Miedzynarodowe stosunki gospodarcze




Miedzynarodowe stosunki
gospodarcze

 

I. Bilans płatniczy i
równowaga płatnicza kraju


bilans płatniczy,
równowaga bilansu płatniczego, mechanizmy równowagi
bilansu płatniczego



środki polityki
przywracania równowagi bilansu płatniczego



poziom wydatków, kurs
walutowy a równowaga ekonomiczna



programy dostosowawcze
międzynarodowego funduszu walutowego i banku światowego


II. Polityka handlowa


pojęcie polityki
handlowej.



instrumenty (narzędzia)
polityki handlowej.


-argumenty przemawiające za
protekcją.:


kierunki i tendencje
zagranicznej polityki handlowej po II Wojnie Światowej.



cele i zasady GATT oraz
WTO


III. Międzynarodowa
integracja gospodarcza


pojęcie międzynarodowej
integracji gospodarczej (definicje, przesłanki, kwestia
integracji międzynarodowej a suwerenność państw)



modele integracji
gospodarczej



UNIA EUROPEJSKA jako
najbardziej zaawansowana forma integracji gospodarczej



formy wspólnej polityki
integracyjnej



zasady działania jednego
rynku zewnętrznego



Polska a europejska
integracja gospodarcza.


1. Bilans płatniczy i
równowaga płatnicza kraju


bilans płatniczy,
równowaga bilansu płatniczego, mechanizmy równowagi
bilansu płatniczego


Bilans płatniczy jest
syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanych
między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym
określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Głównym celem sporządzania
bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie
stosunków finansowych państwa z zagranicą, przeznaczonej dla
administracji gospodarczej.

Oddziałuje on na kierunki
polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza:


monetarnej,
fiskalnej,
handlowej,
kursu walutowego.


Bilans jest zestawieniem
sporządzanym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje
międzynarodowe są w nim sklasyfikowane jako kredytowe (ma) lub
debetowe (winien).

Transakcje kredytowe to
transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów
zagranicznych.

Transakcje debetowe zaś to
takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz
podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju.
Całość transakcji w bilansie płatniczym: dzieli się na dwie
podstawowe części


rachunek bieżący,



rachunek kapitałowy.


Tak więc w bilansie
płatniczym odnotowuje się:


wzrost lub spadek
różnego rodzaju należności i zobowiązań
zagranicznych,



przyrost lub ubytek
majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju
oraz



zmiany zapasu złota
monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia (SDR).


Równowaga bilansu
płatniczego

Z formalnego, rachunkowego
punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony.

Saldo obrotów bieżących
powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o
zmianę stanu rezerw.

Obroty kapitałowe wyjaśniają
nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co
została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego.

Jeśli obroty kapitałowe nie
równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, to
funkcje te są przejmowane przez rezerwy płatnicze.

Nie zrównoważony przez obroty
kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich
zmniejszenie. Z kolei nadwyżka obrotów bieżących, jeśli nie
jest skompensowana eksportem kapitału, powoduje wzrost rezerw
płatniczych.

Gdy spadek rezerw płatniczych
jest znaczny i szybko się zwiększa zagraniczne zadłużenie
długoterminowe, zmniejsza się wiarygodność płatnicza kraju.

Równowaga rzeczywista ma
miejsce wówczas, gdy należności i zobowiązania handlowe są
podejmowane bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymująca
się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i
zobowiązań.

Równowaga pozorna ma natomiast
miejsce wtedy, kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest
osiągana wskutek restryktywnej polityki dewizowej lub handlowej.

Oprócz pojęcia bilansu
płatniczego jest stosowane pojęcie międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej kraju.

Przedstawia ona łącznie sumę
i strukturę aktywów krajowych za granicą i zagranicznych w
kraju, zazwyczaj na koniec roku.

Mechanizmy równoważenia
bilansu płatniczego

Między równowagą
wewnętrzną a równowagą zewnętrzną kraju występuje ścisła
współzależność.

Jest ona tym silniejsza, im
większy jest stopień liberalizacji systemu gospodarczego, w tym
stosunków ekonomicznych z zagranicą.

Ta ścisła współzależność
sprawia, że zagadnienie równowagi płatniczej nie może być
analizowane wyłącznie z punktu widzenia kursu walutowego i
polityki handlowej oraz międzynarodowych przepływów
kapitałowych, lecz szerzej w kontekście równowagi
wewnętrznej.

Punktem wyjścia w analizie
makroekonomicznej czynników kształtujących równowagę
wewnętrzną i zewnętrzną jest równanie:

Ex-Im/kurs =
(O-n+(P-WJ = -obroty kapitałowe,

gdzie: Ex - eksport, Im -
import, O - oszczędności, 1 - inwestycje, P
podatki, Wb -
wydatki budżetowe.

Powyższe zależności
wyprowadza się z równania:

Y = K + 1 + Wb +
Ex - Im/kurs

oraz O = Y
P - K,

gdzie: Y- dochód narodowy, K - konsumpcja.

Takie trójczłonowe ujęcie
współzależności pozwala kwestię równowagi wewnętrznej i
zewnętrznej rozpatrywać z trzech podstawowych punktów
widzenia:

1. równowagi rachunku
bieżącego i wpływu na nią bilansu handlowego i kursu;

2. równowagi wewnętrznej
kształtowanej w dużym stopniu zmianę relacji oszczędności i
inwestycji, poziomu podatków i wydatków budżetowych;

3. przepływów kapitałowych z
zagranicą

W teorii handlu
międzynarodowego skupia się uwagę na analizie czynników
kształtujących :


wymianę handlową,



kurs walutowy



zmiany w zdolności
konkurencyjnej.


Z kolei w typowym ujęciu
monetarystycznym akcentuje się problematykę przepływów
kapitałowych.

W ujęciach pośrednich w
większym stopniu zwraca się uwagę na znaczenie makroproporcji
gospodarczych i ich zmian. Przyjmuje się, że równowaga
zewnętrzna jest pochodną równowagi wewnętrznej.

Ujęcie klasyczne

Ujęcie klasyczne objaśnia
mechanizm przywracania równowagi płatniczej wyłącznie w
systemie waluty złotej.

