Barbara Arciszewska

Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Pa stwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Bogusława Bebak
mgr inż. Grażyna Holdenmayer
Opracowanie redakcyjne:
Barbara Arciszewska
Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[10].O1.03
Stosowanie prawa w działalności usługowej zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik żywienia i gospodarstwa domowego 321[10]
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prawo cywilne i postępowanie cywilne 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Organy ochrony praw konsumenta 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 20
4.3. Prawa i obowiÄ…zki konsumenta i sprzedawcy 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 26
4.3.4. Sprawdzian postępów 27
4.4. Regulacje prawne dotyczÄ…ce zatrudnienia 28
4.4.1. Materiał nauczania 28
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.4.3. Ćwiczenia 32
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Rodzaje umów cywilno-prawnych 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.5.3. Ćwiczenia 38
4.5.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu podstawowych zasad i instrumentów
stosowania prawa w działalności usługowej. Ponadto wzbogacisz swoją wiedzę o zagadnienia
dotyczące znajomości zagadnień cywilno-prawnych potrzebnych w pracy zawodowej
pracownika świadczącego usługi.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz pracując z poradnikiem,
 materiał nauczania, zawiera wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści
jednostki modułowej. Podzielono go na pięć tematów, ściśle ze sobą powiązanych
i realizowanych w logicznej kolejności,
 zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś zagadnienia dotyczące
stosowania prawa w działalności usługowej,
 ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych,
 sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań pytań, dzięki któremu sprawdzisz
czy nabyłeś niezbędną wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,
 wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące przygotowania umów
cywilno-prawnych. Ćwiczenia zamieszczone w rozdziałach: rodzaje umów cywilno-
prawnych, rodzaje umów o pracę możesz wykonać korzystając z programów komputerowych
dotyczących prawa, wykorzystując umiejętności ukształtowane na zajęciach z technologii
informacyjnej. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś
nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po opracowaniu materiału spróbuj rozwiązać sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Stosowanie prawa w działalności usługowej, której treści teraz poznasz
jest jednostką przygotowującą do nabycia kolejnych umiejętności w module Działalność
usługowa 321[10]O1.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z regulaminu pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
321[10].O1
Działalność usługowa
321[10].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
321[10].O1.02
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów
międzyludzkich
321[10].O1.03
Stosowanie prawa w działalności usługowej
321[10].O1.04
Ocena jakości świadczonych usług
321[10].O1.05
Prowadzenie marketingu usług
321[10].O1.06
Prowadzenie korespondencji biurowej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
 korzystać z komputera i stosować jego oprogramowanie,
 wyszukiwać i czytać ze zrozumieniem odpowiednie przepisy,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji, a w szczególności z Internetu,
 korzystać z podręczników, literatury zawodowego, instrukcji,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu prawa pracy,
 rozróżniać z
ródła prawa polskiego,
 sporządzać różne pisma z tytułem,
 pracować w grupie nad rozwiązywaniem różnych problemów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
Po zrealizowaniu tej jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zastosować obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego,
 zastosować przepisy prawa pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy,
 określić organy ochrony konsumenta,
 zastosować przepisy dotyczące ochrony praw konsumenta,
 zastosować przepisy dotyczące rękojmi oraz gwarancji,
 zastosować procedury określone przepisami o rękojmii i gwarancji,
 wykonać czynności prawne związane ze świadczeniem usługi,
 sporządzić umowę o świadczenie usług z konsumentem,
 sporządzić umowę o świadczenie usług z przedsiębiorcą,
 zaspokoić uzasadnione roszczenia konsumenta dotyczące świadczonych usług.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZNIA
4.1. Prawo cywilne i postępowanie cywilne
4.4.1. Materiał nauczania
Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi
i osobami prawnymi.
Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych
przymusem państwowym. Jest to zbiór uporządkowany. Uporządkowanie to wyraża się
w podziale prawa na gałęzie. Elementarną cząstką prawa jest norma prawna.
System z
ródeł prawa polskiego określony jest w Konstytucji RP. y
ródłom prawa
poświęcono w konstytucji rozdział III. W myśl art. 87 Konstytucji z
ródłami powszechnie
obowiÄ…zujÄ…cego prawa Rzeczpospolitej Polskiej sÄ…: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane
umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Prawo cywilne jest gałęzią prawa obejmującą normy regulujące stosunki majątkowe
między osobami fizycznymi i prawnymi.
W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne, czyli węższe
zespoły norm odnoszące się do określonych zagadnień.
Najczęściej, dzieląc polski system prawa na gałęzie, wyróżniamy:
1) prawo konstytucyjne,
2) prawo administracyjne,
3) prawo finansowe,
4) prawo cywilne,
5) prawo rodzinne,
6) prawo pracy,
7) prawo karne,
8) prawo procesowe.
Podstawowym z
ródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny, ustawa z dnia
23 kwietnia 1964 r., z których na szczególną uwagę zasługują zmiany  zawarte w ustawie
z dn. 28 lipca 1990 r., a także w ustawie z dnia 23 sierpnia 1996 r. Zmiany te miały na celu
dostosowanie przepisów Kodeksu cywilnego do warunków gospodarki rynkowej oraz
międzynarodowego obrotu gospodarczego.
Kodeks cywilny stanowi podstawowe uregulowanie w zakresie prawa cywilnego i dzieli
się na księgi obejmujące:
 część ogólną,
 własność i inne prawa rzeczowe,
 zobowiÄ…zania,
 spadki.
Księgi dzielą się na tytuły, działy i rozdziały.
Poza Kodeksem pozostawione jednak zostały liczne działy prawa cywilnego uregulowane
odrębnymi ustawami  prawo autorskie, prawo wynalazcze, prawo wekslowe i czekowe,
prawo handlowe, prawo o księgach wieczystych i hipotece, prawo rodzinne i opiekuńcze.
Prawo cywilne obejmuje normy prawne regulujące stosunki majątkowe pomiędzy
równorzędnymi podmiotami. Kodeks cywilny dotyczy wszystkich podmiotów, obowiązuje
bowiem zasada jedności prawa cywilnego. Podstawą prawa cywilnego jest to, że dotyczy
stosunków majątkowych. One właśnie są przede wszystkim przedmiotem regulacji
cywilnoprawnych. Drugą cechą charakterystyczną prawa cywilnego jest równorzędność stron.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Inną cechą prawa cywilnego jest to, że większość norm tego prawa ma charakter względnie
obowiązujący. Odnosi się to przede wszystkim do norm dotyczących umów.
Osoby fizyczne i osoby prawne będące podmiotami (stronami) stosunków
cywilnoprawnych korzystają ze zdolności prawnej.
Zdolność prawna oznacza zdolność do występowania w charakterze podmiotu
w stosunkach cywilnoprawnych. Osobą fizyczną jest każdy człowiek (od chwili urodzenia do
śmierci). Posiada on ten status niezależnie od płci, wieku, urodzenia czy koloru skóry.
Osobą prawną jest organizacja posiadająca pewne szczególne cechy przyznane jej przez
prawo. Zgodnie z art. 33 Kodeksu cywilnego osobą prawną jest Skarb Państwa oraz inne
jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają taki przymiot. Jest ona
samodzielnym podmiotem, niezależnym od osób, które ją tworzą. Osoba prawna posiada
własny majątek, odrębny od majątku prywatnego jej członków i odpowiada własnym
majątkiem za zobowiązania, które samodzielnie zaciąga. Nie każda organizacja będzie więc
osobą prawną. Do jednostek, które są osobami prawnymi na podstawie innych niż Kodeks
cywilny ustaw, należą m. in.:
 banki,
 spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
 spółdzielnie,
 stowarzyszenia, fundacje itd.
To czy osoby fizyczne i prawne mogą być stroną stosunków cywilnoprawnych, zależy od
posiadania przez nie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych.
Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Oznacza to, że
każdy człowiek od chwili urodzenia (a w niektórych przypadkach także dziecko poczęte jeśli
urodzi się żywe) może uzyskać prawa i obowiązki majątkowe. Zdolność do czynności
prawnych nie jest natomiast cechÄ… posiadanÄ… przez wszystkich ludzi. Z punktu widzenia
zdolności do czynności prawnych wyróżniamy trzy kategorie osób:
 osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych,
 osoby nie mające zdolności do czynności prawnych,
 osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych.
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności,
a pełnoletnim jest ten, kto ukończył lat 18 (Kodeks cywilny art. 10 ż1). Przez zawarcie
małżeństwa kobieta, która ukończyła lat 16 (małoletnia) uzyskuje pełnoletność i nie traci jej
w razie unieważnienia małżeństwa. Osoby pełnoletnie mogą zawierać wszystkie umowy,
w pełni rozporządzać swoim majątkiem i są całkowicie odpowiedzialne za swoje działania.
Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby
ubezwłasnowolnione całkowicie, jeżeli na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub
narkomanii, nie są w stanie kierować swoim postępowaniem.
Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama
jednostronnej czynności prawnej (np. dokonała darowizny), do której ustawa wymaga zgody
przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Osoby prawne również mają zdolność prawną, jest ona jednak nieco odmienna od
zdolności prawnej osób fizycznych. Osoby prawne mogą bowiem mieć te prawa i obowiązki
w sferze prawa cywilnego, które nie są ściśle związane z cechami fizycznymi człowieka.
Osoba prawna ma również zdolność do dokonywania czynności prawnych we własnym
imieniu. Każda osoba prawna ma również zdolność sądową, polegającą na tym, że może być
stroną lub uczestnikiem postępowania sądowego w sprawach cywilnych. Zarówno osoby
fizyczne jak i prawne mogą działać osobiście lub za pośrednictwem innej osoby zwanej
przedstawicielem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wyróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:
 przedstawicielstwo ustawowe,
 pełnomocnictwo.
Osoby fizyczne osiągają zdolność do czynności prawnych po ukończeniu 18 lat. U osób
prawnych natomiast zdolność do czynności prawnych jest ściśle związana ze zdolnością
prawną, zarówno jeśli chodzi o chwilę jej uzyskania, jak i utraty.
Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do
ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego
oświadczenia woli. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejszym rodzajem czynności
prawnych są umowy, które polegają na zgodnym oświadczeniu woli dwóch lub więcej stron.
Umowy przenoszące własność nieruchomości zawsze zawierane być muszą w formie
aktu notarialnego. Inaczej są one nieważne z mocy prawa. Fakt zmiany właściciela musi być
odnotowany w księdze wieczystej. Jest to rodzaj rejestru sądowego prowadzonego przez sąd
rejonowy odrębnie dla każdej nieruchomości, odnotowującego stan prawny nieruchomości,
w tym dane dotyczące nieruchomości, ciążących na niej praw cudzych (np. hipoteka),
zawierającego także informacje dotyczące powierzchni oraz sposobu zabudowy nieruchomości.
Nie zawsze nabycie własności oznacza, że władamy rzeczą w sposób samodzielny.
Współwłasność powstaje, kiedy prawo własności do tej samej rzeczy należy do kilku osób.
Wyróżniamy współwłasność w częściach ułamkowych i współwłasność łączną. Do praw
rzeczowych, oprócz prawa własności, zaliczamy też użytkowanie wieczyste i ograniczone
prawa rzeczowe.
Do ograniczonych praw rzeczowych zaliczamy: użytkowanie, służebność, zastaw,
hipotekę, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Czynność prawna może być dokonana w formie: ustnej, pisemnej. Dla niektórych
czynności prawnych przepisy przewidują jako obowiązkową:
 formÄ™ pisemnÄ…,
 formę szczególną.
