System medialny Niemiec
" Niemcy są uważane za kolebkę prasy na świecie
" Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi wczesnych form prasy w wieku XVII była
reformacja, podziały religijne oraz polityczne rozdrobnienie kraju
" Pierwsze egzemplarze prasy w Niemczech pojawiły się już w 1609 r.; 1650 r. w
Lipsku ukazuje się pierwszy dziennik
" W XVII w. w Niemczech ukazywało się więcej gazet niż we wszystkich pozostałych
państwach europejskich
" Pod koniec XVIII w. w Niemczech wychodziło 200 pism periodycznych, czytanych
przez około 3 mln. Osób
Wśród nich dominowały tzw. Inteligenzblatter (pisma z ogłoszeniami drobnymi oraz
urzędowymi, informacjami, przepisami prawnymi oraz artykułami publicystycznymi).
" Silna pozycja gazet lokalnych  charakterystyczny rys niemieckiego systemu
komunikacji
W 1785 r. w Stuttgarcie powstaje pierwsza niemiecka gazeta lokalna  Der
Schawbische Merkur
" Prasa zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego (1871-1918)
" 1874 r. ustawa prasowa Reichspressegesetz uchwalona przez Reichstag
zjednoczonej Rzeszy
Nazwana ustawą stulecia, gdyż przetrwała do 1966 r., a została zastąpiona przez
ustawy lokalne (Niemcy nie posiadają federalnej ustawy prasowej)
Ważny dokument ze względu na liberalizację działalności prasy:
-zniesienie wszelkiej cenzury
" Początki tanich gazet masowych, bulwarowych (generalanzeiger)
-Powstaje obok tradycyjnej prasy opiniotwórczej o profilu politycznym oraz prasy
partyjnej (socjaldemokracji i Centrum)
" Prasa Republiki Weimarskiej (1919-1933)
- 1919 r. - Zgromadzenie Narodowe w Weimarze uznało wolność prasy za jedno z
podstawowych praw powstającego systemu politycznego
- Art. 118 Konstytucji:  Każdy Niemiec ma prawo, w granicach ustaw ogólnych,
wypowiadać swoje poglądy w mowie, piśmie, druku, obrazie lub innej formie (& )
Nikomu nie wolno krzywdzić tego, kto czyni użytek z tego prawa. Cenzura nie
istnieje .
- Dla ponownego wprowadzenia cenzury potrzebna była większość 2/3 głosów;
uniemożliwiono wprowadzenie ustaw specjalnych, które ograniczałyby wolność
prasy.
" Dynamiczny rozwój prasy w tych sprzyjających warunkach
- 1932  4703 gazet codziennych i tygodnikowych
- Każde duże miasto miało kilka dzienników, a w prowincjonalnych miasteczkach
ukazywały się dwie lub trzy gazety; prasa małomiasteczkowa, tzw. Heimatpresse,
była charakterystycznym zjawiskiem na niemieckim rynku wydawniczym.
- W 1928 r. 81% niemieckich gazet było rodzinnym interesem
" Prasa III Rzeszy (1933-1945)
- Likwidacja wielu tytułów prasowych oraz koncentracja prasy w rękach
wydawnictwa NSDAP
- Dzięki przymusowemu wykupowi, wywłaszczeniom i konfiskatom wydawnictwo
partyjne NSDAP stało się właścicielem wielu wcześniej prywatnych gazet
- 120 gazet codziennych i tygodniowych, wydawanych w nakładzie około 1 mln.
- W 1934 r. 169 tytułów, nakład około 4,5 mln.