Dodatni bilans handlowy oraz
związany z tym napływ kruszców powoduje wzrost ilości
pieniądza w obiegu i w konsekwencji wzrost cen. To z kolei
zmniejsza atrakcyjność cenową eksportu, a zwiększa importu.

Ujęcie neoklasyczne

Ujęcie neoklasyczne dotyczy
działania mechanizmu dostosowawczego nie w warunkach waluty
złotej, lecz papierowej.

Główną uwagę zwraca się na
kurs walutowy. Jego zmiany w powiązaniu ze zmianami cen i stanu
rezerw płatniczych stanowią podstawę neoklasycznego mechanizmu
wyrównawczego

Podobnie jak w ujęciu
klasycznym, neoklasycy zasadniczo ograniczają się do wpływu
zmian cen i reakcji popytu na te zmiany. Uwzględniają jednak
obroty kapitałowe. Z tego punktu widzenia ujęcie to jest
pełniejsze.

W podejściu neoklasycznym,
podobnie jak w klasycznym, pomija się nie tylko zmiany dochodu i
zatrudnienia, lecz także zmiany strukturalne i instytucjonalne
oraz rolę państwa w przywracaniu równowagi płatniczej.

Ujęcie keynesowskie

Dotyczy ono systemu waluty
papierowej. W odróżnieniu od ujęcia klasycznego uwzględnia
się w nim, oprócz:


samoczynnego mechanizmu
rynkowego,



aktywną rolę państwa
oraz



zmiany w poziomie dochodu
narodowego w kraju i za granicą.


Ujęcie monetarne
W latach siedemdziesiątych wraz z odejściem od systemu
kursów stałych i postępującą liberalizacją obrotów
kapitałowych oraz rozwojem rynku eurodolarowego rozwinęła się
też teoria monetarna przywracania równowagi wewnętrznej i
zewnętrznej.

Wychodzi się w niej z
założenia, że współcześnie mamy do czynienia z sytuacją
wysokiego i stale zwiększającego się stopnia zintegrowania
rynków towarowych, finansowych i kapitałowych.

W konsekwencji obserwujemy
przepływy towarów i pieniędzy z krajów o ich względnej
obfitości do krajów o ich względnych niedoborach.

W ujęciu monetarystów bilans
płatniczy kraju przedstawia przepływy netto kapitału między
krajami.

Kapitały wykazują
skłonność do przepływów z krajów, gdzie względnie tańsze
i łatwiej dostępne do krajów gdzie są droższe.

Teoria racjonalnych
oczekiwań

Teorię monetarną uzupełnia
teoria racjonalnych oczekiwań.

Wychodzi się w niej z
założenia, iż polityka stabilizacyjna wywołuje recesję m.in.
dlatego, że inflacja słabnie wolniej, niż zmniejsza się
podaż pieniądza wskutek utrzymywania się oczekiwań
inflacyjnych.

Zadaniem polityki
stabilizacyjnej jest więc przełamanie oczekiwań inflacyjnych i
dostosowanie tempa wzrostu cen do zmian w podaży pieniądza.

Przełamaniu oczekiwań
inflacyjnych służy ogłaszanie przez władze monetarne zamiaru
podjęcia polityki stabilizacyjnej oraz informowanie o tym, jaka
będzie podaż pieniądza w przyszłości.

Taka polityka zmniejsza
niepewność i ryzyko oraz tworzy przesłanki dostosowania tempa
zmian cen do zmian podaży pieniądza.


środki polityki
przywracania równowagi bilansu płatniczego


Przedstawione wyżej mechanizmy
przywracania równowagi płatniczej nie w każdym przypadku
okazują się skuteczne.

Z takich też względów
poszczególne kraje bardzo rzadko się zdają na automatyzm
poszczególnych mechanizmów przywracania równowagi bilansu
płatniczego lub też ściśle się stosują do przedstawionych
koncepcji teoretycznych. Doceniając jednak konieczność
przywracania równowagi bilansu płatniczego, dążą one do
osiągnięcia tego celu za pomocą dostępnych środków.
Do podstawowych środków mających wpływ na zewnętrzną
równowagę
ekonomiczną zaliczamy:


System monetarny i
politykę monetarną.
System fiskalny i
politykę fiskalną.
System i politykę
dochodową.
System kształtowania cen
i politykę cenową oraz warunków konkurencji.
Środki
administracyjno-prawne.


System monetarny i polityka
monetarna odnoszą się do uwarunkowań prawno-formalnych
działania instytucji w sferze podaży pieniądza. System ten
może być w większym lub mniejszym stopniu przedmiotem kontr i
regulacji państwowej.

O ile bank centralny z zasady
koncentruje się problemach stabilizacji i równowagi monetarnej,
o tyle ministerstwo finansów kształtuje proces przemian
instytucjonalnych i dąży do pogodzenia celów rozwojowych z
polityką monetarną.

Ministerstwo Finansów
zazwyczaj i zarazem odpowiedzialne jest za politykę budżetową,
fiskalną, a w przypadku Polski także za rozwój rynku
kapitałowego, zmiany systemu ubezpieczeń społecznych itd.

Polityka monetarna oddziałuje
na zmiany podaży pieniądza, poziom stopy procentowej i rezerw
bankowych.

System fiskalny i polityka
fiskalna odnoszą się do zmian w podatkach oraz poziomie i
strukturze wydatków budżetowych.

Mają one zasadnicze znaczenie
dla podziału dochodu narodowego na akumulację i konsumpcję, w
tym na zakres wydatków socjalnych.

Polityka fiskalna jest
ekspansywna wówczas, gdy rząd zwiększa wydatki i (lub)
zmniejsza podatki. Działania takie powodują wzrost popytu i
podaży krajowej i przez mechanizm mnożnika pobudzają wzrost
importu (w stopniu zależnym od krańcowej skłonności do
importu).

Restryktywna polityka fiskalna
ma miejsce wówczas, gdy rząd zmniejsza wydatki i (lub)
zwiększa podatki, które obniżając krajowy popyt i produkcję,
prowadzą do zmniejszenia importu.

Zmiana systemu fiskalnego
oznacza zmianę zasad i proporcji podziału chodu narodowego.
Zmniejszenie lub zwiększenie sfery świadczeń społecznych na
edukację, zdrowie, kulturę, odpoczynek, pomoc społeczną
ważne znaczenie dla poziomu akumulacji i równowagi
makroekonominej w dłuższym okresie.