Forma pisemna może być zastrzeżona pod rygorem nieważności czynności prawnej lub
bez tego rygoru.
Forma szczególna to forma aktu notarialnego, forma pisemna z podpisem notarialnie
uwierzytelnionym, itp.
W Kodeksie cywilnym uregulowanych jest wiele umów standardowych, często
występujących w obrocie.
Podział umów zobowiązaniowych ze względu na funkcje gospodarcze
umowy przenoszÄ…ce umowy pozwalajÄ…ce umowy pozwalajÄ…ce
własność lub inne prawa: na korzystanie z cudzej rzeczy: na korzystanie z cudzej
pracy lub usług:
 umowa sprzedaży,  umowa najmu,  umowa o pracę,
 umowa zamiany,  umowa dzierżawy,  umowa zlecenie,
 umowa dostawy,  umowa użyczenia,  umowa o dzieło.
 umowa kontraktacji,  umowa czarteru,
 umowa darowizny,  umowa leasingu.
 umowa o przeniesienie
o praw autorskich,
 umowa licencyjna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Szczególnym rodzajem umowy jest umowa przedwstępna, w wyniku której strony
zobowiązują się do zawarcia w przyszłości w ustalonym terminie innej umowy
o określonej przez strony treści.
Prawo spadkowe będące częścią prawa cywilnego dotyczy przejścia cywilnych praw
majątkowych i obowiązków zmarłego na inne osoby.
Spadkiem nazywamy ogół majątkowych praw i obowiązków zmarłego, który z chwilą
śmierci zmarłego (spadkodawcy) przechodzi na inne osoby (spadkobierców). Prawo do
spadku nazywamy dziedziczeniem.
W kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia są małżonek spadkodawcy, jego zstępni
i wstępni oraz rodzeństwo. Zstępni to dzieci i wnuki spadkodawcy oraz ich potomkowie,
wstępni natomiast to rodzice spadkodawcy. Kodeks cywilny określa w jaki sposób i kto
dziedziczy spadek. Jest to tzw. dziedziczenie ustawowe. Dochodzi do niego wówczas, gdy
osoba zmarła nie pozostawiła testamentu, bądz
gdy testament był nieważny, lub gdy osoby
powołane do dziedziczenia odrzuciły spadek. Kolejność i proporcje dziedziczenia
ustawowego określone są w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności powołane są do
spadku dzieci spadkodawcy i jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych, ale
część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza od ź spadku. Jeśli nie ma dzieci, po
spadkodawcy dziedziczą jego małżonek, rodzice i rodzeństwo, a w dalszej kolejności inni
krewni. Jeżeli osoba sporządziła ważny testament, następuje dziedziczenie testamentowe.
Testament jest jednostronną czynnością prawną, dokonywaną tylko osobiście, na mocy której
spadkodawca rozporządza swym majątkiem na wypadek śmierci.
Ważność testamentu zależy od kilku przesłanek:
 sporządzenia go przez osobę mająca pełną zdolność do czynności prawnych,
 braku wad w oświadczeniu woli (czyli niedziałanie pod wpływem błędu lub groz
by),
 sporządzenia testamentu w określonej prawem formie (pisemnej, w formie aktu
notarialnego, w formie oświadczenia złożonego przed organem gminy bądz
w niektórych
okolicznościach szczególnych innej formie),
 zgodności testamentu z prawem i zasadami współżycia społecznego.
y
ródłem postępowania cywilnego, jest Kodeks postępowania cywilnego  ustawa
z dnia 17 listopada 1964 r. z póz
niejszymi zmianami, z których najważniejsze 
wprowadzające w miejsce rewizji zupełnie nowe środki odwoławcze w postaci apelacji
i kasacji, miały miejsce w 1996 r. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego normują
również postępowania w sprawie z zakresu prawa rodzinnego, prawa pracy, w sprawach
zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Pismo procesowe, czyli wniosek o ochronę praw podmiotowych, za pomocą którego wytycza
się powództwo w postępowaniu cywilnym, nazywa się pozwem. Osoba, która pozew składa
do sądu nazywa się powodem, a osoba przeciwko której wniesiono pozew nazywa się
pozwanym. Sąd rozpatruje powództwo, bada, czy powodowi przysługują prawa i czy
rzeczywiście prawa te zostały naruszone przez pozwanego. Po zbadaniu sprawy sąd wydaje
wyrok zobowiązujący stronę do spełnienia świadczenia, zaprzestania pewnych działań czy
złożenia odpowiednich oświadczeń. Jeżeli strona zobowiązana wyrokiem nie zrealizuje
orzeczenia sądu dobrowolnie, może nastąpić przymusowe wykonanie wyroku w drodze
egzekucji przeprowadzonej przez komornika sÄ…dowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki akt prawny jest podstawowym z
ródłem prawa cywilnego w Polsce?
2. Czym jest prawo?
3. Co oznacza  zasada jedności prawa cywilnego ?
4. Jakie są gałęzie prawa polskiego?
5. Co to jest Kodeks cywilny i na jakie dzieli się księgi?
6. Co reguluje prawo cywilne i jakie sÄ… jego cechy?
7. Co oznaczają pojęcia  osoba fizyczna i  osoba prawna ?
8. Co to jest czynność prawna?
9. Co to jest przedstawicielstwo i czym się różni od pełnomocnictwa?
10. Co to jest współwłasność?
11. Jakie znasz sposoby nabycia własności?
12. Co to jest testament i jakie mogą być jego formy?
13. Jakie znasz rodzaje umów?
14. Jakie znasz rodzaje dziedziczenia?
15. Jak przebiega droga sądową w postępowaniu cywilnym?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ rodzaj norm prawnych i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze strukturą Kodeksu cywilnego,
2) określ pojęcie  norma prawna i  przepis prawny,
3) określić formę ujęcia przepisów prawnych,
4) wyróżnić części normy prawnej,
5) wypisać kilka przykładów norm prawnych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 literatura.
Ćwiczenie 2
Ustal sytuacjÄ™ prawnÄ… osoby fizycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią Kodeksu cywilnego  Tytuł II  Dział I,
2) określić zdolność prawną (pełną i jej brak),
3) określić skutki braku do czynności prawnych,
4) określić ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe,
5) wskazać, które umowy zawarte przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności
prawnych są ważne,
6) wskazać kiedy jest potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
7) określić sytuację osoby 14-letniej, która od urodzenia przebywa w ośrodku dla dzieci
z upośledzeniem umysłowym,
8) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 literatura.
Ćwiczenie 3
Ustal sytuacjÄ™ prawnÄ… osoby prawnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią Kodeksu cywilnego  Tytuł II  Dział II,
2) wskazać jednostki, które są osobami prawnymi,
3) określić organy osoby prawnej,
4) określić sposób uzyskania osobowości prawnej,
5) wskazać kto może reprezentować osobę prawną,
6) określić odpowiedzialność Skarbu Państwa,
7) określić, gdzie znajduje się siedziba osoby prawnej,
8) określić w jakich przypadkach sąd ustala kuratora dla osoby prawnej,
9) wykonać plakat obrazujący nazwę artykułów o zdolności prawnej i zdolności do
czynności prawnych osoby prawnej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 statut wybranej jednostki organizacyjnej,
 literatura.
Ćwiczenie 4
Ustal status prawny osoby fizycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) omówić zasady, na których opiera się ustawa o obywatelstwie polskim po 1961 roku,
2) wskazać przepisy prawne dotyczące imion i nazwisk,
3) zinterpretować Prawo o aktach stanu cywilnego (Ustawa z 1986 r.),
4) zinterpretować Ustawę z 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych,
5) wskazać dokumenty stwierdzające tożsamość osoby,
6) zinterpretować Ustawę z 1990 roku o powszechnej dostępności paszportów,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Konstytucja RP,
 Ustawa o obywatelstwie polskim,
 Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Ustawa o aktach stanu cywilnego,
 Ustawa o paszportach.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić, jaki akt prawny jest podstawowym z
ródłem
prawa cywilnego w Polsce?
ð ð
2) posłużyć się Kodeksem cywilnym?
ð ð
3) wyjaśnić pojęcia  osoba fizyczna i  osoba prawna ?
ð ð
4) wymienić sposoby nabycia własności?
ð ð
5) wymienić rodzaje umów cywilno-prawnych?
ð ð
6) scharakteryzować rodzaje dziedziczenia?
ð ð
7) wskazać drogę w postępowaniu cywilnym?
ð ð
8) ustalić sytuację prawną osoby fizycznej?
ð ð
9) ustalić sytuacje prawną osoby prawnej?
ð ð
10) ustalić status prawny osoby fizycznej?
ð ð
11) określić rodzaj norm prawnych i przepisów prawnych na
ð ð
podstawie Kodeksu cywilnego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Organy ochrony praw konsumenta
4.2.1. Materiał nauczania
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument to osoba kupująca
dobra i usługi. Dokonuje wyboru, z których dóbr i usług korzysta.
Ochrona konsumenta w Polsce ma duże znaczenie, polega na promowaniu bezpiecznych
towarów i usług oraz dążeniu do lepszej ich jakości.
Konsumenci majÄ… prawo do:
 bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, czyli wyłączenia ze sprzedaży towarów zagrażających
zdrowiu konsumentów,
 dostępu do informacji o produkcie, jego cenie, przeznaczeniu, warunkach gwarancji,
 dochodzenia swoich roszczeń w razie reklamacji nabytego towaru.
Oprócz celów wyznaczonych przez rząd istnieją zobowiązania w ramach Unii
Europejskiej, które wymagają aby w oparciu o przepisy prawne, cele były realizowane
w praktyce. Punktem wyjściowym obecnej polskiej polityki konsumenckiej było
dostosowanie polskiego prawa do prawa Unii Europejskiej do momentu przystÄ…pienia Polski
do Unii 1 maja 2004 roku.
W Polsce ochroną konsumentów zajmują się zarówno państwowe jak i prywatne,
wspierane przez państwo organizacje. Na szczeblu rządowym ochrona konsumentów leży
w gestii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który podlega bezpośrednio
premierowi. Ma on swoją siedzibę w Warszawie a biura w innych dużych miastach. Urząd
pełni również zadania z zakresu nadzoru nad działalnością gospodarczą oraz zwalczania
nieuczciwej konkurencji. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera również
uregulowania dotyczÄ…ce samorzÄ…dowych organizacji regionalnych w dziedzinie ochrony
konsumentów organizacji konsumenckich. Częścią koncepcji jest działalność rzeczników
konsumentów na płaszczyz
nie regionalnej i lokalnej. Instrumentem mającym zapewnić
bezpieczeństwo konsumentów jest skuteczny nadzór nad rynkiem. Prowadzony on jest przez
specjalne urzędy i nadzorowany przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Nadzór ten obejmuje przykładowo kontrolę w supermarketach, wycofywanie niebezpiecznych
produktów z handlu oraz różne procedury mające na celu sprawdzenie, czy istnieje ryzyko
pod względem bezpieczeństwa. Stworzono również ogólnokrajowy system informacji
o niebezpiecznych produktach. Ponadto duża liczba aktów prawnych wspiera forsowanie
konkretnych interesów konsumentów.