- W 1944 r. ponad 1/3 tytułów to organy prasowe NSDAP, reszta choć znajdowała
się w posiadaniu prywatnych wydawców, była kontrolowana przez partię
- Drobiazgowa kontrola i cenzura Ministerstwa Propagandy
" Prasa po II wojnie światowej
- Wpływ aliantów na kształt prasy niemieckiej
- 1944 ustalono, że z chwilą zakończenia drugiej wojny światowej obowiązywać
miał wszystkich Niemców zakaz działalności wydawniczej i informacyjnej
- 1945 r. - Powstają gazety wojsk alianckich, a w następnym etapie gazety
niemieckie pod kontrolą aliancką; pierwszą nową gazetą na obszarze Niemiec były
wydawane przez Amerykanów  Aachener Nachritchen
- 1945 r. - w czasie konferencji w Poczdamie uzgodniono, że Niemcom zostanie
zapewniona wolność prasy i słowa, przy jednoczesnej cenzurze wszelkich publikacji
zawierających propagandę narodowosocjalistyczną, czy rasistowską
- licencjonowanie prasy w strefach okupacyjnych po 1949 r.
" Po 1949 r. wracają dawni wydawcy i tytuły
- Silna konkurencja: 165 wydawców licencyjnych i 587  starych ; do końca 1949 r. w
strefie amerykańskiej ukazało się 240 nowych gazet, we francuskiej 150 i w
brytyjskiej 197.
- Początek koncentracji rynku prasowego: wiele pism regionalnych, aby utrzymać
się na rynku, wchodziło w umowy kooperacyjne (powstawanie sieci i syndykatów
prasowych  starych wydawców
- Wolność prasy i słowa wpisana do konstytucji RFN (1949)
-  Każdy ma prawo swobodnego wypowiadania się i rozpowszechniania swoich
poglądów w słowie, piśmie i obrazie oraz informowania się bez przeszkód z
powszechnie dostępnych z
ródeł. Zapewnia się wolność prasy oraz wolność
informacji za pośrednictwem radia, telewizji i filmu. Cenzura nie istnieje. Powyższe
prawa ograniczone są przepisami ustaw powszechnych, przepisami ustawowymi o
ochronie młodzieży i prawem do czci osobistej .
- Ilościowy rozwój prasy osiągnął swój szczyt w 1954 r.
- 225 gazet i 1500 czasopism. Od tej pory liczba tytułów prasowych i wydawnictw
malała, aby wzrosnąć krótko po zjednoczeniu Niemiec (koncentracja prasy)
" Charakterystyczny podział na gazety lokalne, regionalne i ogólnoniemieckie, przy
tradycyjnie silnej pozycji prasy regionalnej wynikającej z federalizmu, tendencja ta
osłabiana jest obecnie procesami koncentracji; tytuły lokalne coraz częściej
przybierają formę dodatków (wkładek) do gazet ponadregionalnych
" Prasa ogólnokrajowa:
* Bild-Zeitung
* Frankfurter Allgemeine Zeitung
* Frankfurter Rundschau
* Die Welt
* Tageszeitung
* Suddeutsche Zeitung
" Spadek znaczenia prasy partyjnej
W okresie republiki weimarskiej połowa gazet przyznawała się do powiązań z
ugrupowaniami politycznymi, obecnie gazety będące własnością partii stały się
rzadkością
" Pluralizm zewnętrzny  gazety sympatyzują z daną opcją ideową, czy polityczną:
* Die Welt  konserwatyzm
* Frankfurter Allgemeine Zeitung  CDU/CSU
* Frankfurter Randschau  społeczno-liberalna opcja
" Duży udział reklam  28%
" Typowe dla niemieckiego rynku prasy jest duże zainteresowanie gazetami tzw.
tygodniowymi (Wochenzeitungen), czyli tygodników ukazujących się w szacie
graficznej typowej dla dzienników
* Die Zeit, Sonntagsblatt, Rheinischer Merkur  w przeciwieństwie do dzienników,
zawierają mniej informacji, więcej natomiast analiz i komentarzy, zabierają istotny
głos w dbacie publicznej
" W 1988 r. w Niemczech ukazywało się 26 gazet tygodniowych o łącznym nakładzie
2 milionów egzemplarzy
" Jeszcze większą popularnością cieszą się tygodniki opinii - Der Spiegel, Stern,
Focus
" Axel Springer AG  jeden z największych koncernów wydawniczych w Europie:
ponad 150 gazet i magazynów w ponad 30 krajach (Hiszpania, Niemcy, Francja,
Szwajcaria, Polska, Chorwacja, Czechy, Rosja), koncern zatrudnia ponad 10 tys.
osób, roczne obroty szacuje się na około 2,4 miliarda euro. Wydawnictwo powstało
w 1946 roku w Hamburgu z inicjatywy niemieckiego dziennikarza Axela Springera.
