Projektowanie technologiczne
za pomocą systemów CAD/CAM
KRZYSZTOF TUBIELEWICZ
ANDRZEJ ZABORSKI
Coraz powszechniejsze wprowadzanie do prak- wykorzystaniu wyspecjalizowanych samodzielnych
tyki przemys"owej systemów CAD/CAM zrewolu- programów CAD/CAM lub modu"ów technologicz-
cjonizowa"o pod koniec lat dziewi´çdziesiÄ…tych nych w zintegrowanych systemach przygotowa-
XX wieku dotychczasowy sposób przygotowania nia produkcji (rys. 1) [5, 6]. Modelowanie 3D sta"o
produkcji [1  3]. Zmiany zasz"y praktycznie na kaÅ»- si´ moÅ»liwe dzi´ki zastosowaniu komputera do za-
dym etapie, poczÄ…wszy od pojawienia si´ koncepcji pisu konstrukcji i wprowadzeniu dostatecznie szyb-
przysz"ego wyrobu, a koł
cząc na sposobie wyge- kich komputerów dysponujących wystarczającą pa-
nerowania danych obróbkowych dla obrabiarek ste- mi´ciÄ… operacyjnÄ… i pojemnoĘciÄ… twardych dysków.
rowanych numerycznie, systemach skomputeryzo- Sta"o si´ to praktycznie moÅ»liwe dopiero w po"owie
wanej kontroli jakoĘci czy teÅ» komputerowo stero- lat dziewi´çdziesiÄ…tych XX wieku.
wanych systemach transportu wewn´trznego. Ofe- Stosowane od lat tradycyjne dwuwymiarowe ry-
rowane obecnie na rynku oprogramowanie moŻna sunki z"oŻeniowe nie zapewniają szybkiego wychwy-
podzieliç na dwie g"ówne grupy. PierwszÄ… stano- tywania wad i nieciÄ…g"oĘci w konstrukcji poszcze-
wią zintegrowane systemy CAD/CAM/CAE, drugą  gólnych elementów. Dla skontrolowania popraw-
programy specjalizujÄ…ce si´ w jednej z dziedzin CAx. noĘci za"oÅ»eÅ‚
montaŻowych i kinematycznych ko-
Programy te uzupe"niajÄ… si´ wzajemnie. nieczne by"o cz´sto zbudowanie modelu projekto-
wanego obiektu lub nawet dzia"ajÄ…cego prototypu.
Rysunki dwuwymiarowe wymagajÄ… z regu"y bardzo
Projektowanie
wnikliwego, d"ugotrwa"ego sprawdzania, które
z zastosowaniem systemów CAD/CAM
cz´sto jest dodatkowo utrudnione faktem, Å»e po-
szczególne elementy z"oŻenia by"y projektowane
Rozwój technik komputerowych, jaki dokona" si´
przez wiele osób. Aktualizacja dokumentacji 2D jest
w ostatnich trzech dekadach, umoŻliwi" powstanie
bardzo czasoch"onna. KaÅ»dÄ… zmian´ w projekcie
zaawansowanych programów do tworzenia pro-
trzeba wprowadziç na kilka rzutów, a cz´sto takÅ»e na
fesjonalnej dokumentacji technicznej. RozpoczÄ…" si´
kilka pomocniczych przekrojów i widoków. Bardzo
proces zast´powania konwencjonalnych, r´cznych
"atwo wówczas o pomy"k´ i przeoczenie zmiany na
technik rysowania znacznie bardziej efektywnymi
pewnym fragmencie dokumentacji, a wówczas
technikami grafiki komputerowej. Ogromny wzrost
wykonane rzuty i przekroje nie pasujÄ… juÅ» do siebie.
wydajnoĘci i dost´pnoĘci komputerów, jaki doko-
Zaprojektowanie cz´Ä˜ci i zespo"ów w klasycznej me-
na" si´ w ostatnich kilku latach, przyczyni" si´ do
todzie 2D uniemoŻliwia z regu"y wykonanie nawet
powstania nowej kategorii aplikacji programów do
najprostszych analiz kinematycznych czy wytrzyma-
modelowania 3D [4]. Przy uŻyciu tego oprogramo-
"oĘciowych. Coraz powszechniejsze uŻycie syste-
wania projektuje si´ z za"oÅ»enia trójwymiarowe
mów modelowania cz´Ä˜ci w 3D wyraÄ™nie u"atwia
obiekty, które mogÄ… byç bazÄ… nie tylko dla tworze-
i przyspiesza proces przygotowania produkcji i ge-
nia dwuwymiarowej dokumentacji technicznej, ale
nerowania niezb´dnych danych obróbkowych [7].