Pozarządowe organizacje konsumenckie  Federacja Konsumentów i Stowarzyszenie
Konsumentów Polskich. Federacja Konsumentów obejmuje swoim zasięgiem całe terytorium
Polski poprzez sieć 50 klubów terenowych. Kluby te wykonują pracę poradni
konsumenckich, a ponadto umożliwiają skoordynowaną współpracę z innymi podmiotami.
Stowarzyszenie Konsumentów Polskich składa się z różnych grup ekspertów, którzy
przeszkoleni zostali w konkretnej dziedzinie np. bezpieczeństwo produktów, ochrona praw
lub reklama.
Powiatowy Rzecznik Konsumentów jest bezpośrednio podporządkowany Radzie
Powiatu, działa na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o ochronie konkurencji
i konsumentów (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2005 roku zapewnienie bezpłatnego
poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów
konsumentów, składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa
miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Do jego zadań należy:
 występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów,
 współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów,
 współdziałanie z organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi,
 wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub odrębnych przepisach,
 możliwość wytaczania powództw na rzecz konsumentów, za ich zgodą do toczącego się
postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów.
Jeśli konsument nie jest zadowolony ze sposobu załatwienia reklamacji, może się zwrócić
do powiatowego rzecznika konsumentów o pomoc, przedkładając: przy niezgodności towaru
z umową: dokument zakupu, protokół reklamacyjny, w którym jest określone żądanie,
odpowiedz
sprzedawcy, a przy gwarancji kartÄ™ gwarancyjnÄ… wraz z dowodem zakupu.
Przestrzeganie wymogów natury policyjno - porządkowej wynika z rozmaitych ustaw.
Wykonywanie obowiązków w tym zakresie kontrolują wyspecjalizowane służby, takie jak:
Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Åšrodowiska, Inspekcja Pracy, Inspekcja Handlowa,
Państwowy Dozór Bezpieczeństwa Jądrowego, Urząd Dozoru Technicznego, Państwowa
Straż Pożarna. Mają one prawo stosowania środków o charakterze władczym, stosowania
nakazów i zakazów ograniczających swobodę podmiotów gospodarczych.
Rola Inspekcji Handlowej
Instytucją kontrolną służącą ochronie interesów i praw konsumentów jest Inspekcja
Handlowa. Do jej zadań należy:
 kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców,
 kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do
wprowadzenia do takiego obrotu,
 podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów,
 organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich,
 prowadzenie poradnictwa konsumenckiego.
Inspekcja Handlowa działa poprzez dwa swoje organy: Głównego Inspektora Inspekcji
Handlowej oraz Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. Inspekcja podlega
Prezesowi UOKiK, który powołuje i odwołuje Głównego Inspektora.
Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych zalicza się:
 reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i uprawnionych
z umów ubezpieczenia,
 opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń,
 informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności
zakładów ubezpieczeń,
 inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie ubezpieczeń.
Osoby zgłaszające swoje niezadowolenie z pracy towarzystw do Rzecznika Ubezpieczonych
mogą liczyć na poradę i ma to, że wystąpi on do ubezpieczyciela z prośbą o wyjaśnienie
sprawy.
Przepisy określające chronione podmioty i zakres ochrony oraz odpowiedzialność
cywilnÄ… i karnÄ… zwiÄ…zanÄ… z praktykami nieuczciwej konkurencji zawarte sÄ… w ustawie
z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa adresowana jest
do wszystkich podmiotów wykonujących działalność gospodarczą. Podmioty zagraniczne
fizyczne lub prawne korzystają z ochrony przepisów ustawy na podstawie umów
międzynarodowych lub na zasadzie wzajemności.
Konkurencja jest swoistą rywalizacją, w jakiej uczestniczą przedsiębiorcy, chcąc
pozyskać dla siebie i w swoim interesie jak największą część istniejącego na rynku
(w gospodarce) popytu na produkty i usługi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Konkurenci  przedsiębiorcy, którzy wprowadzają lub mogą nabywać w tym samym
czasie i na tym samym rynku towary takie same lub inne, jeżeli przez ich odbiorców uznane
sÄ… za substytuty.
Czynami nieuczciwej konkurencji sÄ…:
 wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
 fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług,
 wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
 naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
 nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
 naśladownictwo gotowych produktów, mogące wprowadzić klientów w błąd co do osoby
producenta,
 utrudnianie dostępu do rynku,
 nieuczciwa lub zakazana reklama.
Dla przedsiębiorstwa znaczenie jego nazwy daje się porównać ze znaczeniem imienia
i nazwiska osoby fizycznej. Oznaczenie przedsiębiorstwa powinno zawierać nazwę lub imię
i nazwisko podmiotu gospodarczego oraz zwięzłe określenie rodzaju prowadzonej
działalności. Przedsiębiorcy nie wolno więc oznaczać firmy w sposób wprowadzający w błąd
klienta. Również po podziale przedsiębiorstwa należy ustalić dla jego części takie oznaczenia,
które nie będą wprowadzały w błąd osób trzecich.
Nie wolno opatrywać towarów i usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem
geograficznym, wskazującym bezpośrednio lub pośrednio na kraj, region czy miejscowość
ich pochodzenia, ani też używać takiego oznaczenia w działalności handlowej.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na każdy podmiot obowiązek
zamieszczania na wyrobach wprowadzonych do obrotu oznaczeń zawierających:
 nazwÄ™ (firmÄ™) lub imiÄ™ i nazwisko producenta i jego adres,
 nazwę lub symbol wyrobu, niezależnie od oznaczeń wymaganych na podstawie odrębnych
przepisów.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zakazuje wprowadzanie w błąd klientów
poprzez oznaczenie towarów, które nie określa pochodzenia, ilości, jakości, składników,
sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub inne
istotne cechy towarów i usług albo zataja ryzyko wiążące się z korzystaniem z towaru czy
usługi. Zakaz dotyczy także opakowań.
Zabronione jest przekazywanie cudzych informacji stanowiÄ…cych tajemnicÄ™
przedsiębiorstwa lub ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża istotnym interesom
przedsiębiorcy. Tajemnicą przedsiębiorstwa są nieujawnione do wiadomości publicznej
informacje techniczne, technologiczne, handlowe, co do których przedsiębiorca podjął
niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
Ustawa zakazuje naśladowanie gotowego produktu jeśli  za pomocą technicznych
środków reprodukcji  kopiuje się jego zewnętrzny wygląd, co może wprowadzić klientów
w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Nie jest zakazane natomiast
naśladownictwo polegające na użyciu pewnych cech funkcjonalnych produktu, takich jak
budowa, konstrukcja czy forma zapewniająca użyteczność.
Zakazane jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd
wiadomości o swoim lub cudzym przedsiębiorstwie w celu przysporzenia korzyści lub
wyrządzenia szkody. W szczególności wiadomościami takimi są informacje o:
 osobach kierujących przedsiębiorstwem,
 wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach,
 stosowanych cenach,
 sytuacji gospodarczej i prawnej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 posługiwanie się nie przysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi
informacjami o kwalifikacjach pracowników,
 nieprawdziwymi atestami,
 nierzetelnymi wynikami badań,
 nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów i usług.
Nieuczciwa konkurencja polegać może także na utrudnianiu innym przedsiębiorcom
dostępu do rynku. Utrudnianie dostępu do rynku następuje w szczególności poprzez:
 sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów wytwarzania,
 nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom, albo
niedokonywania zakupu towarów i usług od innych przedsiębiorców,
 rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje odpowiedzialność cywilną
i karną za naruszenie jej przepisów. W ramach odpowiedzialności cywilnej, przedsiębiorca,
którego interes został naruszony, może żądać:
 zaniechania niedozwolonych działań,
 usunięcia skutków takich działań,
 złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej
formie,
 wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych.
Oprócz ochrony przed nieuczciwą konkurencją, ustawodawca przewiduje także zakazy
konkurencji na rynku wewnętrznym i ochronę przed konkurencją międzynarodową.
Pośrednie formy zakazu konkurencji dotyczą osób pełniących funkcje publiczne oraz
osób pełniących określone funkcje w przedsiębiorstwach państwowych (dyrektor, jego
zastępca, główny księgowy, osoby zatrudnione na stanowiskach równorzędnych oraz
członkowie rady pracowniczej).Naruszenie ograniczeń może stać się podstawą do odwołania
ze stanowiska lub wypowiedzenia stosunku pracy.
Państwo stara się także reagować na patologie w działalności gospodarczej za pomocą
przepisów karnych. Przestępczość gospodarcza stanowi poważne zagrożenie dla funkcjonowania
państwa w okresie przemian ustrojowych.
Nieuczciwą reklamą w myśl przepisów ustawy jest:
 reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności
człowieka,
 reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję, co do
nabycia towaru lub usługi,
 reklama odwołująca się do uczuć klientów poprzez wywołanie lęku, wykorzystanie
przesądów lub łatwowierności dzieci,
 wypowiedz
, która zachęcając do nabywania towarów lub usług sprawia wrażenie
neutralnej informacji,
 informacja, która stanowi ingerencję w sferę prywatności,
 reklama porównawcza, chyba że zawiera informacje prawdziwe i użyteczne dla klientów.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kto to jest konsument i jakie posiada prawa?
2. Jakie znasz organizacje rządowe i pozarządowe, które zajmują się ochroną konsumenta?
3. Jakie zadania ma do spełnienia Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów?
4. Czym jest nieuczciwa konkurencja? Jakie znasz przykłady czynów nieuczciwej
konkurencji?
5. Na czym polega zwalczanie nieuczciwej konkurencji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
6. Jakie zadania należą do Powiatowego Rzecznika Konsumentów?
7. Jakie są zadania Rzecznika Konsumentów?
8. Jakie sÄ… zadania Rzecznika Ubezpieczonych?
9. Do jakich instytucji się zgłosisz, gdy Twoje prawa konsumenta zostaną naruszone?
10. Czy przypadki niewłaściwego oznaczenia produktu lub jego reklamowania stanowią
wykroczenia, co do których rzecznik może pełnić rolę oskarżyciela publicznego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal sposób oznaczenia produktów przeznaczonych do obrotu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
2) określić sposób oznakowania produktów,
3) zaproponować oznakowanie wybranego produktu zgodnie z Ustawą o swobodzie
działalności gospodarczej,
4) porównać sposób oznakowania produktów znajdujących się w obrocie z wymaganiami
zawartymi w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej,
5) napisać w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
 oznakowania produktów znajdujących się w obrocie,
 literatura.
Ćwiczenie 2
Ustal, co jest nieuczciwą reklamą w myśl przepisów Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji. Zaproponuj reklamy dowolnego produktu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
2) określić, co jest czynem nieuczciwej konkurencji,
3) określić co w myśl ustawy oznacza nieuczciwa lub zakazana reklama,
4) zapoznać się z odpowiedzialnością cywilną i karną za stosowanie nieuczciwej reklamy,
5) zaprezentować materiał przygotowany przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia,
6) wskazać zgodność prezentowanych reklam z Ustawą,
7) przedstawić projekt reklamy, na podstawie opisu skutecznego przekazu reklamowego
dowolnego produktu. Postaraj się nie naśladować reklam prezentowanych przez media.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
 literatura,
 sprzęt audio-wizualny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 3
Analiza reklam społecznych publikowanych w prasie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią reklam,
2) wskazać zagrożenia, przeciwko którym mają one przeciwdziałać
Opis reklamy Opis zagrożenia
3) wyszukać w Internecie adresy instytucji ochrony konsumenta w swoim regionie,
4) podać przykłady nieuczciwej reklamy wprowadzającej klientów w błąd lub
niedostarczającej pełnej informacji o produkcie lub usłudze,
5) napisać o właściwym zachowaniu konsumenta, który zakupił towar niezgodny
z jakością.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
 komputer z przyłączem internetowym,
 literatura.