Stanowisko umiarkowanie centroprawicowe, koncern krytykowany jest stale przez
niemiecką lewicę
- Stałe dyrektywy wydawnictwa:
* Stać na straży prawa i wolności w Niemczech
* Działać na rzecz pojednania Żydów i Niemców oraz popierać podstawowe prawa
Izraela
* Wspierać Sojusz Transatlantycki oraz być solidarnym ze Stanami Zjednoczonymi
w ramach wspólnych wartości wolnych narodów
* Odrzucać wszelkie formy ekstremizmu politycznego
* Utrzymywać zasady wolnego rynku
" Tytuły należące do Axel Springer AG
- Bild Zeitung  wydawany od 1952 roku w nakładach ponad 4 mln, choć miał już
nakłady rzędu 5,5 mln ( największy tabloid w Europie)
- Die Welt / Welt am Sonntag / Welt Kompakt  największy dziennik opiniotwóczy
założony w 1946 roku w Hamburgu przez stacjonujących tam aliantów, nakład
ponad 200 tys., dystrybucja w ponad 130 krajach
- Kilkanaście gazet lokalnych: Berliner Zeitung (wydawany od 1877 r.) dziennik,
Berliner Morgenpost (od 1898 r.) dzienik, Berliner Woche  tygodnik, Dresden
Neueste Nachrichten (od 1938 r.) dziennik, Hamburger Abendblatt (od 1948 r.)
dziennik
- Magazyny kolorowe: telewizyjne  Bildwoche, TV Guide, TV Neu; komputerowe 
Computer Bild (największy magazyn komputerowy w Europie); motoryzacyjne 
Auto Bild; sportowe  Sport Bild (największy magazyn sportowy w Europie
" Frankfurter Allgemeine Zeitung  wysokonakładowy (ok. 380 tys.) i prestiżowy
dziennik wydawany od 1949 roku we Frankfurcie nad Menem. Bardzo wysoki
poziom dziennikarstwa, liczna grupa korespondentów na całym świecie, dużą część
wypełniają dodatki poświęcone ekonomii i kulturze, konserwatywny charakter,
bliskie relacje z politykami CDU/CSU, jednocześnie wyważone stanowiska w
kwestiach społeczno-politycznych
" Die Zeit  gazeta tygodniowa wydawana od 1946 roku w Hamburgu, identyfikowany
z kręgami liberalnymi (od 1983 r. pracował socjaldemokratyczny kanclerz Helmut
Schmidt), w Polsce gazeta ta jest znana min. z zaangażowania na rzecz poprawy
stosunków polsko-niemieckich (redaktor naczelny i wydawca hrabina Marion
Donhoff)
" Der Spiegel  ukazuje się od 1947 r. dziś nakład to 1,1 mln egzemplarzy. Pismo
wyraz
nie nawiązuje do formuły amerykańskiego Time, przekazywanie informacji w
formie dłuższych historii, stawianie ludzi w centrum relacji. 1963 r. - afera Der
Spiegela  posądzenie o ujawnienie tajemnicy państwowej, aresztowanie
założyciela, redaktora i wydawcy Rudolfa Augsteina
Media elektroniczne  klasyczny system dualny, Niemcy są niemal modelowym
przykładem rozwoju europejskiego dualnego systemu medialnego. Podział na media
publiczne (model wzorowany na konstrukcji i zasadach BBC, szczególnie ARD) oraz
prywatne (istniejące od lat 80. - deregulacja systemu)
Odbudowa po II wojnie światowej systemu mediów elektronicznych głównie inspirowana
doświadczeniami Brytyjczyków
ARD
" Wpływ aliantów  ich decyzją w Niemczech powojennych miały powstać regionalne,
niezależne od państwa i samorządne stacje radiowe i telewizyjne
" 1950 r. - powstanie ARD. ARD  wspólnota publicznych instytucji radiowo-
telewizyjnych utworzona została na podstawie decyzji krajowych (landów
niemieckich) stacji nadawczych o wspólnym działaniu. Cel  zmniejszenie kosztów
przygotowania programów. Federalistyczna struktura odzwierciedlająca podział
Niemiec na landy
" 1954 r. - wspólny publiczny program telewizyjny ARD1  programy informacyjne
ARD przygotowywane są w Hamburgu, gdzie znajduje się centralna redakcja
wiadomości, powołana w 1977 r. Najbardziej popularne codzienne programy
informacyjne ARD: Tagesschau (9 mln widowni), Tagesthemen, Nachtmagazin,
Wochenspiegel.