równieŻ punktem wyjĘcia do obliczeł
wytrzyma-
Modelowanie trójwymiarowe eliminuje koniecz-
"oĘciowych (np. przy zastosowaniu metody elemen-
noĘç wykonywania kolejnych rzutów i widoków
tów skoł
czonych), czy teÅ» do opracowania tech-
elementu, poniewaÅ» ca"a dokumentacja powstaje
nologii obróbki i wygenerowania kodów sterują-
niemal automatycznie. Projektantowi pozostaje je-
cych dla obrabiarek sterowanych numerycznie przy
dynie wskazanie odpowiednich widoków i przekro-
jów, które są automatycznie generowane na pod-
Prof. dr hab. inÅ». Krzysztof Tubielewicz i dr inÅ». Andrzej
stawie bry"owego modelu i rozmieszczane na p"as-
Zaborski sÄ… pracownikami Instytutu Technologii Maszyn
i Automatyzacji Produkcji Politechniki Cz´stochowskiej. kim rysunku. Ponadto, w przypadku modeli bry-
ROK WYD. LXIV ZESZYT 6/2005 31
analizowanie wielu wariantów wykonania cz´Ä˜ci czy
rozwiÄ…zania konstrukcyjnego. PowiÄ…zanie tych wiel-
koĘci mi´dzy sobÄ… moÅ»e przebiegaç na rozmaite
sposoby, np. powiązanie wymiarów za pomocą relacji
czy teŻ powiązanie wymiarów za pomocą tabeli
zmiennych, budowanych wewnÄ…trz systemu CAD,
czy teÅ» przy uÅ»yciu aplikacji zewn´trznych (np. MS
Excel) [8].
Przygotowanie produkcji
w systemach CAD/CAM
Wspó"czesne przygotowanie produkcji to równieŻ
zmiana samego sposobu projektowania i opraco-
wania technologii. W trakcie tego procesu coraz cz´Ä˜-
ciej obowiÄ…zuje strategia Concurrent Engineering
(CE), polegajÄ…ca na jednoczesnym lub prawie jed-
noczesnym wykonywaniu dzia"ał
, które kiedyĘ wy-
konywane by"y sekwencyjnie [9]. Dzia"ania te majÄ…
doprowadziç do znacznego skrócenia procesu przy-
gotowania produkcji. W klasycznym projektowa-
niu zazwyczaj najpierw powstawa" zespó", a póęniej
(na jego podstawie) cz´Ä˜ci. Dopiero po ca"kowitym
wykonaniu projektu  opracowaniu rysunków z"o-
Żeniowych i wykonaniu na ich podstawie rysun-
ków wykonawczych moÅ»na by"o przejĘç do opra-
cowania procesów technologicznych poszczegól-
nych cz´Ä˜ci.
W projektowaniu wspó"bieŻnym (Concurrent
Design) modelowanie zespo"u i jego cz´Ä˜ci moÅ»e si´
zaczÄ…ç prawie jednoczeĘnie. Nowoczesne, kom-
puterowo wspomagane wspó"bieŻne przygotowa-
nie produkcji zak"ada, Że opracowanie technologii
wytwarzania wyrobu rozpocznie si´ niemal rów-
noczeĘnie z procesem rozpocz´cia modelowania
pierwszych opracowanych cz´Ä˜ci. Oznacza to, Å»e
cz´Ä˜ci zaprojektowane na samym poczÄ…tku proce-
su przygotowania produkcji zostanÄ… jeszcze wielo-
krotnie zmodyfikowane, by wspó"pracowaç z ele-
mentami zaprojektowanymi póęniej. Zmiany te, nie-
moÅ»liwe do przewidzenia w chwili, gdy dana cz´Ä˜ç
by"a projektowana, mogÄ… prowadziç do znacznych
zmian jej budowy i wymiarów. JeÅ»eli rozpocznie si´
tworzenie procesu technologicznego bezpoĘrednio
po wst´pnym zaprojektowaniu danych cz´Ä˜ci, to
oczywistym jest, Że w trakcie opracowania tego
procesu technolog musi liczyç si´ z koniecznoĘciÄ…
wprowadzenia duŻej liczby zmian. Trudno sobie
wyobraziç, by wówczas proces technologiczny pro-
jektowaç za kaÅ»dym razem od poczÄ…tku. Wymusza
to integracj´ stosowanych wspó"czeĘnie syste-
mów przygotowania produkcji.