System i polityka dochodowa
wiążą się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami zasadami
kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i
państwowych oraz systemem ubezpieczeń społecznych (funduszowy
czy repartycyjny).

Znaczący wpływ na równowagę
wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system,
roszczeniowy lub negocjacyjny, kształtowania płac przez
związki zawodowe i pracodawców.
System cen i polityka cenowa. Mechanizm dostosowania
rynkowego obejmuje środki cenowe i dochodowe.

Mechanizm cenowy opiera
się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach
deficytowych i krajach nadwyżkowych.

Do cen zaliczamy nie
tylko ceny towarów i usług, lecz także pieniądza (stopę
rocentową) oraz pracy (płace).

Kurs walutowy jest też
ceną pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych. Z
punktu widzenia równowagi płatniczej mechanizm cenowy
działa odmiennie w warunkach systemu waluty złotej pieniądza
papierowego jak również kursu stałego i zmiennego.
Środki administracyjno-prawne. Administracja Centralna
ma:


inicjatywę ustawodawczą
i zasadniczy wpływ na kształt systemu
społeczno-ekonomicznego,
prawodawstwo i rozwój
instytucji tworzących infrastrukturę sprawnej
gospodarki rynkowej.


Rola państwa oraz
znaczenie środków administracyjno-prawnych zależnych od
układu sił politycznych i sytuacji gospodarczej kraju.

Postępujący proces
liberalizacji i integracji gospodarczej, zwłaszcza krajów
wysoko rozwiniętych, oraz rozbudowa międzynarodowych instytucji
współpracy, zmniejszają skalę autonomicznego kształtowania
polityki gospodarczej.


 
poziom wydatków, kurs
walutowy a równowaga ekonomiczna


Na podstawie zaprezentowanego
przeglądu środków przywracania równowagi bilansu płatniczego
łatwo zauważyć, że większość z nich odnosi się także do
wewnętrznej równowagi ekonomicznej danego kraju.

Może to rodzić sytuację, w
której dany kraj staje przed wyborem między osiągnięciem
równowagi zewnętrznej i wewnętrznej.

Dylemat ten, w odniesieniu do
oddziaływania na kurs walutowy i wielkość wydatków, ilustruje
się zazwyczaj za pomocą diagramu Swana

Oś pozioma diagramu oznacza
zmiany w poziomie popytu i w realnych wydatkach krajowych, a oś
pionowa zmiany kursu walutowego. Ujęcie takie pozwala
przeanalizować wpływ zmiany poziomu wydatków i kursu
walutowego na równowagę wewnętrzną i zewnętrzną. Wzrost na
osi y oznacza dewaluację, spadek zaś - rewaluację waluty. Na
wykresie linia równowagi rynkowej LRR ma charakter opadający, a
równowagi płatniczej LRP - wznoszący. Linia równowagi
rynkowej oznacza pełne zatrudnienie i brak inflacji. Zakłada
się, że ceny są stabilne do momentu osiągnięcia pełnego
zatrudnienia. Linia równowagi płatniczej z założenia jest
równa linii bilansu handlowego (zakłada się brak przepływów
kapitałowych).

Punkt przecięcia się obu
linii wykreśla punkt równowagi ogólnej O. Pola zakreślone
przez linię równowagi rynkowej i płatniczej charakteryzują
cztery strefy nierównowagi.

Każda ze stref ma więc dwie
wyróżniające ją cechy związane z odchyleniem od punktu
równowagi O.

Jeśliby przy poziomie popytu
krajowego odpowiadającym punktowi kurs walutowy kształtował
się na poziomie R3, to odnotowalibyśmy nadwyżkę płatniczą,
pełne zatrudnienie oraz tendencje inflacyjne. Natomiast gdyby
kurs ten uległ rewaluacji do poziomu R,, odnotowalibyśmy - przy
takim samym poziomie popytu krajowego - pojawienie deficytu
handlowego oraz bezrobocia.

Podobnie, zwiększając bądź
zmniejszając poziom popytu krajów z punktu Dz do D3 lub D~
spowodowalibyśmy, przy nie zmienionym ku walutowym, wzrost
deficytu i inflację albo nadwyżkę handlową i 1 robocie.

Wykres ułatwia określenie
działań, jakie należy podjąć, aby osiągnąć poziom
równowagi rynkowej i płatniczej.

Przykład 1

Załóżmy, że znajdujemy się
w sytuacji deficytu płatniczego i bezrobocia, tj. w polu IV w
punkcie C. Wówczas do osiągnięcia punktu równowagi O
niezbędne są dwa działania: dewaluacja i ograniczenie popytu
krajowego. Gdybyśmy ograniczyli się do jednego sposobu
oddziaływania, moglibyśmy osiągnąć tylko jedną równowagę.

Przykład 2
Przyjmijmy, że znajdujemy się w polu nadwyżki i inflacji w
punkcie D. Chcąc przywrócić równowagę, tj. osiągnąć punkt
O, musimy podjąć także dwa działania. Po pierwsze, dokonać
rewaluacji waluty, po drugie-zmniejszyć popyt krajowy. Gdybyśmy
się znajdowali w tym samym polu nadwyżki i inflacji w punkcie
E, oprócz rewaluacji powinniśmy zwiększyć popyt krajowy.


programy dostosowawcze
międzynarodowego funduszu walutowego i banku światowego


Zadaniem programów
dostosowawczych jest nie tylko przeprowadzenie reform mających
na celu przywrócenie równowagi płatniczej, lecz także, a
może przede wszystkim, zbudowanie trwałych podstaw stabilnego
rozwoju ekonomicznego.

Stabilizacja gospodarcza i
opanowanie inflacji stanowią podstawę programów
dostosowawczych MFW i Banku Światowego.

Programy dostosowawcze są
uzgodnionym przez kraj członkowski z MFW planem postępowania,
mającym zapewnić przywrócenie równowagi makroekonomicznej, w
tym płatniczej.

Kraj, który realizuje
uzgodniony program dostosowawczy, może liczyć nie tylko na
pomoc merytoryczną w jego realizacji, lecz także na pomoc
finansową ze strony MFW i Banku Światowego.

