Organizacja produkcji
typy
formy
odmiany
Definicja planowania
procesów
Planowanie procesów wiąże się z podjęciem
decyzji o rodzaju produkcji.
Daje szczegółowy opis operacji potrzebny do
wytwarzania produktów.
Jego celem jest osiągnięcie najwyższej
możliwej wydajności.
1
Projektowanie procesów - cel
Większość procesów wymaga pracy człowieka muszą
być one odpowiednio projektowane, analizowane i
usprawniane.
Celem projektowania jest ustalenie optymalnego
przebiegu procesu, co wymaga podejmowania
szeregu decyzji dotyczących m.in.:
zakresu procesu realizowanego w danej jednostce,
typu procesu (jednostkowy, seryjny czy masowy),
poziomu mechanizacji i automatyzacji,
szczegółowego sposobu realizacji poszczególnych
działań.
Typy produkcji - definicja
Typ produkcji  to zespół cech organizacyjno 
technicznych charakteryzujących dany proces
produkcji.
Określa on z jednej strony stopień powtarzalności zadań
na poszczególnych stanowiskach, z drugiej zaś strony
skalę i stopień zróżnicowania produktów.
Można go rozpatrywać w skali całego przedsiębiorstwa
lub pojedynczego stanowiska roboczego.
Typ produkcji w skali makro jest determinowany liczbą
wytwarzanych asortymentów oraz skalą produktów w
poszczególnych asortymentach.
Typy produkcji stosowane są w zależności od wielkości
produkcji i zróżnicowania produktów  podstawowe
kryteria.
2
Czynniki wpływające na wybór
typu produkcji
wielkości produkcji
zróżnicowanie produktów
projektowanie produktów
ogólny popyt
zmiany w popycie  np. sezonowość
Czynniki wpływające na wybór
typu produkcji
elastyczność produktu
zasoby ludzkie
automatyzacja
jakość produktu
finanse  kapitał + koszt instalacji
3
Typy procesów produkcyjnych
Analizując procesy produkcyjne, można wyróżnić kilka
podstawowych typów działań wytwórczych, z których każdy
ma inną charakterystykę kosztów, czasu wprowadzania
zmian itp. Poniżej wymieniono podstawowe typy produkcji:
Produkcja jednostkowa  pojedynczy produkt;
Produkcja małoseryjna  praca rzemieślnicza polegająca
na wytwarzaniu kilku podobnych produktów;
Produkcja seryjna  pozwalająca na wytwarzanie dużych
serii powtarzalnych produktów;
Produkcja masowa - oznacza wytwarzanie dużej liczby
identycznych produktów;
Produkcja ciągła  to np. rafinacja ropy naftowej czy
produkcja papieru.
Produkcja jednostkowa
wykonywanie pojedynczych wyrobów
zazwyczaj na konkretne zamówienie klienta
wg wymagań i specyfikacji
szeroki asortyment produkcji
mała skala produkcji
duża pracochłonność
uniwersalne maszyny i urządzenia o dużej
elastyczności
wykorzystanie maszyn i urządzeń jest niskie
4
Produkcja jednostkowa
wysoko wykwalifikowani pracownicy
ludzie chętnie pracują ze względu na dużą
różnorodność pracy
rozbudowane planowanie
zazwyczaj wysoki koszt jednostkowy
duży udział przerw w procesie produkcyjnym
przykłady: budowa statku, mostu, wieżowca,
pisanie książek, oprogramowania komputer.