Ćwiczenie 4
Ustal zadania Powiatowego Rzecznika Konsumentów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z ustawą z dnia 15 grudnia 2000 roku o Ochronie Konkurencji
i Konsumentów (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2005  z zadaniami Powiatowego
Rzecznika Konsumentów),
2) napisać w zeszycie zadania Powiatowego Rzecznika Konsumentów,
3) przygotować listę pytań do Powiatowego Rzecznika Konsumentów,
4) zaplanować spotkanie z Powiatowym Rzecznikiem Konsumentów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Kodeks spółek handlowych,
 Dziennik Ustaw z 2005 roku, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów,
 literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić organizacje rządowe i pozarządowe, które zajmują
ð ð
siÄ™ ochronÄ… konsumenta?
2) określić zadania instytucji powołanych dla ochrony praw
ð ð
konsumentów?
3) wymienić korzyści płynące z ustawy o Ochronie Konkurencji
ð ð
i Konsumentów dla przedsiębiorcy i konsumenta?
4) wyjaśnić i podać przykłady czynów nieuczciwej konkurencji?
ð ð
5) wymienić zadania jakie należą do Powiatowego Rzecznika
ð ð
Konsumentów?
6) określić przypadki, w których Powiatowy Rzecznik
ð ð
Konsumentów może pełnić rolę oskarżyciela publicznego?
7) ustalić sposób oznaczenia produktów przeznaczonych do
ð ð
obrotu?
8) ustalić co jest nieuczciwą reklamą w myśl przepisów?
ð ð
9) zaprojektować reklamę dowolnego produktu?
ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Prawa i obowiÄ…zki konsumenta i sprzedawcy
4.3.1. Materiał nauczania
Rękojmia to:
 kwota pieniężna składana przez osobę przystępującą do przetargu w toku egzekucji
nieruchomości przez sprzedaż licytacyjną,
 rękojmia za wady  odpowiedzialność majątkowa sprzedawcy (dostawcy, wykonawcy,
projektanta) za wady fizyczne i prawne rzeczy, stanowiÄ…cej przedmiot transakcji.
Rękojmia za wady to kolejna obok gwarancji jakości, forma ochrony konsumenta,
zabezpieczająca interesy kupującego. Przewiduje ona, że sprzedawca jest odpowiedzialny
wobec nabywcy za wady rzeczy  zarówno fizyczne jak i prawne. Wady fizyczne powodują,
że rzecz ma mniejszą użyteczność lub wartość albo nie ma właściwości, o których
sprzedawca zapewniał kupującego. Z kolei rękojmia za wady prawne oznacza
odpowiedzialność sprzedawcy za to, że np. rzecz stanowi własność osoby trzeciej lub
obciążona jest prawem osoby trzeciej.
Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący
wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy
oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest
zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie
w chwili wydania rzeczy.
Uprawnienia kupujÄ…cego
W przypadku zaistnienia wady fizycznej lub prawnej kupujÄ…cy, korzystajÄ…c z prawa
rękojmi, może od umowy kupna odstąpić albo zażądać obniżenia ceny za towar. Rezygnacja z
zakupu jest decyzją szczególnie uciążliwą dla sprzedawcy, stąd ustawodawca stworzył mu
pewne możliwości uniknięcia tej ewentualności. Jeśli sprzedawca niezwłocznie rzecz
wymieni na nową lub ją naprawi, wówczas nabywający nie może odstąpić od kupna,
powołując się na rękojmie za wady. Przepis ten nie obowiązuje w stosunku do rzeczy
oznaczonych co do gatunku oraz jeżeli rzecz będąca przedmiotem sprzedaży była już
wcześniej wymieniana lub naprawiana. Rzeczy oznaczone co do gatunku mogą być z tytułu
rękojmi wymienione na nowe, a nie naprawione.
Gdy kupujący żąda z tytułu rękojmi obniżenia ceny towaru, obniżenie to oblicza się
porównując wartość towaru wolnego od wad do wartości rzeczy z uwzględnieniem wady.
Podstawowym warunkiem umożliwiającym skorzystanie przez kupującego z prawa rękojmi
jest poinformowanie sprzedawcy w odpowiednim terminie o wystÄ…pieniu wady.
Terminy dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi:
 uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi
o wady budynku  po upływie trzech lat, licząc od dnia kiedy rzecz została kupującemu
wydana,
 upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli
sprzedawca wadę zataił,
 zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów,
jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie.
Z dniem 1 stycznia 2003 roku weszły w życie nowe przepisy, zastępujące
dotychczasową rękojmię odpowiedzialnością sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru
z umową. Spawy te reguluje Ustawa z dnia 27 lipca 2002 roku o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176
z póz
n. zm.). Zmienione zostały przesłanki odpowiedzialności (zamiast wady fizycznej
występuje niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową), okres trwania odpowiedzialności,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
uprawnienia konsumenta oraz reguły dowodowe. Z odpowiedzialnością sprzedawcy mamy
obecnie do czynienia, gdy wydany nam towar okaże się niezgodny z umową. Pojęciem tym
oznacza się nie tylko usterki fizyczne rzeczy, ale również brak cech właściwych dla towarów
tego rodzaju, czy brak właściwości, o których istnieniu konsument był zapewniany.
Z prawnego punktu widzenia zgodność towaru z umową oznacza, że: towar nadaje się do
celu, do jakiego jest zwykle używany, jego właściwości odpowiadają właściwościom
cechujÄ…cym towar tego rodzaju, towar odpowiada oczekiwaniom dotyczÄ…cym towaru tego
rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego
przedstawiciela (w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu
towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu w jakim
towar ma je zachować). Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby,
która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego
przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze
swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego. Sprzedawca nie jest
związany takim zapewnieniem jedynie wtedy, gdy wykaże, że zapewnienia takiego nie znał,
ani, oceniając rozsądnie znać nie mógł, albo że treść takiego zapewnienia sprostowano przed
zawarciem umowy.
W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towar jest zgodny z umową, gdy
odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki
albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu
umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. Brak
którejkolwiek ze wskazanych wyżej cech (właściwości) oznacza, że towar jest niezgodny
z umową i rodzi po stronie sprzedawcy odpowiedzialność względem kupującego. Ustawa
poszerza pojęcie niezgodności towaru z umową również na przypadki nieprawidłowości
w zamontowaniu lub uruchomieniu towaru, jeżeli czynności te zostały wykonane przez
osobę, za którą ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji
otrzymanej przy sprzedaży.
Sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru z umową jedynie wtedy, gdy kupujący
o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. Sprzedawca
odpowiada za niezgodność towaru z umową w przypadku stwierdzenia jej przez konsumenta
przed upływem dwóch lat od wydania towaru. Podstawowym warunkiem dochodzenia
odpowiedzialności jest zawiadomienie sprzedawcy o stwierdzeniu takiej niezgodności
w terminie dwóch miesięcy. Niedopełnienie tej powinności powoduje utratę uprawnień
konsumenta. W przypadku wystąpienia niezgodności towaru z umową konsument może
domagać się od sprzedawcy doprowadzenia towaru konsumpcyjnego do stanu zgodnego
z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy (nieodpłatność naprawy
i wymiany oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych
przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów
oraz ponownego zamontowania i uruchomienia).W szczególnych przypadkach konsument
może od umowy odstąpić lub żądać obniżenia ceny. Ma to miejsce, gdy:
 naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów (przy ocenie
nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj
i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie
naraziłby kupującego taki sposób zaspokojenia),
 sprzedawca nie zdoła naprawić albo wymienić rzeczy w odpowiednim czasie (przy
określeniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru
i cel jego nabycia),
 naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności.
Sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się do żądania konsumenta w terminie 14 dni.
Jeżeli nie uczyni zadość tej powinności uważa się, że uznał roszczenia konsumenta za
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
uzasadnione. Zasad określonych wyżej nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy
zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru z umową.
W szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich
niezgodnościach towaru z umową lub przez wybór prawa obcego. W przypadku zaspokojenia
roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedawca może
dochodzić odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek
jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej. Do
odpowiedzialności odszkodowawczej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach
niewykonania zobowiązań.
Gwarancja (śrdw.-łac. Guarana)
Gwarancja jakości jest to jedna z form ochrony interesów klienta dokonującego zakupu
rzeczy, wynikająca z przepisów Kodeksu cywilnego. Nazywa się tak również dokument
gwarantujący jakość sprzedawanego towaru, który wystawia sprzedawca (rzadziej) lub
wytwórca (częściej).
ObowiÄ…zki gwaranta
Wystawca, gwarant, jest na mocy tego dokumentu zobowiązany do usunięcia wady
fizycznej rzeczy, gdy z żądaniem takim wystąpi nabywca, którego w tej roli zwie się
uprawnionym z gwarancji.
W okresie obowiązywania gwarancji nabywca może korzystać także z uprawnienia
wynikającego z tytułu rękojmi za wady. Jeśli rzecz objęta gwarancją obciążona jest wadą
fizyczną, kupujący powinien dostarczyć ją do miejsca wskazanego w gwarancji na koszt
gwaranta lub do miejsca, w którym rzecz została wydana przy udzieleniu gwarancji.
Uprawniony z gwarancji postępuje inaczej, jeśli z okoliczności sprzedaży wynika, że rzecz
powinna być naprawiona w miejscu, w którym znajdowała się w chwili ujawnienia wady (nie
ma obowiązku dostarczenia sprzedawcy reklamowanego towaru o wadze powyżej 10 kg,
o powierzchni przekraczajÄ…cej 3m² oraz urzÄ…dzeÅ„ zainstalowanych na staÅ‚e). Gwarant może
zrealizować swój obowiązek albo przez naprawę rzeczy, albo dostarczając towar nowy, wolny
od wad.
Ponieważ w warunkach wolnego rynku gwarancja ma charakter dobrowolny, to gwarant
w tym przypadku decyduje o naszych uprawnieniach. Podstawowym dokumentem
potrzebnym przy dochodzeniu praw wynikających z rękojmi jest dowód zakupu, a w wypadku
gwarancji karta gwarancyjna wydana w momencie zakupu. Przy reklamacji konsument
powinien pilnować, aby w karcie gwarancyjnej zapisy były dokonywane w sposób czytelny
i dokładny, aby wpisywano daty dostarczenia rzeczy do naprawy, daty wymiany itp. oraz
wyraz
nie określano rodzaj dokonanych napraw.
Najczęściej występujące elementy karty gwarancyjnej to:
 określenie wystawcy (pieczęć i podpis),
 nazwa sprzętu, którego dotyczy gwarancja (jego numer fabryczny, jeśli produkt go
posiada),
 warunki gwarancji,
 informacja o autoryzowanych punktach naprawy,
 data transakcji,
 czas, na jaki udzielono gwarancji.
