Część II. Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Nr kodu zdającego & & & & & & & &
Ministerstwo Sprawiedliwości
Departament Zawodów Prawniczych i Dostępu do Pomocy Prawnej
TRZECI DZIEC

EGZAMINU RADCOWSKIEGO
21 MARCA 2013 r.
CZ
ŚĆ TRZECIA EGZAMINU
zadanie z zakresu prawa cywilnego
Pouczenie:
1. Zadanie oznacza się indywidualnym kodem.
a. W przypadku rozwiązywania zadania w formie odręcznej, zdający wpisuje numer
kodu na pierwszej stronie zadania i na każdej stronie pracy zawierającej rozwiąza-
nie zadania.
b. W przypadku rozwiązywania zadania przy użyciu sprzętu komputerowego, zda-
jący wpisuje numer kodu na pierwszej stronie zadania oraz w oknie aplikacji do
zdawania egzaminów prawniczych, zgodnie z wyświetlonym komunikatem (nu-
mer kodu będzie automatycznie wstawiany na każdej stronie pracy).
2. Nie jest dopuszczalne w żadnym miejscu zadania i pracy zawierającej rozwiązanie za-
dania wpisanie własnego imienia i nazwiska ani też podpisanie się własnym imieniem
i nazwiskiem.
3. Czas na rozwiązanie zadania wynosi 360 minut.
4. Zadanie z zakresu prawa cywilnego zawarte jest na 32 ponumerowanych stronach
(łącznie ze stroną tytułową i informacją dla zdającego). W razie braku którejkolwiek
ze stron, należy o tym niezwłocznie zawiadomić Komisję Egzaminacyjną.
594
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Informacja dla zdającego
1. Po zapoznaniu się z treścią zadania  przygotowanymi na potrzeby egza-
minu aktami, proszę przygotować  jako pełnomocnik pozwanego  rad-
ca prawny Paweł Ryski apelację od wydanego w sprawie wyroku, albo
w przypadku uznania, że brak jest podstaw do jej wniesienia, proszę spo-
rządzić opinię prawną  z uwzględnieniem interesu reprezentowanej przez
siebie strony.
2. Należy założyć, że:
 wszystkie pisma procesowe stron oraz orzeczenia sądu, zarządzenia,
protokoły i opinia zostały podpisane przez uprawnione osoby, a zło-
żone w sprawie dokumenty mają formę prawidłowo sporządzonych
odpisów,
 w aktach sprawy znajdują się wszystkie wymagane zarządzenia oraz
dowody doręczeń,
 prawidłowo uiszczono opłatę skarbową od pełnomocnictw, opłatę od
pozwu i zaliczkę na biegłego.
3. Pod sporządzoną apelacją lub opinią należy podać imię i nazwisko osoby,
która winna złożyć podpis pod tym pismem.
4. W razie przygotowania apelacji należy przyjąć, że sądem drugiej instancji
jest Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny, adres: Pl. Krasińskich
2/4/6, 00-207 Warszawa.
5. Data pracy zawierającej rozwiązanie zadania powinna wynikać z przedsta-
wionego stanu faktycznego.
595
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
prezentata: Warszawa, 12.12.2011 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
wpływ: 13.12.2011 r.
st. sekr. Ewa Kot
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
zam. 41-906 Bytom, ul. Słoneczna 12/38
reprezentowany przez pełnomocnika
adw. Ewę Kuś, Kancelaria Adwokacka
ul. Jana Pawła II 17 lok. 45, 00-102 Warszawa
Pozwany: Adam Musiał
zam. 00-412 Warszawa, ul. Dobra 13/17
Wartość przedmiotu sporu: 118 919 zł
POZEW O ZACHOWEK
Działając w imieniu powoda, którego pełnomocnictwo załączam, niniejszym wnoszę o:
1. zasądzenie od pozwanego Adama Musiała na rzecz powoda Zbigniewa Linkusa kwo-
ty 118 919 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4.3.2010 r. do dnia zapłaty;
2. zasądzenie od pozwanego Adama Musiała na rzecz powoda Zbigniewa Linkusa zwro-
tu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisa-
nych.
Ponadto wnoszę o:
3. przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda,
4. wydanie wyroku zaocznego w przypadkach prawem przewidzianych,
5. nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,
6. dopuszczenie dowodów z dokumentów załączonych do pozwu.
UZASADNIENIE
Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy  Śródmieścia w War-
szawie, II Wydział Cywilny z dnia 4.3.2010 r., sygn. akt II Ns 1027/10, pozwany Adam
Musiał nabył w całości spadek po swojej babce Annie Linkus, na podstawie testamentu
z dnia 25.5.2005 r.
Dowód: odpis skrócony aktu zgonu Anny Linkus oraz odpis postanowienia spadkowe-
go II Ns 1027/10.
Powód jest synem zmarłej Anny Linkus. Do jej spadkobierców ustawowych należy
oprócz niego jego siostra, a córka zmarłej  Ewa Musiał, której synem jest pozwany.
596
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia powoda i Ewy Musiał.
W skład spadku po Annie Linkus wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego
Nr 25 przy ul. Świętokrzyskiej 18 w Warszawie, wraz z udziałem w nieruchomości wspól-
nej, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy  Mokotowa, X Wydział Ksiąg Wieczystych
prowadzi księgę wieczystą Nr WA4M/001243123/8, o wartości 475 676 zł.
Powodowi, jako spadkobiercy ustawowemu zmarłej Anny Linkus, przysługuje prawo
do zachowku. Gdyby spadkodawczyni nie sporządziła testamentu, spadek nabyłby on
i jego siostra po połowie. Zgodnie zatem z art. 991 ż 1 KC, zachowek należny powodowi
wynosi połowę wartości udziału, który by dziedziczył.
Biorąc pod uwagę wartość spadku  475 676 zł  przysługujący powodowi zachowek
stanowi kwotę 118 919 zł, która winna być zasądzona z odsetkami od dnia wydania posta-
nowienia spadkowego, bowiem wówczas powstało roszczenie powoda.
Powód kilkakrotnie podejmował próby uzyskania zachowku, ale nie dochodziło do po-
rozumienia z pozwanym w tej kwestii.
Z ostrożności procesowej, na wypadek kwestionowania przez pozwanego wysokości
kwoty zachowku, wnoszę o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. wyceny nierucho-
mości na okoliczność wartości rynkowej spadkowego mieszkania położonego w Warsza-
wie, przy ul. Świętokrzyskiej 18/25.
Mając na uwadze powyższe, pozew niniejszy jest konieczny i zasadny.
Adwokat
Ewa Kuś
(podpis)
Załączniki:
 pełnomocnictwo,
 odpis pozwu z załącznikami,
 dowód uiszczenia opłaty od pozwu  5946 zł.
597
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
[Godło państwowe]
POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA
Województwo mazowieckie
Urząd Stanu Cywilnego w Warszawie-Śródmieście
Odpis skrócony aktu urodzenia
Nazwisko  Linkus
Imię (imiona)  Zbigniew Tadeusz
Data urodzenia  8 lipca tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego pierwszego roku 1961 r.
Miejsce urodzenia  Warszawa
Nazwisko i imię (ojca)  Marian Linkus
Nazwisko rodowe (ojca)  Linkus
Imię i nazwisko rodowe (matki)  Anna Oliska
Poświadcza się zgodność powyższego
odpisu z treścią aktu urodzenia Nr V/1589/61
Warszawa, dnia 30.5.2010 r.
Kierownik
Urzędu Stanu Cywilnego
Marek Kowalski
(podpis)
598
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
[Godło państwowe]
POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA
Województwo mazowieckie
Urząd Stanu Cywilnego w Warszawie-Śródmieście
Odpis skrócony aktu urodzenia
Nazwisko  Linkus
Imię (imiona)  Ewa Linkus
Data urodzenia  12 grudnia tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego trzeciego roku 1963 r.
Miejsce urodzenia  Warszawa
Nazwisko i imię (ojca)  Marian Linkus
Nazwisko rodowe (ojca)  Linkus
Imię i nazwisko rodowe (matki)  Anna Oliska
Poświadcza się zgodność powyższego odpisu
z treścią aktu urodzenia Nr V/2030/63
Warszawa, dnia 30.5.2010 r.
Kierownik
Urzędu Stanu Cywilnego
Marek Kowalski
(podpis)
599
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
[Godło państwowe]
RZECZPOSPOLITA POLSKA
Województwo mazowieckie
Urząd Stanu Cywilnego m.st. Warszawy
Odpis skrócony aktu zgonu
I. Dane dotyczące osoby zmarłej:
1. Nazwisko  Linkus
2. Imię ( imiona)  Anna
3. Nazwisko rodowe  Oliska
4. Stan cywilny  wdowa
5. Data urodzenia  8.1.1935 r.
6. Miejsce urodzenia  Radom
7. Ostatnie miejsce zamieszkania  Warszawa, ul. Świętokrzyska 18 m. 25
II. Dane dotyczące daty i miejsca zgonu:
1. Dnia  dziesiątego lutego dwa tysiące ósmego roku, 2. Miejsce  Warszawa
III. Dane dotyczące małżonka osoby zmarłej:
1. Nazwisko -----------
2. Imię -----------------
3. Nazwisko rodowe -----------
IV. Dane dotyczące rodziców osoby zmarłej:
1. Ojciec  Andrzej Oliski
2. Matka ( nazwisko rodowe)  Ewa Karska
Poświadcza się zgodność powyższego odpisu
z treścią aktu zgonu Nr III/612/2008
Warszawa, dnia 30.5.2010 r.
Kierownik
Urzędu Stanu Cywilnego
Marek Kowalski
(podpis)
600
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Sygn. akt II Ns 1027/10
POSTANOWIENIE
Dnia 4.3.2010 r.
Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, II Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: SSR Anna Moskwa
Protokolant: Jolanta Szerska
po rozpoznaniu w dniu 4.3.2010 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z wniosku Adama Musiała
z udziałem Zbigniewa Linkusa i Ewy Musiał
o stwierdzenie nabycia spadku po Annie Linkus
postanawia:
stwierdzić, że spadek po Annie Linkus z domu Oliska, urodzonej 8.1.1935 r. w Radomiu,
córce Andrzeja i Ewy z domu Karskiej, zmarłej dnia 10.2.2008 r. w Warszawie, ostatnio
stale zamieszkałej w Warszawie przy ul. Świętokrzyskiej 18 m. 25, na podstawie testamen-
tu notarialnego z dnia 25.5.2005 r. Rep. A 12398/2005, otwartego i ogłoszonego w Sądzie
Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie dnia 4.3.2010 r., nabył wnuk Adam
Musiał w całości z dobrodziejstwem inwentarza.
Na oryginale właściwy podpis
(podpis sędziego)
Za zgodność z oryginałem
sekr. sąd. Bożena Liwa
(podpis)
Postanowienie jest prawomocne.
(pieczęć i adnotacja urzędowa)
601
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Warszawa, dnia 5.11.2011 r.
PEA
NOMOCNICTWO
Niniejszym upoważniam adwokata Ewę Kuś, prowadzącą Kancelarię Adwokacką
w Warszawie przy ul. Jana Pawła II 17, lok. 45, do występowania w charakterze moje-
go pełnomocnika w sprawie o zachowek przeciwko Adamowi Musiał, przed sądami we
wszystkich instancjach i przed Sądem Najwyższym.