Produkcja małoseryjna
wykorzystywana zazwyczaj w niewielkich uniwersalnych
warsztatach rzemieślniczych, w których pojawiają się różne
zamówienia na niewielkie partie produktów
wąski asortyment produktów
wykonywanie 25-100 operacji na stanowisku roboczym
zazwyczaj maszyny i urządzenia mają stałe rozmieszczenie
produkty są przemieszczane w zależności od charakterystyki
wyrobu
charakteryzuje się niską wydajnością, oferując w zamian
możliwość szybkiej zmiany asortymentu produkcji
wykwalifikowana załoga
duże magazynowanie zasobów, ale małe ich wykorzystanie
przykłady: produkcja specjalistycznych pojazdów, łodzi
rybackich, mebli, restauracje, agencje turystyczne
5
Produkcja małoseryjna
Rys. 7.1. Produkcja małoseryjna  przemieszczanie produktu w czasie produkcji następuje w
zależności od wymaganych operacji (D. Waters, Zarządzanie produkcją)
Produkcja seryjna
średnie zróżnicowanie produktów
produkty wytwarzane w seriach
standaryzacja produktów
przydatny w średnim rozmiarze produkcji
potrzeby klienta znane z wyprzedzeniem
popyt na produkt zmienny
nadprogramowo wyprodukowane partie
składowane są w magazynie
6
Produkcja seryjna
większa specjalizacja maszyn
średni poziom kwalifikacji pracowników
przykłady: wydawcy książek, produkcja obuwia,
ubrań, farmaceuci, towarzystwa ubezpieczeniowe
Nie ma ścisłe określonych granic ilościowych
precyzujących zaliczenie do określonej odmiany
produkcji seryjnej, gdyż to zależy od rodzaju wyrobu
oraz liczby operacji wykonywanych na stanowisku
roboczym
średnioseryjne (5 do 25 operacji)
wielkoseryjne (2 do 5-10 operacji)
Produkcja masowa
wykorzystywana w wytwarzaniu dużej liczby
powtarzalnych produktów
produkcja dóbr zużywanych masowo i dóbr
powszechnego użytku
charakteryzuje się wysoką wydajnością i małą
elastycznością
zmiana produktu najczęściej wymaga zmiany
ustawienia maszyn
wyspecjalizowane urządzenia
wysoki stopień wykorzystania narzędzi i maszyn
łatwość przejścia na automatyzację produkcji
7
Produkcja masowa
równomierny, wysoki popyt na produkt
produkcja na magazyn - MTS
niskie koszty jednostkowe
relatywnie krótkie cykle produkcyjne
pracownicy mogą mieć niskie kwalifikacje
monotonna praca - pracownik  może czuć
się jak  maszyna
przykłady: samochody, produkty AGD tj.
pralki, lodówki, telewizory, komputery, gazety
Produkcja masowa
Rys. 7.2. Produkcja masowa z wyposażeniem ustawionym w linię produkcyjną
(D. Waters, Zarządzanie produkcją)
8
Produkcja ciągła
wykorzystywana w wytwarzaniu dużej
liczby pojedynczych produktów lub grup
pokrewnych produktów
produkt jest raczej strumieniem materii
produkcja na magazyn/zapas - MTS
wysoko wyspecjalizowany sprzęt 
może pracować 24h bez przezbrojeń i
zakłóceń
Produkcja ciągła
automatyzacja produkcji
produkcja wysoce kapitałochłonna
niskie koszty jednostkowe
niewielki nakład pracy
przykłady: rafinacja ropy naftowej,
browarnictwo, produkcja papiernicza,
cukrownie, nadzór policyjny, rozgłośnie
telewizyjne
9
Różnice między procesami produkcyjnymi
PRODUKCJA
Jednostkowa Małoseryjna Seryjna Masowa Ciągła
Wielkość Pojedyncze Mała Średnia Bardzo wysoka Ciągły strumień
produkcji egzemplarze
Zmienność Każdy Znacząca Rzadka Mała Żadna
produktu produkt inny
Częstość Ciągła Częsta Sporadyczna Żadna Żadna
zmian
produktu
Wyposażenie Uniwersalne Uniwersalne Trochę Specjalistyczne Specjalistyczne
jednostkowe wyspecjalizo
wane
Liczba Duża Duża Mniejsza Mała Mała
operatorów
Poziom Wysoki Wysoki Średni Niski Niski
kwalifikacji
Koszty Niskie Niskie Średnie Wysokie Bardzo wysokie
kapitału
Koszty Wysokie Wysokie Średnie Niskie Niskie
jednostkowe
Zróżnicowanie produktów
i wielkość produkcji
Przedstawiona macierz zawiera charakterystykę typu produkcji w
zależności od wielkości produkcji i zróżnicowania produktów.