Termin gwarancji
W przypadku wymiany rzeczy lub dokonania w niej istotnej naprawy termin gwarancji
biegnie na nowo od chwili przekazania naprawionej lub wymienionej rzeczy. W innych
przypadkach (np. drobnych napraw) okres gwarancji przedłuża się jedynie o czas, gdy
uprawniony nie mógł z rzeczy korzystać. Czas potrzebny gwarantowi do dokonania naprawy
nie jest określony w Kodeksie cywilnym, najczęściej także pomija się go w dokumencie
gwarancyjnym. W Kodeksie cywilnym, jest nakaz wykonania obowiÄ…zku wynikajÄ…cego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
z gwarancji  w odpowiednim czasie . Istotne jest to, że w tym czasie gwarant odpowiada za
ewentualne uszkodzenie lub utratę przekazanej mu rzeczy. Przed zakupem towaru warto więc
uważnie zapoznać się z warunkami gwarancji, gdyż z chwilą kupna stają się one wiążące.
Reklamacja u sprzedawcy
Pozytywne rozpatrzenie sprawy: Negatywne rozpatrzenie sprawy: odmowa
naprawa lub wymiana naprawy lub wymiany.
Odwołanie do Inspekcji Handlowej (ponowne
rozpatrzenie sprawy przez rzeczoznawców
powołanych przez Inspekcję Handlową):
 pozytywne rozpatrzenie to zakończenie
sprawy,
 negatywne rozpatrzenie to zakończenie
sprawy lub skierowanie sprawy do sÄ…du
konsumenckiego lub powszechnego,
Wyrok sądu to zakończenie sprawy.
Zapamiętaj:
Gwarant  to sprzedawca lub wytwórca towaru albo usługi, na którym spoczywają
obowiÄ…zki wynikajÄ…ce z gwarancji.
Uprawniony z gwarancji  nabywca towaru lub usługi, który w przypadku wady produktu
ma prawo domagać się świadczenia przewidzianego w umowie gwarancyjnej.
Pamiętaj:
Jako klient powinieneś mieć świadomość, że:
 masz prawo do opakowania zakupu,
 problem wydania reszty obciąża wyłącznie sprzedawcę, a nie Ciebie,
 towary sprzedawane w Polsce muszą posiadać sformułowane w języku polskim informacje
o sposobie użycia, jakości, właściwościach,
 perfumy muszą posiadać atest Państwowego Zakładu Higieny.
Roszczenia:
 uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego zachowania się,
 roszczenie prawne  wystąpić z roszczeniem o coś, wysunąć roszczenie do spadku,
 roszczenie zwrotne  uprawnienie do żądania zwrotu całości lub części dokonanej zapłaty,
przysługujące osobie współuprawnionej lub współzobowiązuącej.
Możliwość dochodzenia roszczeń wynikających ze stosunków majątkowych nie trwa
w nieskończoność. Jest ona ograniczona granicami czasowymi oznaczonymi w przepisach
prawa cywilnego.
Przedawnienie roszczeń.
Zarzut przedawnienia:
 z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają
przedawnieniu,
 po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może
uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć,
a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej  trzy lata.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rozpoczęcie biegu przedawnienia:
 bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne,
 bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten,
przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Zawieszenie biegu przedawnienia  bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty
ulega zawieszeniu:
 co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom  przez czas trwania
władzy rodzicielskiej,
 co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności
prawnych przeciwko osobom sprawujÄ…cym opiekÄ™ lub kuratelÄ™  przez czas sprawowania
przez te osoby opieki lub kurateli,
 co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu  przez czas
trwania małżeństwa,
 co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić
przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju 
przez czas trwania przeszkody.
Wstrzymanie zakończenia przedawnienia:
- przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych,
nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej
przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia,
- jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia
ustanowienia albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia,
- przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co
do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub innego organu powołanego
do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również
roszczenie stwierdzone ugodÄ… zawartÄ… przed sÄ…dem polubownym przedawnia siÄ™
z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy.
Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie
o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak brzmi definicja gwarancji i rękojmi?
2. Co oznacza pojęcie  gwarant i  uprawniony z gwarancji ?
3. Jaka jest różnica pomiędzy gwarancją, a rękojmią?
4. Jakie nowe przepisy dotyczące gwarancji zostały wprowadzane od 1 stycznia 2003 roku?
5. Na czym polega wykonywanie uprawnień z gwarancji?
6. W jaki sposób ustalisz termin gwarancji?
7. Jakie znasz najczęściej występujące elementy gwarancji?
8. Na czym polega procedura reklamacyjna?
9. Kiedy sprzedawca jest zwolniony z rękojmi?
10. Jakie zapisy powinny znalez
ć się w dokumencie gwarancyjnym?
11. Jakie znasz rodzaje roszczeń?
12. Jaka jest różnica między  rozpoczęciem biegu przedawnienia , a  zawieszeniem biegu
przedawnienia ?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal odpowiedzialność sprzedawcy za wady tkwiące w rzeczy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w Kodeksie cywilnym artykuły dotyczące rękojmi za wady,
2) dokonać interpretacji odszukanych artykułów,
3) wskazać uprawnienia przysługujące kupującemu, jeżeli zakupiona rzecz ma wady,
4) ustalić procedury reklamacyjne,
5) określić termin utraty uprawnień z tytułu rękojmi,
6) sporządzić druk protokołu reklamacyjnego dla Pani Kowalskiej, która zakupiła kanapę
w dniu 22 marca 2006 roku w sklepie meblowym  Krzesło . Po miesiącu stwierdziła
rozchodzenie się szwu na boku (brakujące dane uzupełnij fikcyjnie).
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 karty gwarancyjne,
 druk protokołu reklamacyjnego,
 literatura.
Ćwiczenie 2
Ustal prawa wynikajÄ…ce z gwarancji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z gwarancją zakupionego produktu lub usługi,
2) przedstawić prawa wynikające z gwarancji,
3) przedstawić ograniczenia praw,
4) określić zakres odpowiedzialności gwaranta,
5) ustalić kto jest zobowiązany do wykonania uprawnień z gwarancji,
6) określić zakres obowiązków gwaranta,
7) wkleić do zeszytu warunki dowolnej posiadanej karty gwarancyjnej,
8) wypełnić protokół reklamacyjny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 karty gwarancyjne,
 druk protokołu reklamacyjnego,
 literatura.
Ćwiczenie 3
Wynegocjuj warunki gwarancji przy zakupie rzeczy bezpośrednio od producenta.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią art. 577 582 Kodeksu cywilnego,
2) określić zakres odpowiedzialności gwaranta,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
3) określić termin i zakres gwarancji,
4) przedstawić producentowi przygotowane propozycje dotyczące warunków gwarancji,
5) przeprowadzić negocjacje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 karty gwarancyjne,
 literatura.
Ćwiczenie 4
Poszkodowany przebywał w hotelu w dniach 24.12.2005 1.01.2006 r. W dniu
opuszczenia hotelu zorientował się o utracie rzeczy wniesionej do tegoż hotelu. W związku
z tym postanowił wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody.
Ustal termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią art. dotyczącego przedawnienia roszczeń,
2) zinterpretować odpowiedzialność za rzeczy wniesione,
3) określić termin przedawnienia roszczeń o naprawie szkody,
4) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 literatura.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojÄ™cie: gwarancja, rÄ™kojmia, roszczenia? ð ð
2) wyjaÅ›nić różnicÄ™ miÄ™dzy rÄ™kojmiÄ… a gwarancjÄ…? ð ð
3) okreÅ›lić uprawnienia wynikajÄ…ce z gwarancji? ð ð
4) wynegocjować warunki gwarancji? ð ð
5) scharakteryzować roszczenia? ð ð
6) ustalić odpowiedzialność sprzedawcy za wady tkwiÄ…ce ð ð
w rzeczy?
7) ustalić termin przedawnienia roszczeÅ„? ð ð
8) wyjaÅ›nić różniÄ™ miÄ™dzy  rozpoczÄ™ciem biegu przedawnienia ð ð
a  zawieszeniem biegu przedawnienia ?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.4. Regulacje prawne dotyczÄ…ce zatrudnienia
4.4.1. Materiał nauczania
Praca może być wykonywana z różnych powodów i w różnych formach. Czasami pracę
wykonujemy samorzutnie w wyniku osobistej potrzeby, innym razem z obowiÄ…zku wobec
osób trzecich. Praca zarobkowa jest regulowana przez prawo pracy. Kodeks pracy reguluje
zatrudnienie w ramach stosunków pracy. Cechy szczególne stosunku pracy wskazuje
art. 22 ż1 Kodeksu pracy. Stosunkami pracy są pracownik i pracodawca. Zgodnie
z art. 3 Kodeksu pracy pracodawcą jest jednostka organizacyjna. Pracodawcą może być
również osoba fizyczna. Warunkiem bycia pracodawcą jest, aby jednostka organizacyjna lub
osoba fizyczna zatrudniała choćby jednego pracownika. W imieniu pracodawcy będącego
jednostką organizacyjną, w sprawach pracowniczych decyzje podejmuje upoważniony organ
(np. zarząd spółki) lub osoba, np. dyrektor, menadżer, likwidator, syndyk. Organ ten lub
osoba może wyznaczyć inną osobę do działania w imieniu pracodawcy, np. kierownika działu
kadr.
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracÄ™ lub innego aktu
rodzącego stosunek pracy (wyboru, powołania, konkursu, mianowania). Pracownikiem może
być jedynie osoba pełnoletnia, tzn. osoba która ukończyła 18 lat. Osoby młodsze (pomiędzy
15 a 18 rokiem życia) określone są przez Kodeks pracy jako młodociani. Dla nawiązania
stosunku pracy potrzebna jest zgodna wola pracodawcy i pracownika (art. 11 Kodeksu pracy),
co oznacza, że nikt nie może być zmuszony do pracy u danego pracodawcy lub do
zatrudnienia określonego pracownika.
Umowa o pracę stanowi najczęściej występującą w praktyce podstawę prawną
nawiÄ…zania stosunku pracy.
Aktami prawnymi powodującymi powstanie stosunku pracy są: umowa o pracę, wybór,
powołanie, mianowanie, spółdzielcza umowa o pracę.
Kodeks pracy wyróżnia następujące rodzaje umowy o pracę: na czas nieokreślony, na
czas określony, na czas wykonania określonej pracy oraz na okres próbny. Za najbardziej
powszechną i najkorzystniejszą dla pracownika uważa się umowę na czas nieokreślony,
dlatego też prawo przewiduje szereg ograniczeń w swobodzie jej rozwiązywania przez
pracodawcę. Aby przeciwdziałać praktyce zawierania kolejnych umów na czas określony
przez pracodawców, art. 25 Kodeksu pracy przewiduje, że w razie zawarcia kolejnej trzeciej
umowy o prace z tym samym pracownikiem, jeżeli przerwy pomiędzy rozwiązaniem
a nawiązaniem poprzednich umów nie przekraczały jednego miesiąca, powoduje, że trzecia
umowa staje się umową na czas nie określony.
Każda umowa o pracę, bez względu na jej rodzaj, powinna mieć formę pisemną.
Obowiązek ten dotyczy pracodawcy. W razie nie zawarcia umowy na piśmie (ustnie),
pracodawca nie póz
niej niż w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy powinien potwierdzić jej
warunki na piśmie.