Zbigniew Linkus
(podpis)
Sygn. akt I C 578/11
ZARZąDZENIE
 doręczyć pozwanemu odpis pozwu zobowiązując go do złożenia w terminie 21 dni
odpowiedzi na pozew.
Dnia 12.1.2012 r.
Sędzia
Lidia Bryś
(podpis)
Adnotacja sekretariatu:
Wykonano 13.1.2012 r.
Informacja dla zdającego:
Należy założyć, iż pozwany otrzymał odpis pozwu w dniu 4.2.2012 r.
602
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
prezentata: Warszawa, 23.2.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
wpływ: 24.2.2012 r.
st. sekr. Ewa Kot
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
zam. ul. Słoneczna 12/38, 41-906 Bytom,
reprezentowany przez adwokata Ewę Kuś,
Kancelaria Adwokacka, 00-102 Warszawa
ul. Jana Pawła II 17 lok. 45
Pozwany: Adam Musiał
zam. ul. Dobra 13/17, 00-412 Warszawa
reprezentowany przez radcę prawnego
Pawła Ryskiego, Kancelaria Radcy Prawnego,
00-132 Warszawa, ul. Królewska 23 lok. 4
Sygn. akt I C 578/11
ODPOWIEDz

pełnomocnika pozwanego na pozew
W imieniu pozwanego, którego pełnomocnictwo załączam, w odpowiedzi na pozew o za-
chowek z dnia 12.12.2011 r., którego odpis pozwany otrzymał 4.2.2012 r., uznaję pozew co
do zasady oraz w części i wnoszę o:
1. przyznanie powodowi prawa do zachowku w kwocie stanowiącej 1/8 wartości spad-
ku, którego jedynym składnikiem jest lokal mieszkalny przy ul. Świętokrzyskiej 18 m
25 w Warszawie (wraz z prawami związanymi), którego wartość, w ocenie pozwane-
go nie przekracza kwoty 380 000 zł,
2. rozłożenie obowiązku spłaty zachowku na 5 równych rocznych rat, płatnych do końca
lutego każdego roku, poczynając od lutego 2012 r.,
3. zaliczenie na poczet zachowku otrzymanej już przez powoda kwoty 12 000 zł wraz
z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15.3.2008 r. do daty uprawomocnienia się
orzeczenia w niniejszej sprawie,
4. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrot kosztów postępowania według
norm przepisanych na zasadzie art. 101 KPC.
UZASADNIENIE
Pozwany uznaje prawo powoda do żądania i otrzymania zachowku, choć w spra-
wie istnieją liczne przesłanki faktyczne do uznania powoda za niegodnego dziedzicze-
nia. W ciągu ostatnich 20 lat życia spadkodawczyni, powód postępował względem niej
w sposób zbliżony do zachowania penalizowanego normą art. 210 KK, polegającego na
emocjonalnym porzuceniu matki, w tym także w okresie jej ciężkiej choroby. Było to dla
spadkodawczyni bardzo dotkliwe, czemu dała wyraz w osobistych wypowiedziach adre-
603
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
sowanych do powoda oraz w rozmowach z bliskimi osobami. Zamierzała go wydziedzi-
czyć w testamencie, czego jednak nie zdążyła zrobić.
Dowód:  list zmarłej Anny Linkus do powoda (pamiętnik),
 zeznania świadków: Marii Chruścik, zam. Świętokrzyska 18 m. 45,
Warszawa,
Julii Magdziarz, zam. Grzybowska 13 m. 34,
Warszawa,
Ewy Musiał, zam. ul. Dobra 13/17, Warszawa.
Lokal mieszkalny będący przedmiotem dziedziczenia w tej sprawie jest zasadniczym
składnikiem spadku i jest on przeznaczony do zaspokajania potrzeb życiowych pozwa-
nego. Ma on obecnie 19 lat i rozpoczął studia stacjonarne na Politechnice Warszawskiej.
Pozostaje na utrzymaniu rodziców, nie ma żadnego własnego stałego dochodu. Jedynie
w czasie wakacji dorywczo pracuje jako ratownik na basenie zarabiając ok. 300 zł mie-
sięcznie. Otrzymanego w spadku mieszkania nie zamierza sprzedawać, gdyż będzie ono
podstawą bytu rodziny, jaką w bliskiej przyszłości założy.
Dowód:  zeznania świadka Ewy Musiał oraz pozwanego,
 zaświadczenie z Politechniki Warszawskiej.
Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że to matka pozwanego w 1997 r. dała spadkodaw-
czyni pieniądze na wykup spadkowego mieszkania. Było to jednym z powodów, dla któ-
rych zmarła zapisała spadek wnukowi. W ten sposób dane jej pieniądze miały wrócić do
rodziny jej córki. Praktyka taka jest często stosowana, gdyż starsi ludzie na ogół nie mają
środków na wykup mieszkania, a ich dzieci chcą w ten sposób zabezpieczyć mieszkanie
dla swoich dzieci. Spadkodawczyni była z wnukiem bardzo związana. W czasie ostatnich
lat ciężkiej choroby bardzo serdecznie się nią zajmował.
W tym stanie rzeczy uzasadnione jest zastosowanie art. 5 KC dla obniżenia przysługują-
cego powodowi zachowku do 1/8 wartości spadku. Sytuacja życiowa zobowiązanego z ty-
tułu zachowku, w świetle zasad współżycia społecznego wymaga uwzględnienia rodzaju
przedmiotu spadku, możliwości świadczenia ze strony zobowiązanego i jego osobistych
potrzeb. Także różnica sytuacji majątkowej stron przemawia za miarkowaniem wartości
zobowiązania. Nie sposób pominąć faktu, że powód od czasu wyjazdu z Warszawy w la-
tach 80-tych prawie się z matką nie kontaktował i w istocie ją porzucił. Nawet w czasie
jej ciężkiej choroby nie odwiedzał jej i nie próbował utrzymywać z nią jakiegokolwiek
kontaktu, podobnie jak z siostrą, matką pozwanego.
Wartość lokalu spadkowego w toku postępowania podatkowego została ustalona na
kwotę 380 000 zł.
Dowód: zaświadczenie warunkowe Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
Powód nie wspomniał, iż na poczet zachowku otrzymał już kwotę 12 000 zł od matki
pozwanego (który w dacie śmierci babki był małoletni). Spadkodawczyni miała w domu
oszczędności w kwocie 30 000 zł, którą dostała tytułem odszkodowania krótko przed
śmiercią. Przekazana powodowi kwota to połowa tych oszczędności, po potrąceniu kosz-
tów pogrzebu, które w sumie wyniosły 6000 zł. Otrzymana przez powoda kwota 12 000 zł
winna zostać odliczona od zachowku.
Zachowek powoda stanowiący 1/8 tej wartości winien wynosić zatem 47 500 zł. Kwota
ta podlega pomniejszeniu o 12 000 zł jakie powód otrzymał już z majątku spadkodaw-
czyni. W sumie zatem zasądzeniu podlegałaby kwota 35 500 zł. Wniosek o rozłożenie
kwoty zachowku na raty, jest uzasadniony brakiem stałego z
ródła dochodu pozwanego
i konieczności uzbierania pieniędzy na spłatę każdej raty w dłuższym okresie czasu.
604
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa. Zarówno on, jak i jego matka
wielokrotnie usiłowali się skontaktować z powodem w sprawie zachowku telefonicznie,
listownie, e-mailem, jednakże próby te były przez powoda ignorowane. Sam powód nig-
dy nie zwrócił się do pozwanego o zapłacenie mu zachowku.
Dowód: kopia listu pozwanego do powoda.
Paweł Ryski
(podpis radcy prawnego)
Załączniki:
 fragment pamiętnika zmarłej,
 zaświadczenie Urzędu Skarbowego,
 zaświadczenie z Politechniki Warszawskiej,
 list pozwanego do powoda,
 dowód nadania odpisu odpowiedzi na pozew z załącznikami na adres pełnomocnika
powoda,
 pełnomocnictwo.
605
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Politechnika Warszawska Warszawa, 10.2.2012 r.
Wydział Gospodarki Przestrzennej
Studia Stacjonarne
ul. Nowowiejska 20
00-353 Warszawa
ZAŚWIADCZENIE
Niniejszym zaświadcza się, że Pan Adam Musiał, syn Piotra i Ewy, urodzony 5.12.1992 r.,
jest studentem pierwszego roku studiów stacjonarnych na Wydziale Gospodarki Prze-
strzennej Politechniki Warszawskiej.
Zaświadczenie wydaje się na prośbę studenta.
st. referent ds. administracyjnych
Paweł Karp
(podpis)
Warszawa, dnia 12.2.2012 r.
PEA
NOMOCNICTWO
Upoważniam radcę prawnego Pawła Ryskiego, prowadzącego Kancelarię w Warszawie
przy ul. Królewskiej 23 lok. 4, do występowania w charakterze mojego pełnomocnika
w sprawie o zachowek z powództwa Zbigniewa Linkusa, przed sądami we wszystkich
instancjach i przed Sądem Najwyższym.
Adam Musiał
(podpis)
606
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Pierwszy Urząd Skarbowy Warszawa, 5.6.2010 r.
Warszawa-Śródmieście
ul. Lindleya 14
00-018 Warszawa
5-DM/5656/1134/10
ZAŚWIADCZENIE WARUNKOWE
Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście zaświadcza, że po
zmarłej 10.2.2008 r. Annie Linkus
został zgłoszony następujący majątek spadkowy:
 lokal Nr 25, o pow. użytkowej 46,35 m2 położony przy ul. Świętokrzyskiej 18 w War-
szawie o wartości 380 000 zł.
Spadek nabył dziedziczący na podstawie testamentu z mocy postanowienia Sądu
Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, Wydział II Cywilny z dnia
4.3.2010 r., II Ns 1027/10
Adam Musiał  wnuk  w całości.
Podatek od ww. nabycia nie należy się na podstawie art. 1, 6, 7, 8, 9, 14, 15 i 16 usta-
wy z dnia 28.7.1983 r. o podatku od spadku o darowizn (Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768
ze zm.). Warunek zawieszający obowiązuje Adama Musiała przez okres 5 lat od dnia za-
mieszkania na podstawie art. 16 ww. ustawy.
Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Warszawa  Śródmieście nie stawia prze-
szkód na przepisanie prawa własności na ww. spadkobiercę.
z up. Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego
Warszawa-Śródmieście
Kierownik Wydziału
Roman Giętki
(podpis)
607
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Warszawa, 3.6.2010 r.
Drogi Wujku!
Ponieważ nie reagujesz na nasze e-maile i nie można się z Tobą skontaktować postanowi-
łem napisać parę słów i poprosić o rozmowę. Właśnie odebrałem postanowienie spadko-
we po Babci, które jest na moją rzecz. Zgodnie z jej wolą jestem jej jedynym spadkobier-
cą. Wiesz doskonale, że jedynym majątkiem Babci było mieszkanie, które w momencie
wykupu w 1997 r. za pieniądze moich rodziców obiecała przepisać na mnie. Od sędziny
na rozprawie spadkowej dowiedziałem się, że chcesz wystąpić o zachowek. Nie wiem
dlaczego nie chcesz uszanować woli Babci i czy nie powinniśmy najpierw porozmawiać.