Rys. 7.3. Typy produkcji oraz wiążące się z nimi zróżnicowanie produktów i wielkość produkcji (D.
Waters, Zarządzanie produkcją)
10
Formy organizacji produkcji
Definicja
Określa sposób przepływu materiału
między poszczególnymi stanowiskami
roboczymi w cyklu produkcyjnym
1. Produkcja niepotokowa
2. Produkcja potokowa
Produkcja niepotokowa
Produkcja niepotokowa to taka produkcja, w
której kierunek przebiegu przedmiotu
produkcji między stanowiskami jest zmienny,
czyli przedmiot może przechodzić od jednego
stanowiska do innych stanowisk w dowolnej
kolejności. Więz
między stanowiskami nie jest
ściśle określona, kolejność operacji natomiast
może być zmienna.
Tę formę organizacji stosuje się najczęściej w
produkcji jednostkowej i małoseryjnej.
11
Produkcja potokowa
Produkcja potokowa charakteryzuje się ściśle
określonym powiązaniem stanowisk pracy, a przebieg
przedmiotu produkcji ma wyraz
nie wyznaczoną trasę
i ustalony kierunek. Stanowiska pracy rozmieszczone
są w kolejności przebiegu procesu produkcyjnego i
przedmiot produkcji przechodzi z jednego stanowiska
na drugie ściśle określone stanowisko. Obróbka
przedmiotu produkcji odbywa się w zasadzie bez
przerwy.
System potokowy znajduje najczęściej zastosowanie w
produkcji masowej i wielkoseryjnej.
Odmiany organizacji produkcji
12
Forma Według kryterium techniczno-ekonomicznego
organizacji
Niepotokowa Potokowa
produkcji i
charakter
Produkcja niepowtarzalna Asynchroniczn Synchroniczny przepływ wyrobów produkowanych wielkoseryjnie i masowo
przepływu
wyrobów pojedynczych lub w y powtarzalny
wyrobów
krótkich seriach przepływ
wyrobów
W komórkach W komórkach W komórkach
W komórkach przedmiotowych
technologicznych przedmiotowych technologicznych
Gniazda Linie Potoki Potoki z Potoki z Potoki
przedmiotowe produkcyjne asynchroniczne synchronizacją przymusowym zautomatyzowane
naturalną taktem
Typ produkcji 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Jednostkowy Jednostkowa Jednostkowa Jednostkowa Jednostkowa
technologiczna przedmiotowa technologiczna grupowa
niepowtarzalna niepowtarzalna powtarzalna
Małoseryjny Małoseryjna Małoseryjna Małoseryjna Małoseryjna Małoseryjna
technologiczna przedmiotowa technologiczna grupowa liniowa
niepowtarzalna niepowtarzalna powtarzalna
Średnioseryjny Średnioseryjna Średnioseryjn Średnioseryj Potok złożony
technologiczna a grupowa na liniowa
powtarzalna
Wielkoseryjny Wielkoseryjna Wielkoseryjn Potok zmienny Potok Potok z Potok zmienny
grupowa a liniowa asynchroniczny zmienny przymusowym zautomatyzowany
zsynchronizo taktem
wany z
naturalną
synchronizacją
Masowy Masowa Potok stały Potok stały Potok stały z Potok stały
liniowa asynchroniczny zsynchronizo przymusowym zautomatyzowany
wany z taktem
naturalną
synchronizacją
Techniki wytwarzania - klasyfikacja
Ważną kwestią przy planowaniu produkcji jest
ustalenie poziomu automatyzacji i
mechanizacji procesu.
