Rozdział 17
Zmiany fizyczne i umysłowe w okresie późnej dorosłości
Podział ludzi starszych na podgrupy
a) młodzi- starsi (60-75) te grupy różnią się stabilnością emocjonalną
b) starsi-starsi (75-85) i ryzykiem zachorowania, proces starzenia ma
c) najstarsi starsi (powyżej 85) indywidualny charakter

Kilka informacji odnośnie przewidywalnej długość życia :
Japończycy żyją dłużej niż Amerykanie
Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni

ZMIANY W FUNKCJONOWANIU KONKRETNYCH UKŁADÓW
Zaczynają się już wieku 30-40 lat
Zmiany w mózgu
Redukcja masy mózgu, utrata istoty szarej (ale i tak jest to niewielka ilość w
skali ogólnej ilości neuronów), przerzedzenie sieci dendrytów (czyli eliminacja
niezbędnych połączeń, zmiana ta nie dokonuje się równomiernie we wszystkich
częściach mózgu), spowolnienie przewodzenia synaptycznego (które jest
następstwem przerzedzenia , a przyczyną wydłużenia czasu reakcji w większości
codziennych zadań)
Wzrok
Efektem ubocznym miażdżycy tętnic jest zmniejszona ilość dopływającej krwi do
oka, wynikiem jest ślepa plamka prowadząca do zawężenia pola widzenia. Źrenica
już się nie rozszerza i zwęża tak szybko, ani w takim samym stopniu, czego
konsekwencją jest trudność w widzeniu nocnym i gorsze reagowanie na zmianę
natężenia światła. Katarakta, jaskra.
Słuch
Zużyciu przewodu słuchowego, przytępiony słuch (w USA 14% dorosłych w średnim
wieku,30% powyżej 60 roku życia), częściej dotyka to mężczyzn (bo pracują w
hałasie). Zmiany: zwiększona produkcja woskowiny blokująca kanał słuchowy,
kości ucha środkowego wapnieją i są mniej elastyczne, membrany ślimakowe ucha
wewnętrznego są mniej giętkie i przez to mniej wrażliwe, zwyrodnienie nerwów
przewodzących impuls do mózgu.
Utrata zdolności odbierania dźwięków o wysokiej częstotliwości, utrata słuchu
po 60 r. ż jest tak duża, że aby dźwięki z zakresu normalnego głosu ludzkiego
(500-2000 tysięcy herców) były słyszalne, muszą być co roku o jeden o dwa
decybele głośniejsze.
Trudność w rozróżnianiu sów
Problemy ze słyszeniem w warunkach hałasu (dlatego starsi ludzie unikają
spotkań w dużych grupach)
Szum w uszach
bezustanne dźwięczenie. Stwierdzono u 10% dorosłych powyżej 65
r. ż.
Utraty słuchu może być przyczyną problemów komunikacyjnych, starsi ludzie mogą
być odbierani jako zapominalscy, niezorientowani. Duża utrata słuchu może być
jedną z przyczyn depresji i innych problemów psychicznych.

Węch i smak
zdolności smakowe nie pogarszają się, bo kubki smakowe mają krótki żywot i
wymieniają się na okrągło
problemem jest zmniejszone wydzielanie śliny dające uczucie suchości w ustach
braki smakowe wynikają z utraty węchu- zmysł węchu wyraźnie pogarsza się wraz z
wiekiem, może być to spowodowane wpływami środowiska, np. pracą w fabrykach,
gdzie jest zanieczyszczone powietrze
węch zmaga apetyt, więc gdy zostaje przytępiony, starsi ludzie trącą motywację
do przygotowywania smacznych potraw
skutek: zachwianie równowagi kalorycznej,
niedożywienie
Sen
Powyżej 60 r.ż. ludzie częściej budzą się w nocy
Spada częstotliwość ruchu gałek w fazie REM (faza płytkiego snu, tu mamy
marzenia senne;)
Starsi ludzie częściej budzą się nad ranem i chodzą wcześniej spać, a ponieważ
nocny sen jest przerywany, to lubią ucinać sobie drzemki w ciągu dnia

UPOŚLEDZENIA FIZYCZNE
zakres niepełnosprawności wraz z wiekiem się poszerza
jednak dzięki coraz lepszej opiece i nawykom zdrowotnym (to są dane z USA)
zaobserwowano obniżenie współczynnika upośledzenia u starszych starszych i
najstarszych starszych (powyżej 90 r.ż)
przyczyny kalectwa ruchowego: artretyzm (zapalenie stawów, u kobiet ryzyko jest
większe!), schorzenia sercowo
naczyniowe, nadciśnienie