Dopiero co skończyłem liceum i dostałem się na studia stacjonarne. Nie mam dochodów
i jestem na utrzymaniu rodziców, którzy jak wiesz nie mają zbyt dobrej sytuacji majątko-
wej. Jeżeli będziesz domagał się zachowku, będę musiał sprzedać mieszkanie, co byłoby
dla mnie bardzo dużą stratą. Musiałbym też wtedy zapłacić podatek.
Proszę o rozmowę, myślę, że możemy się porozumieć.
Serdecznie Cię pozdrawiam, Adam.
Fragment pamiętnika Anny Linkus
30.09.2006 r.
Jest godz. 5 rano. Obudziłam się i już nie mogę zasnąć, myślę o Tobie synku i płaczę. Co
ja Ci złego zrobiłam, że tak mnie nienawidzisz. Twoja żona dzwoniła do mnie w tym
miesiącu dwa razy chyba tylko po to, aby mnie zdenerwować. Początkowo starałam się ją
polubić, ale jej sposób bycia był cały czas odstręczający. W sumie to ona powinna zabiegać
o moje względy, a nie odwrotnie. Ona odsunęła Ciebie od rodziny. Trafiłeś synu do bardzo
złej rodziny. Nie pisałam dawno, bo z
le się czuję, ale co to Ciebie obchodzi. Nawet do mnie
nie zadzwonisz, nie napiszesz, nie przyjedziesz. Gdy ja ostatni raz do Ciebie dzwoniłam
i chciałam porozmawiać o wynikach badań, to nawet nie miałeś czasu na rozmowę, bo
mieliście gości. Wybacz, to się więcej nie powtórzy. Minęły moje urodziny, imieniny, mój
syn się do mnie nie odezwał. Synu, jak będziesz to czytał, to mnie już nie będzie i życzę
Ci, żebyś miał spokojne sumienie i żebyś mógł stanąć ze spokojnym i czystym sumieniem
nad moim grobem, tak jak ja staję nad grobem dziadków.
608
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Warszawa, 14.6.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
reprezentowany przez adwokata Ewę Kuś,
Pozwany: Adam Musiał
reprezentowany przez radcę prawnego
Pawła Ryskiego.
Sygn. akt I C 578/11
PISMO PROCESOWE POWODA
Ustosunkowując się do odpowiedzi na pozew, podnoszę, iż:
1. nie doszło do wydziedziczenia powoda i nie ma podstaw do uznania go za niegodne-
go dziedziczenia, wnoszę zatem o oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych na
tę okoliczność,
2. powód ma trudną sytuację zdrowotną, od lat choruje na cukrzycę z powikłaniami,
3. obecnie powód pozostaje bez pracy, a jego żona  nauczycielka zarabia ok. 2300 zł,
mają na utrzymaniu dwudziestoletniego uczącego się syna,
4. odnośnie aktualnej ceny mieszkania popieram wniosek o powołanie biegłego,
5. powód zaprzecza, aby otrzymał kwotę 12 000 zł tytułem części zachowku. Po pogrze-
bie matki otrzymał tę kwotę od siostry, celem przekazania jej swojemu synowi, a wnu-
kowi zmarłej; był to zatem prezent dla syna powoda,
6. pozwany dał powód do wytoczenia niniejszego powództwa, gdyż od czasu zakończe-
nia sprawy spadkowej nie rozliczył się z powodem.
Popieram wszystkie pozostałe twierdzenia pozwu.
Adwokat
Ewa Kuś
(podpis)
Adnotacja Przewodniczącej:
Złożono na rozprawie w dniu 15.6.2012 r.
609
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Sygn. akt I C 578/11
PROTOKÓA

Dnia 15.6.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodnicząca: SSO Lidia Bryś
Protokolant: sekr. sąd. Hanna Kwapik
na rozprawie w Warszawie
rozpoznał sprawę z powództwa Zbigniewa Linkusa
przeciwko Adamowi Musiałowi
o zachowek
 rozprawę rozpoczęto o godz. 10.15,
 po wywołaniu sprawy stawili się: powód osobiście i jego pełnomocnik adw. Ewa Kuś
ustanowiona w sprawie, pozwany osobiście i jego pełnomocnik r. pr. Paweł Ryski
ustanowiony w sprawie, świadkowie Ewa Musiał, Maria Chruścik i Julia Magdziarz.
Pełnomocnik powoda popiera powództwo, wnosi o oddalenie wniosków dowodowych
pozwanego. Składa pismo procesowe, którego odpis Przewodnicząca doręcza pełnomoc-
nikowi pozwanego.
Pełnomocnik pozwanego oświadcza, że wnosi tak jak w odpowiedzi na pozew.
Na pytanie Przewodniczącej pełnomocnik powoda wyjaśnia, że okoliczności związane
ze stanem zdrowia powoda i jego sytuacją majątkową przywołuje w związku z podnie-
sionym przez pozwanego zarzutem z art. 5 KC i możliwością zmniejszenia należnego
zachowku.
Pełnomocnik pozwanego oświadcza, że nie jest mu znany stan zdrowia powoda, ale nie
kwestionuje, że choruje on na cukrzycę. Nie jest mu też znana sytuacja majątkowa powo-
da, ale nie może być tak zła, skoro powód w ubiegłym roku kupił nowy samochód.
Sąd postanowił dopuścić dowód z zeznań obecnych świadków na okoliczności podane
w odpowiedzi na pozew.
Po uprzedzeniu o obowiązku mówienia prawdy i odpowiedzialności karnej za składanie
fałszywych zeznań, świadkowie podali:
1. Ewa Musiał: lat 48, księgowa, matka pozwanego i siostra powoda, pouczona o prawie
odmowy składania zeznań oświadcza, że chce zeznawać, niekarana za składanie fał-
szywych zeznań;
2. Maria Chruścik: lat 76, nauczyciel, obca, niekarana za składanie fałszywych zeznań;
3. Julia Magdziarz: lat 72, lekarz, obca, niekarana za składanie fałszywych zeznań.
Za zgodą stron, Sąd postanowił przesłuchać świadków bez odbierania przyrzeczenia.
Staje świadek Maria Chruścik: Przyjaz
niłam się z Anną Linkus od prawie 50 lat. Tyle lat
mieszkałyśmy po sąsiedzku. Często się widywałyśmy, kilka razy w tygodniu, a nieraz
i codziennie. Orientowałam się w jej prywatnych sprawach, bo mi się zwierzała. Wiem, że
ceniła swoje dzieci i wnuków. Miałam też własne obserwacje. Anna bardzo przeżywała,
że syn się nią w ogóle nie interesował, nawet wtedy, gdy była już bardzo chora na kilka lat
przed śmiercią. Nie dzwonił nawet z życzeniami na święta, ani na urodziny czy imieniny.
Wiem, że jego żona nie lubiła teściowej, ale ona nikogo nie lubi, tylko swoją rodzinę. Anna
610
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
jednak oczekiwała, że syn chociaż od czasu do czasu do niej zadzwoni, zapyta o zdrowie.
Wcześniej Anna sama do niego dzwoniła, ale syn często nie miał czasu z nią rozmawiać
i odnosiła wrażenie, że nie życzy sobie z nią kontaktów. Dlatego ok. 2001 r. przestała do
niego dzwonić. Ostatni raz widziała się z synem, gdy jego syn, a jej wnuk Marek, miał
pierwszą komunię. Było to wiele lat przed śmiercią. Była wtedy w Bytomiu, ale wróciła
w złym nastroju, mówiła, że nie była dobrze przyjęta. Wiem, że Anna sporządziła te-
stament na rzecz wnuka Adama. Znam go, to bardzo dobry chłopak, bardzo często był
u babci i się nią opiekował. Wiem też, że spisała testament na tego wnuka, bo jej córka
zlikwidowała swoją książeczkę mieszkaniową i dała jej pieniądze na wykup mieszkania.
Było to w latach 90-tych. Do głowy jej nie przyszło, że będą jakieś problemy, że syn będzie
chciał zachowek, przecież się nią nie interesował.
Staje świadek Julia Magdziarz: Znałam Annę Linkus kilkadziesiąt lat. Razem pracowa-
łyśmy w szpitalu, ona była pielęgniarką na moim oddziale. Byłyśmy sobie bliskie i po
przejściu na emeryturę utrzymywałyśmy stały kontakt, tym bardziej, że niedaleko od sie-
bie mieszkałyśmy, a gdy Anna zachorowała, pomagałam jej. Opowiadała mi o swojej ro-
dzinie, o synu, córce, wnukach. Wiem, że sporządziła testament na rzecz wnuka Adama,
bo była z nim bardzo związana, a poza tym, to jego matka dała jej pieniądze na wykup
tego mieszkania. Powoda bardzo mało znam, gdyż on matki nie odwiedzał od co najmniej
kilkunastu lat. A wcześniej też robił to rzadko. Anna bardzo się tym zamartwiała, miała
do niego ogromny żal, bo jeszcze jak jego dziecko było małe, to mu pomagała razem z mę-
żem. Często z tego powodu płakała. Ja sama kiedyś do niego zadzwoniłam, bo z Anną
było z
le i myślałam, że wizyta syna poprawi jej samopoczucie. Powód powiedział, że nie
przyjedzie do matki, bo on sam się z
le czuje. Wiem, że choruje na cukrzycę, ale ta choroba
nie uniemożliwia normalnego życia. Były takie sytuacje, że Anna szykowała się na przy-
jazd syna i wychodziła po niego na dworzec, a on ją tam informował, że jedzie dalej na
Mazury do teściów na wakacje i na tym spotkanie się kończyło. Wiem, że ok. 90% ceny na
wykup mieszkania Anna otrzymała od swojej córki. Sama nie miała bowiem większych
środków. Utrzymywała się z niewysokiej emerytury. Po śmierci męża w 2000 r., było jej
ciężko. Wiem, że na krótko przed śmiercią otrzymała jakieś odszkodowanie za wypadek,
jaki miała na drodze dwa lata przed śmiercią.
Staje świadek Ewa Musiał: Ostatni raz mama była u brata, gdy jego syn, a mój chrześniak
przystępował do pierwszej komunii, ok. 10 lat temu. Nie była z tej wizyty zadowolona.
Bratowa nigdy jej nie lubiła i odnosiła się z rezerwą. Traktowała ją jak obcą osobę. Mama
chciała się z nią zaprzyjaz
nić, ale nie udało się. Brat pod wpływem żony odsunął się od
rodziny. Ze mną też praktycznie zerwał kontakty. Z Warszawy wyjechał jak miał 20 lat,
czyli ponad 30 lat temu. Mama bardzo się o brata martwiła i było jej przykro, że on w ogó-
le się nią nie interesuje, nie odwiedza jej, nie telefonuje. W końcu i ona przestała dzwonić.
Jak zachorowała na nowotwór pięć lat przed śmiercią, powiadomiłam o tym brata, pro-
siłam, aby przyjeżdżał, dzwonił. Przez te wszystkie lata choroby brat był u mamy tylko
dwa razy i praktycznie w ogóle nie dzwonił. Wiem, że brat ma cukrzycę, ale na chorobę
tę choruje tysiące ludzi i normalnie funkcjonują. Nie wiem, czy brat teraz pracuje, jeszcze
w ubiegłym roku miał dobrą pracę, dostał nagrodę, jest inżynierem. Ja w 1997 r. zlikwi-
dowałam książeczkę mieszkaniową, aby dać mamie pieniądze na wykup jej mieszkania.
