2012-02-28
Czym jest praca?
" Z fizjologicznego punktu widzenia pracą będzie nazywana każda
czynność wykonywana zawodowo.
" Fizjologia pracy (wg G. Lehmanna) bada fizyczną budowę i czynności
Praca i jej mierniki ciała pracującego człowieka. Celem tych badań jest takie
dostosowanie pracy do człowieka, aby zapewnić możliwie
ekonomiczne wykorzystanie jego siły roboczej, przy uniknięciu
zbędnego wysiłku i zmęczenia, co w rezultacie prowadzi do
wykonania pracy w warunkach racjonalnych z gospodarczego
punktu widzenia.
" Postacie pracy:
- praca fizyczna (mięśniowa);
- praca umysłowa.
Mierzenie pracy vs istota normowania Cele badania czasu pracy
- planowanie, koordynowanie i kontrola przebiegu
" Ustalenie czasu trwania poszczególnych czynności
procesu pracy:
zawodowych
vð okreÅ›lenie iloÅ›ci pracy możliwej do wykonania na danym
" Ustalenie na podstawie systematycznych stanowisku,
vð ustalenie dÅ‚ugoÅ›ci cyklu trwania pracy,
obserwacji i pomiarów czasu rzeczywiście
vð podziaÅ‚ zadaÅ„,
potrzebnego dla wykwalifikowanego pracownika
vð okreÅ›lanie zapotrzebowania na pracowników,
na wykonanie określonej pracy, która została
vð ustalanie stopnia wykorzystania czasu pracy, wykrywanie
uprzednio zbadana, usprawniona i zdefiniowana
przyczyn jego strat,
pod względem technologicznym, organizacyjnym
- racjonalizowanie i usprawnianie metod pracy
z uwzględnieniem wymagań bezpieczeństwa i
(rozpowszechnianie metod najmniej czasochłonnych),
higieny pracy.
- określanie kosztu pracy,
- opracowanie systemu płac i gratyfikacji.
1
2012-02-28
Przerwy w pracy - regeneracja
Zasady stosowania przerw:
1. Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od 15%
całego czasu pracy (tp), a w przypadku prac ciężkich < 20-30% tp.
2. W zależności od ilości wprowadzonych przerw, miejsce ich
umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca siÄ™ w przypadku
występowania:
a) Tylko jedna przerwa  umieÅ›cić jÄ… pomiÄ™dzy 1/3 a ½ tp,
b) 2 przerw  umieścić je tak, by dzieliła tp na 3 części, a czas trwania
drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej.
3. W przypadku ciężkich prac fizycznych ilość ich powinna być większa.
4. Należy dążyć do stosowania przerw częstych, chociaż krótkich, gdyż
efekt wypoczynku jest największy w początkowej fazie jego trwania
(zależność kwadratowa).
Techniki ustalania czasu pracy Fotografia dnia pracy
 badanie ciągłe, o stosunkowo długim czasie trwania,
często wychodzące poza okres jednej lub więcej zmian .
W zależności od celu i przedmiotu badania wyróżniamy:
" indywidualną fotografię dnia roboczego (ciągła obserwacja
pojedynczych stanowisk podczas której zwraca się uwagę na
interesujące nas rodzaje czasów),
" zespołową fotografię dnia roboczego z następującą częstotliwością
obserwacji i notowań:
 co 1 min (do 5 pracowników),
 co 2 min (do 10 pracowników),
 co 3 min (do 15 pracowników),
" fotografiÄ™ na trasie,
" samofotografiÄ™.
2
2012-02-28
Obserwacje migawkowe Chronometraż
" Metoda obserwacji migawkowych polega na wyrywkowej obserwacji
" Wielokrotne obserwowanie i pomiar czasu trwania tej samej
miejsca pracy. Badacz w losowych lub ściśle ustalonych momentach
kontroluje stanowiska i rejestruje zużycie czasu (i wykonywane czynności). czynności:
Opierając się na przeprowadzonych badaniach określa się, ile czasu na
- tempo wykonywania tych samych czynności,
danym stanowisku zostało przeznaczone na pracę a ile zostało
- w identycznych warunkach,
zmarnowane.