Programy dostosowawcze
zawierają tzw. kryteria wykonawcze. Kryteria te obejmują:


agregaty monetarne
związane z podażą pieniądza, jak M1, M2, M3,



dodatnią stopą
procentową,



ograniczeniem rozmiarów
deficytu budżetowego,



stopą inflacji,



poziomem rezerw
dewizowych,



saldem rachunku
bieżącego,



polityką podatkową,



liberalizacją systemu
bankowego,



obrotami handlowymi z
zagranicą,



zmianami własnościowymi.



Pozytywna okresowa ocena
realizacji uzgodnionego z MFW programu dostosowawczego warunkuje
uruchomienie kolejnych transz pożyczek stabilizacyjnych Oprócz
stabilizacji makroekonomicznej ważnym celem programów
dostosowawczych jest liberalizacja obrotów handlowych i
kapitałowych kraju.

W programach dostosowawczych,
zalecanych i finansowanych częściowo przez MFW, postuluje się:


jednoczesne stosowanie
aktywnej polityki monetarnej i fiskalnej oraz kursowej.



Zaleca się także
liberalizację polityki gospodarczej



wzmożoną kontrolę
podaży pieniądza.


W programach dostosowawczych
realizowanych w krajach Azji Wschodniej, Ameryki Łacińskiej czy
Europy Środkowej i Wschodniej bardzo duże znaczenie przypisuje
się :


zmniejszeniu deficytu
budżetowego,



stosowanie dodatniej stopy
procentowej



mobilizowaniu
oszczędności krajowych


Według MFW czynniki te mają
zasadniczy wpływ na poziom inflacji rozmiary deficytu handlowego
i poziom rezerw płatniczych

Realizacja programów
dostosowawczych zalecanych przez MFW bardzo często prowadzi do
recesji.

Podstawowymi składnikami
takiej polityki dostosowawczej są:


stosowanie dodatniej stopy
procentowej,



likwidacja subsydiów,



liberalizacja cen,



radykalne ograniczenie
podaży pieniądza,



wydatków budżetowych, w
tym zwłaszcza na cele socjalne,



liberalizacja handlu
zagranicznego,



dewaluacja waluty i jej
stabilizacja.


Doświadczenia z realizacji
programów stabilizacyjnych m.in. w Ameryce Łacińskiej: w
Chile, Kolumbii, Wenezueli, Boliwii i Argentynie, a następnie w
Europie Środkowej, w tym w Polsce, i Azji Południowo-Wschodniej
wskazują na zależność programów dostosowawczych od poziomu
rozwoju, stanu równowagi ogólnej i konkretnych uwarunkowań
prawno-instytucjonalnych.

W konsekwencji programy te,
jakkolwiek nawiązują do teorii absorpcji i przesunięcia oraz
teorii monetarnych, różnią się m.in. w sprawach dotyczących
roli państwa oraz tempa i sekwencji procesu liberalizacyjnego.

2. Polityka handlowa


pojęcie polityki
handlowej.


Kraj realizuje jakieś w sferze
wymiany handlowej z zagranicą, stosując instrumenty
(narzędzia) - politykę handlową. Polityka ta ma na celu
zapewnienie szeroko rozumianej ochrony krajowej produkcji i
zatrudnienia oraz bilansu płatniczego (handlowego). Cele:
zastosowanie środków ograniczających import (np. ceł
importowych), jak i pobudzających wzrost eksportu (np.
subsydiów eksportowych). W praktyce pojęcia, polityka handlowa
i zagraniczna polityka ekonomiczna, są zazwyczaj używane
zamiennie.

- instrumenty (narzędzia)
polityki handlowej.

Instrumenty polityki handlowej
najogólniej można podzielić na: środki parataryfowe i środki
pozataryfowe. Środki (bariery) parataryfowe działają podobnie
jak cła, służą ograniczaniu wymiany przez podwyższenie ceny
dobra krajowego. Obejmują one też środki pobudzania eksportu
przez obniżenie ceny dobra krajowego (np. subsydia). Należą do
nich: różnego rodzaju opłaty importowe, minimalne ceny
importu, subsydia eksportowe, depozyty importowe itp. Pozostałe
środki, inne niż cła i bariery parataryfowe, określamy mianem
pozataryfowych. Cło jest opłatą pobieraną od towaru
zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy
celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji.
Głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczególnych gałęzi
gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.
Trzy ich rodzaje: cła wartościowe, cła specyficzne, cła
kombinowane. Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub
mieć np. cel sezonowy . Cła mogą być pobierane od: importu,
eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju. Subsydia
eksportowe Zadaniem subsydiów eksportowych jest pomoc w
zwiększeniu sprzedaży za granicą przez poprawę
konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym.
Subsydia mogą być udzielane w formie: bezpośredniej lub
pośredniej. Stosowanie subsydiów powoduje istotne skutki dla
partnerów handlowych. Zwiększony napływ subsydiowanych
wyrobów na rynek światowy powoduje obniżenie ceny światowej
danego wyrobu. Dumping Istota dumpingu jest zbliżona do
subsydiów: oba instrumenty oznaczają sprzedaż za granicę po
cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym. Różnica
polega na tym, że dumping jest stosowany przez
przedsiębiorstwa, subsydia zaś przez rząd. Istotą dumpingu
jest więc sprzedawanie takich samych produktów po różnych
cenach. Przedsiębiorstwo eksportujące, które sprzedaje po
cenie dumpingowej za granicą, stara się zrekompensować swoje
straty przez podniesienie cen na rynku wewnętrznym. Tracą na
tym konsumenci. W kraju będącym importerem sprzedaż po cenach
dumpingowych umożliwia nabywanie tańszych produktów, ale godzi
w interesy producentów krajowych. Kraj dotknięty lub zagrożony
skutkami dumpingu (podobnie jak subsydiów) ma prawo się
bronić. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnicę
między zmienną rynku światowego na dany towar i stałą w
danym czasie (gwarantowane przez rząd) ceną rynku
wewnętrznego. Ceny gwarantowane. Ograniczenia ilościowe,
nazywane też kwotami lub kontyngentami oznaczają wprowadzenie
ściśle określonego limitu dopuszczalnej wielkości importu
(lub eksportu). W skrajnym przypadku limit taki może wynosić
"zero" i wtedy mamy czynienia z zakazem importu
(eksportu). Kontyngent może być ustalany w ujęciu
wartościowym lub ilościowym. Kwoty mogą być ustalone w
sposób globalny (kwota dla wszystkich zagranicznych dostawców)
lub mogą być podzielone między poszczególnych dostawców.
Wydawanie licencji jest dość prostym (dla importera) sposobem
realizacji ustalonych kwot. Licencje są wydawane do wyczerpania
wielkości takiej kwoty. Licencje mogą być także wprowadzane
bez ustanowienia ograniczeń ilościowych. Służą one wówczas
np. Dobrowolne ograniczenia eksportu VERs.