Dałam jej kwotę stanowiącą ok. 70% ceny mieszkania. Chodziło o zabezpieczenie miesz-
kania dla Adama. Mama miała 30 000 zł z tytułu odszkodowania. Pieniądze te dostała na
krótko przed śmiercią za wypadek, potrącił ją samochód, miała złamaną rękę. Po zapłace-
niu wszystkich kosztów pogrzebu i nagrobka zostało z tego 24 000 zł i ja połowę tej kwoty
dałam bratu. Wiedziałam o testamencie mamy. Mamie nie przeszłoby przez usta, aby bra-
611
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
ta wydziedziczyć, ale nie przyszło jej do głowy, że brat może domagać się zachowku. Ja
też tak myślałam, dlatego w imieniu syna, który wtedy nie miał 18 lat, dałam mu połowę
mamy oszczędności, jako rekompensatę, że testament jest na mojego syna. Mama chciała
przepisać mieszkanie na Adama, gdy skończy 18 lat, ale nie dożyła tego. Syn nie pracuje.
W tym roku rozpoczął stacjonarne studia. Jest na naszym utrzymaniu. Mój mąż od dwóch
lat jest na rencie, jest po wylewie. Ja jestem księgową, ale nie mam wyższego wykształ-
cenia. Zarabiam ok. 3000 zł miesięcznie. Nie mam możliwości zapłacenia zachowku za
syna.
Pełnomocnik powoda popiera wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego.
Pełnomocnik pozwanego przyłącza się do wniosku.
Sąd postanowił:
1. dopuścić dowód z opinii biegłego ds. wyceny nieruchomości, któremu zlecić osza-
cowanie wartości lokalu położonego przy ul. Świętokrzyskiej 18 m. 25, według jego
stanu na dzień otwarcia spadku, tj. 10.2.2008 r., a według cen aktualnych,
2. udzielić pełnomocnikowi powoda 7-dniowego terminu na uiszczenie zaliczki na po-
czet biegłego w kwocie 1000 zł pod rygorem pominięcia dowodu,
3. po wpłaceniu zaliczki akta skierować do biegłego, którego zobowiązać do sporządze-
nia opinii w terminie 21 dni, w trzech egzemplarzach.
Posiedzenie zakończono o godz. 12.15.
Protokolant Przewodniczący
Hanna Kwapik Lidia Bryś
(podpis) (podpis)
612
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
prezentata: Warszawa, 13.8.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
wpływ: 14.8.2012 r.
st. sekr. Ewa Kot
Róża Kłącz
00-171 Warszawa
ul. Dzika 7/123
Biegły sądowy  rzeczoznawca majątkowy
OPINIA
w zakresie oszacowania wartości lokalu przy ul. Świętokrzyskiej 18 m. 25 w Warszawie
wykonana na zlecenie Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie I C 578/11 o zachowek
Wyciąg z opinii:
Przedmiot opinii: lokal mieszkalny Nr 25 o pow. 46,35 m2, składający się z trzech pokoi,
kuchni, przedpokoju, korytarza, łazienki, usytuowany na piętrze w budynku wieloro-
dzinnym. Do lokalu przynależy piwnica. Lokal stanowi odrębną własność wraz z udzia-
łem w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa,
X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Nr WA4M/001243123/8. Dooko-
ła budynku zabudowa w większości wysoka, warunki komunikacyjne, handlowe, usługo-
we  dobre. Wszystkie okna skierowane na ul. Świętokrzyską (duży hałas, ruch uliczny).
W okolicy duże zagęszczenie budowy, brak zieleni, częste dostawy do pobliskich budyn-
ków, parkowanie utrudnione. Budynek mieszkalny wielorodzinny, wysoki parter, 6 kon-
dygnacji mieszkalnych. Rok budowy  1959, konstrukcja żelbetonowa. W 1996 r. budynek
ocieplony. Wykonano remont dachu. C.O., instalacja elektryczna i gazowa, kanalizacja
 niewymieniane, instalacja wodna  wymieniana 25 lat temu. Mieszkanie jednostronne,
kuchnia widna, ale zbyt małej powierzchni. Stan techniczny mieszkania  średni, klepki,
terakota  lata 70-te, ściany malowane farbą emulsyjną. Wyposażenie  standard podsta-
wowy.
Wycenę nieruchomości wykonano przy zastosowaniu podejścia porównawczego i uży-
ciu korygowania ceny średniej. W 2012 r. ceny lokali mieszkalnych kształtowały się na
dość wysokim poziomie. Ceny transakcyjne sprzedaży podobnych lokali (wzięto pod
uwagę 10 opisanych w opinii transakcji), z uwzględnieniem współczynnika korygujące-
go (położenie lokalne, stanu technicznego budynku i mieszkania, wielkości mieszkania)
 wynosiły średnio 8570 zł/m2.
Wartość rynkowa wycenianego lokalu dla stanu na dzień 10.2.2008 r., a według cen
obecnych wynosi: 8570 zł x 46,35 = 397 220 zł (trzysta dziewięćdziesiąt siedem tysięcy
dwieście dwadzieścia).
Róża Kłącz
rzeczoznawca majątkowy
(podpis)
613
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
prezentata: Warszawa, 22.9.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
wpływ: 24.9.2012 r.
st. sekr. Ewa Kot
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
reprezentowany przez adwokata Ewę Kuś,
Pozwany: Adam Musiał
reprezentowany przez radcę prawnego
Pawła Ryskiego
Sygn. akt I C 578/11
PISMO PROCESOWE
Działając w imieniu powoda Zbigniewa Linkusa, w związku z doręczoną mi opinią
biegłej Róży Kłącz z dnia 13.8.2012 r. w zakresie oszacowania wartości lokalu, uprzejmie
zawiadamiam, iż nie wnoszę zastrzeżeń do tej opinii biegłej i nie wnoszę o wezwanie
biegłej na rozprawę.
Ewa Kuś
(podpis adwokata)
Załącznik:
 dowód wysłania odpisu pisma pełn. pozwanego.
614
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
prezentata: Warszawa, 22.9.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
wpływ: 24.9.2012 r.
st. sekr. Ewa Kot
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
zam. ul. Słoneczna 12/ 38, 41-906 Bytom,
reprezentowany przez adw. Ewę Kuś,
Kancelaria Adwokacka, ul. Jana Pawła II 17 lok. 45,
00-102 Warszawa,
Pozwany: Adam Musiał
zam. ul. Dobra 13/17, 00-412 Warszawa,
reprezentowany przez r. pr. Pawła Ryskiego,
Kancelaria Radcy Prawnego, ul. Królewska 23 lok. 4,
00-132 Warszawa.
Sygn. akt I C 578/11
PISMO
pełnomocnika pozwanego
W imieniu pozwanego, w związku z doręczoną mi opinią biegłej Róży Kłącz z dnia
13.8.2012 r. w zakresie oszacowania wartości lokalu, w odpowiedzi na zobowiązanie
Sądu, informuję, że nie zgłaszam uwag do opinii biegłej, ani wniosków w zakresie wyce-
ny spadkowego lokalu.
Paweł Ryski
(podpis radcy prawnego)
Załącznik:
 dowód wysłania odpisu pisma pełnomocnikowi powoda.
615
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Sygn. akt I C 578/11
POSTANOWIENIE
Dnia 1.10.2012 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: Sędzia SO Lidia Bryś
po rozpoznaniu w dniu 1.10.2012 r. w Warszawie
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa Zbigniewa Linkusa
przeciwko Adamowi Musiałowi
o zachowek
postanawia:
1. przyznać biegłemu sądowemu Róży Kłącz wynagrodzenie za wydanie opinii w kwo-
cie 987,66 zł (dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych 66/100),
2. polecić kasie Sądu Okręgowego w Warszawie wypłacenie biegłemu sądowemu Róży
Kłącz z zaliczki w wysokości 1000 zł wpłaconej przez Zbigniewa Linkusa zaksięgowa-
nej pod poz. D 4356/12
Lidia Bryś
(podpis)
UZASADNIENIE
Biegła sądowa Róża Kłącz zgodnie z postanowieniem Sądu sporządziła opinię, którą
złożyła do akt wraz z rachunkiem za wykonane czynności o łącznej wysokości 987,66 zł.
Uwzględniając treść przepisów art. 288 KPC oraz art. 90 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych z dnia 28.7.2005 r. (Dz.U. Nr 167, poz. 167 ze zm.), Sąd doszedł do
przekonania, że wysokość wynagrodzenia objętego rachunkiem odpowiada nakładowi
pracy biegłego i pozostaje w związku z poświęconym przez niego czasem, zakresem oraz
charakterem sporządzonej opinii. Z tych względów, Sąd orzekł jak w sentencji.
Lidia Bryś
(podpis)
Załącznik:
 odpis postanowienia proszę doręczyć pełnomocnikowi stron oraz biegłemu.
616
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Sygn. akt I C 578/11
PROTOKÓA

Dnia 7.1.2013 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodnicząca: SSO Lidia Bryś
Protokolant: sekr. sąd. Hanna Kwapik
na rozprawie w Warszawie
rozpoznał sprawę z powództwa Zbigniewa Linkusa
przeciwko Adamowi Musiałowi
o zachowek
 rozprawę rozpoczęto o godz. 13.30,
 po wywołaniu sprawy stawili się: powód osobiście i jego pełnomocnik adw. Ewa Kuś
ustanowiona w sprawie, pozwany osobiście i jego pełnomocnik r. pr. Paweł Ryski
ustanowiony w sprawie.
Pełnomocnik powoda popiera powództwo z tym, że ogranicza je do kwoty 99 305 zł, a to
z uwagi na wartość mieszkania oszacowaną przez biegłą na 397 220 zł.
Pełnomocnik pozwanego podtrzymuje swe dotychczasowe stanowisko, wnosi o miar-
kowanie kwoty zachowku do 1/8 wartości spadku z uwagi na okoliczności podniesione
w odpowiedzi na pozew, oraz wnosi o uwzględnienie, że powód otrzymał już ze spadku
kwotę 12 000 zł. Popiera wniosek o rozłożenie należności co najmniej na trzy coroczne
raty.
Sąd postanowił dopuścić dowód z przesłuchania stron w trybie art. 299 KPC, po poucze-
niu o treści art. 304 KPC, na okoliczności zachowku należnego powodowi i jego wysoko-
ści.
Staje powód Zbigniew Linkus, lat 51, inżynier budownictwa, niekarany za składanie
fałszywych zeznań:
Uważam, że zachowek mi się należy, bo jestem synem osoby zmarłej i z tego tytułu należy
mi się część spadku. Obecnie, od września pracuję. Wcześniej byłem na zwolnieniu lekar-
skim, potem mnie zwolnili z pracy i byłem bezrobotny. Mam cukrzycę z powikłaniami.
Nie mam orzeczonej niepełnosprawności. Przyznaję, że chyba dwa lata temu kupiłem
nowy samochód marki Ford, jest mi niezbędny do pracy i ze względu na stan zdrowia.
