KAZIMIERZA AJDUKIEWICZ, LOGIKA PRAGMATYCZNA[1]



(problematyka logiki, problematyka semiotyki logicznej, pojęcie znaczenia, pojęcie zdania)



Z PRZEDMOWY (Klemens Szaniawski) I WSTĘPU:

* Nacisk na metodologię nauk empirycznych, a tu zwł. teoria pomiaru i metody wnioskowania statystycznego
* Wyjaśnienie podst. pojęć semantyki i metodologii nauk



Logika jako podstawa nauczania

* Metodologia
dział logiki wypracowany przez aparat terminów i pojęć dotyczących zabiegów poznawczych (np. hipoteza, dedukcja, sprawdzanie hipotez itd.), ich rodzajów, własności, składników itd.; zdaje on sprawę z tego, jakie są warunki poprawnego (zgodnego z celem) wykonywania różnego rodzaju zabiegów poznawczych
* Semiotyka logiczna (logika języka), aby: a) słowne wypowiedzi zawierały uchwytną treść rzeczową, a nie były pustymi tylko ogólnikami, b)wypowiadać się jednoznacznie, c)z danego stanu rzeczy ściśle zdawać sprawę, by wypowiedzi stwierdzały właśnie ten stan rzeczy, o który chodzi. (rzeczowo+jednoznacznie+ściśle)
* Semiotyka logiczna (logika języka)
poddaje analizie funkcje, jakie spełnia mowa, zwł. funkcja odwzorowywania rzeczywistości przez wyrażenia mowy; aparat pojęciowy i terminologiczny niezbędny dla zdania sprawy z różnego rodzaju uchybień przeciw postulatom rzeczowości, jednoznaczności i ścisłości; systematyczny przegląd tych uchybień; środki zaradcze
* Logika elementarna
nauka podająca i systematyzująca schematy wnioskowania dedukcyjnego (lub leżące u ich podstaw tzw. tautologie logiczne)
* Stałe logiczne
np. albo, każdy, niektóry (figurują w najprostszych nawet schematach wnioskowania dedukcyjnego)





CZĘŚĆ I
SŁOWA, MYŚLI I PRZEDMIOTY


Wyrażenia i ich znaczenia



Rozumienie wyrażeń

* Rozumieć ma wiele znaczeń; tu zwł. "rozumie się jakieś wyrażenie, gdy jego usłyszenie skierowuje myśl słyszącego je na jakiś różny od tego wyrażenia przedmiot; myśl słyszącego; myśl+usłyszenie wyrażenia

� O tej myśli, za pomocą której dany osobnik rozumie jakieś wygłaszane lub słyszane przez niego wyrażenie, będziemy mówili, że ją osobnik ten za pomocą tego wyrażenia wypowiada.

Znaczenie wyrażeń

* 2 ludzi, 2 myśli, 2 procesy rozumienia
* pod jakimi względami zgadzają się myśli 2 rozmówców (np. użycie słowa pióro w tym samym lub w różnych znaczeniach; tu: zgadzają się, jeśli myśli mają odniesienie do tego samego przedmiotu); ZGODNOŚĆ CO DO PRZEDMIOTU
* posiadanie metody, wedle której można znaleźć odp. na pytanie o znaczenie
* Rozumienie w innym znaczeniu (np. że "heksagon" to wielobok o 9 przekątnych lub że suma jego kątów daje 720�)

� ZGODNOŚĆ CO DO METODY rozstrzygania o tym, czy dane wyrażenie zastosować do jakiegoś przedmiotu czy też nie, w jaką nas rozumienie tego wyrażenia uzbraja, jest drugim (obok zgodności co do przedm.) niezbędnym warunkiem rozumienia danego wyrażenia w tym samym znaczeniu

* Aby pewne wyrażenie rozumieć w tym samym znaczeniu, nie wystarcza rozumiejąc je myśleć o tym samym, ale trzeba też w taki sam sposób odnosić się do tego samego przedmiotu (np. "Stach pójdzie do szkoły"
jako stwierdzenie, rozkaz lub pytanie)
* Różnica w tzw. zabarwieniu uczuciowym myśli, na której zasadza się proces rozumienia
* Nie można znaczenia, w jakim ktoś rozumie pewne wyrażenie, utożsamiać z myślą, na której się zasadza jego proces rozumienia