- argumenty przemawiające
za protekcją.:

1. Argument ochrony
zatrudnienia. Zgodnie z nim restrykcje importowe, ograniczając
import, zachęcają producentów krajowych do zwiększenia
produkcji dóbr konkurujących z importem, a tym samym i
zatrudnienia.

2. Argument poprawy bilansu płatniczego.
Argument ten głosi że ograniczenia importowe prowadzą do
poprawy bilansu handlowego, a więc i płatniczego. 3. Argument
poprawy terms of trade. Argument ten posłużył do
sformułowania koncepcji optymalnej protekcji celnej, tj. takiego
poziomu stawki celnej, który maksymalizuje dobrobyt. 4. Argument
ochrony nowo powstających gałęzi przemysłu. Argument ten
(ang. infant industries) jest wykorzystywany do uzasadnienia
celowości przejściowej protekcji wobec niektórych gałęzi
przemysłu w celu umożliwienia im rozwoju do czasu, gdy będą w
stanie konkurować z zagranicznymi producentami na warunkach
rynkowych. 5. Argument
niedoskonałości rynku krajowego. Zwolennicy tego argumentu
zgadzają się, że wolny handel może przynieść maksymalne
korzyści dla kraju. Aby tak się jednak stało, muszą być
spełnione różne warunki, w tym swobodne i niezakłócone
działanie w gospodarce mechanizmu wolnego rynku i konkurencji.


kierunki i tendencje
zagranicznej polityki handlowej po II Wojnie Światowej.


Z punktu widzenia stopnia
protekcji rynku krajowego najogólniej można wyodrębnić dwa
kierunki polityki handlowej. Polityka liberalizacji handlu
oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez
redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu,
tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki
gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla
towarów i przedsiębiorstw zagranicznych. Jej przeciwieństwem
jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście
utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu
środków popierania eksportu. Skrajnym przypadkiem takiej
polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki
na kontakty gospodarcze ze światem. Potwierdzały one przy tym
ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich,
że liberalizacją były zainteresowane te kraje, których
gospodarki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali
międzynarodowej. Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast
kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania
na rynkach międzynarodowych. Z punktu widzenia stopnia
otwartości (zamknięcia) gospodarek czołowych krajów w okresie
powojennym można wyodrębnić kilka podokresów:


1947-1973 (od opracowania
statutu GATT i pierwszych negocjacji w sprawie redukcji
ceł do ostrej recesji w świecie); dominowały wówczas
tendencje liberalizacyjne w handlu i wzrost otwartości
gospodarek narodowych;
1974-1986 (od recesji do
rozpoczęcia negocjacji Rundy Urugwajskiej); nastąpił
wzrost działań i presji protekcjonistycznych przy
jednoczesnym osłabieniu zainteresowania dalszą
liberalizacją;
od 1986 r. (od
rozpoczęcia Rundy Urugwajskiej) do 1 stycznia 1995 r.,
tj. powołania Światowej Organizacji Handlu, w skrócie
WTO był to okres, w którym negocjatorzy zobowiązali
się do nie wznoszenia nowych barier w handlu,
niezgodnych z GATT; umożliwiło to zahamowanie nacisków
protekcjonistycznych;
od 1 stycznia 1995 r.
(czyli od powołania WTO, która zastąpiła GATT i ma od
niego znacznie większe kompetencje).


Podział ten, a zwłaszcza daty
krańcowe, ma oczywiście charakter umowny. W analizach
ekonomicznych bardzo trudno jest precyzyjnie ustalić granice
czasowe między różnymi zjawiskami.


cele i zasady GATT oraz
WTO


Głównym forum liberalizacji handlu
międzynarodowego w całym okresie powojennym był Układ Ogólny
w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs
and Trade, w skrócie GATT). Wszedł on w życie 1 stycznia 1948
r. Układ ten powstał
jako rozwiązanie tymczasowe, mające służyć powołaniu
Międzynarodowej Organizacji Handlu (MOH). Organizacja ta miała
być - obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (w
1944 r.) - trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą
współpracę gospodarczą między krajami. Głównym
celem GATT była stopniowa obniżka stawek celnych i osłabienie
innych barier w handlu międzynarodowym (liberalizacja handlu)
oraz eliminowanie dyskryminacji i przyczynienie się w ten
sposób do rozwoju handlu międzynarodowego". Podejście
takie było związane z całą filozofią GATT. Nawiązywała ona
do zasad klasycznej teorii ekonomii. Przypomnijmy, że w teorii
tej zakładano wyższość wolnego handlu nad sytuacją, w
której państwo reguluje kierunki i zakres wymiany gospodarczej
z zagranicą. GATT był oparty na kilku podstawowych zasadach,
które tworzyły swego rodzaju kodeks dobrego postępowania w
handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji
zadań Układu. Zasady te
przejęła ,Światowa Organizacja Handlu (WTO). Podstawową
zasadą jest niedyskryminacja i równość traktowania. Znajduje
ona wyraz w bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania
(KNU) obowiązującej w stosunkach między stronami Układ
Ogólnego. Jej istotą jest równość traktowania zagranicznych
partnerów: nie można przyznać szczególnych korzyści jednemu
partnerowi i tylko jemu ponieważ wszyscy mają do nich jednakowe
prawa. Najważniejszym dopuszczonym odstępstwem od KNU jest
możliwość tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych (art.
XXIV Układu), tj. równości korzyści i koncesji. GATT (WTO)
nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani też
do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych
przywilejów od partnera. Podczas rokowań następuje więc
wymiana koncesji uznanych przez partnerów za równoważne.
Trzecią ważną zasadą jest możliwość interwencji w handlu
(np. w celu ochrony rodzimego przemysłu) w zasadzie jedynie za
pośrednictwem stawek celnych, a nie za pomocą innych
instrumentów polityki handlowej. Cła zostały uznane za w
zasadzie jedyny dozwolony środek interwencji państwa w handlu
ze względu na to, że wpływają na poziom ceny i tym samym na
popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynkowych.
Kolejną zasadą jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z nią
produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie
niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego (art. III GATT).
Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych
(zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich), a także innych
przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu,
dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym.
Podstawowe funkcje, jakie GATT pełnił w okresie powojennym,
można ująć następująco: stworzenie i nadzorowanie systemu
zasad w handlu, ułatwiających jego prowadzenie i
zapewniających jego uczestnikom stabilność warunków wymiany;