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
Demencja starcza (otępienie)
ogólne pogorszenie się funkcjonowania
intelektualnego, obejmującego utratę pamieci, zdolności osądu, funkcjonowania
społecznego i kontroli nad emocjami. Nie jest chorobą, ale objawem, np.
Alzheimera, depresji, niedoczynności tarczycy, niedoboru witaminy b12,
wielokrotnego urazu głowy itp.
Charakterystyka Choroby Alzheimera
dlaczego?: określone zmiany w strukturach mózgu, m.in. zanikanie lub kurczenie
się pewnych obszarów, splątanie włókien dendrytów w ciałach komórek nerwowych
(powstają tzw. neurofibrylarne słupy -są u większości osób starszych, ale u
osób z Alzheimerem ich liczba jest znacznie większa!). Skutkiem tego jest
splątanie wielu dróg przesyłania impulsów nerwowych, co znacznie utrudnia
funkcjonowanie pamięci i wykonywanie podstawowych czynności.
I stadium: przebiega bardzo wolno, występują drobne problemy z pamięcią,
powtarzanie się w trakcie rozmowy, dezorientacja w znanym otoczeniu.
II stadium: zanika pamięć obecnych wydarzeń. (Pamięć odległych wydarzeń i
codziennych dobrze opanowanych czynności przetrwa do ostatnich stadiów choroby,
gdyż do dotyczących ich wspomnień istnieje wiele alternatywnych dróg dostępu)
III stadium: chory nie rozpoznaje członków rodziny, wybuchy gniewu, zależność i
nierozłączność z rodziną
2-5% powyżej 65 r.ż cierpi na Alzheimera (badania w Chinach, UK, Francja,
Włochy, Japonia)
Gwałtowny wzrost zachorowań: 70-8o kilka lat : 11,1 %, powyżej 85 r. ż. 26%.
Przyczyny: działanie pewnych struktur genetycznych, między innymi obecność genu
ApoE4
Ramka: najmniej zdrowa grupa etniczna to Indianie (ciężka praca fizyczna,
cukrzyca, -alkoholizm),kiepsko mają się również starsi Afro amerykanie, u
ludności hiszpańskojęzycznej kondycja zdrowotna równa , a nawet lepsza od
białych
prawdopodobni dzięki dobrym bliskim kontaktom krewniaczym dającym
wsparcie(ale często cierpią na cukrzycę, choroby zakaźne, zapalenie płuc)

ZDROWIE PSYCHICZNE
niższy współczynnik występowania schizofrenii, uzależnienia od narkotyków i
alkoholu niż w innych grupach wiekowych
depresja- tak samo spotykana jak w innych grupach wiekowych, Kessler (1992)
wykrył wzrost występowania depresji w 70-75 r.ż., trzeba jednak odróżnić
nastroje depresyjne lub "syndrom utraty" (utraty energii fizycznej) od w pełni
rozwiniętej depresji klinicznej

WPŁYW ZMIAN FIZYCZNYCH I CHORÓB PÓŹNEGO OKRESU DOJRZAŁOŚCI NA ZACHOWANIE
Ogólne spowolnienie
Więcej czasu zabiera napisanie jakiejś informacji, zawiązanie butów,
przystosowanie do zmian temperaturstarsi kierowcy mają najwięcej wypadków w
stosunku do przejechanych kilometrów (wydłużenie czasu reakcji, problemy z
oceną prędkości- nie widzą deski rozdzielczej-problemy ze wzrokiem). Przyczyny
: opisana wcześniej utrata dendrytów, artretyczne zmiany w stawach, utrata
sprężystości mięśni.
Równowaga, zręczność ruchowa
stopniowa utrata zmysłu równowagi
stąd częste upadki u starszych ludzi, a
osteoporoza powodem złamań
Aktywność płciowa
w wieku 70 lat połowa żyjących w zw.małżeńskim jest nadal aktywna seksualnie
w wieku 75 lat i więcej 3-4 kontakty seksualne/miesiąc, u 50-kilkulatków 7
ks/miesiąc
przyczyną spadku aktywności seksualnej: spadek testosteronu u mężczyzn, ogólny
pogarszający się stan zdrowia (leczenie nadciśnienia może mieć efekt uboczny w
postaci impotencji, przewlekłe bóle osłabiają pożądanie)