- przez tego samego wykonawcÄ™
" Badanie struktury badanego dnia roboczego składa się z trzech etapów: ulega wahaniom w czasie (zmienna wydajność, zdarzenia losowe
1. Etap przygotowawczy - polegający na ustaleniu liczby obserwowanych zakłócające pracę).
obiektów, liczby obserwacji, wyborze frakcji, wybraniu trasy obchodu,
wydrukowaniu formularzy do zapisu wyników.
" Kilkakrotne pomiary tej samej czynności dają różne wyniki. Po
2. Przeprowadzenie obserwacji - prowadzÄ…cy badanie na wyznaczonych
ustaleniu czasu trwania całego cyklu pracy, dzielimy badaną pracę
trasach, rejestruje na formularzu wystÄ…pienie danej frakcji dnia roboczego.
na czynności i wyznaczamy tzw.  punkty graniczne , czyli początek
3. Obliczenia i interpretacja rezultatów - etap polegający na zsumowaniu
oraz koniec wykonywanych czynności
wystÄ…pienia frakcji na wszystkich stanowiskach oraz wyliczeniu
wskaz
ników struktury. Wyniki przedstawiane są w postaci graficznych
prezentacji - diagramów struktury
Norma pracy Odmiany norm pracy
" NORMA CZASU
Miernik wyrażający w określonych jednostkach
 określa niezbędny czas na wykonanie określonego procesu,
nakład pracy, ustalony do wykonania danego
zadania lub operacji.
" NORMA WYDAJNOÅšCI
zadania roboczego w określonych warunkach,
 stanowi odwrotność normy czasu i określa ilość
uznany za niezbędny ze względów
usług/zadań podawaną w jednostkach wymiernych.
technicznych, ekonomicznych i
" NORMA OBSA
UGI
 ustala ekonomicznie uzasadnioną liczbę urządzeń
organizacyjnych (uwzględniający wymagania
przydzielonych do obsługi jednemu pracownikowi.
fizjologii pracy).
" NORMA OBSADY
 określa wielkość zespołu pracowników przydzielonych do
wykonania określonych zadań czy obsługi urządzeń.
3
2012-02-28
Pracochłonność a czas trwania procesu
Norma czasu a norma wydajności
Nc  norma czasu - ilość godzin niezbędna wykonania jednostki
PRACOCHA
ONNOŚĆ ROBÓT
produkcji
ILOŚĆ CZASU POTRZEBNA NA WYKONANIE
Nw  norma wydajności  ilość produkcji wykonana w
jednostce czasu
DANEGO ZADANIA.
ZALEŻNOŚĆ:
Pracochłonność = Ilość robót/Norma
Nw=1/Nc
wydajności
CZAS TRWANIA PROCESU =
zakładając 8-godzinna zmianę otrzymamy Nw=8/Nc
PRACOCHA
ONNOŚĆ/ILOŚĆ PRACOWNIKÓW
otrzymujemy normę wydajności dziennej (na zmianę)
Struktura normy czasu
Określanie norm pracy
Met.
doświadczalno- Met. analityczne
badawcze
W oparciu o katalogi
4
2012-02-28
Katalogi Katalogi
Jednostkowy nakład rzeczowy 
nakład rzeczowy czynników
" Dotyczą różnych robót budowlanych (np.
produkcji: robocizny (R),
materiałów (M) oraz pracy roboty ziemne i przygotowawcze, konstrukcje
sprzętu (S), ujęty w katalogach
budowlane, remonty, konstr. inżynierskie,
lub ustalony na podstawie analizy
indywidualnej.
instalacje, roboty drogowe)  każdy z tomów
Katalogi  wszelkiego rodzaju
może być poświęcony innemu rodzajowi robót
publikacje określające dla
szczegółowo opisanych robót
" Mają różną aktualność (o dziwo  technologia
rodzaj i ilości jednostkowych
nakładów rzeczowych.