Trzeba równieÅ» zwróciç uwag´, Å»e coraz mniej
konstrukcji na Ęwiecie powstaje w klasycznych
Rys. 1. Modelowanie geometryczne (a), analiza MES w kon-
biurach czy zespo"ach konstrukcyjnych, zgroma-
struowaniu (b) oraz symulacja przebiegu obróbki (c)
dzonych w jednym budynku i opracowujÄ…cych
"owych, zmiana geometrii modelu nie pociąga za sobą wspólnie warianty rozwiązał
. Obecnie projektanci
koniecznoĘci modyfikowania kolejnych rzutów ry- tworzÄ…cy dany wyrób znajdujÄ… si´ w innych bu-
sunku wykonawczego. Program aktualizuje je po dynkach, a cz´sto równieÅ» w innych miejscach kra-
kaÅ»dej zmianie geometrii bazowej. Wspó"czesne me- ju, a nawet Ęwiata. Ze wzgl´du na obecne tech-
tody projektowania to nie tylko przejĘcie od p"askiego niki komunikacji nie jest to szczególnie istotne.
do trójwymiarowego sposobu zapisu konstrukcji. Potrzebne sÄ… jedynie odpowiednie narz´dzia i tech-
Coraz cz´Ä˜ciej wykonane projekty cz´Ä˜ci wymiaruje niki pracy. PojawiajÄ… si´ wówczas wirtualne biura
si´ w sposób parametryczny. Sparametryzowane projektowe [10  12]. Wspó"czesne oprogramowa-
modele cz´Ä˜ci lub zespo"ów pozwalajÄ… uÅ»ytkowni- nie umoÅ»liwia równoczesnÄ… prac´ rozrzuconemu
kowi na szybkie wprowadzanie zmian w projekcie, po ca"ym kraju czy nawet Ęwiecie wirtualnemu zes-
32 ROK WYD. LXIV ZESZYT 6/2005
po"owi projektantów. Wszyscy uczestnicy procesu cowych [13]. Jądro to jest stosowane w bardzo
projektowania majÄ… jednoczesny dost´p do danych. wielu aplikacjach wykorzystujÄ…cych modelowa-
KaÅ»dy z uczestników ma okreĘlone uprawnienia do nie 3D. W grupie tych aplikacji znajdowa"y si´
dokonywania zmian w tworzonym wspólnie projek- mi´dzy innymi programy, takie jak AutoCAD i Mecha-
cie, tak aby nie zatraci" on spójnoĘci. KaŻda zmiana nical Desktop (Autodesk) czy teŻ MSC/Nastran (MSC
modelu przenosi si´ automatycznie na elementy Software). Jest ono równieÅ» jÄ…drem aplikacji two-
dokumentacji, model procesu technologicznego rzonych na w"asne potrzeby przez wielkie koncerny
obróbki czy montaŻu itp. przemys"owe, takie jak Boeing, Daimler-Benz, Ford,
Lockheed Martin, Sony itd. MoÅ»na dodaç, Å»e od
listopada 2001 roku firma Autodesk rozwija na ba-
Integracja systemów
zie jÄ…dra ACIS w"asne jÄ…dro graficzne. Wynika to z dÄ…-
przygotowania produkcji
Å»enia firmy do uniezaleÅ»nienia si´ od konkurencyj-
nej firmy Dassault Systems, która jest w posiadaniu
Obecnie na Ęwiatowym i na krajowym rynku jest
praw autorskich do jÄ…dra ACIS [14]. Koncepcja  ACIS
bardzo wiele programów z grupy CAD/CAM czy teŻ
Geometry Bus wykorzystania tego jÄ…dra graficzne-
CAE. Nierzadko w jednym przedsi´biorstwie stosu-
go do powiÄ…zania szeregu aplikacji polega na prze-
je si´ kilka róŻnych systemów. Zmusza to uÅ»ytkow-
kazywaniu sobie danych dotyczÄ…cych geometrii
ników do komunikowania si´ mi´dzy systema-
przedmiotu pomi´dzy róŻnymi aplikacjami za po-
mi i wymiany danych. Szczególnie waŻne jest to
Ęrednictwem formatu zapisu danych SAT, które od-
w przypadku duŻych firm o strukturach holdingu,
czytują bezpoĘrednio aplikacje zawierające jądro
z którym kooperuje nawet kilkuset, a cz´sto i wi´cej,
ACIS. Pozwala to na unikni´cie b"´dów powstajÄ…-
dostawców komponentów. Cz´Ä˜ç z systemów to
cych podczas t"umaczenia z jednego formatu na drugi
pojedyncze, wyspecjalizowane aplikacje s"uŻące do
przy przekazywaniu danych pomi´dzy kooperantami.