prowadzenie rokowań w
sprawie redukcji ceł i zniesienia innych utrudnień w
rozwoju handlu międzynarodowego oraz hamowanie tendencji
protekcjonistycznych;



dokonywanie oceny sytuacji
w handlu światowym i poszukiwanie sposobów usunięcia
przeszkód krępujących jego rozwój;



rozstrzyganie sporów
dotyczących wykonywania zobowiązań prze członków
wobec innych członków Układu Ogólnego;



okresowa modyfikacja
przepisów i procedur Układu w celu dostosowania ich do
zmian w gospodarce światowej.


Układ Ogólny o Taryfach
Celnych i Handlu (GATT) został zastąpiony Światową
Organizacją Handlu, powołaną 1 stycznia 1995 r. (World Trade
Organization, w skrócie WTO), o szerszych kompetencjach niż
GATT. Głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w
życie przez poszczególne kraje porozumień Rundy Urugwajskiej.
Organizacja ta stanowi też forum:


negocjacji dotyczących
dalszej liberalizacji międzynarodowego obrotu
towarowego, usługowego,
w zakresie inwestycji
zagranicznych związanych z obrotem towarowym oraz
praw własności
intelektualnej. W Światowej Organizacji Handlu
przewiduje się też procedurę rozstrzygania sporów
bardziej skuteczną od dotychczasowej i jednolitą dla
wszystkich dziedzin objętych regulacjami.


W wyniku Rundy Urugwajskiej i
utworzenia WTO - powstał system jednolitych reguł w
międzynarodowym obrocie gospodarczym. Warunkiem uczestnictwa w
WTO jest bowiem albo przyjęcie wszystkich porozumień Rundy
(zawartych na ponad 500 stronach), albo też odrzucenie ich. Na
początku 1997 r. członkami WTO było 128 krajów. Polska
przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 r., po zakończeniu procedury
ratyfikacji wszystkich uzgodnień Rundy Urugwajskiej.

3. Międzynarodowa
integracja gospodarcza


pojęcie
międzynarodowej integracji gospodarczej (definicje,
przesłanki, kwestia integracji międzynarodowej a
suwerenność państw)


Pojęcie międzynarodowej
integracji gospodarczej

Definicje integracji

Międzynarodowa integracja
gospodarcza jest rozumiana jako proces scalania (zespalania)
gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania
potencjałów ekonomicznych, lecz tworzenie nowych organizmów
gospodarczych o odmiennych właściwościach.

Sprawa pierwsza - to
integracja rozumiana jako stan i jako proces.

Zdaniem Z. Kameckiego, przez
integrację należy rozumieć wytworzenie się, na podstawie
wykształconej jednolitej struktury ekonomicznej, pewnego
organizmu gospodarczego obejmującego grupę krajów.

Sprawa druga - to
integracja rozumiana jako proces regulowany przez mechanizm
wolnego rynku lub też kształtowany przez państwo.

Według B. Balassy integracja
jest procesem likwidacji barier w obrocie międzynarodowym
towarów, pracy, kapitału i usług w celu stworzenia warunków
do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku.

Sprawa trzecia - to
korzyści z integracji; czy jedne kraje mogą na niej zarabiać,
a inne tracić?

Zdaniem P. Bożyka i M. Guzka,
przez pojęcie międzynarodowej integracji gospodarczej należy
rozumieć rozwijanie takich powiązań, które wszystkim krajom
należącym do ugrupowania integracyjnego przynoszą korzyści
większe od możliwych do osiągnięcia w przypadku braku
integracji.

Przesłanki i warunki
integracji

Współczesna międzynarodowa
integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym.

U jej podstaw znajdują się
wymagania współczesnego etapu rozwoju gospodarczego, w tym
zwłaszcza konieczność zapewnienia wielkiej skali produkcji,
szybkiego postępu technicznego, rozwoju specjalizacji i
kooperacji zarówno w samej produkcji, jak i w badaniach
naukowych oraz - w związku z tym - konieczność dysponowania
szerokimi rynkami zbytu.

Integracja międzynarodowa i
ponadnarodowa a suwerenność państw

W przypadku integracji
międzynarodowej nie ma formalnego zagrożenia dla suwerenności
państw członkowskich; tworzone organy - instytucje integracyjne
- koncentrują bowiem swoją uwagę na koordynacji wewnętrznej i
zagranicznej polityki poszczególnych państw.

Mogą one wydawać zalecenia
nie mające jednak mocy wiążącej wobec swych adresatów,
którzy powinni - ale nie muszą - podporządkować się tym
zaleceniom.

Zalecenia międzynarodowych
organów integracyjnych są swego rodzaju propozycjami,
sugestiami, czy też życzeniami wobec krajów członkowskich.

Nabierają one mocy prawnej
dopiero po zatwierdzeniu przez rządy poszczególnych państw i
przekształceniu ich w uchwały, zarządzenia bądź też innego
rodzaju akty prawne.


modele integracji
gospodarczej


Pojecie modelu i mechanizmu
integracji

Przez pojęcie modelu
integracji będziemy rozumieli całościowy obraz układu
integracyjnego obejmujący zespół jego głównych
właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji między
organami międzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rządami państw
członkowskich oraz między centralnymi ośrodkami władzy
gospodarczej w poszczególnych krajach a przedsiębiorstwami.

