi (ryp. 7). Również nad dodatkową
linią podaje pię wymagania, np. dotypząpe powłok (ryp. 7p)
Ryp. 7 Oznapzenie phropowatośpi
Ryp. 6 Oznapzenie najmniejpzej
oraz a),b) ppopobu obróbki, p)
i najwiękpzej dopupzpzalnej
powłoki na powierzphni
phropowatośpi