1. Systemy ręczne (produkcja jednostkowa i
małoseryjna)
2. Systemy zmechanizowane (produkcja
seryjna)
3. Systemy zautomatyzowane (produkcja
masowa i ciągła)
13
Automatyzacja produkcji
Typ wykorzystywanej automatyzacji zależy od wielkości produkcji:
Sztywna automatyzacja  jest odpowiednia do masowej, rzadko
zmienianej produkcji;
Elastyczna automatyzacja  jest odpowiednia do dużych partii
produkcyjnych, często ulegających zmianie.
W ramach elastycznej automatyzacji wyróżniamy:
obrabiarki sterowane numerycznie (NC),
obrabiarki sterowane komputerowo (CNC),
systemy produkcyjne wspomagane komputerowo (CAM),
komputerowo zintegrowane wytwarzanie (CIM).
Typy organizacji produkcji 
ścisły związek ze stanowiskami roboczymi
Typ organizacji produkcji związany jest z
wielkością produkcji i stopniem specjalizacji
stanowisk roboczych.
Typ produkcji Liczba Stanowisko Stanowisko Stanowisko
operacji uniwersalne specjalizowane specjalne
Jednostkowy Nieokreślona TAK NIE NIE
Małoseryjny > 20 TAK Raczej NIE NIE
Średnioseryjny 5  20 TAK TAK NIE
Wielkoseryjny 2  10 NIE TAK Raczej TAK
Masowy 1 NIE TAK TAK
Tablica 3.30. Typy produkcji a stosowanie stanowisk roboczych. (E. Pająk Zarządzanie produkcją)
14
Stanowiska robocze
uniwersalne  najbardziej elastyczne, mogą
wykonywać wiele operacji związanych z daną
technologią, nie zapewniają wysokiej
wydajności, operator o wysokich
kwalifikacjach
specjalizowane  zawężony zakres
zastosowania ograniczony do pewnej klasy
produktów, większa wydajność obróbki
specjalne  najmniej elastyczne, zakres
zastosowania zawężony do jednej lub dwóch
części z danej klasy produktów, wysoka
wydajność
Formy organizacji produkcji
Forma organizacji produkcji określa sposób
przepływu materiału między poszczególnymi
stanowiskami roboczymi
Podział ze względu na rozmieszczenie stanowisk
roboczych:
formy gniazdowe i liniowe
Podział ze względu na sposób przepływu
materiału:
formy potokowe i niepotokowe
15
Produkcja niepotokowa
Produkcja niepotokowa dla niskich typów -
brak ścisłego systematycznego powiązania
procesem produkcyjnym stanowisk pracy
wykonujących kolejne operacje, brak
regularnej powtarzalności produkcji.
Stanowiska wykonują różne przypadkowo
przydzielane operacje produkcyjne. Produkcja
niepotokowa wykonywana jest w komórkach
produkcyjnych zwanych gniazdami.
Gniazda mogą być podzielone wg:
specjalizacji technologicznej
specjalizacji przedmiotowej
Produkcja niepotokowa  cechy:
niski stopień specjalistycznego
oprzyrządowania,
duża ilość zapasów produkcji w toku,
charakteryzuje się bieżącym
przydzielaniem zadań poszczególnym
stanowiskom roboczym.
16
Produkcja potokowa
Produkcja potokowa dla wysokich typów.
Forma organizacji, w której realizuje się
zadania w sposób ciągły. Produkcja potokowa
odbywa się w strukturach zwanych liniami
potokowymi. Przepływ jest jednokierunkowy i
następuje bez przerw.
Wykorzystuje ścisłe powiązanie stanowisk
roboczych, przydział konkretnych czynności i
operacji do określonych stanowisk roboczych
oraz powtarzalność takich samych wyrobów.