Miałem oszczędności, dostałem nagrodę. Ja z Warszawy wyprowadziłem się, jak miałem
niespełna 20 lat. Studiowałem w Katowicach i w tamtych stronach już zostałem. Tam zało-
żyłem rodzinę, mam żonę i syna, który studiuje. Zarabiam 3100 zł, a żona jako nauczyciel-
ka zarabia ok. 2300 zł. Przyznaję, że rzadko odwiedzałem matkę. Moja żona i ona nie po-
lubiły się i jak się spotykały, to zawsze była nieprzyjemna atmosfera. Obie miały do siebie
pretensje i chciały, abym to ja rozstrzygał spór, a ja nie chciałem w ich kłótnie ingerować
i dlatego uciekałem od takich sytuacji. Nie dzwoniłem często do matki, bo stale byłem
zajęty, dużo pracowałem, miałem kłopoty ze zdrowiem. Mama przestała do mnie dzwo-
nić już na wiele lat przed śmiercią. Nie wiem dlaczego. Wiedziałem o chorobie matki,
powiadomiła mnie siostra. Jak mogłem to do niej pojechałem, ale nie lubiłem tych wizyt,
bo mama ciągle była niezadowolona z mojej żony i robiła mi wymówki. Spotykaliśmy się
617
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
nieraz na dworcu, gdy przesiadaliśmy się na pociąg lub autobus na Mazury, gdzie jez
dzi-
liśmy do teściów na wakacje. Nie zatrzymywaliśmy się wtedy u mamy, bo mieliśmy inne
plany. Przyznaję, że dzwoniła i siostra i koleżanka mamy, abym ją odwiedził, ale wówczas
ja miałem swoje kłopoty, sam byłem w złej formie i nie chciałem mamy martwić. Mój syn
nie odwiedzał babci, praktycznie jej nie znał. Byliśmy wszyscy na jej pogrzebie. Nic mi
nie wiadomo, aby siostra dawała rodzicom pieniądze na wykup mieszkania. Wówczas
żył jeszcze mój ojciec i wydaje mi się, że sytuacja rodziców była wtedy dobra, a wykup
mieszkań nie był taki drogi. Rodzice mieszkali tam od samego początku. Wiem, że to
siostra i jej rodzina oraz koleżanki opiekowały się mamą w czasie jej choroby. Ja tam nie
byłem potrzebny. Przyjechałem w przeddzień jej śmierci. Nie wiedziałem o testamencie
mamy. Powiedziała mi o nim siostra już po pogrzebie. Dała mi wtedy 12 000 zł, było to
z oszczędności matki z jakiegoś odszkodowania. Ja zrozumiałem, że są to pieniądze dla
mojego syna. Skoro jeden wnuk dostał mieszkanie, to drugi chociaż pieniądze. Chciałbym
otrzymać zachowek w całości. Nie byłem niegodny wobec matki, tak po prostu potoczyły
się nasze losy, w oddzieleniu. Nie godzę się na rozkładanie zachowku na raty. Mój syn stu-
diuje kierunek muzyczny w Londynie, ja jestem chory i muszę myśleć o przyszłości rodzi-
ny. Pozwany ani jego matka nie proponowali mi nigdy żadnej kwoty tytułem zachowku.
Uważali, że powinienem uszanować wolę matki i nie żądać zachowku. Nie wiem, jaka jest
sytuacja pozwanego. W toku tej sprawy dowiedziałem się, że rozpoczął studia. Nie wiem,
czy spadkowe mieszkanie wynajmuje. Dostałem od siostrzeńca list, który jest w aktach
sprawy, ale nie odpowiedziałem na niego, czułem się moralnie bardzo dotknięty tym, co
tam było napisane, że nie zgadzam się z wolą mamy. Czytałem pamiętniki mamy, tam jest
nieprawda. Nie wiem, skąd siostrzeniec ma wziąć pieniądze na zapłacenie mi zachowku.
Może sprzedać mieszkanie. Zgadzam się, że mieszkanie matka zostawiła dla wnuka. Nie
dostrzegam w tym sprzeczności.
Staje pozwany Adam Musiał, lat 20, student, niekarany za składanie fałszywych zeznań:
Studiuję na Politechnice Warszawskiej, na pierwszym roku. Mieszkam nadal z rodzicami,
ale we własnym zakresie remontuję mieszkanie babci, i za kilka miesięcy, jak skończę
remont, zamieszkam tam z moją dziewczyną, która jest ze mną w ciąży w szóstym mie-
siącu. Nie mam stałych dochodów. Jak tylko nadarza mi się okazja, to biorę różne prace
dorywcze, choć z uwagi na rozpoczęcie studiów jestem czasowo ograniczony. Miesięcznie
dorobię ok. 300 400 zł. Jestem na utrzymaniu rodziców. Mają oni mieszkanie ok. 40 me-
trów i moja narzeczona spodziewająca się dziecka nie ma możliwości zamieszkania tam.
Tata wymaga spokoju, jest na rencie, miał udar. Mama pracuje jako księgowa. Nie mam
rodzeństwa. Nie mam z czego zapłacić zachowku. Nie mogę wziąć kredytu, bo nie mam
zdolności kredytowej, nie mam stałych dochodów. Rodziców nie stać na jakąś większą
realną pomoc w tym zakresie. Nie mają oszczędności, a od czasu choroby taty, koszty
utrzymania wzrosły, potrzebna jest mu rehabilitacja, a zmniejszyły się dochody rodziny.
Nie składałem sprawy o uznanie powoda za niegodnego dziedziczenia. Babcia długo cho-
rowała, ponad 5 lat, potrzebowała pomocy, której udzielała jej głównie moja mama i ciocia
Julia  koleżanka babci, z którą kiedyś pracowała. Ja też pomagałem, często babcię od-
wiedzałem. Stale żaliła się ona na wujka, że jej nie odwiedza, że ją porzucił, że nie ma już
syna. Mama mówiła mi, że wzięła pieniądze z książeczki babci, bo miała pełnomocnictwo
i po zapłaceniu kosztów pogrzebu, połowę dała wujkowi. Wiem, że babcia miała pienią-
dze na wykup mieszkania od mojej mamy, dostała od niej chyba ok. połowy potrzebnej
kwoty. Powód przed wniesieniem pozwu nigdy nie zwracał się do mnie o zachowek, a na
moje próby kontaktu nie reagował. Mieszkania nie da się sprzedać za taką kwotę, jak
wyceniła to biegła. Teraz ceny starych mieszkań spadają i myślę, że za to mieszkanie nie
wziąłbym więcej niż 300 000 zł. Jedyną formą spłaty natychmiastowej wujka jest sprzedaż
618
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
mieszkania. Gdy z narzeczoną zamieszkam w spadkowym mieszkaniu, przejdę na studia
zaoczne i będę musiał podjąć pracę. Już teraz jej szukam. W przypadku rozłożenia za-
chowku na raty, mógłbym z tej pracy zaoszczędzić pieniądze na spłatę rat zachowku. Po
podjęciu pracy uzyskam też zdolność kredytową.
Pełnomocnicy stron nie zgłaszają żadnych wniosków.
Pełnomocnik powoda popiera powództwo w sposób sprecyzowany w dniu dzisiejszym.
Pełnomocnik pozwanego popiera swe dzisiaj zajęte stanowisko.
Przewodnicząca zamknęła rozprawę i po naradzie ogłosiła wyrok podając ustnie motywy
rozstrzygnięcia.
Rozprawę zamknięto o godzinie 15.30.
Protokolant Przewodniczący
Hanna Kwapik Lidia Bryś
(podpis) (podpis)
619
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Sygn. akt I C 578/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7.1.2013 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: Sędzia SO Lidia Bryś
Protokolant: sekr. sąd. Hanna Kwapik
po rozpoznaniu w dniu 7.1.2013 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa Zbigniewa Linkusa
przeciwko Adamowi Musiał
o zachowek
1. zasądza od pozwanego Adama Musiała na rzecz powoda Zbigniewa Linkusa kwotę
99 305 (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta pięć) złotych z ustawowymi odset-
kami od dnia 4.3.2010 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10 550,66 (dziesięć tysięcy pięćset
pięćdziesiąt 66/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;
2. umarza postępowanie w zakresie dochodzonej pozwem kwoty 19 614 (dziewiętnaście
tysięcy sześćset czternaście) złotych.
Lidia Bryś
(podpis)
620
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Warszawa, 10.1.2013 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie
I Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus
zam. ul. Słoneczna 12/38, 41-906 Bytom
reprezentowany przez adwokata Ewę Kuś,
Kancelaria Adwokacka
ul. Jana Pawła II 17 lok. 45, 00-102 Warszawa
Pozwany: Adam Musiał
zam. ul. Dobra 13/17, 00-412 Warszawa
reprezentowany przez radcę prawnego
Pawła Ryskiego, Kancelaria Radcy
Prawnego, ul. Królewska 23 lok. 4,
00-132 Warszawa
Sygn. akt I C 578/11
WNIOSEK
pełnomocnika pozwanego
W imieniu pozwanego wnoszę o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku wyda-
nego przez Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w dniu 7.1.2013 r. w sprawie
I C 578/11 oraz o doręczenie odpisu tego wyroku wraz z uzasadnieniem.
Paweł Ryski
(podpis radcy prawnego)
Adnotacja sekretariatu:
Wpłynęło do Wydziału w dniu 12.1.2013 r.
621
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Sygn. akt I C 578/11
UZASADNIENIE
Pozwem z dnia 12.12.2011 r. Zbigniew Linkus wniósł o zasądzenie od Adama Musia-
ła kwoty 118 919 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4.3.2010 r. do dnia zapłaty wraz
z zasądzeniem kosztów  tytułem zachowku należnego powodowi po śmierci jego matki,
a babki pozwanego  Anny Linkus.
Pozwany Adam Musiał uznał powództwo co do zasady oraz tylko w części, wnosząc
o przyznanie powodowi zachowku nie większego niż 1/8 wartości spadku (mieszkania
własnościowego), po odjęciu od kwoty zachowku 12 000 zł, które powód już ze spadku
otrzymał. Podniósł zasadność miarkowania zachowku na podstawie art. 5 KC. Wniósł
nadto o rozłożenie zasądzonej należności na raty, gdyż pozwany  student nie jest w sta-
nie bez sprzedaży mieszkania zapłacić jednorazowo zachowku.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.
W dniu 10.2.2008 r. zmarła Anna Linkus. Spadek po niej na podstawie testamentu na-
był wnuk Adam Musiał w całości z dobrodziejstwem inwentarza (okoliczność niesporna
wynikająca z postanowienia spadkowego II Ns 1027/10). Ustawowymi spadkobiercami
zmarłej były dzieci: powód oraz córka Ewa Musiał  matka pozwanego. Spadkodaw-
czyni w testamencie żadnego z nich nie wydziedziczyła. W skład spadku po zmarłej
wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego Nr 25 wraz z udziałem w części nie-
ruchomości wspólnej, położonego w Warszawie przy ul. Świętokrzyskiej 18. Lokal ten
składa się z trzech pokoi z kuchnią, łazienką i przedpokojem o pow. użytkowej 46,35 m2
(okoliczność bezsporna, wynikająca z odpisu KW Nr WA4M/001243123/8). Mieszkanie
to wykupiła spadkodawczyni w 1997 r. częściowo za pieniądze otrzymane od córki Ewy
Musiał, która w tym celu zlikwidowała książeczkę mieszkaniową (zeznania świadków
E. Musiał  k. 19, M. Chruścik  k. 18 i J. Magdziarz  k. 18 oraz pozwanego  k. 26). War-
tość mieszkania wchodzącego w skład spadku według stanu na dzień otwarcia spadku
(10.2.2008 r.), a według cen aktualnych wynosi kwotę 397 220 zł (okoliczność niekwe-
stionowana, ustalona na podstawie opinii biegłej Róży Kłącz  k. 20). Spadkodawczyni
miała na koncie 30 000 zł, które otrzymała tytułem odszkodowania za wypadek komu-
nikacyjny, jakiemu uległa dwa lata przed śmiercią, a w wyniku którego miała złamaną
rękę (zeznania świadka E. Musiał  k. 19). Po pogrzebie i pokryciu jego kosztów, łącznie
z postawieniem nagrobka, Ewa Musiał z pieniędzy tych dała powodowi 12 000 zł (oko-
liczność bezsporna).