wykonywania konkretnych grup czynnoĘci związa-
nych z komputerowo wspomaganym przygotowa- Parasolid zosta" stworzony przez EDS Uni-
graphics w Cambridge [13]. Parasolid jest dostarcza-
niem konstrukcji i opracowaniem procesu produkcji,
ny w postaci biblioteki ponad 600 obiektowo zorien-
np. analiza wytrzyma"oĘciowa metodą elementów
towanych procedur, które mogÄ… byç stosowane w
skoł
czonych (ANSYS, MSC/NASTRAN, COSMOS,
systemach CAD/CAM/CAE i specjalistycznych apli-
ADINA, FEMAP itp.), czy teŻ np. generowanie kodów
kacjach. Jest wykorzystywany w programach Uni-
na obrabiarki sterowane numerycznie (GTJ, KSP/WIN,
graphics i Solid Edge oraz licencjonowany przez
AlphaCAM, EdgeCAM, MasterCAM, SolidCAM itp.).
twórców systemów CAD/CAM/CAE i stosowany w
Inne  to z"oŻone systemy zintegrowane bazujące
na wspólnym kodzie, wyposaŻone w komplet spec- SolidWorks firmy Dassault Systems, MicroStation
jalistycznych modu"ów u"atwiających projektowa- firmy Bentley, Design Space firmy Ansys. Jądro to
jest równieŻ stosowane do tworzenia aplikacji dla
nie, planowanie i wytwarzanie (I-deas, Unigraphics,
Pro/Engineer, CATIA itp.). Systemy zintegrowane za- koncernów przemys"owych, np. Boeinga, General
Motors, Hitachi Research, Mitsubishi Motors, Pratt
pewniajÄ… wymian´ danych na wszystkich etapach
pracy, zaczynajÄ…c od koncepcji, przez projekt, ana- & Whitney, British Aerospace i General Electric.
liz´, po pe"nÄ… dokumentacj´ i wytwarzanie, ponie- Wspólny format plików pozwala na jednoznacznÄ…
wymian´ danych mi´dzy wewn´trznymi systemami
waŻ bazują na wspólnym formacie plików, z regu"y
tych firm i ich kooperantów. Koncepcja  Pipeline
umoŻliwiają one równieŻ import i eksport potrzebnych
Parasolid firmy EDS Unigraphics zak"ada"a, Że
danych z innych programów. Niestety przez wiele lat
model numeryczny b´dzie wykorzystywany równo-
moŻliwoĘci takich nie dawa"y wyspecjalizowane
legle przez wiele aplikacji. Wynika z tego koniecz-
tematycznie programy.
