Zespół narządów moczowych
�� narządy moczowe (organa uropo�tica) służą do wytwarzania moczu i
wydalania go z organizmu
�� mocz (urina) jest wytworem nerek
s� zawiera produkty przemiany białkowej i mineralnej, wodę oraz inne
substancje
�� do narządów moczowych zalicza się:
s� nerki
s� moczowody
s� pęcherz moczowy
s� cewkę moczową
NERKA (ren)
�� narząd parzysty leżący w okolicy lędz
wiowej jamy brzusznej
�� ma zwartą konsystencję
�� czerwonobrunatne zabarwienie
�� fasolowaty kształt
�� jest silnie zaopatrzona w krew
Typy nerek:
�� nerka wielopłatowa
s� składa się z wielu małych płatów nerkowych połączonych przewodami
wyprowadzającymi i tkanką łączną
s� spotykana u np. niedz
wiedzia i delfina
�� nerka pobrużdżona wielobrodawkowa
s� poszczególne płaty zrośnięte są ze sobą częściami ośrodkowymi i
s� rozdzielone bruzdami
s� spotykana u bydła
�� nerka wielobrodawkowa
s� z zewnątrz jest gładka dzięki zespoleniu kory nerki
s� składa się z licznych płatów nerkowych
s� spotykana u świni
�� nerka gładka jednobrodawkowa
s� całkowicie zespolona
s� występuje w niej tylko jedna brodawka zagłębiająca się w miedniczkę
nerkową
s� spotykana u konia, przeżuwaczy, psa i kota
Budowa nerki
�� od zewnątrz okryta jest torebką włóknistą (capsula fibrosa) luz
no zespoloną z
miąższem i przymocowaną do miedniczki nerkowej
s� torebka włóknista otoczona jest torebką tłuszczową (capsula adiposa)
�� w każdej nerce wyróżnia się dwie powierzchnie wypukłe i dwa brzegi:
s� boczny  wypukły
s� przyśrodkowy  wklęsły, na którym znajduje się zagłębienie zw. wnęką
nerkową (hilus renalis)
�� w niej znajduje się zatoka nerkowa (sinus renalis) z miedniczką
nerkową
�� przez wnękę wnikają do nerki naczynia i nerwy, a wychodzi
moczowód
�� na przekroju poprzecznym widać 2 warstwy:
s� kora nerki (cortex renis)
�� cieńsza
�� ciemnoczerwona
�� położona zewnętrznie
�� wnika na obszar rdzenia tworząc słupy nerkowe (columnae
renales)
�� na jej powierzchni widoczne są ciałka nerkowe (corpuscula
renis) oddzielone od siebie promieniami rdzenia
s� rdzeń nerki (medulla renis)
�� grubsza
�� jaśniejsza
�� wyróżnia się w nim piramidy nerkowe (pyramides renales),
których wierzchołki tworzą brodawki nerkowe (papillae renales)
ż� brodawki mogą łączyć się w jedną wspólną
�� nefron (nepfron)
s� jednostka strukturalna i czynnościową nerki składająca się z:
�� ciałka nerkowego (corpuscula renis)  skład:
ż� kłębuszek (glomerulus)
ż� torebka (capsula glomeruli)
�� cewki
�� naczyń
�� miedniczka nerkowa
s� obejmuje brodawkę bezpośrednio  pies, kot, owca, koza, koń  lub
s� tworzy wiele zachyłków zw. kielichami nerkowymi (calix renalis), z
których każdy obejmuje brodawkę  świnia
s� u bydła brak jest miedniczki a kielichy są uzupełnieniem moczowodu
MOCZOWÓD
(ureter)
�� uchodzi od miedniczki nerkowej do jamy pęcherza moczowego
�� jego usytuowanie zapobiega cofaniu się moczu w kierunku odnerkowym, a
jednocześnie nie zakłóca przepływu moczu z nerek do pęcherza
�� błona śluzowa w początkowym odcinku zawiera gruczoły śluzowe
�� osłonę zewnętrzna stanowi błona surowicza
P
CHERZ MOCZOWY
(vesica urinaria)