W umowie należy określić:
 rodzaj umowy,
 rodzaj pracy, wskazując zawód, stanowisko lub czynności, które pracownik zobowiązuje
się wykonywać,
 miejsce wykonywania pracy, czyli miejsce, gdzie pracownik będzie obowiązany
codziennie stawiać się do pracy,
 termin rozpoczęcia pracy,
 wynagrodzenie należne pracownikowi za pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rozwiązanie umowy o pracę następuje w wyniku:
 porozumienia stron,
 wypowiedzenia umowy przez jednÄ… ze stron,
 rozwiÄ…zania umowy bez wypowiedzenia przez jednÄ… ze stron,
 z upływem czasu, na który była zawarta, w wypadku umowy na czas określony lub na
okres próbny,
 z dniem ukończenia pracy, dla której była zawarta.
Wypowiedzenie umowy o pracę musi nastąpić na piśmie, a ponadto gdy wypowiada
pracodawca musi on w tym piśmie podać przyczynę wypowiedzenia oraz poinformować
pracownika o przysługującej mu możliwości odwołania się do sądu pracy w terminie 7 dni.
Wygaśnięcie umowy o pracę polega na tym że w sytuacjach wskazanych w Kodeksie
pracy (art. 63 66) lub w innych przepisach, umowa wygasa automatyczne z mocy tych
przepisów.
Umowa o pracÄ™ wygasa w razie:
 śmierci pracownika,
 śmierci pracodawcy (gdy zatrudniał jako osoba fizyczna),
 z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego
aresztowania,
 nie zgłoszenia się do pracy w ciągu 30 dni po odbyciu służby wojskowej.
Pracodawca nie musi wypowiadać warunków pracy w razie potrzeby czasowego
polecenia pracownikowi wykonywania innej pracy niż umówiona np. w zastępstwie
pracownika nieobecnego. Wykonywanie innej niż umówiona pracy nie może przekroczyć
3 miesięcy w roku kalendarzowym i nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia
pracownika.
Treść stosunku pracy to całość praw i obowiązków pracownika i pracodawcy. Każdy
stosunek pracy ma swoją treść, na którą składa się: wysokość należnego wynagrodzenia,
wymiar czasu pracy, wymiar urlopu należnego itd.
Pracownik musi wiedzieć jakie wynagrodzenie będzie otrzymywał za pracę. Pracodawca
ma obowiązek określić jakie będą składniki wynagrodzenia, wysokość tych składników oraz
warunki ich przyznawania. Określenie wynagrodzenia musi być zawarte w układzie
zbiorowym pracy. Wysokość wynagrodzenia nie może być niższa niż najniższe
wynagrodzenie określone przez Ministra Pracy. Wynagrodzenie przysługuje za wykonanie
pracy. Wiele przepisów przewiduje obowiązek wypłaty wynagrodzenia mimo nie
wykonywania pracy przez pracownika, np. w razie przestoju, urlopu wypoczynkowego,
przeprowadzenia profilaktycznych badań lekarskich, badań lekarskich prowadzonych
w związku z ciążą pracownicy itp.
Zgodnie z przepisami Działu VI Kodeksu pracy, czasem pracy jest czas, w którym
pracownik jest do dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Podstawową normą czasu pracy jest 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. tygodniowo
w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Pracodawca może podwyższyć do 9 godz. wymiar
czasu pracy na dobę jeżeli wprowadzi dzień dodatkowo wolny od pracy we wszystkich
tygodniach roku. Również w tzw. równoważnym systemie czasu pracy dopuszcza się
przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę (w stosunku do kierowców  do 10 godz.).
W wydłużonym czasie pracy nie wolno zatrudniać:
 pracowników pracujących na stanowiskach, na których występują przekroczenia stężeń
i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
 pracownic w ciąży,
 pracownic opiekujÄ…cych siÄ™ dzieckiem do 4 lat, bez ich zgody.
Pracownik ma prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego (art. 152
Kodeksu pracy).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Pamiętaj:
 zawarte w umowie postanowienia o całkowitej lub częściowej nieodpłatności pracy są
z mocy prawa nieważne,
 każda umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie,
 zawierając umowę o pracę, zawsze domagaj się od pracodawcy potwierdzenia na piśmie
rodzaju i wszystkich warunków tej umowy,
 wypowiedzenie umowy o pracę może być dokonane zarówno przez pracodawcę, jak
i pracownika,
 długość okresu wypowiedzenia zależy od stażu pracy u tego pracodawcy, z którym
stosunek pracy ulega rozwiÄ…zaniu,
 w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek
niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy (informacje o wysokości
wynagrodzenia podaje się w świadectwie pracy tylko na żądanie pracownika).
ObowiÄ…zki pracodawcy i pracownika
Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją zawodową jest zobowiązany do
stworzenia wewnętrznego regulaminu pracy, który stanowi uszczegółowienie praw
i obowiązków pracodawcy i pracowników wynikających z Kodeksu pracy. Regulamin ustala
organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy oraz szczegółowe przepisy
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawowe obowiązki pracodawcy określa art. 94 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym
przepisem pracodawca ma obowiÄ…zek:
 zaznajamiać pracownika z zakresem jego obowiązków i sposobem wykonywania
umówionej pracy (wskazówki i polecenia pracodawcy wiążą pracownika) oraz podstawowymi
uprawnieniami pracownika, zwłaszcza z regulaminem pracy i regulaminem wynagradzania,
 organizować pracę w taki sposób, aby pracownik należycie wykorzystywał czas pracy oraz
osiągał wysoką wydajność i należytą jakość pracy od czego często zależy wynagrodzenie
pracownika,
 zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
 wypłacać terminowo wynagrodzenie w dni określone w regulaminie pracy,
 ułatwić pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
 pomagać pracownikom podejmującym pierwszą pracę w przystosowaniu się do należytego
wykonywania pracy (adaptacja zawodowa),
 zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników, głównie przez
zakładowy fundusz świadczeń socjalnych,
 stosować obiektywne i sprawiedliwe oceny pracowników oraz wyników ich pracy,
 prowadzić dokumentacje pracownicze i akta osobowe pracowników,
 wpływać na kształtowanie zasad współżycia społecznego,
 w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy należy wydać pracownikowi
prawidłowe świadectwo pracy.
Obowiązki pracownika wynikają z układów zbiorowych, regulaminu pracy, przepisów bhp
i przepisów przeciwpożarowych, praw pracodawcy.
Zgodnie z art. 100 Kodeksu pracy obowiÄ…zkiem pracownika jest:
 sumienne wykonywanie pracy i stosowanie się do poleceń przełożonych, o ile dotyczą
umówionej pracy,
 przestrzeganie ustalonego czasu pracy,
 przestrzeganie regulaminu pracy,
 przestrzeganie przepisów bhp oraz przepisów przeciwpożarowych,
 dbanie o dobro pracodawcy oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie
mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, np. utratę klientów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, chodzi tu zwłaszcza
o tajemnicę przedsiębiorstwa określoną w ustawie o nieuczciwej konkurencji z 1993 roku,
 przestrzegać zasad współżycia społecznego.
Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi (art. 94):
ż 1. pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi,
ż 2. mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane
przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub
zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej,
powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub
wyeliminowanie z zespołu współpracowników,
ż 3. pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od
pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdÄ™,
ż 4. pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o prace, ma prawo dochodzić od
pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za
pracÄ™,
ż 5. oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie
z podaniem przyczyny, o której mowa w ż 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy.
Za powstałą szkodę pracownik odpowiada jedynie wówczas, gdy:
 szkoda powstała w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez
pracownika,
 niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków musi być przez pracownika
zawinione,
 szkoda stanowi stratę w mieniu pracodawcy, która nie nastąpiłaby, gdyby pracownik
należycie wykonał swoje obowiązki.
W razie ustalenia odpowiedzialności pracownika za wyrządzenie szkody obowiązany jest
on do jej naprawienia. Wysokość odszkodowania zależy od stopnia winy pracownika.
Odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie praw pracowniczych
Naruszenie praw pracowniczych stanowi wykroczenie, za które pracodawca lub osoba
działająca w jego imieniu może być ukarana karą grzywny.
Wykroczenia
W polskim prawie wykroczenia są samodzielną grupą czynów zabronionych  nie są
przestępstwami.
Wykroczeniem jest:
 zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa
o pracÄ™,
 niepotwierdzenie na piśmie w ciągu 7 dni zawarcia umowy o pracę,
 wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o prace przez pracodawcę z rażącym naruszeniem
przepisów,
 stosowaniu wobec pracownika kar porządkowych innych niż przewidziane przez przepisy,
 naruszenie przepisów o czasie pracy lub przepisów o ochronie pracy kobiet lub
zatrudnianie młodocianych,
 nieprowadzenie dokumentacji w sprawach pracowniczych oraz akt osobowych
pracowników,
 niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę, bezprawne obniżenie
wynagrodzenia lub dokonanie bezpodstawnych potrąceń,
 nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne
obniżenie jego wymiaru,
 niewydanie pracownikowi świadectwa pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wykroczenie popełnia również ten, kto będąc odpowiedzialny za stan bhp w zakładzie lub
kierując pracownikami nie przestrzega przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Karami zasadniczymi przewidzianymi za wykroczenia sÄ…:
 nagana,
 grzywna,
 ograniczenie wolności,
 areszt.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest stosunek pracy według art.22ż1 Kodeksu pracy?
2. Co oznaczają pojęcia:  pracownik i  pracodawca ?
3. Jakie akty prawne powodujÄ…ce powstanie stosunku pracy?
4. Co reguluje umowa o pracÄ™?
5. Co należy określić w umowie o pracę?
6. Jakie sÄ… obowiÄ…zki pracodawcy i pracownika?
7. Na czym polega ochrona kobiet i młodocianych?
8. Jaki jest zakres odpowiedzialności pracownika?
9. Jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie praw pracowniczych?
10. Co to jest wykroczenie?
11. Co oznacza mobbing? W jaki sposób mu przeciwdziałać?
12. Jakie znasz przykłady naruszania praw pracowniczych i które z nich są najczęściej
Å‚amane?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ na podstawie art. 152 Kodeksu pracy prawo do urlopu wypoczynkowego i jego
długość (wymiar).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią art. 152 Kodeksu pracy,
2) ustalić kiedy pracownik nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego,
3) ustalić prawo do kolejnych urlopów,
4) określić czynniki wpływające na wymiar urlopu wypoczynkowego,
5) obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego dla pracownika, którego stosunek pracy
rozwiÄ…zuje siÄ™ w marcu i podejmie pracÄ™ u nowego pracodawcy,
6) obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego dla pracownika, którego stosunek pracy
rozwiÄ…zuje siÄ™ w listopadzie i podejmie pracÄ™ u nowego pracodawcy,
7) ustalić, czy przy zmianie pracodawcy należy się pracownikowi urlop wypoczynkowy
(jeżeli w poprzednim miejscu pracy wykorzystał cały przysługujący mu urlop),
8) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks pracy,
 karta urlopowa,
 literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Ustal na podstawie art. 94 i art. 100 Kodeksu pracy prawa i obowiÄ…zki pracownika
zatrudnionego w usługach na stanowisku robotniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z regulaminem pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku roboczym
w usługach,
2) zapoznać się z art. 94 Kodeksu pracy,
3) ustalić prawa i obowiązki pracownika,
4) przedstawić prawa i obowiązki na plakacie,
5) porównać regulamin pracy z ustalonymi prawami i obowiązkami.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 regulamin pracy pracownika zatrudnionego w usługach,
 Kodeks pracy,
 literatura.