TEORIE STARZENIA SIĘ
czyli dlaczego ludzie się starzeją?
Naprawa materiału genetycznego
ubytki w DNA zdarzają się codziennie, a
organizm jest niezdolny do naprawienia wszystkich uszkodzeń. Z czasem
nienaprawionych ubytków jest tak dużo , że komórka traci swoje właściwości.
Efekt
organizm się starzeje.
Łączenie krzyżowe- zachodzi wówczas, gdy pomiędzy proteinami lub tłuszczami
pojawiają się niepotrzebne łączniki. Na przykład w skórze i w tkance łącznej
dwa białek, kolagen i elastyna, tworzą połączenie krzyżowe pomiędzy
cząsteczkami lub w ich obrębie. Powstające w ten sposób molekuły nie mogą
przyjąć poprawnego kształtu niezbędnego do właściwego funkcjonowania, czego
efektem mogą być zmarszczki i zesztywnienie tętnic.
Wolne rodniki
czyli cząsteczki lub atomy, które posiadają co najmniej jeden
niesparowany elektron, będące produktami ubocznymi metabolizmu i diety, reakcją
na światło słoneczne, promieniowanie rentgenowskie, zanieczyszczenie powietrza.
Cząsteczki te wchodzą w wiele reakcji, pozostawiając po sobie uszkodzenia
molekularne, które z wiekiem ulegają nagromadzeniu. Uszkadzają błonę komórkową,
wchodzą w reakcję z cholesterolem ,wiążąc go w postać odkładającą się na
ściankach tętnic Przeciwutleniacze- hamują ten proces (Wit C, E, beta-karoten)
Granice genetyczne
każdy gatunek ma sobie właściwą długość życia
(człowiek-110lat).
Granica Hayflicka
liczba podziałów komórek, powyżej której komórki zatracają
już zdolność dzielenia się.
ZMIANY POZNAWCZE
Starsi i najstarsi
pogorszenie prawie we wszystkich zdolnościach
intelektualnych, najbardziej w czynnościach wymagających szybkości i
umiejętności nietrenowanych
Pamięć
Stopień utraty zależy od znajomości danego tematu i długości czasu, w którym
wymagane jest zapamiętywanie wiadomości
Pogorszenie pamięci krótkotrwałej
Pamięć długotrwała: kodowanie i odkodowywanie stają się wolniejsze


Nie korzystają ze skutecznych metod dobre radzenie sobie z rozpoznawaniem,
zapamiętywania (grupowanie, kojarzenie) ale słabe z opamiętywaniem
Przyczyna: wspomniane wcześniej zmiany fizjologiczne w neuronach
Mniej sprawna pamięć operacyjna (są podejrzenia o spadek jej pojemności)
Rozwiązywanie problemów
Gorzej sobie radzą z rozwiązywaniem problemów (od 50 r. ż)
Poprawę mogą wprowadzić systematyczne treningi (ale i tak nie osiągają poziomu
30-latków)
Zdolność rezerwowa: zdolność do poprawiania wyników każdej umiejętności poprzez
trening
Mądrość
Czy starsi ludzie są mądrzejsi? (Mądrość: zdolność wglądu w problemy życiowe i
nadzwyczaj dobra ocena sytuacji oraz służenie radą)
Starsi, którzy przez swoich rówieśników zostali określeni jako najmądrzejsi
istotnie różnia się od swoich rówieśników poziomem integralności ego
Jednak nic nie świadczy o tym, że starsi ludzie jako grupa rekompensują sobie
utratę prędkości i sprawności umysłowej mądrością
RÓŻNICE INDYWIDUALNE
Różnice te są ogromne (mogą być zniedołężniali 50latkowe i rześcy
80latkowie).Dwa wyjaśnienia tego:
Hipoteza spadku końcowego (Kleemeier 1962): wszyscy dorośli utrzymują świetny
poziom do czasu kilku lat (5-7)przed śmiercią, w którym ich stan fizyczny i
umysłowy gwałtownie się pogarsza
Warunkowanie tych różnic dziedzicznością i stylem życia
Ad. hipotezy spadku końcowego:
Przeprowadzone badania nie wykryły żadnych oznak końcowego spadku wyników
większości badanych funkcji fizycznych, z których wszystkie pogarszały się
stopniowo
Zjawisko to dotyczy poziomu inteligencji, który utrzymywał się przed śmiercią
na niezmiennym poziomie aż do kilku lat przed śmierci
Inne badania wykazały, że zjawisko to dotyczy umiejętności dobrze
wytrenowanych
Wykazały również, że spadek większość zdolności fizycznych oraz nietrenowanych
ma charakter stopniowy
Ad dziedziczności
Tendencja by <żyć długo i dobrze się trzymać> dziedziczna (np. bliźnięta
jednojajowe w porównaniu z dwujajowymi żyją podobnie długo, mają podobny
współczynnik zachorowalności)
Ad stylu życia a zdrowia
Starsi ludzie nie wykonujący regularne ćwiczenia wykazują gwałtowniejszy i
wcześniejszy spadek sprawności
Palenie, alkohol, niedowaga, nadwaga
jak wyżej
Regularne ćwiczenia przyczyniają się do obniżenia współczynnika zachorowań na
choroby serca, raka, osteoporozę, cukrzycę, problemy żołądkowo- jelitowe
Ćwiczenia umysłowe: neurofizjolodzy wykazali ,że starsi ludzie, którzy
poszukują i podtrzymują zainteresowanie wykonywaniem złożonych czynności
umysłowych mogą zahamować lub odwrócić skutek pierwotnego procesu starzenia
się
Bardzo ważne!!!