noĘç bezb"´dnej wymiany danych mi´dzy takimi
AnalizujÄ…c systemy wyst´pujÄ…ce wspó"czeĘnie na
Ęwiatowych rynkach, moÅ»na zauwaÅ»yç, Å»e wyko- programami. Zastosowanie jÄ…dra Parasolid do wy-
miany danych modeli bry"owych gwarantuje 100%
rzystujÄ… one coraz cz´Ä˜ciej standaryzowane biblioteki
procedur. Bardzo istotna dla rozwoju rynku opro- bezb"´dnoĘci, podczas gdy konwersja danych za
gramowania CAD/CAM i CAE jest niewÄ…tpliwie in- pomocÄ… formatów IGES i STEP napotyka cz´sto
tegracja jÄ…der graficznych (kerneli) systemów wy- problemy, takie jak b"´dy geometrii i inne niedo-
st´pujÄ…cych na wspó"czesnym rynku oprogramo- k"adnoĘci.
wania. JÄ…dro modelowania przestrzennego jest pod- Warto podkreĘliç, Å»e 27 lutego 2001 roku przed-
stawowÄ… cz´Ä˜ciÄ… programu, która musi byç wpro- stawiciele Spatial Corp. i UGS podpisali umow´
o wspó"pracy w zakresie poprawy wymiany danych
wadzona do pami´ci operacyjnej. Jest ono w istocie
bibliotekÄ… z"oÅ»onych, zoptymalizowanych algoryt- 3D mi´dzy jÄ…drami modelowania geometryczne-
mów matematycznych i nie jest bezpoĘrednio wy- go ACIS i Parasolid [13]. Porozumienie mi´dzy fir-
korzystywane przez uÅ»ytkownika, znajduje zasto- mami, które majÄ… najwi´kszy udzia" w rynku kerne-
sowanie dzi´ki aplikacji, która si´ do niego odwo- li, powinno zaowocowaç rozwiÄ…zaniem wi´kszoĘci
"uje [13]. Zastosowanie tego samego jądra umoŻli- problemów związanych z wymianą danych.
wia przenoszenie obiektów z jednego programu
do innego (dzi´ki wspólnemu formatowi plików).
Zastosowanie komputera
Aktualnie na Ęwiatowym rynku obecne są w isto-
do opracowania technologii
cie dwa jÄ…dra modelowania przestrzennego ACIS
i Parasolid:
IstniejÄ…ce dotychczas systemy CAD/CAM zorien-
Jądro ACIS 3D Toolkit jest g"ównym produk- towane na programowanie obrabiarek sterowa-
tem firmy Spatial (obecnie przej´tym przez Dassault nych numerycznie wyposaÅ»one by"y we w"asne
Systems), ma najwi´kszÄ… liczb´ uÅ»ytkowników koÅ‚
- modu"y CAD s"uŻące do modelowania (2D lub 3D)
ROK WYD. LXIV ZESZYT 6/2005 33
wyrobów, dla których opracowuje si´ technologi´ nia jej cech. Wystarczy odĘwieÅ»yç po"Ä…czenie z pli-
[15  17]. Do koł
ca lat dziewieçdziesiatych XX wieku kiem, aby zdefiniowane kieszenie, otwory, zakresy
poszczególni producenci starali si´ zwi´kszyç moÅ»- obróbki i kraw´dzie uaktualni"y swoje parametry
liwoĘci projektowe tych modu"ów. Przekonywano geometrii, a powierzchnie dostosowa"y si´ do wpro-
odbiorców, Że praktycznie wszystko moŻna zamo- wadzonych zmian [19].
delowaç, wykorzystujÄ…c modu"y projektowe tych Obecnie wĘród producentów oprogramowania
systemów. MoÅ»liwoĘç importu geometrii z innego technologicznego coraz cz´Ä˜ciej pojawia si´ myĘl,
systemu by"a traktowana jedynie pomocniczo. Na Å»e systemom CAD/CAM cz´Ä˜ç projektowa CAD
poczÄ…tku obecnej dekady zauwaÅ»ono, Å»e pomimo zupe"nie przestaje byç potrzebna, gdyÅ» i tak opro-
wysi"ków programistów modu"y CAD tych syste- gramowanie to korzystaç b´dzie z projektów cz´Ä˜ci
mów nie mogÄ… zapewniç takich moÅ»liwoĘci pro- wykonanych w zewn´trznych systemach CAD. Opro-
jektowych, jak wyspecjalizowane programy CAD za- gramowanie CAD/CAM staje si´ powoli oprogramo-
projektowane z myĘlą o realizowaniu modelowa- waniem CAM zintegrowanym w sposób nierozer-
nia nawet najbardziej skomplikowanych cz´Ä˜ci. walny z istniejÄ…cymi na rynku wyspecjalizowanymi
W miejsce rozwoju moŻliwoĘci tworzenia projektu systemami graficznymi. Przyk"adem takiej ewolucji
wspó"czesne systemy CAD/CAM majÄ… zazwyczaj oprogramowania mogÄ… byç zmiany w systemie
zaawansowane funkcje przenoszenia plików z pro- SolidCAM firmy Cadtech [23]. System ten zaliczany
fesjonalnych modelerów. Zasadniczym celem tego do wyspecjalizowanych systemów CAD/CAM s"u-
rozwiązania jest bezpoĘrednie przenoszenie modeli Żących do programowania OSN do niedawna (np.
