Technologia Maszyn
Dr inż. A. Kampa
Wykład 3
Części klasy tuleja i tarcza
L
L
Tarcza
Tuleja
L/D < 0.5
L/D > 0.5
D
D
Wymagania dotyczÄ…ce tulei i tarcz
" Otwór stanowi bazę dla kolejnych operacji
" Dokładność wymiaru i kształtu otworu  IT=6-8
np. H7,
" chropowatość powierzchni współpracujących d"
2,5 µm
" Współosiowość otworu i powierzchni
zewnętrznej
" Prostopadłość powierzchni czołowych do osi
otworu
Sposoby obróbki otworów
" Obróbka zgrubna
 Nawiercanie i wiercenie
" Obróbka kształtująca
 Pogłębianie, rozwiercanie, wytaczanie,
przeciÄ…ganie
" Obróbka wykańczająca
 PrzeciÄ…ganie, rozwiercanie, szlifowanie
Przykłady obróbki otworów
a) Nawiercanie
a) Nawiercanie
d) Rozwiercanie b) Wiercenie
b) Wiercenie
wykańczające wstępne
c) Rozwiercanie zgrubne
c) Wytaczanie
e) Rozwiercanie
d) Rozwiercanie
d) Rozwiercanie
wykańczające
wykańczające
wykańczające
Przykłady specjalnych narzędzi
zespołowych do obróbki otworów
Obróbka otworów z rowkami
" Obróbka otworów
jednorowkowych
a)
 DÅ‚utowanie  produkcja
jednostkowa
 PrzeciÄ…ganie  produkcja
seryjna i masowa
" Obróbka otworów wielorowkowych
a) Przeciąganie rowków
b)
wielowypustowych
b) Przeciąganie otworu i rowków
wielowypustowych
Proces ramowy części klasy tuleja
1. Obróbka zgrubna powierzchni zewnętrznych
i obróbka otworu wstępnie lub na gotowo.
2. Obróbka wykańczająca otworu (z
naddatkiem na OC)
3. Obróbka rowka wpustowego lub
wielowypustu w otworze
4. Obróbka kształtująca powierzchni
zewnętrznych z bazowaniem na otworze
5. Wykonanie rowków, gwintów, otworów
poprzecznych, itp. na pow. zewnętrznych
6. (Obróbka cieplna)
7. (Obróbka wykańczająca otworu)
8. Obróbka wykańczająca powierzchni
zewnętrznych
Proces ramowy części klasy tarcza
1. Obróbka zgrubna i kształtująca
powierzchni zewnętrznych i pow.
czołowych, obróbka otworu na gotowo
2. Obróbka pow. czołowych z drugiej strony
3. Obróbka wykańczająca powierzchni
zewnętrznych z bazowaniem na otworze
4. Wykonanie pozostałych powierzchni
5. Wyważanie statyczne
Koła zębate
" Koła zębate są to części klasy tuleja,
tarcza, wałek (zębnik) z naciętym
uzębieniem
" Rodzaje uzębienia:
 Walcowe: proste, śrubowe
 Stożkowe: proste, łukowe,
krzywoliniowe
Wymagania techniczne
dla kół zębatych
" Dokładność wymiaru i kształtu otworu 
H7
" otwór stanowi bazę dla kolejnych operacji
" Współosiowość otworu i uzębienia
" Prostopadłość powierzchni czołowych do
osi otworu
" Dokładność powierzchni zębów
Materiały wejściowe na koła zębate
a) b) c)
" Koła małe  pręt walcowany
" Koła średnie z piastami  odkuwki
" Koła duże  odlewy, półfabrykaty spawane
Klasy dokładności uzębienia
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
wzorcowe i
kontrolne
Samoloty
Samochody osobowe
Samochody ciężarowe
Pojazdy szynowe
Obrabiarki (hart.)
Obrabiarki (niehart.)