Powód od ponad 30 lat mieszka na Śląsku. Jest żonaty, ma studiującego w Londynie
syna. Powód choruje na cukrzycę. Pracuje obecnie w swym zawodzie inżyniera zarabiając
3100 zł. Jego żona zaś jako nauczycielka zarabia 2300 zł.
Spadkodawczyni do swej śmierci mieszkała na Świętokrzyskiej. W czasie długiej cho-
roby opiekowała się nią córka z rodziną, w tym pozwany oraz koleżanki, w szczególności
Julia Magdziarz. Kontakty zmarłej z synem od czasu jego wyprowadzenia się z Warszawy
układały się poprawnie do czasu, gdy spadkodawczyni je zerwała w 2000 r., po telefonie
do syna, który nie chciał z nią rozmawiać. Ostatni raz była u syna w Bytomiu ponad 10 lat
temu na pierwszej komunii wnuka. Matka powoda miała do niego stałe pretensje o to, że
się ożenił z kobietą, z którą się nie polubiła. Miała też do niego żal, że nie utrzymuje z nią
kontaktów, nie interesuje się nią, nie dzwoni chociażby z życzeniami świątecznymi czy
urodzinowymi. Winiła synową, że odsunęła syna od jego rodziny (zeznania świadków:
E. Musiał  k. 19, M. Chruścik  k. 18 i J. Magdziarz  k. 18 oraz powoda i pozwanego
k. 24-26, fragmenty pamiętnika Anny Linkus  k. 15).
622
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Pozwany wiedział, że jest zobowiązany do zachowku. Kwestia ta  wypłynęła już
w czasie postępowania spadkowego. Nie proponował jednak powodowi żadnego zadość-
uczynienia, a wręcz przeciwnie  w liście do niego uważał, że powód winien uszanować
wolę zmarłej i niczego nie żądać (zeznania powoda  k. 25).
Pozwany jest studentem pierwszego roku studiów stacjonarnych. Nie pracuje, jedynie
dorywczo, jest na utrzymaniu rodziców, z którymi nadal mieszka. Przeprowadza remont
spadkowego mieszkania.
Powyższy stan faktyczny nie był w zasadzie między stronami sporny. Sąd inaczej oce-
nił zeznania powołanych świadków w zakresie czasokresu pogorszenia się stosunków
między powodem a jego matką oraz w zakresie procentowej pomocy matki pozwanego
w wykupie mieszkania. Świadkowie M. Chruścik i J. Magdziarz podkreślały, że stosunki
te od początku wyprowadzenia się powoda z Warszawy były złe. Była to  zdaniem Sądu
 ocena, którą świadkowie wyrażali z perspektywy czasu i okresu ostatniego roku życia
spadkodawczyni. Z drugiej bowiem strony, świadek M. Chruścik zeznała, iż Anna Lin-
kus ceniła swoje dzieci i wnuki, a świadek J. Magdziarz zeznawała, że spadkodawczyni
pomagała synowi, gdy miał małe dziecko. A więc już te chociażby twierdzenia podwa-
żają ocenę świadków, że przez cały czas, jak powód wyjechał z Warszawy, jego stosunki
z matką były złe. Trudno bowiem racjonalnie uznać, że ceni się syna, z którym ma się złe
stosunki, a tym bardziej pomaga mu się. Jeżeli chodzi o zakres pomocy, jakiej matka po-
zwanego udzieliła spadkodawczyni na wykup mieszkania, to brak jest spójności zeznań
świadków.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Bezsporne w sprawie niniejszej jest to, że powodowi jako synowi zmarłej Anny Linkus
przysługuje na podstawie art. 991 KC zachowek, które to roszczenie może być realizowa-
ne w przypadku braku przesłanki negatywnej w postaci wydziedziczenia. Nie było spor-
ne między stronami, że spadkodawczyni swoich dzieci nie wydziedziczyła. Sporządziła
testament notarialny, a z doświadczenia życiowego należy wnioskować, że notariusz po-
uczył ją o takim uprawnieniu. Należy zatem przyjąć, że skoro Anna Linkus nie złożyła
oświadczenia o wydziedziczeniu syna, to taka właśnie była jej decyzja.
Sąd doszedł do przekonania, że żądane przez pozwanego miarkowanie zachowku na
podstawie art. 5 KC nie jest uzasadnione. Zdaniem Sądu nie ma bowiem w sprawie niniej-
szej żadnych szczególnych okoliczności uzasadniających obniżenia zachowku, na którą to
możliwość wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19.5.1981 r. (III CZP 18/81, OSNC
1981, Nr 12, poz. 2287). Sytuacja majątkowa i osobista stron, a także relacje pomiędzy
członkami rodziny panujące za życia spadkodawczyni, nie dają podstaw do przyjęcia, że
domaganie się przez powoda zachowku stanowi nadużycie prawa podmiotowego.  Do-
konując osądu roszczenia o zachowek trzeba mieć na uwadze, że prawa uprawnionego do
zachowku przysługujące mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny,
istniejący między nim a spadkodawcą, służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych,
jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, że nikt nie
może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem zupełnie dobrowolnie,
z pominięciem swoich najbliższych (tak SN w wyroku z dnia 7.4.2004 r., IV CK 215/03,
Legalis). Dla oceny, czy zachowanie powoda w stosunku do matki nie naruszało zasad
współżycia społecznego niezbędne było zatem m.in. ustalenie, czy powód spełniał swe
obowiązki względem spadkodawczyni wynikające z więzi rodzinnych. Rzeczywiście,
matka powoda narzekała na niego, zarzucając mu brak zainteresowania jej osobą, brak
kontaktów i tak pewnie było. Z ustalonego stanu faktycznego nie wynika, aby był to stan
permanentny. Zarzuty te wynikają z fragmentu pamiętnika, a pojawiły się one w drugiej
połowie 2006 r. W tym czasie powód miał problemy ze zdrowiem i pracą, o czym jego mat-
623
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
ka zapewne nie wiedziała. Zdaniem Sądu, nie można jednak miarkować należnego powo-
dowi zachowku z powodu jego zachowania w stosunku do matki w okresie od 2006 r.
do daty jej zgonu. Takie bowiem zachowanie było niezależne od jego woli, warunkowane
było przyczyną obiektywną  jego chorobą i zamieszkaniem w dużej odległości. Nie mógł
zatem matce zapewnić stałej opieki w czasie jej choroby.
Za obniżeniem zachowku nie może też przemawiać okoliczność, że pozwany w odzie-
dziczonym lokalu zamierza zamieszkać. Co prawda, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
powołanej uchwały stwierdził, że w sytuacji, gdy głównym składnikiem spadku jest
mieszkanie, które służy do zaspokajania niezbędnych potrzeb mieszkaniowych zobowią-
zanego do zapłaty zachowku, nie można wykluczyć, że w konkretnych okolicznościach
uzasadnionych sytuacją osobistą i majątkową stron żądanie zapłaty zachowku w pełnej
wysokości pozostawałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, to w ni-
niejszej sprawie, przy uwzględnieniu położenia mieszkania w centrum Warszawy, należy
przyjąć, że korzystanie z niego przez pozwanego wykracza poza zaspokajanie niezbęd-
nych potrzeb mieszkaniowych. W sytuacji bowiem kolizji interesu powoda do uzyskania
zachowku i interesu pozwanego polegającego na chęci zaspokojenia jego potrzeb mieszka-
niowych ze spadku, rozwiązaniem tych sprzecznych interesów jest sprzedaż lokalu przez
pozwanego i chociażby zakup analogicznego powierzchniowo mieszkania na obrzeżach
miasta, a z różnicy zaspokojenie roszczenia powoda. Pozwany nie wykazał, aby 3-poko-
jowy lokal był konieczny do zaspokojenia jego potrzeb mieszkaniowych, skoro na dzień
orzekania nie ma on obciążeń rodzinnych. Również względy podmiotowe nie pozwalają
na zastosowanie instytucji nadużycia prawa. Pozwany jest osobą młodą, zdrową, z per-
spektywą ukończenia studiów i podjęcia pracy, powód zaś jest osobą w starszym wieku,
choruje na cukrzycę, z perspektywą niepewną co do dalszych możliwości zarobkowych.
Sąd nie uwzględnił też wniosku pozwanego o miarkowanie zachowku z uwagi na fakt
partycypowania przez jego matkę w kosztach wykupu spadkowego mieszkania. To bo-
wiem matka pozwanego, a nie on sam, pokryła częściowo zakup mieszkania, a miało to
miejsce w 1997 r., podczas gdy testament został sporządzony w 2005 r. Trudno jest więc
bez dowodów powiązać te fakty i przyjąć, że gdyby nie pomoc matki pozwanego, nie
doszłoby do wykupu mieszkania, a nadto, że ta pomoc miała w przyszłości zaspokoić
potrzeby mieszkaniowe pozwanego.
Sąd nie znalazł też podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o rozłożenie za-
chowku na raty na podstawie art. 320 KPC. Podstawą zastosowania tego przepisu jest
uznanie przez sąd, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. W sprawie niniejszej
takich okoliczności nie ma. Możliwości płatnicze pozwanego jako osoby niepracującej,
niemającej praktycznie żadnych dochodów, są takie same przy obowiązku zapłaty całej
należności, jak i w sytuacji rozłożenia spłaty na roczne raty po 19 861 zł, tym bardziej, że
pozwany nie wykazał możliwości płatności takich rat.
Zasądzając należność, Sąd nie uwzględnił żądania pozwanego odliczenia od wyliczonej
wartości zachowku kwoty 12 000 zł otrzymanej przez powoda od siostry po pogrzebie
matki. Kwota oszczędności powinna wchodzić w skład masy spadkowej. Skoro jednak
powód ograniczył swe żądanie domagając się zachowku liczonego tylko od wartości
spadkowego mieszkania, to Sąd z urzędu nie był władny zmienić żądania powoda w tej
kwestii.
Z powyższych względów, nie znajdując podstaw do uwzględnienia zarzutów pozwanego,
Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda zachowek w wysokości 1/4 wartości spadku,
tj. kwotę 99 305 zł (1/4 kwoty 397 220 zł). Odsetki zasądził Sąd od daty wydania postanowie-
nia spadkowego, gdyż w tej dacie stało się wymagalne roszczenie powoda o zachowek.
O kosztach procesu orzekł Sąd na podstawie art. 98 KPC. Na koszty, jakie pozwany
winien zwrócić powodowi składają się: opłata od pozwu (5946 zł), wynagrodzenie bie-
624
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
głego (987,66 zł), wynagrodzenie adwokata (3600 zł) wraz z opłatą od pełnomocnictwa
(17 zł).