� Znaczeniem, w jakim ktoś rozumie pewne wyrażenie, jest raczej określony pod pewnymi względami (m.in. wyżej wskazanymi) sposób, w jaki on wyrażenie to rozumie

Język i znacznie

* LOGICZNA KONCEPCJA JĘZYKA: Każdy język jest scharakteryzowany: 1)przez zasób swych wyrażeń, 2) przez przyporządkowanie im (nie zawsze jednoznaczne) określonych znaczeń; posługiwać się wyrażeniami + rozumieć je w odpowiednim znaczeniu (nawet czasem: jednoznaczne przyporządkowanie wyrazom określ. znaczeń)

Mowa jako środek komunikowania myśli

* Rozumieć wyrażenie W w znaczeniu Z to tyle, co rozumieć je za pomocą myśli, która pod względami dla znaczenia istotnymi jest wyposażona w takie a takie własności
* Wyrażenie W wyraża przy znaczeniu Z własność myśli C (~jeśli ktoś rozumie w danej chwili wyrażenie W w znaczeniu Z, to rozumie je za pomocą myśli wyposażonej we własność C)
* Człowiek A wypowiada (ą wyraża) w chwili t za pomocą wyrażenia W myśl M (~człowiek A rozumie w chwili t wyrażenie W za pomocą myśli M)
* Stosunek wyrażania
zachodzi pomiędzy wyrażeniem W, znaczeniem Z i cechą C

Stosunek wypowiadania
zachodzi w chwili t pomiędzy człowiekiem A, wyrażeniem W i myślą M tego człowieka

* Przekazywanie (komunikowanie myśli mówiącego słuchaczom)
jedna z gł. funkcji mowy
* Mowa nie jest wyczerpującym środkiem komunikowania innym naszych myśli (ukrywanie myśli...)




Zdania oznajmujące i ich składniki



Sąd i zdanie

* Zdanie (w gramatyce)
rozumienie strukturalne, zewnętrzne

Tu: ze wzgl. na znaczenie (np. pytania retoryczne jako zdania oznajmujące lub rzeczownik "pożar" jako zdanie oznajmujące)

* SĄD
rodzaj myśli wypowiadany zazwyczaj za pomocą wyrażeń mających strukturę zdań; każda myśl, która zdaje sprawę z pewnego stanu rzeczy, czyli która zdaje sprawę z tego, że tak a tak jest lub że tak a tak nie jest (SĄDY WYDANE, moment asercji
moment przekonania, w różnym stopniu); bądź neutralne uświadamianie sobie danego stanu rzeczy (SĄDY TYLKO POMYŚLANE); sprawozdawcze ustosunkowanie się do jakiegoś stanu rzeczy
* Myśl zdająca sprawę z jakiegoś stanu rzeczy
każde przekonanie o tym, że ów stan rzeczy zachodzi; ale nie każda taka myśl jest przekonaniem

Np. "W moim pokoju jest dokładnie jedno okno" (zdaje sprawę ze st. rzeczy + przekonanie)

Np.2 "W mojej kamienicy jest parzysta liczba okien" (zdaje sprawę + brak przekonania)

* Ustosunkowanie niesprawozdawcze (ą sąd): np. pytanie, życzenie, nakaz...
* W szczególności jakieś wyrażenie nazwiemy przy pewnym jego znaczeniu zdaniem oznajmującym (lub zdaniem w sensie logicznym), jeżeli wyrażenie to wypowiada przy tym właśnie znaczeniu jakiś sąd, tzn. jakąś myśl odnoszącą się w sposób sprawozdawczy do jakiegoś stanu rzeczy.
* Wszystkie zdania oznajmujące, i tylko takie zdania, są PRAWDĄ lub FAŁSZEM (=cechą charakterystyczną zdań oznajmujących, czyli zdań w sensie logicznym, jest to, że mają one jakąś wartość logiczną)

� Prawda, fałsz
wartości logiczne

[1] Ajdukiewicz, K. 1974, Logika pragmatyczna, Warszawa PWN.