Ćwiczenie 3
Ustal na podstawie art. 94 i 97 Kodeksu pracy obowiÄ…zki pracodawcy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z treścią art. 94 i 97 Kodeksu pracy,
2) zinterpretować obowiązki pracodawcy stosowane wobec pracownika zatrudnionego
w dziale usług na stanowisku robotniczym,
3) napisać w zeszycie notatkę z ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 regulamin pracy pracownika zatrudnionego w usługach,
 Kodeks pracy,
 literatura.
Ćwiczenie 4
SporzÄ…dz
umowę o pracę na czas nieokreślony,
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z Rozdziałem III Kodeksu pracy,
2) zapoznać się z wzorami pism z zakresu prawa pracy,
3) wyszukać w Internecie wzory umów o pracę,
4) sporządzić umowę o pracę na czas nieokreślony w dowolnym edytorze tekstu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks pracy,
 komputer z drukarkÄ…,
 papier formatu A4,
 literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Ćwiczenie 5
SporzÄ…dz
umowę o pracę dla pracownika zatrudnionego na czas określony.
Wyobraz
sobie, że jesteś pracodawcą. Pracownica pracująca na stanowisku technologa
żywności przez najbliższe 4 miesiące będzie korzystała z urlopu macierzyńskiego. Po
zakończeniu urlopu macierzyńskiego chce wrócić do pracy. Znalazłeś odpowiednią osobę,
która może wykonywać obowiązki ww. osoby w ciągu tych 4 miesięcy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z Rozdziałem III Kodeksu pracy,
2) zaproponować rodzaj umowy o pracę,
3) wyszukać w Internecie wzory umów o pracę,
4) sporządzić wybrany rodzaj umowy w dowolnym edytorze tekstu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks pracy,
 komputer z drukarkÄ…,
 literatura.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować strony stosunku pracy? ð ð
2) okreÅ›lić szczególne cechy stosunku pracy? ð ð
3) sporzÄ…dzić umowÄ™ o pracÄ™? ð ð
4) okreÅ›lić obowiÄ…zki i prawa pracodawcy? ð ð
5) okreÅ›lić obowiÄ…zki i prawa pracownika? ð ð
6) okreÅ›lić zakres odpowiedzialnoÅ›ci pracownika? ð ð
7) obliczyć dÅ‚ugość urlopu wypoczynkowego? ð ð
8) okreÅ›lić odpowiedzialność pracownika za naruszenie porzÄ…dku ð ð
pracy?
9) okreÅ›lić odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie praw ð ð
pracowniczych?
10) zdefiniować pojÄ™cie mobbing? ð ð
11) scharakteryzować obowiÄ…zek przeciwdziaÅ‚ania mobbingowi? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Rodzaje umów cywilno-prawnych
4.5.1. Materiał nauczania
Umowa o dzieło
Umowa o dzieło nie jest regulowana przez Kodeks pracy, lecz przez Kodeks cywilny,
stanowi zatem jeden z rodzajów tzw. zatrudnienia niepracowniczego, bowiem w rozumieniu
prawa pracy osoba świadcząca pracę na podstawie umowy o dzieło nie jest pracownikiem.
Przez umowę o dzieło zgodnie z art. 627 Kodeksu cywilnego: przyjmujący zamówienie
zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty
wynagrodzenia. Wynagrodzenie to może być zdefiniowane w umowie w sposób bezpośredni,
ale także przez określenie podstaw do jego obliczenia lub według zestawienia planowanych
kosztów (wynagrodzenie kosztorysowe). Wykonawca najczęściej ma stworzyć dzieło
materialne (podmiotem umowy o dzieło może być krawiec, szewc, fryzjer, stomatolog,
pralnia), ale dopuszczalne jest także wykonanie go w formie niematerialnej (śpiewaczka,
prelegent). Dzieło może być stworzone od początku albo tylko przetworzone. Umowa określa
zazwyczaj także, czy dzieło będzie wykonane z materiału wykonawcy czy dostarczonego
przez zamawiajÄ…cego.
ObowiÄ…zki wykonawcy
Obowiązki wykonawcy dotyczą głównie sporządzenia dzieła w określonym terminie
i o odpowiedniej jakości. Gdy praca opóz
nia się tak bardzo, że nie jest prawdopodobne, aby
została ukończona w przewidzianym czasie, zamawiający bez podania dodatkowego terminu
może od umowy odstąpić. Zapewnienie odpowiedniej jakości dzieła jest o tyle istotne, że
przy umowie tego typu sposób wykonania dzieła nie jest istotny, natomiast efekt musi być
zgodny z życzeniem zamawiającego.
Jeśli gotowe dzieło ma wady, zamawiający wyznaczy dodatkowy termin do ich usunięcia.
Po jego bezskutecznym upływie, gdy wady są istotne, zamawiający może od umowy
odstąpić, a gdy usterki są drobne  żądać obniżenia ceny. Tak postępuje zamawiający również
w przypadku, gdy wad usunąć się nie da lub gdy wykonawca nie zdoła tego zrobić
w wyznaczonym czasie. Zamawiający może korzystać też z prawa rękojmi zgodnie
z przepisami o rękojmi za wady przy sprzedaży.
ObowiÄ…zki zamawiajÄ…cego
Obowiązkiem zamawiającego jest uiszczenie wynagrodzenia. Następuje to przy oddaniu
dzieła, chyba że z umowy wynikał inny termin. Gdy dzieło ma być oddawane częściami,
płatność należy uiszczać za każdą oddaną część.
Jeśli jesteś zamawiającym powinieneś:
 spisać umowę z wykonawcą,
 wybrać takiego wykonawcę, który nie wymaga wypłacenia mu zaliczki,
 ściśle określić zakres pracy, termin wykonania, wysokość wynagrodzenia i sposób jego
uiszczenia,
 kontrolować poszczególne etapy wykonywania dzieła,
 uczestniczyć w odbiorze zamówionego dzieła.
Pamiętaj - nie ma żadnych ograniczeń co do liczby umów o dzieło w roku i wysokości
honorariów
Umowa zlecenia
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej
czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 ż1). W ramach tej umowy przyjmujący
zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Celem umowy zlecenia, co różni ją od umowy o dzieło, nie jest osiągnięcie określonego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
rezultatu lecz, podjęcie czynności zmierzających do osiągnięcia tego celu według najlepszych
umiejętności wykonującego zlecenie.
Prawa i obowiÄ…zki stron umowy
Umowa zlecenia najczęściej jest odpłatna, ale nie jest to warunek konieczny. Przyjmujący
zlecenie ma obowiązek wykonania usługi w sposób, w jaki uzna on za stosowny, z tym
jednak, że zleceniodawca może mu udzielać wskazówek, a zleceniobiorca powinien je brać
pod uwagę. W związku z tym, że celem umowy jest staranne działanie zleceniobiorcy,
powinien on ową czynność wykonać samodzielnie. Może on powierzyć zrealizowanie danej
czynności osobie trzeciej tylko wtedy, gdy wynika to z treści umowy lub ze zwyczaju, albo
gdy zleceniobiorcę zmuszą do tego ważne okoliczności. W takim przypadku zleceniobiorca
ma obowiązek poinformować o tym zleceniodawcę. Innym obowiązkiem zleceniobiorcy jest
zawiadomienie zleceniodawcy na bieżąco o przebiegu realizacji zlecenia oraz złożenie mu
sprawozdania po zakończeniu czynności. Głównym obowiązkiem zleceniodawcy jest z kolei
zwrot kosztów poniesionych przez zleceniobiorcę przy załatwianiu sprawy. Koszty te liczone
są wraz z ustawowymi odsetkami i muszą być zapłacone niezależnie od tego, czy umowa była
płatna. Jeśli taką była, poza wymienionymi kwotami, zleceniobiorcy należy się jeszcze
wynagrodzenie płatne po wykonaniu zadania, chyba że w umowie zastrzeżono inny termin.
Wysokość gratyfikacji najczęściej jest zawarta w umowie, choć często zdarza się, że
zleceniodawca uiszcza wynagrodzenie wynikające z taryf odgórnie ustalonych dla spraw
danego rodzaju.
Zakończenie umowy zlecenia
Dający zlecenie może je wycofać w każdym czasie (wypowiedzenie), ale jest
zobowiązany pokryć już wydatkowane przez zleceniobiorcę środki, a także część
wynagrodzenia, gdy umowa zlecenia była odpłatna. Wypowiedzenie może złożyć także
przyjmujący zlecenie, choć jeśli dokona tego bez ważnego powodu, jest odpowiedzialny za
ewentualną szkodę wynikającą z jego zaniechania. Zakończenie umowy zlecenia może
nastąpić także w formie wygaśnięcia zlecenia. Dzieje się tak w przypadku śmierci
przyjmujÄ…cego zlecenie.
Przy zawieraniu umowy zlecenia zwróć uwagę, aby:
 miała ona formę pisemną,
 zawierała opis powierzonej pracy, termin wykonania i wysokość wynagrodzenia,
 zawarta była na okres powyżej 15 dni lub aby przerwy między poszczególnymi umowami
nie były dłuższe niż 60 dni (jest to zalecane dla dobra pracownika).
Umowa sprzedaży (art. 535)
Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność
rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy
cenę. Cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia (cena sztywna,
maksymalna, minimalna, wynikowa).Wystawienie rzeczy w miejsce sprzedaży na widok
publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. Sposób wydania i odebrania
rzeczy sprzedanej powinien zapewnić jej całość i nienaruszalność. W razie przesłania rzeczy
na miejsce przeznaczenia za pośrednictwem przewoz
nika, kupujący obowiązany jest zbadać
przesyłkę w czasie i w sposób przyjęty przy przesyłkach tego rodzaju.
Sprzedawca obowiązany jest udzielić kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach
prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy sprzedanej oraz wydać posiadane przez siebie
dokumenty, które jej dotyczą. Jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy
zgodnie z jej przeznaczeniem, sprzedawca powinien załączyć instrukcję dotyczącą sposobu
korzystania z rzeczy.
Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują obowiązku zachowania szczególnej formy
umowy sprzedaży. Oznacza to, że w zasadzie może być ona zawierana w dowolnej formie
(np. w formie ustnej). W takiej formie sÄ… zwykle zawierane umowy w handlu detalicznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Z przepisów ogólnych Kodeksu cywilnego wynika jednak, że jeśli wartość przedmiotu
sprzedaży przekracza 2 tys. zł, umowa powinna być zawarta na piśmie, jednak nie pod
rygorem nieważności, lecz dla celów dowolnych. Specjalna forma sprzedaży jest natomiast
wymagana, jeżeli przedmiotem umowy jest przeniesienie własności nieruchomości.
Konieczna jest w takim wypadku forma aktu notarialnego. Forma pisemna przewidziana jest
także dla niektórych szczególnych form sprzedaży, np. sprzedaży ratalnej.