�� błoniasto  mięśniowy worek gruszkowatego kształtu służący jako przejściowy
zbiornik moczu napływającego z nerek
�� opróżniony pęcherz leży w jamie miednicy, natomiast wypełniony wystaje do
jamy brzusznej, a ściany ulegają ścieńczeniu
�� wyróżnia się w nim:
s� szczyt pęcherza (apex vesicae)
s� trzon pęcherza (corpus vesicae)
s� szyję pęcherza (cervix vesicae)  przedłuża się w cewkę moczową
�� błona śluzowa w opróżnionym pęcherzu układa się w fałdy tworząc grzebień
cewki moczowej (crista urethralis)
�� błona mięśniowa zbudowana jest z trzech warstw mm. gładkich
s� dwóch podłużnych  zewnętrznej i wewnętrznej
s� jednej okrężnej  ułożonej między podłużnymi
�� błona surowicza okrywa szczyt i trzon pęcherza
CEWKA MOCZOWA
(urethra)
�� odprowadza mocz z pęcherza moczowego
�� u samców
s� jest bardzo długa
s� służy do wyprowadzania moczu i nasienia, dlatego określa się ją jako
przewód moczowo  płciowy
�� u samic
s� jest stosunkowo krótka
s� w błonie śluzowej przebiegają duże naczynia żylne
s� zawiera niewielkie zagłębienia zw. zatokami cewki moczowej (lacunae
urethrales)
�� błona mięśniowa zbudowana jest z tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie
prążkowanej
s� tworzy ona m. zwieracz cewki moczowej (m. sphincter urethrae)
pełniący funkcję zwieracza dowolnego
POWSTAWANIE I WYDALANIE MOCZU
�� nerki spełniają w organizmie zwierzęcym następujące funkcje:
s� wydalniczą
�� polega na usuwaniu z ustroju końcowych produktów przemiany
materii (zwłaszcza białkowej) oraz nieprzyswajalnych lub
toksycznych substancji pochodzenia egzogennego
�� powstające produkty przemiany materii muszą być wydalone,
ponieważ ich gromadzenie grozi zatruciem i śmiercią  są to:
ż� dwutlenek węgla
ż� woda
ż� substancje azotowe:
�� mocznik
�� amoniak
�� kwas moczowy
�� kreatyna
�� w eliminacji tych produktów nerki wspomagane są przez inne
narządy:
ż� płuca
ż� przewód pokarmowy
ż� skóra
s� regulacyjną
�� polega na utrzymaniu homeostazy wodno  elektrolitowej, tj.:
ż� stałej objętości wody w organizmie  izowolemii
�� zdolność wybiórczego wydalania jednych, a
zatrzymywania innych elektrolitów oraz wody
ż� stałego stężenia poszczególnych elektrolitów  izojonii
�� jonów nieorganicznych: kationów i anionów
ż� stałego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych 
izotonii
�� wydalając lub zatrzymując sole mineralne i wodę
ż� stałego stężenia jonów wodorowych  izohydrii
�� zdolność usuwania kwasów lub zasad w postaci
ich soli oraz zatrzymywania albo wydalania
substancji spełniających rolę buforów, jak
wodorowęglany czy fosforany
s� endokrynną
�� sprowadza się do produkcji hormonów, a także do degradacji
hormonów i innych biologicznie aktywnych substancji
Wytwarzanie moczu
�� powstawanie moczu w nerkach jest związane z trzema procesami:
s� filtracją kłębkową
�� polega na przechodzeniu wody osocza oraz rozpuszczalnych w
niej substancji drobnocząsteczkowych przez błonę filtracyjną w
kłębkach do światła torebki
�� przesącz ten nazywa się moczem pierwotnym
�� proces filtracji dokonuje się przez  potrójny filtr:
ż� śródbłonek naczyń włosowatych  zatrzymuje elementy
morfotyczne krwi
ż� błona podstawna komórek nabłonka kanalika 