z programu CAD do programu CAM bez utraty wersja z 1999 r.  rys. 3) wyposaŻony by" w bardzo
danych. Obecnie sama moÅ»liwoĘç wczytania pliku
wydaje si´ juÅ» niewystarczajÄ…ca. Dlatego producenci
programów CAD/CAM, wspó"pracujących z innymi
systemami CAD, starajÄ… si´ zapewniç asocjatyw-
noĘç poszczególnych etapów powstawania produk-
tu. Znaczy to, Że nie wystarczy juŻ wczytanie kszta"-
tu cz´Ä˜ci poprzez procedury importu za pomocÄ…
uniwersalnych formatów. System musi  widzieç
dany model, tak by w kaŻdej chwili moŻliwe by"o
uwzgl´dnienie poprawek naniesionych przez kon-
struktora bez potrzeby wprowadzania zmian w ca"ym
projekcie technologii. Poprawki powinny byç wyko-
nane automatycznie przez system i dotyczyç jedynie
tego fragmentu procesu technologicznego, który
w danym momencie uleg" zmianie. Jednym z tych
programów jest EdgeCAM firmy Pathrace (rys. 2)
Rys. 3. SolidCAM 99  Modu" CAD systemu
przyjazny dla uŻytkownika modu" CAD zapewnia-
jący modelowanie zarówno 2D, jak i 3D. Wspó"czes-
na wersja tego systemu z roku 2003 zosta"a poz-
bawiona modu"u CAD. Program zosta" w pe"ni zin-
tegrowany z modelerem CAD 3D SolidWorks (rys. 4).
Nie jest to juÅ» program CAD/CAM, ale nak"adka
CAM do odr´bnego programu CAD. Nie ma juÅ»
moŻliwoĘci niezaleŻnej pracy w systemie SolidCAM
Rys. 2. Symulacja przebiegu operacji toczenia przy zastoso-
waniu EdgeCAM
[18  20]. Wspó"praca tego systemu z programami
CAD nie ogranicza si´ do biernego przej´cia geo-
metrii, ale zapewnia pe"nÄ… asocjatywnoĘç wyge-
nerowanych ĘcieŻek z modelem wczytanym z innego
programu [21  23]. To znaczy, Że jeŻeli konstruktor,
pracujÄ…cy na dowolnym programie CAD opartym
na jÄ…drze Parasolid lub ACIS wprowadzi zmiany
w geometrii cz´Ä˜ci, to technolog nie traci nic z do-
tychczas podj´tych dzia"aÅ‚
dzi´ki moÅ»liwoĘci auto-
Rys. 4. Obróbka w SolidCAM 2003 w pe"ni zintegrowanym
matycznego lub pó"automatycznego rozpoznawa- z SolidWorks [23]
34 ROK WYD. LXIV ZESZYT 6/2005
4. Winkler T.: Komputerowy zapis konstrukcji. Seria Wspo-
2003, gdyÅ» nie moÅ»na wykonaç w nim projektu cz´Ä˜ci,
maganie komputerowe CAD/CAM. WNT, Warszawa 1989,
dla której chce si´ zaprojektowaç technologi´ na OSN.
1997.
Program moÅ»e dzia"aç tylko w powiÄ…zaniu z mo-
5. I-deas www.eds.com, www.ideas.pl
delerem SolidWorks, z którym zosta" nierozerwalnie
6. Unigraphics www.eds.com
zintegrowany [24].