budowlana rozwija siÄ™)
" Mają różny poziom szczegółowości oraz
zakresu - agregacja
Katalogi Katalogi
Zastosowanie
PRZYKA
ADY
üð KNR  Katalog nakÅ‚adów rzeczowych
1. Kosztorysowanie robót budowlanych  pozwalają
üð KNNR  Kosztorysowe normy nakÅ‚adów rzeczowych
wyliczyć wartość kosztów bezpośrednich (R, M, S)
üð KSNR  Katalog scalonych nakÅ‚adów rzeczowych stanowiÄ…c podstawy rzeczowe kosztorysowania i dalej
w oparciu o formuły kosztorysowe pozwalają określić
üð NNRNKB  NakÅ‚ady norm rzeczowych na konstrukcje
wartość ceny kosztorysowej. Nie są podstawą
budowlane
obowiÄ…zujÄ…cÄ…
üð TZKNBK  Tymczasowe zakÅ‚adowe katalogi norm
2. Planowanie robót budowlanych (tzw. funkcja
budowlano konserwatorskich
nakładcza)  w oparciu o nakłady oraz określoną ilość
üð KNP  Katalogi norm pracy
robót budowlanych (przedmiar/obmiar) pozwalają
üð KJNZMB  Katalogi jednostkowych norm zużycia
określić czas trwania robót budowlanych. Niezbędna
materiałów budowlanych
jest znajomość/założenie wielkości dostępnych
zasobów
5
2012-02-28
Katalogi
" Układ
1. Część opisowa (założenia, zasady
przedmiarowania, warunki szczególne)
2. Część tabelaryczna  zawiera nakłady
rzeczowe dotyczące określonej roboty
budowlanej
Kwantyfikacja procesu budowlanego
" Proces produkcyjny - całokształt operacji, czynności i
ruchów roboczych związanych z wytworzeniem produktu,
jego części lub elementu składowego.
" Proces technologiczny - proces produkcyjny obejmujÄ…cy
metodycznie wszelkie operacje robocze powodujÄ…ce
przemiany fizyczne i chemiczne produktu jego części lub
elementu składowego.
" Proces budowlany - zespół technologicznie powiązanych ze
sobÄ… operacji roboczych dokonywanych na placu budowy
lub zapleczu niezbędnych do realizacji budowli lub jej
części.
6
2012-02-28
" Operacja robocza jest to organizacyjnie niepodzielna i jednorodna pod
" Proces budowlany prosty - jest to proces składający się z
względem technologicznym część procesu budowlanego charakteryzująca
powiÄ…zanych technologicznie ze sobÄ… operacji roboczych
siÄ™:
wykonywanych przez robotników jednego zawodu,
- niezmiennym składem robotników,
względnie maszynę jednoczynnościową (przykładem może
- używaniem tych samych narzędzi,
tu być wykonanie zbrojenia belki żelbetowej).
- wbudowaniem jednego rodzaju materiału, półfabrykatu itp. (Przykładowo,
cięcie stali zbrojeniowej, montaż szkieletu zbrojeniowego itp.).
" Proces budowlany złożony - jest to proces budowlany,
" Czynność robocza - jest to zespół ruchów stanowiących odrębne działanie
składający się z rożnych prostych procesów roboczych ściśle
charakteryzujące się ścisłym określonym zadaniem i będące na ogół
powiÄ…zanych technologicznie i organizacyjnie i majÄ…cy na
fragmentem operacji roboczej (Przykładowo może to być: odmierzanie
celu wytworzenie określonego elementu budowli
długości pręta do przecięcia, przenoszenie pręta o odmierzonej długości ,
(Przykładem może tu być wytworzenie belki żelbetowej, przecięcie pręta nożycami itp.).
która składa się z następujących procesów prostych:
ustawienie deskowania, montaż zbrojenia, ułożenie " Ruch roboczy jest to najmniejszy fragment działania produkcyjnego, przy
którym następuje dotknięcie przez robotnika urządzenia, narzędzia,
mieszanki betonowej i rozdeskowanie).
elementu budowli lub prefabrykatu ich przesunięcie lub obrót.
Określamy wydajność na podstawie katalogu
DANE:
KATEGORIA GRUNTU II
Procesy budowlane
ILOŚĆ ROBÓT 87 M3
Procesy pomocnicze Procesy zasadnicze
Wykop na odkład
Złożony proces budowlany
Procesy proste
Operacje robocze
Czynności robocze
Ruchy robocze
7
2012-02-28
Harmonizacja
Doprowadzenie do sytuacji, w której w ramach jednego
procesu gdzie występują różne elementy związane z
produkcją (różne zawody, maszyny  o właściwych sobie
wydajnościach) uzyskuje się zgodność w zakresie tempa
realizacji operacji robót, często poprzez określenie tzw.
wydajności reprezentatywnej
8