Maszyny rolnicze
Metody obróbki uzębienia
Dla kół walcowych:
" Metody kształtowe:
 frezowanie frezem modułowym krążkowym lub
palcowym
 przeciÄ…ganie
 dłutowanie
" Metody obwiedniowe:
 DÅ‚utowanie m. Maaga, Fellowsa,
 Struganie m. Sunderlanda
 Frezowanie obwiedniowe frezem ślimakowym
" Metody kopiowe:
 Struganie wg kopiału
Metody kształtowe
a) Nacinanie zębów frezem modułowym
krążkowym
b) Frezem palcowym
Metody obwiedniowe
Nacinanie zębów
metodami:
a) Maaga
b) Fellowsa
c) Frezowanie
obwiedniowe
d) Frez
ślimakowy
Obróbka wykańczająca
uzębienia
Koła walcowe w stanie miękkim:
 Wiórkowanie
 Dogniatanie
Koła walcowe w stanie twardym:
 Szlifowanie kształtowe
 Szlifowanie obwiedniowe:
" Metodą Nilesa - jedną ściernicą
" Metodą Maaga  dwoma ściernicami
" Metodą Reishauera  ściernicą ślimakową
 Docieranie (z docierakiem lub kołem
współpracującym)
 GÅ‚adzenie
Metody szlifowania obwiedniowego
uzębień
a) Metoda Nilesa
b) Metoda Maaga
c) Metoda Reishauera
Dokładność metod obróbki
uzębień
Koła niehartowane, miękkie
Struganie,
dłutowanie,
frezowanie
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Wiórkowanie Dłutowanie,
frezowanie,
Szlifowanie
struganie
Koła hartowane, twarde
Ramowy proces technologiczny koła
zębatego bez OC (prod. seryjna)
1. Obróbka zgrubna powierzchni zewnętrznych i
obróbka otworu wstępnie lub na gotowo.
2. Wykonanie rowka wpustowego lub
wielowypustu w otworze (przeciÄ…ganie)
3. Obróbka kształtująca powierzchni
zewnętrznych z bazowaniem na otworze
4. Nacięcie zębów
5. Obróbka wykańczająca zębów
6. Obróbka wykańczająca powierzchni
zewnętrznych
Ramowy proces technologiczny koła zębatego z
ulepszaniem cieplnym (prod. seryjna)
1. Wstępna obróbka otworu oraz obróbka zgrubna
powierzchni zewnętrznych
2. Obróbka dokładna otworu H7 (przeciąganie lub
rozwiercanie) z pozostawieniem naddatku na obr.
wykańczającą
3. Obróbka kształtująca powierzchni zewnętrznych z
bazowaniem na otworze
4. Nacięcie zębów
5. Obróbka cieplna  hartowanie i odpuszczanie
6. Obróbka wykańczająca otworu z bazowaniem na zębach
7. Obróbka wykańczająca uzębienia z bazowaniem na
otworze
Proces technologiczny koła zębatego z
nawęglaniem i hartowaniem (prod. małoseryjna)
1. Wstępna obróbka otworu oraz obróbka zgrubna
powierzchni zewnętrznych
2. Obróbka dokładna otworu (przeciąganie lub rozwiercanie
H7) z pozostawieniem naddatku na obr. wykańczającą
3. Obróbka kształtująca powierzchni zewnętrznych z
bazowaniem na otworze z pozostawieniem nadd. na
usunięcie warstwy nawęglonej.
4. Nacięcie zębów
5. Nawęglanie
6. Usunięcie warstwy nawęglonej z pow. które mają pozostać
miękkie
7. Hartowanie i odpuszczanie (hartowanie pow. zębów)
8. Obróbka wykańczająca otworu z bazowaniem na zębach
9. Obróbka wykańczająca uzębienia z bazowaniem na
otworze
Proces technologiczny koła zębatego z
nawęglaniem i hartowaniem (prod. wielkoseryjna)
1. Wstępna obróbka otworu
2. Obróbka dokładna otworu (przeciąganie) z
wielowypustem lub rowkiem wpustowym z
pozostawieniem naddatku na obr. wykańczającą
3. Obróbka zgrubna i kształtująca powierzchni
zewnętrznych z bazowaniem na otworze
4. Zabezpieczenie powierzchni nienawęglanych, (pasty,
miedziowanie)
5. Nacięcie zębów
6. Nawęglanie
7. Toczenie wierzchołków zębów lub wiórkowanie
8. Hartowanie i odpuszczanie (hartowanie pow. zębów)
9. Obróbka wykańczająca otworu z bazowaniem na
zębach
10. Obróbka wykańczająca uzębienia z bazowaniem na
otworze
Kształt warstwy nawęglonej
c)
b
a)
)
a) Nieprawidłowe rozłożenie warstwy
nawęglonej
b) Prawidłowe rozłożenie warstwy nawęglonej
c) Nawęglanie całego zęba z modyfikacją zarysu