Zgodnie z tą definicją model
integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji
dotyczących powiązań międzynarodowych.

Najprostszym rozwiązaniem jest
strefa wolnego handlu. Oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń
ilościowych w handlu między określoną grupą krajów. Kraje
te zachowują jednocześnie autonomiczną zewnętrzną taryfę
celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową
wobec krajów trzecich.

Przykładem strefy wolnego
handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu),
utworzona na podstawie układu, który wszedł w życie w maju
1960 r.

Preferencja polega w tym
przypadku na zniesieniu i niestosowaniu ceł oraz ograniczeń w
obrotach handlowych między krajami unii (preferencja taka ma
miejsce również w strefie wolnego handlu), dyskryminacja zaś -
na wprowadzeniu i stosowaniu wspólnej dla krajów unii
zewnętrznej taryfy celnej.

Zniesienie ceł wewnątrz unii
powoduje, iż pewne rodzaje towarów wytwarzane w poszczególnych
krajach unii mogą być, odwrotnie niż poprzednio, oferowane na
rynkach innych krajów unii po cenach konkurencyjnych w stosunku
do towarów miejscowych.

Wspólny rynek jest wyższą od
strefy wolnego handlu i unii celnej formą integracji; oznacza on
bowiem nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i
wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich,
lecz, także swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w
obrębie ugrupowania integracyjnego.

Utworzenie wspólnego rynku
wymaga zwłaszcza ujednolicenia polityki cenowej w obrębie
ugrupowania

Unia walutowa obejmuje, poza
strefą wolnego handlu, unią celną i wspólnym rynkiem,
koordynację (lub unifikację) polityki walutowej prowadzonej
przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego

Unia ekonomiczna obejmuje, poza
strefą wolnego handlu, unią celną wspólnym rynkiem i unią
walutową, koordynację (lub unifikację) szczególnych dziedzin
polityki ekonomicznej, i to zarówno ogólnej, i w
poszczególnych działach gospodarki.

Unia polityczna oznacza
koordynację (lub unifikację) zarówno polityki wewnętrznej,
jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania
integracyjnego.


UNIA EUROPEJSKA jako
najbardziej zaawansowana forma integracji gospodarczej


Integracja krajów Europy
Zachodniej rozpoczęła się od utworzenia Europejskiej
Wspólnoty Węgla i Stali (1952 r.), a następnie Europejskiej
Wspólnoty Energii Atomowej (1958 r.). Z początkiem 1958 r.
wszedł w życie Traktat Rzymski, ustanawiający Europejską
Wspólnotę Gospodarczą.

W skład EWG weszły
pierwotnie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy.
W 1973 r. do EWG przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i
Irlandia, w 1981 r. - Grecja, w 1986 r. zaś - Hiszpania i
Portugalia.

Członkowie Rady są
związani instrukcjami rządów i reprezentują interesy swoich
państw.

Funkcję przewodniczącego
pełnią kolejno w okresach półrocznych.

Rada Unii Europejskiej jest
organem zapewniającym koordynację ogólnej polityki
gospodarczej członków Wspólnoty i ma prawo podejmowania
decyzji.

Jednolity Akt Europejski
wprowadził korekty w sposobie realizacji przez Komisję
Wspólnot (nazywaną obecnie Komisją Europejską) jej
kompetencji wykonawczych.

Zasadniczą cechą statusu
prawnego członków Komisji Europejskiej jest ich niezależność
od rządów państw członkowskich. Komisja Europejska inicjuje i
przygotowuje większość decyzji Rady Ministrów.

Jednocześnie podejmuje ona
własne decyzje, formułuje zalecenia i opinie. Nie są one
jednak w przeważającej części prawnie wiążące; jedynie w
przypadkach konkretnie wskazanych przez Traktat Rzymski decyzje
Komisji są obowiązujące dla krajów członkowskich. Jednolity
Akt Europejski jednocześnie zwiększył rolę Parlamentu
Europejskiego w procesie podejmowania decyzji.

W sumie kompetencje
Parlamentu są skromne; pełni on funkcje doradcze w stosunku
do innych organów i w ograniczonym zakresie funkcje kontroli
politycznej działalności Komisji. Niewielkie zmiany zostały
wprowadzone przez Jednolity Akt Europejski do funkcji Trybunału
Sprawiedliwości.

Funkcją Trybunału jest
zapewnienie poszanowania prawa przy interpretowaniu i
wykorzystaniu Traktatu Rzymskiego. Orzeka on przede wszystkim o
legalności (zgodnie z Traktatem) decyzji podejmowanych przez
Radę Unii Europejskiej i Komisję Europejską, a także
rozstrzyga spory w sprawie wykonania zobowiązań przyjętych
przez państwa.

Trzecim ważnym dokumentem
(poza Traktatem Rzymskim i Jednolitym Aktem Europejskim) jest
Układ z Maastricht o Unii Europejskiej, podpisany w dniach 9-10
grudnia 1991 r. Układ ten zawiera zamierzenia Wspólnot
Europejskich do końca tego wieku. Obejmują one
postanowienia:


dotyczące unii
ekonomicznej i monetarnej,
wspólnej polityki
obronnej,
obywatelstwa Unii
Europejskiej,
wspólnej polityki
zagranicznej,
dalszego zwiększania
uprawnień Parlamentu Europejskiego.


Zatwierdzenie tego Układu
przez parlamenty krajów członkowskich i Parlament Europejski
oraz wejście w życie 1 listopada 1993 r. należy traktować
jako zaaprobowanie wspólnego programu budowy unii
ekonomicznej i monetarnej, w końcowym etapie prowadzące do
przyjęcia jednej waluty - EURO, wspólnej dla wszystkich krajów
członkowskich. Unia stanowi obszar bez granic wewnętrznych, ze
wspólną polityką zagraniczną i jedną polityką obronną,
obywatelstwem itp.


formy wspólnej
polityki integracyjnej


Wspólna polityka handlowa została
przewidziana już w Traktacie Rzymskim.

Utworzeniu unii celnej
towarzyszyło zarazem ujednolicenie przepisów regulujących
wzajemną wymianę towarową, m.in. dotyczących stref i
składów wolnocłowych, kalkulacji wartości celnej towarów,
reguł ich pochodzenia.