7. åwik"a K.: Projektowanie 2D i 3D  wady i zalety. CAD CAM
Forum nr 5/2000.
Podsumowanie 8. Kazimierczak G.: Parametryzacja w Solid Edge. CAD Ma-
gazyn nr 6/2001.
Omówione pokrótce tendencje zmian, które zasz"y
9. Jaskulski A.: Projektowanie wspó"bieŻne DesignWave. CAD
w ciÄ…gu ostatnich kilku lat w przygotowaniu produk- CAM Forum nr 3/1999.
10. Jaskulski A.: Mechanical Desktop w wirtualnym biurze pro-
cji w systemach CAx wprowadzajÄ… innÄ… filozofi´
jektów. CAD CAM Forum 3/2000.
kszta"towania umiej´tnoĘci projektowych i techno-
11. Jaskulski A.: Projektowanie wspó"bieŻne konstrukcji mecha-
logicznych absolwentów kierunków technicznych
nicznych w wirtualnym zespole konstruktorów. Materia-
uczelni wyŻszych. Miejsce klasycznego zapisu kon-
"y IV Szko"y komputerowego wspomagania projektowa-
strukcji realizowanego w systemie 2D zajmuje na-
nia, wytwarzania i eksploatacji, Jurata, 15  19 maj 2000,
bywanie umiej´tnoĘci komputerowego projektowa- ss. 133  142.
nia cz´Ä˜ci maszyn w systemach modelujÄ…cych bry- 12. Jaskulski A.: Autodesk Inventor Series w wirtualnym
zespole konstruktorów. CAD CAM Forum nr 6-7/2002.
"owo. Tradycyjnie prowadzone przedmioty techno-
13. Knyziak P.: JÄ…dra modelowania przestrzennego. CAD CAM
logiczne ust´pujÄ… miejsca nauce pos"ugiwania si´
Forum nr 6/2001.
wspó"czesnymi systemami komputerowego przy-
14. Knyziak P.: Autodesk tworzy w"asny kernel. CAD CAM Fo-
gotowania produkcji i automatycznego generowa-
rum 1/2002.
nia kodów na obrabiarki sterowane numerycznie.
15. Kobylecki M.: CAM Raport. CAD Magazyn nr 2/2001.
16. AlphaCAM www.alphacam.com
InÅ»ynier technolog staje si´ obecnie inÅ»ynierem
17. MasterCAM www.mastercam.com
komputerowo wspomaganego przygotowania pro-
18. Augustyn K.: EdgeCAM i korpusy. CAD Magazyn 2/2002
dukcji cz´Ä˜ci maszyn.
i 3/2002.
19. Augustyn K.: EdgeCAM Komputerowe wspomaganie wy-
LITERATURA
twarzania. Wyd. Helion, Gliwice 2004.
1. Chlebus E.: Techniki komputerowe CAx w inŻynierii pro- 20. EdgeCAM www.edgecam.com, www.nicom.pl
dukcji. WNT, Warszawa 2000. 21. Augustyn K.: EdgeCAM for Solid. CAD CAM Forum nr
2. Drozd Z., Miecielica M., Grochowski A.: Projektowanie i wy- 2/2000.
twarzanie wyrobów w systemach CAx. Materia"y IV Szko"y 22. Augustyn K.: EdgeCAM dla Mechanical Desktop. CAD CAM
komputerowego wspomagania projektowania, wytwarzania Forum nr 4/2000.
i eksploatacji, Jurata, 15  19 maja 2000, s. 539  544. 23. SolidCAM www.solidcam.com
3. Tubielewicz K., Zaborski A.: Zastosowanie systemów CAD/ 23. Augustyn K.: Toczenie bry" w EdgeCAM-ie. CAD CAM
CAM do przygotowania produkcji. Materia"y VI Szko"y kom- Forum nr 12/2000.
puterowego wspomagania projektowania, wytwarzania 24. Kowalski D.: Zintegrowane Ęrodowisko CAD/CAM. Mecha-
i eksploatacji, Jurata 13  17 maja 2002, ss. 343  351. nik nr 4/2004.
ROK WYD. LXIV ZESZYT 6/2005 35