Umowa agencyjna (art. 758)
Przez umowÄ™ agencyjnÄ… przyjmujÄ…cy zlecenie (agent) zobowiÄ…zuje siÄ™, w zakresie
działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem. Do
zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego świadczeń agent
jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie. Jeżeli sposób wynagrodzenia nie
został w umowie określony, agentowi należy się prowizja. Prowizją jest wynagrodzenie,
którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów. Każda ze stron może żądać
od drugiej pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub
uzupełniających. W razie wątpliwości poczytuje się, że agent jest upoważniony do
przyjmowania dla dającego zlecenie zapłaty za świadczenie, oraz do przyjmowania dla niego
świadczeń, za które płaci, jak również do odbierania zawiadomień o wadach oraz oświadczeń
dotyczących wykonania umowy, którą zawarł w imieniu dającego zlecenie. Każda ze stron
obowiązana jest do zachowania lojalności wobec drugiej. Agent obowiązany jest
w szczególności przekazywać wszelkie informacje mające znaczenie dla dającego zlecenie
oraz przestrzegać jego wskazówek uzasadnionych w danych okolicznościach, a także
podejmować, w zakresie prowadzonych spraw czynności potrzebne do ochrony praw
dajÄ…cego zlecenie.
Dający zlecenie obowiązany jest przekazywać agentowi dokumenty i informacje
potrzebne do prawidłowego wykonania umowy. Dający zlecenie obowiązany jest
w rozsądnym czasie zawiadomić agenta o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji zawarcia
umowy oraz o niewykonaniu umowy, przy której zawarciu agent pośredniczył lub którą
zawarł w imieniu dającego zlecenie. W razie gdy agent zawierający umowę w imieniu
dającego zlecenie nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, umowę uważa się za
potwierdzoną, jeżeli dający zlecenie niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o zawarciu
umowy nie oświadczy klientowi, że umowy nie potwierdza (domniemanie potwierdzenia
umowy).Umowa zawarta na czas nieoznaczony i na czas oznaczony może być
wypowiedziana z powodu niewykonania obowiązków przez jedną ze stron w całości lub
znacznej części, a także w przypadku zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. Po
rozwiązaniu umowy agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego,
jeżeli w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do
istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a dający zlecenie czerpie nadal
znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc
pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów
zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jak brzmi definicja umowy i umowy przedwstępnej?
2. Na czym polega umowa sprzedaży?
3. Jakie są podstawowe obowiązki stron umowy sprzedaży?
4. Jakie obowiązki wynikają dla stron umowy o dzieło?
5. Na czym polega umowa zlecenia i czym się różni od umowy o dzieło?
6. Na czym polega umowa agencyjna?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
7. Jakie warunki powinien spełnić agent?
8. Jakie obowiÄ…zki wynikajÄ… dla agenta z umowy agencyjnej?
9. Jaki rodzaj umowy o pracÄ™ jest najkorzystniejszy dla pracownika?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
umowę sprzedaży.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z księgą III Kodeksu cywilnego  Tytuł XI  Sprzedaż,
2) wyszukać w Internecie wzór umowy sprzedaży,
3) zapoznać się z wyszukanym wzorem mowy sprzedaży i umową sprzedaży samochodu,
4) sporządzić umowę sprzedaży usługi w dowolnym edytorze tekstu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 komputer z dostępem do Internetu,
 drukarka,
 papier formatu A4,
 literatura.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
umowę o dzieło.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z księgą III Kodeksu cywilnego  Tytuł XV  Umowa o dzieło,
2) wyszukać w Internecie wzór umowy o dzieło,
3) zapoznać się z wyszukanym wzorem umowy o dzieło,
4) pamiętać, że koszty uzyskania przychodów wynoszą 50%, 20%,
5) sporządzić umowę o dzieło w dowolnym edytorze tekstu lub wypełnić druk umowy
o dzieło.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 komputer z dostępem do Internetu,
 drukarka,
 papier formatu A4.
 literatura.
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
umowÄ™ agencyjnÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z księga III Kodeksu cywilnego  Tytuł XXIII  Umowa agencyjna,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
2) wyszukać w Internecie wzór umowy agencyjnej,
3) zapoznać się z wyszukanym wzorem umowy,
4) sporządzić umowę agencyjną w dowolnym edytorze tekstu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 komputer z drukarkÄ…,
 papier formatu A4,
 literatura.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować umowÄ™ sprzedaży? ð ð
2) scharakteryzować umowÄ™ o dzieÅ‚o? ð ð
3) scharakteryzować umowÄ™ agencyjnÄ…? ð ð
4) sporzÄ…dzić umowÄ™ sprzedaży? ð ð
5) sporzÄ…dzić umowÄ™ o dzieÅ‚o? ð ð
6) sporzÄ…dzić umowÄ™ agencyjnÄ…? ð ð
7) sporzÄ…dzić umowÄ™ zlecenia? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań. Do każdego pytania dołączone są cztery warianty odpowiedzi,
tylko jedna jest prawidłowa.
5. Za prawidłową odpowiedz
otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x
w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedz
.
7. Pracuj samodzielnie.
8. Jeżeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś pytania, to odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego jeszcze raz.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdz
odpowiedzi jeszcze raz.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Osobami prawnymi sÄ…:
a) Skarb Państwa, inne organizacje, którym przepisy prawa przyznają osobowość
prawnÄ…,
b) każdy człowiek,
c) osoby pełnoletnie,
d) osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.
2. Umowa sprzedaży należy do grupy umów:
a) pozwalajÄ…cych na korzystanie z cudzych rzeczy,
b) pozwalających na korzystanie z cudzej pracy lub usług,
c) przenoszących własność lub inne prawa,
d) do żadnej z tych grup.
3. Warunkiem bycia pracodawcÄ… jest:
a) pełnienie obowiązków dyrektora,
b) aby jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna zatrudniała choćby jednego
pracownika,
c) aby jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna zatrudniała co najmniej dziesięciu
pracowników,
d) mianowanie.
4. Wysokość wynagrodzenia nie może być niższa niż:
a) średnia krajowa,
b) średnia w danym rejonie,
c) najniższe wynagrodzenie określone przez Ministra Pracy i Polityki socjalnej,
d) najniższe wynagrodzenie ustalone przez Ministra Finansów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
5. Rękojmia za wady to:
a) odpowiedzialność majątkowa sprzedawcy (dostawcy, wykonawcy, projektanta),
b) odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne rzeczy, stanowiącej przedmiot transakcji,
c) odpowiedzialność majątkowa producenta za wady fizyczne i prawne rzeczy,
stanowiÄ…cej przedmiot transakcji,
d) odpowiedzialność majątkowa wytwórcy za wady fizyczne i prawne rzeczy,
stanowiÄ…cej przedmiot transakcji.
6. Z poniższych wymienionych norm postępowania, wybierz normę prawną:
a) ustępowanie miejsca osobom starszym w autobusie,
b) okazywanie szacunku rodzicom,
c) mówienie dzień dobry,
d) ograniczanie przez kierowców prędkości jazdy samochodem  zgodnie ze znakiem
znajdujÄ…cym siÄ™ na drodze.
7. Norma prawna jest to:
a) zdanie lub jednostka redakcyjna ustawy lub rozporzÄ…dzenia,
b) reguła określająca zasady postępowania prawników przy rozstrzyganiu sporów
pomiędzy różnymi podmiotami,
c) wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, której adresatami są wszystkie
osoby znajdujące się w opisanej normą sytuacji lub posiadające określone w normie
cechy,
d) wzorzec postępowania.
8. Które z wymienionych zdarzeń, jest zdarzeniem prawnym?
a) rozmowa z przyjacielem,
b) uczenie się przepisów ruchu drogowego,
c) uczenie się przepisów prawa pracy,
d) podpisanie umowy o pracÄ™.
9. Która z wymienionych osób nie posiada zdolności do czynności prawnych?
a) Jan Kowalski, wiek 21 lat,
b) Ewelina Nowak, wiek 10 lat,
c) Paweł Nowak, wiek 32 lata,
d) Karolina Kowalska, wiek 19 lat.
10. Osoba fizyczna nie może udzielić:
a) prokury,
b) pełnomocnictwa ogólnego,
c) testamentu,
d) przebaczenia.
11. Umowa, przez którą, jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia
oznaczonej umowy jest określana jako:
a) umowa wstępna,
b) umowa przedwstępna,
c) umowa przyrzeczenia,
d) umowa transakcyjna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
12 Wyodrębnione typy umów, uregulowane w obowiązujących aktach normatywnych
(przede wszystkim w Kodeksie Cywilnym) są określane jako:
a) umowy nienazwane,
b) umowy nazwane,
c) świadczenia w miejsce wykonania,
d) umowy prawne.
13. Decyzje dotyczące ubezwłasnowolnienia podejmuje:
a) sÄ…d,
b) policja,
c) opiekunka środowiskowa.
d) kurator społeczny.
14. Umowa o pracę powinna być zawarta:
a) w formie pisemnej z urzędowym poświadczeniem daty,
b) w formie pisemnej,
c) w formie aktu notarialnego,
d) w formie aktu darowizny.
15. Jeżeli nastąpiło zawieszenie biegu przedawnienia, to:
a) od dnia, w którym wystąpiło zawieszenie biegu przedawnienia termin przedawnienia
liczy siÄ™ od nowa,
b) termin przedawnienia ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody utrudniajÄ…cej
dochodzenie roszczeń, a po jej ustąpieniu biegnie dalej,
c) termin przedawnienia jest dłuższy o 3 lata w porównaniu z sytuacją, gdyby
zawieszenie biegu przedawnienia nie wystąpiło,
d) termin przedawnienia liczy siÄ™ od nowa.
16. Zawarcie umowy polega na:
a) jednoczesnym podpisaniu umowy przez dwie strony umowy,
b) złożeniu przez strony umowy zgodnego oświadczenia woli,
c) przekazaniu sobie przez strony podpisanego tekstu umowy,
d) podpisaniu umowy przez pracodawcÄ™.
17. Decyzje o uznaniu praktyki za ograniczajÄ…cÄ… konkurencjÄ™ sÄ… wydawane przez:
a) SÄ…d antymonopolowy,
b) Sąd Najwyższy,
c) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
d) Naczelny SÄ…d Administracyjny.
18. Wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego w sytuacji,
gdy sprawca szkody nie został zidentyfikowany lub gdy nie był ubezpieczonym należy do
zadań:
a) Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego,
b) Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,
c) Rzecznika Ubezpieczonych,
d) Izby Ubezpieczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
19. Jeżeli w umowie sprzedaży zamieszczono zastrzeżenie, które pozwala sprzedawcy odkupić
rzecz od kupującego w określonym terminie  nie dłuższym jak 5 lat, to jest to:
a) sprzedaż z prawem pierwokupu,
b) sprzedaż z prawem odkupu,
c) sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej,
d) sprzedaż terminowa.
20. Pracownik może przenieść prawo wynagrodzenia na rzecz:
a) najbliższej rodziny,
b) organizacji społecznej,
c) pracownik nie może przenieść na nikogo prawa do wynagrodzenia,
d) organizacji zwiÄ…zkowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Stosowanie prawa w działalności usługowej
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Albin K.: Reklama, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2000
2. Dmowski S., Rudnicki S.: Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza  Część
ogólna. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2001
3. Kuciński J., Trzciński Z.: Prawo gospodarcze. C. H. Beck Warszawa 2002
4. Lewandowski J. Elementy prawa. WSiP, Warszawa 1994
5. A
ętowska E.: Podstawy prawa cywilnego. ECOSTAR, Warszawa 1994
6. Pietrzykowski K. red.: Kodeks cywilny. Komentarz, tom II. C. H. Beck, Warszawa 1998
7. Gazeta Prawna: Kodeks cywilny 2005 z komentarzem Janusza Piejki, Warszawa 2006
8. Gazeta Prawna: Kodeks pracy z komentarzem Jarosława Chałasa i Haliny Kwiatkowskiej,
Warszawa 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45