Produkcja potokowa  cechy
wysokim stopniem wykorzystania
maszyn i urządzeń specjalistycznych,
minimalizacja zapasów produkcji w
toku,
ustabilizowanym charakterem wielkości
produkcji w toku,
małą elastycznością,
17
Produkcja potokowa  cechy
opiera się na specjalizacji
przedmiotowej,
skrócenie dróg transportowych,
skrócenie cyklu produkcyjnego,
łatwość przenoszenia się zakłóceń
dowolnego elementu tej struktury
produkcyjnej na całą tę strukturę,
niska przestawialność na inną produkcję
 niska elastyczność
Produkcja potokowa  odmiany
potok synchroniczny  gdzie zachowana jest
ciągłość procesu produkcyjnego,
potok asynchroniczny  charakteryzuje się brakiem
ustalonego rytmu, występują pewne procesy
zakłócające równomierność przebiegu produkcji,
może to być spowodowane wykorzystaniem
maszyn, urządzeń o różnej wydajności wzorcowej,
potok z wymuszonym rytmem  rytm tu jest
wymuszony, narzucony m.in. poprzez odpowiednie
środki transportu międzystanowiskowego,
potok zautomatyzowany  występuje zarówno
automatyzacja procesów wytwórczych jak i operacji
transportu dzięki czemu możliwe jest centralne
sterowanie przebiegiem produkcji.
18
Gniazdowa forma organizacji
Gniazdowa forma organizacji jest
wynikiem przedmiotowej specjalizacji
systemu produkcyjnego. Produkty
wykazują podobieństwo technologiczne.
Asortyment produktów jest szeroki.
Może być produkowanych jednocześnie
wiele różnych wyrobów.
Gniazdowa forma organizacji  podział
gniazda technologiczne  grupowane są
urządzenia technologiczne według swojego
przeznaczenia np.: gniazda tokarek, szlifierek,
frezarek&
gniazda przedmiotowe  grupowane są
urządzenia pozwalające na wytwarzanie
części określonej klasy np.: gniazdo
korpusów, wałków&
19
Gniazda przedmiotowe 
rozmieszczenie stanowisk roboczych
Rys. 3.68. Gniazda przedmiotowe  rozmieszczenie stanowisk: a) wg faz procesu technologicznego, b) komórkowe
(E. Pająk Zarządzanie produkcją)
Liniowa forma organizacji
Liniowa forma organizacji produkcji odpowiada
przedmiotowej specjalizacji systemu produkcyjnego.
Produkowane wyroby wykazują znaczne
podobieństwo w odniesieniu do wszystkich lub
większości operacji technologicznych, a także ich
kolejności. Rozmieszczenie stanowisk jest zgodnie z
kolejnością wykonywania operacji i najczęściej są
połączone przenośnikami. Zmierza się do zachowania
określonego taktu linii dla danej partii wyrobów.
Takt linii  czas między wykonaniem dwóch kolejnych
przedmiotów
20
Typ produkcji  koszty, wielkość
popytu - zadanie
Przedsiębiorstwo planuje produkcję
nowego wyrobu. Przewiduje popyt w
wysokości 25 tys. sztuk rocznie.
Typ produkcji Roczne koszty stałe Zmienne koszty
jednostkowe
Małoseryjna 100 000 50
Seryjna 250 000 40
Masowa 1 000 000 15
Jaki typ produkcji wybrać? Jaki popyt jest
najlepszy dla danego typu produkcji?
Typ produkcji  koszty, wielkość
popytu - odpowiedz

Produkcja małoseryjna dla 0100000 + 50xP = 250000 + 40xP
P=15000
Produkcja seryjna dla 15000250000 + 40xP = 1000000 + 15xP
P=30000
Produkcja masowa dla P>30000
Odpowiedz
: Przedsiębiorstwo powinno
zdecydować się na produkcje seryjną
21
Analiza procesów
Jednym z prostszych
sposobów wizualizacji
i analizy procesu jest
sporządzenie jego
diagramu. W zależności od
potrzeb na diagramie
można zamieścić jedynie
kolejność operacji lub
wzbogacić go o lokalizację
przestrzenną i
wykonawców zadań.
Rys. 7.10. Nieformalny schemat procesu
(D. Waters, Zarządzanie produkcją)
22