Wspólna polityka przemysłowa była w praktyce
realizowana w dwojaki sposób:


przede wszystkim pośrednio, w wyniku
tworzenia strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego
rynku, unii ekonomicznej i walutowej,
a także bezpośrednio - przez
ujednolicanie polityki przemysłowej sensu stricto w
krajach członkowskich.


Ujednolicaniu polityki przemysłowej służyło
zwiększanie swobody przepływu czynników produkcji w obrębie
EWG, w tym zwłaszcza znoszenie ograniczeń w tym przepływie.

Podstawowym celem wspólnej polityki
przemysłowej EWG miało się stać - w myśl memorandum -
zwiększenie zdolności adaptacyjnej przedsiębiorstw i gałęzi
przemysłu do szybko zmieniających się warunków, w tym
zwłaszcza przez zmiany strukturalne, szybszy postęp techniczny,
zapobieganie dewastacji środowiska przyrodniczego itp.

Utrzymaniu tej ceny służą cła i opłaty
wyrównawcze chroniące przed tanim importem spoza Unii
Europejskiej. Jednocześnie kraje Unii stosują system
scentralizowanych zakupów (po cenach gwarantowanych),
przeciwdziałających spadkowi ceny poniżej poziomu
gwarantowanego (gdy podaż przewyższa popyt). Eksport z Unii
Europejskiej do krajów trzecich jest subsydiowany w związku z
istnieniem różnic cen w Unii i na rynku światowym.

Finansowaniu tego systemu służy Europejski
Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej (FEOGA). Finansowanie ma
miejsce wtedy, gdy na rynku Unii Europejskiej pojawiają się
nadwyżki oraz kiedy trzeba subwencjonować eksport.


zasady działania
jednego rynku zewnętrznego


Zasady działania jednolitego rynku
wewnętrznego Unii Europejskiej

Podstawę instytucjonalną utworzenia
jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej stanowi
Jednolity Akt Europejski, który wniósł poprawki i
uzupełnienia do Traktatu Rzymskiego, zreformował system
instytucjonalny Wspólnoty i zapowiedział utworzenie do końca
1992 r. wspólnego rynku towarów, usług, pracy i kapitału .

Szczegółowy program
realizacji jednolitego rynku wewnętrznego, opracowany przez zespół pod kierownictwem J. Delorsa (tzw. Biała
Księga), został opublikowany 14 czerwca 1985 r. i przyjęty
przez Radę Europejską, tj. szczyt przywódców krajów
członkowskich Unii Europejskiej, w Mediolanie 28-29 czerwca tego
roku.

Zawierał on wykaz głównych
przedsięwzięć, których realizacja miała być zakończona do
końca 1992 r. Obejmowały one:


zapewnienie całkowicie
wolnego przepływu towarów, usług i czynników
produkcji w obrębie Unii Europejskiej (a więc
wyeliminowanie do końca tych ograniczeń i przeszkód
taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych, których nie
udało się usunąć zgodnie z ustaleniami Traktatu
Rzymskiego bądź które zostały w tym czasie
wprowadzone), utworzenie Europy Obywateli (tzn. niczym
nie skrępowanego przepływu ludzi),
umocnienie Europejskiego
Systemu Walutowego, wprowadzenie wspólnej polityki
rozwoju naukowego i technologicznego oraz wspólnej
polityki ochrony środowiska przyrodniczego.


1 lutego 1987 r. został
opublikowany tzw. Pakiet Delorsa pt. Powodzenie Jednolitego Aktu
Europejskiego: nowa granica dla Europy. Zawierał on strategię
budowy jednolitego rynku wewnętrznego i wskazania, aby do końca
1992 r. zbudować taki rynek, będący głównym składnikiem
unii ekonomicznej. Z dniem 1 stycznia 1993 r. jednolity rynek
wewnętrzny stał się faktem.


Polska a europejska
integracja gospodarcza.


Zasady stowarzyszenia Polski
ze Wspólnotami Europejskimi

Układ o stowarzyszeniu Polski
ze Wspólnotami Europejskimi i etapy jego realizacji

Układ o stowarzyszeniu Polski
ze Wspólnotami Europejskimi został podpisany 16 grudnia 1991 r.


1 marca 1992 r. weszła w
życie tzw. Umowa Przejściowa. Na jej podstawie jest tworzona
strefa wolnego handlu artykułami przemysłowymi. Proces budowy
tej strefy trwał do końca 1998 r

Polska zniosła cło na 1500
pozycji, obejmujących surowce i wyroby przemysłowe w naszym
kraju nie wytwarzane.

Zarówno Unia Europejska,
jak i Polska zachowały autonomię w kształtowaniu swojej
polityki rolnej w przyszłości.

W tej dziedzinie nie przewiduje
się utworzenia strefy wolnego handlu do końca obowiązywania
układu o stowarzyszeniu.

Wspólnoty Europejskie
zobowiązały się częściowo zliberalizować import rolny z
Polski według kryteriów zróżnicowanych czasowo i towarowo.

Polska natomiast zobowiązała
się obniżyć o 10 punktów cła na 15% importu rolnego z terenu
Wspólnot.

Bilans wzajemnych korzyści
Polski i Wspólnot Europejskich w okresie realizacji Układu

Zawarcie umowy o stowarzyszeniu
ze Wspólnotami Europejskimi wpłynęło pozytywnie na korzyści
Polski ze współpracy z tym ugrupowaniem.

Po pierwsze, korzyści
te wynikają ze:


zwiększenia dostępu do
bardzo chłonnego rynku Wspólnot.
W ślad za tym Polska
wydłużyła serie produkowanych wyrobów,
zwiększyła skalę
wytwarzania,
poprawiła efektywność
gospodarki.
Istnieje wiele dziedzin,
gdzie polscy producenci mają komparatywną przewagę na rynku
Wspólnot, przede wszystkim ze względu na niższe koszty
robocizny.


Po drugie, stymulujący
dla polskiej gospodarki jest wzrost konkurencji na jej rynku
wewnętrznym, wynikający z otwarcia gospodarki dla wyrobów
importowanych z Unii Europejskiej.

Po trzecie, źródłem
korzyści dla Polski jest stabilizujący wpływ Układu o
stowarzyszeniu na jej politykę ekonomiczną.