Ponieważ powód na rozprawie ograniczył powództwo do kwoty 99 305 zł, Sąd na mocy
art. 355 ż 1 KPC umorzył postępowania co do kwoty ponad wysokość ostatecznego rosz-
czenia.
Sędzia
Lidia Bryś
(podpis)
Informacja dla zdającego:
Należy założyć, że odpis wyroku z uzasadnieniem doręczono pełnomocnikowi pozwane-
go w dniu 10.3.2013 r.
625
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
OPIS ISTOTNYCH ZAGADNIEC

do zadania z zakresu prawa cywilnego
(trzecia część egzaminu radcowskiego  21.3.2013 r.)
I. W ocenie zespołu celowe jest wniesienie apelacji na korzyść pozwanego od wyroku
uwzględniającego powództwo (pkt 1).
II. W ocenie zespołu, zebrany materiał dowodowy, treść wyroku i uzasadnienia wyroku
wskazują, że sąd dopuścił się w szczególności następujących uchybień:
1. Przy ocenie stosunków spadkodawczyni z powodem, sąd I instancji pominął ze-
znania świadków M. Chruścik i J. Magdziarz, wieloletnich koleżanek zmarłej oraz
E. Musiał  córki (choć dał im wiarę), z których wynikało, że matka powoda miała
do niego żal za brak zainteresowania, kontaktów, choćby telefonicznych, z poby-
tów u niego wracała niezadowolona z racji traktowania jej tam przez syna i jego
rodzinę, a jak powód był w Warszawie, to widywała się z nim jedynie na dworcu
PKP, w czasie jego przesiadki na inny pociąg. Zeznania te wskazują, że stan nieza-
dowolenia zmarłej trwał od wielu już lat przed jej śmiercią, a nie tylko od 2006 r.,
jak ustalił to sąd I instancji opierając się jedynie na fragmencie pamiętnika zmar-
łej załączonym do akt. Sam powód przyznał, że kontaktów z matką nie utrzy-
mywał na wiele lat przed śmiercią. Dlatego dokonane przez sąd w tym zakresie
ustalenia faktyczne są sprzeczne z materiałem dowodowym zgromadzonym
w sprawie.
2. Częściowo uzasadnione wydaje się stanowisko pozwanego odnośnie do zastoso-
wania w sprawie art. 5 KC. Możliwość miarkowania kwoty zachowku z uwzględ-
nieniem powyższego przepisu jest w orzecznictwie ugruntowana (por. wyroki
Sądu Najwyższego z 7.4.2004 r., IV CK 215/03, Legalis; z 25.1.2001 r., I CKN 250/00,
Legalis; uchwała z 19.5.1981 r., III CZP 18/81, OSNC 1981, Nr 12, poz. 228).
Z uwagi na powyższe, stanowisko sądu I instancji odnośnie do wniosku pozwane-
go o miarkowanie zachowku nie wydaje się prawidłowe. Nie ulega wątpliwości, że
skoro prawo uprawnionego do zachowku służy urzeczywistnieniu obowiązków
moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych, to przy ocenie
tego prawa nie można pomijać oceny moralnej także zachowania czy postępowania
uprawnionego (powoda) do zachowku względem spadkodawcy, a ta po uwzględ-
nieniu dowodów zgromadzonych w sprawie budzi wątpliwości. Uwzględnienie
częściowo wniosku pozwanego bardziej jednak uzasadniała okoliczność, iż jedy-
nym przedmiotem spadku, obok środków pieniężnych, było mieszkanie. Wydaje
się, że położenie tego mieszkania i jego wielkość nie uzasadniają twierdzenia Sądu
Okręgowego, że przekracza ono potrzeby mieszkaniowe pozwanego. Pozwany
co prawda nie założył jeszcze własnej rodziny, ale jak wynika z jego zeznań, któ-
rym sąd dał wiarę, zamierza to zrobić w najbliższym czasie, gdyż spodziewa się
dziecka i chce w spadkowym mieszkaniu zamieszkać z narzeczoną i dzieckiem.
Mieszkanie jego rodziców nie pozwala na wspólne zamieszkanie pozwanego i jego
nowej rodziny.
3. Zasadnie też pozwany wnosił o uwzględnienie faktu, że powód otrzymał od spad-
kobiercy 12 000 zł. Wadliwe było pominięcie przez sąd przy ustaleniu wartości
spadku środków pieniężnych, jakie pozostawiła spadkodawczyni w kwocie co
najmniej 24 000 zł (po odliczeniu długów spadkowych). Okoliczność, że powód
obliczał należny mu zachowek tylko od wartości spadkowego mieszkania, nie
626
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
zwalniała sądu z obowiązku ustalenia wartości masy spadkowej. Zgodnie z art.
991 ż 1 KC, określonym spadkobiercom ustawowym (m.in. zstępnym) należy się
zachowek stanowiący ułamek (2/3 lub 1/2) wartości udziału spadkowego, który by
mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym. Z powyższego wynika, iż upraw-
niony nie może dochodzić zachowku z poszczególnych przedmiotów wchodzą-
cych w skład spadku. Może on ograniczyć swe żądanie dochodząc tylko części za-
chowku, który jednak zawsze będzie wyliczony w oparciu o czystą wartość całego
spadku, a nie tylko wybranych przedmiotów. Wartość ta, to różnica między wyso-
kością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych
na chwilę otwarcia spadku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.3.2008 r.,
IV CSK 509/07, MoP 2009, Nr 9, s. 510). Skoro niewątpliwe było, że spadkodaw-
czyni oprócz mieszkania pozostawiła środki pieniężne w kwocie 30 000 zł, to na-
leżny powodowi zachowek winien być obliczony w oparciu o wartość obydwu
tych przedmiotów spadkowych. Ponieważ pozwany nie podnosił, aby zmarła
pozostawiła inne długi spadkowe poza kosztami pogrzebu i nagrobka w kwocie
6000 zł, do obliczenia zachowku należało przyjąć wartość 421 220 zł (397 220 zł
plus 30 000 zł minus 6000 zł). Od kwoty tej należny powodowi zachowek
(1/4 wartości spadku) wynosi 105 305 zł. Ponieważ powód po śmierci matki otrzy-
mał od spadkobiercy testamentowego na poczet zachowku kwotę 12 000 zł, nale-
żało to uwzględnić przy zasądzeniu zachowku. W następnej kolejności należało
rozważyć, na ile argumenty uzasadniające zastosowanie art. 5 KC wpłynęłyby na
wysokość zasądzonej kwoty.
4. Wadliwie też, na niekorzyść pozwanego, ustalił Sąd Okręgowy początkowy ter-
min odsetek  jako datę wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spad-
ku. Ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie za-
chowku następuje według cen z chwili orzekania o roszczeniu z tytułu zachowku
(por. uchwała SN z 26.3.1985 r., III CZP 75/84, OSNC 1985, Nr 10, poz. 147,
wyrok SN z 25.5.2005 r., I CK 765/04, Legalis). Dlatego też odsetki od ustalonego
według cen na chwilę orzekania zachowku, powinny być naliczone dopiero od
daty wyrokowania w sprawie, skoro dopiero z tym momentem roszczenie o zapła-
tę tak ustalonej przez sąd kwoty, stało się wymagalne.
5. Właściwe byłoby także zaskarżenie rozstrzygnięcia sądu o braku podstaw do roz-
łożenia zasądzonej kwoty zachowku na raty, czyli zastosowania art. 320 KPC. Sąd
nie odniósł się do argumentów pozwanego wskazujących na możliwość ratalnego
uiszczenia zachowku (podjęcie stałej pracy zarobkowej dające nadto możliwość
uzyskania zdolności kredytowej).
6. Dostrzec należało także błędne rozstrzygnięcia sądu I instancji w zakresie kosztów
procesu. Sąd ten bowiem obciążył pozwanego na podstawie art. 98 KPC całością
kosztów poniesionych przez powoda, mimo, że nie wygrał on procesu w całości.
627
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Warszawa, 20.3.2013 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie
I Wydział Cywilny
za pośrednictwem
Sądu Okręgowego w Warszawie
Wydział I Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
Powód: Zbigniew Linkus (adres a/a)
reprezentowany przez adwokata Ewę Kuś,
Kancelaria Adwokacka, ul. Jana Pawła II 17 lok. 45,
00-102 Warszawa
Pozwany: Adam Musiał (adres a/a),
reprezentowany przez r. pr. Pawła Ryskiego
Kancelaria Radcy Prawnego, ul. Królewska 23 lok. 4
00-132 Warszawa
Sygn. akt I C 578/11
Wartość przedmiotu zaskarżenia: 59 653 zł
APELACJA
pełnomocnika pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział
Cywilny, sygn. akt I C 578/11 z 7.1.2013 r.,
doręczonego pełnomocnikowi pozwanego 10.3.2013 r.
Działając w imieniu pozwanego, na podstawie załączonego do akt sprawy pełnomocnic-
twa, na podstawie art. 367 ż 1 i art. 367 ż 2 KPC zaskarżam wyrok Sądu Okręgowego
w Warszawie, I Wydział Cywilny z 7.1.2013 r., wydany w sprawie o sygn. akt I C 578/11
w części, tj.:
1) powyżej kwoty 40 652,50 zł,
2) w zakresie zasądzonych odsetek ustawowych za okres od 4.3.2010 r. do 6.1.2013 r.,
3) w zakresie nierozłożenia zasądzonej należności na raty,
4) w zakresie kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego.
Wyżej wymienionemu wyrokowi zarzucam, co następuje:
1. naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w spra-
wie, tj.:
a. art. 233 ż 1 w zw. z art. 258 KPC  poprzez pominięcie przy ustaleniu stanu faktycz-
nego zeznań świadków M. Chruścik i J. Magdziarz, z których wynikał rzeczywisty
stosunek matki powoda do niego, jej niezadowolenie i żal z tym związany, który
trwał co najmniej od kilku lat przed jej śmiercią, a nie jak wynika z ustaleń Sądu
I instancji jedynie od 2006 r., co skutkuje dokonaniem w tym zakresie ustaleń fak-
tycznych sprzecznych ze zgromadzonym w niniejszym materiale dowodowym,
b. art. 233 ż 1 KPC  poprzez nieuwzględnienie faktu, że powód otrzymał od spad-
kobiercy 12 000 zł i nieodliczenie tej wartości od przyznanego zachowku, w sytu-
628
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
acji gdy zachodziła taka konieczność, a zatem pominięcie ustalenia wartości masy
spadkowej przez Sąd I instancji,
c. art. 320 KPC  poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, gdy w okolicznościach
sprawy zachodziła uzasadniona przesłanka do rozłożenia zasądzonej kwoty za-
chowku na raty,
d. art. 98 KPC  poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i obciążenie pozwanego ca-
łością kosztów poniesionych przez powoda, mimo że nie wygrał on procesu w ca-
łości;
2. naruszenie prawa materialnego, tj.:
a. art. 5 KC  poprzez jego niewzględnie i nieprzeprowadzenie miarkowania wyso-
kości przysługującemu powodowi zachowku; niezmniejszeniu należnego powo-
dowi zachowku w oparciu o zasady słuszności mające niewątpliwie zastosowanie
w niniejszej sprawie,
b. art. 481 ż 1 KC  poprzez jego wadliwe zastosowanie, polegające na zasądzeniu od-
setek od zasądzonego świadczenia pieniężnego od dnia wydania postanowienia
spadkowego, zamiast od dnia wyrokowania, tj. od 7.1.2013 r.