uniemożliwia filtrację większości cząsteczek białkowych
ż� cienka błona zamykająca szczeliny między komórkami
nabłonkowymi nefronu
�� wielkość filtracji kłębkowej zależy od:
ż� wielkości powierzchni filtracyjnej kłębków
�� całkowita powierzchnia filtracyjna obu nerek jest
mniej więcej równa powierzchni ciała
�� wielkość zależy od liczby kłębków
ż� przepuszczalności błony filtracyjnej
ż� ciśnienia filtracyjnego
s� wchłanianiem kanalikowym
�� wchłanianie zwrotne tych składników moczu pierwotnego, które
zostały przefiltrowane, a nie powinny być usunięte z organizmu
�� resorpcja w kanalikach może zachodzić w sposób bierny lub
czynny:
ż� wchłanianie zwrotne bierne  odbywa się bez użycia
energii. transport ten umożliwiają różnice ciśnienia
osmotycznego, potencjału elektrycznego lub stężeń
poszczególnych składników w moczu i przestrzeni około
kanalikowej
ż� wchłanianie zwrotne czynne  jest związane ze
zużyciem energii. zachodzi, gdy składniki są przenoszone
wbrew istniejącej różnicy stężeń lub wbrew potencjałowi
elektrycznemu
s� wydzielaniem kanalikowym
�� do moczu przepływającego przez kanaliki nerkowe wydzielane
są zarówno jony, jak i cząsteczki związków niedysocjujących
�� odbywa się w sposób bierny lub czynny
Wydalanie moczu
�� mocz ostateczny jest płynem o swoistych, różnych w zależności od gatunku,
właściwościach fizykochemicznych
�� drogami wyprowadzającymi mocz są:
s� kanaliki zbiorcze
s� miedniczka nerkowa
s� moczowody
s� pęcherz moczowy
s� cewka moczowa
�� mocz wypływający z kanalików zbiorczych gromadzi się w miedniczkach
nerkowych
s� przechodzenie moczu w kierunku moczowodu odbywa się dzięki
skurczom mięśni gładkich kielicha nerkowego i miedniczek
�� ściana moczowodu zbudowana jest m.in. z 3 warstw mięśni gładkich, które
dzięki rytmicznym skurczom przesuwają mocz do pęcherza
�� pęcherz moczowy jest zbiornikiem moczu i narządem umożliwiającym
wydalenie go na zewnątrz
s� ściana pęcherza jest zbudowana z sieci  splątanych i krzyżujących się
włókien mięśni gładkich, przebiegających we wszystkich kierunkach
s� mocz zbierający się w pęcherzu nie może cofnąć się do moczowodów,
ponieważ zapobiega temu m. zwieracz cewki, a ich ujścia są zamknięte
przez fałdy błony śluzowej
�� oddawanie moczu jest aktem odruchowym
s� w ścianie pęcherza znajdują się receptory wrażliwe na rozciąganie
s� wartością  progową dla tych receptorów jest ciśnienie w pęcherzu
wywołujące uczucie parcia
s� drażnienie receptorów pęcherza wyzwala w nim impulsy, które są
przewodzone do ośrodka oddawania moczu, znajdującego się w
rdzeniu kręgowym
�� ośrodek ten za pośrednictwem nerwów motorycznych wysyła
impulsy do pęcherza i cewki moczowej, w wyniku czego
dochodzi do skurczu mięśni pęcherza i jednoczesnego spadku
napięcia mięśni zwieraczy
s� odruchem tym kierują także ośrodki znajdujące się w korze mózgowej,
podwzgórzu i pniu mózgu
s� częstotliwość oraz czas opróżniania pęcherza zależy od ilości moczu
zebranego w pęcherzu, gatunku zwierząt, płci, wieku
s� pęcherz moczowy nie opróżnia się całkowicie
�� niewielka jego ilość (1  2%) pozostająca w pęcherzu stanowi
tzw. mocz resztkowy