Na podstawie art. 386 KPC wnoszę o:
1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonej części,
2. ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania, wraz z rozstrzygnięciem o kosztach,
3. zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obydwie
instancje według norm przepisanych.
Ponadto wnoszę o zwolnienie pozwanego od kosztów sądowych w całości.
UZASADNIENIE
Sąd I instancji, wyrokiem z 7.1.2013 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę
99 305 zł z odsetkami od 4.3.2010 r. do dnia zapłaty tytułem zachowku. Analizując argu-
menty, w oparciu o które oparł się Sąd pierwszej instancji stwierdzić należy, że popełnione
przez Sąd I instancji błędy powodują, że zaskarżony wyrok nie może się ostać.
Ad 1a zarzutów:
Świadkowie M. Chruścik i J. Magdziarz były wieloletnimi koleżankami zmarłej oraz po-
zwanej, z zeznań tych osób wynikało, że matka powoda miała do niego duży żal za brak
zainteresowania, kontaktów, choćby telefonicznych. Z zeznań tych wynikało również, że
z pobytów u powoda, jego matka wracała niezadowolona z racji traktowania przez powo-
da i jego rodzinę, a jak powód był w Warszawie, to widywała się z nim jedynie na dworcu
PKP, w czasie jego przesiadki na inny pociąg.
Zeznania te wskazują, że stan niezadowolenia zmarłej trwał od wielu już lat przed jej
śmiercią, a nie tylko od 2006 r., jak ustalił to Sąd pierwszej instancji opierając się jedynie
na fragmencie pamiętnika zmarłej załączonym do akt.
Z zeznań powoda, złożonych na rozprawie 7.1.2013 r. wynika również, jako potwier-
dzenie zeznań ww. świadków, że powód kontaktów z matką nie utrzymywał na wiele
lat przed śmiercią, a ich spotkania były bardzo sporadyczne i kończyły się w  niemiłej
atmosferze .
Mając powyższe na uwadze, dokonane przez Sąd I instancji w tym zakresie ustalenia
faktyczne są sprzeczne z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.
629
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
Ad 1b zarzutów:
Wadliwe było pominięcie przez Sąd przy ustaleniu wartości spadku środków pienięż-
nych, jakie pozostawiła spadkodawczyni w kwocie co najmniej 24 000 zł (po odliczeniu
długów spadkowych). Okoliczność, że powód obliczał należny mu zachowek tylko od
wartości spadkowego mieszkania, nie zwalniała Sądu z obowiązku ustalenia wartości
masy spadkowej.
Zgodnie z art. 991 ż 1 KC, określonym spadkobiercom ustawowym przysługuje zacho-
wek stanowiący określony ułamek wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł
przy dziedziczeniu ustawowym. W oparciu o to, uprawniony nie może dochodzić zachow-
ku z poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku. Może on ograniczyć
swe żądanie dochodząc tylko części zachowku, który jednak zawsze będzie wyliczony
w oparciu o czystą wartość całego spadku, a nie tylko wybranych przedmiotów. Wartość
ta, to różnica między wysokością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością
długów spadkowych na chwilę otwarcia spadku (tak SN w wyroku z 14.3.2008 r., IV CSK
509/07, MoP 2009, Nr 9, s. 510).
Spadkodawczyni oprócz mieszkania pozostawiła środki pieniężne w kwocie 30 000 zł,
wobec czego należny powodowi zachowek winien być obliczony w oparciu o wartość
obydwu tych przedmiotów spadkowych. Ponieważ pozwany nie podnosił, aby zmar-
ła pozostawiła inne długi spadkowe poza kosztami pogrzebu i nagrobka w kwocie
6000 zł, do obliczenia zachowku należało przyjąć wartość 421 220 zł (397 220 zł plus
30 000 zł minus 6000 zł). Od kwoty tej należny powodowi zachowek (1/4 wartości spad-
ku) wynosi 105 305 zł. Ponieważ powód po śmierci matki otrzymał od pozwanej na po-
czet zachowku kwotę 12 000 zł, należało to uwzględnić przy zasądzeniu zachowku (daje
to kwotę 93 305 zł). Powód żądając miarkowania zachowku, wskazywał na zasadność
obniżenia go o połowę, tj. w tym wypadku do kwoty 52 652,50 zł, dopiero od tej kwoty
należy odjąć 12 000 zł zaliczonej na poczet zachowku. Oznacza to że wartość należnego
zachowku wynosi 42 652,50 zł.
Wartość więc przedmiotu sporu stanowi różnica pomiędzy zasądzoną kwotą w wyso-
kości 99 305 zł i kwotą należną 40 652,50 zł, tj. kwota 59 652,50 zł, w zaokrągleniu do pełnej
złotówki 59 653 złote.
Ad 1c zarzutów:
Zgodnie z art. 320 KPC, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, Sąd może w wyroku
rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Podstawą zastosowania tego przepisu jest uzna-
nie przez Sąd, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. Należy przyjąć, że owe
 szczególne okoliczności zachodzą wówczas, kiedy natychmiastowe wykonanie wyroku
byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W szczególności w zakresie przedmiotowej okoliczności, Sąd I instancji nie odniósł się do ar-
gumentów powoda, wskazanych na rozprawie 7.1.2013 r., wskazujących na możliwość ratal-
nego uiszczenia zachowku po przejściu na studia zaoczne i podjęciu stałej pracy zarobkowej,
które dodatkowo przemawiały za rozłożeniem należności na raty. Rażąco sprzeczne również
z zasadami współżycia społecznego byłoby niezastosowanie art. 320 KPC w przedmiotowej
sprawie, zważywszy na fakt, iż pozwany jest młodą osobą, dopiero wchodzącą w dorosłość,
która spodziewa się dziecka i zamierza założyć rodzinę, której musi zapewnić dom.
630
Akta cywilne
Kazus 4. Egzamin radcowski 2013 r.
Ad 1d zarzutów:
Sąd I instancji obciążył pozwanego na podstawie art. 98 KPC całością kosztów poniesio-
nych przez powoda, mimo że nie wygrał on procesu w całości.
Kodeks postępowania cywilnego wychodzi z założenia, że obowiązek zwrotu kosztów
procesu zależy od ostatecznego wyniku  sprawy , a nie od wyniku postępowania w po-
szczególnych instancjach. Dla oceny zatem, czy i w jakim stopniu strona sprawę przegrała
lub wygrała, należy dokonać porównania roszczeń dochodzonych z ostatecznie uwzględ-
nionymi, a nie porównania wyniku postępowania w poszczególnych instancjach (tak Sąd
Najwyższy w postanowieniu z 12.8.1965 r., I CZ 80/65, OSNCP 1966, Nr 3, poz. 47; W. Sie-
dlecki, Przegląd orzecznictwa, PiP 1967, Nr 4 5, s. 737; E. Wengerek, Przegląd orzecznictwa,
NP 1966, Nr 12, s. 1554).
Mając na uwadze powyższy wywód, w niniejszej sprawie  Sąd I instancji, sprzecznie
z dyspozycją przepisu art. 98 KPC obciążył pozwanego całością kosztów procesu.
Ad 2a zarzutów:
Jak podniósł Sąd I instancji w uzasadnieniu, możliwość miarkowania zachowku jest
gruntowana na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego.
Nie ulega wątpliwości, że skoro prawo uprawnionego do zachowku służy urzeczywist-
nieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych,
(tak SN w wyroku z 7.4.2004 r., IV CK 215/03, Legalis), to przy ocenie tego prawa nie
można pomijać oceny moralnej także zachowania czy postępowania powoda do zachow-
ku względem spadkodawcy, a ta przy uwzględnieniu dowodów zgromadzonych w ni-
niejszej sprawie budzi wątpliwości i jest co najmniej niejednoznaczna. W szczególności
jest to związane z błędnie ustalonym przez Sąd I instancji okresu trwania negatywnych
relacji i ich charakteru sprzed roku 2006  w odniesieniu do czego traktuje zarzut 1a. Do-
wody zgromadzone w przedmiotowej sprawie, a w szczególności zeznania świadków po-
twierdzają, że powód rażąco zaniedbywał swoje obowiązki wobec zmarłej. Tym samym
ocena zachowania powoda powinna być ewentualną przesłanką miarkowania wysokości
zachowku.
Najistotniejszą jednak przesłanką miarkowania zachowku jest okoliczność, iż jedynym
przedmiotem spadku, obok środków pieniężnych, było mieszkanie. Zdaniem pozwane-
go, położenie tego mieszkania i jego wielkość nie uzasadniają twierdzenia sądu I instan-
cji, że przekracza ono potrzeby mieszkaniowe pozwanego. Pozwany nie założył jeszcze
własnej rodziny, ale jak wynika z jego zeznań, którym Sąd I instancji dał wiarę, zamierza
to zrobić w najbliższym czasie, gdyż spodziewa się dziecka i chce w spadkowym mieszka-
niu zamieszkać z narzeczoną i dzieckiem. Ponadto mieszkanie jego rodziców nie pozwala
na wspólne zamieszkanie pozwanego i jego nowej rodziny. Za zasadnością miarkowania
wysokości zachowku w okolicznościach przedmiotowej sprawy przemawiają również
porównanie sytuacji majątkowej powoda i pozwanego, ponieważ to powód ma ustabi-
lizowaną sytuację życiową i znaczący miesięczny dochód. Pozwany jeszcze nie ma stałej
pracy, a w niedalekiej przyszłości stanie się ojcem. Jego sytuacja życiowa przemawia prze-
ciwko zasądzaniu zachowku w pełnej wysokości.
Ad 2b zarzutów:
Sąd I instancji wadliwie zasądził odsetki od daty wydania postanowienia spadkowego,
gdyż wskazując, że w tej dacie stało się wymagalne roszczenie powoda o zachowek. Usta-
631
Akta cywilne
Część II. Akta cywilne
lenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku następuje
według cen z chwili orzekania o roszczeniu z tytułu zachowku (tak SN (7) w uchwale
z 26.3.1985 r., III CZP 75/84, OSNCP 1985, Nr 10, poz. 147 oraz wyroku z 25.5.2005 r., I CK
765/04, Legalis). Odsetki od ustalonego według cen na chwilę orzekania zachowku, po-
winny być naliczone dopiero od daty wyrokowania w sprawie, tj. od 7.1.2013 r.  skoro
dopiero z tym momentem roszczenie o zapłatę tak ustalonej przez sąd kwoty, stało się
wymagalne.
Wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania:
Na podstawie art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych niniejszym
wnoszę o zwolnienie pozwanego od kosztów sądowych w całości. Do wniosku dołączam
formularz oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i z
ródłach utrzymania
według wzoru określonego przez Ministra Sprawiedliwości.
Mając na uwadze powyższe, apelacja jest w pełni uzasadniona.
(podpis)
Załączniki:
 odpis apelacji dla powoda wraz z pełnomocnictwem,
 oświadczenie o stanie majątkowym pozwanego zgodne z treścią rozporządzenia
 1 egz. dla Sądu.
632
Akta cywilne