" Zarządzanie ARD  co roku należy do jednego z członków ARD, wybieranego
większością głosów przez Zgromadzenie ARD. Przedstawiciel regionalnej stacji
radiowo-telewizyjnej staje się w ten sposób przewodniczącym ARD. Partyjny
podział łupów przy obsadzaniu stanowisk.
" ZDF  drugi kanał publiczny powstały w 1963 r. W przeciwieństwie do ARD jest
zarządzany centralnie. ZDF finansowana jest podobnie jak ARD z abonamentów i
reklamy. Z całej sumy uzyskiwanej z abonamentów i przeznaczonej na telewizje
publiczne ZDF uzyskuje 30%, ARD 70%
" Deutsche Welle  powstała w 1960 roku jako instytucja federacji z celem
reprezentowania interesów Niemiec i popularyzowania kultury niemieckiej za
granicą. Radio i telewizja Deutsche Welle jest zarządzana centralnie, po dwóch
członków jej rady radiowo-telewizyjnej wybieranych jest przez Bundestag i
Bundesrat, czterech mianuje rząd. DW nadaje swoje programy we 34 językach,
program nadawany jest od 1992 roku dzięki przekazowi satelitarnemu. Niemiecki
odpowiednik BBC Worldwilde, ale o znacznie mniejszym zasięgu oddziaływania
" 3 SAT  program satelitarny powstały w 1984 r. jako wspólne przedsięwzięcie
niemieckojęzycznych stacji telewizyjnych w Europie. Niemiecki ZDF, austriacki
ORF, szwajcarski SRG oraz od 1993 r. ARD (przyłączyła się po likwidacji własnego
programu o charakterze kulturalnym Eins Plus). Program ma charakter
informacyjno-kulturalny. 3 SAT nie jest programem masowym, skierowany jest
raczej do wąskiego grona zainteresowanego kulturą i polityką.
" ARTE  europejski kulturalny program telewizyjny powstały w 1992 r. Powołany
przez francuskiego ministra kultury Jacka Langa i premier rządu Badenii-
Wirtemergii Lothara Spatha, przy poparciu prezydenta Francji Francoisa Mitteranda
i kanclerza Niemiec Helmuta Kohla. Promowanie kultury zjednoczonej Europy. Akt
założycielski: programy ARTE mają mieć charakter kulturalny i międzynarodowy i
mają sprzyjać zrozumieniu i zbliżeniu narodów Europy. Większość programów
nadawanych przez ARTE to produkcje ARD, ZTF i La Sept
" Powstanie telewizji prywatnych
- 1977 r. - drugie orzeczenie telewizyjne Federalnego Trybunału Konstytucyjnego
potwierdziło podstawową rolę publicznego radia i telewizji dla integracji społecznej.
Utrzymanie monopolu nadawców publicznych, pojawienie się nowych możliwości
technologicznych (telewizja kablowa i satelitarna) było tylko czynnikiem, który
zdecydował o tym, iż monopol mediów publicznych stał się nie do utrzymania.
1975 r. - raport specjalnie powołanej Komisji do spraw Rozbudowy Technicznego
Systemu Komunikowania. Nieuchronność rozwoju nowych form komunikowania,
programy pilotażowe instalacji kablowych. Początek lat 80. - trzecie orzeczenie
telewizyjne Federalnego Trybunału Konstytucyjnego  prywatny status radia i
telewizji nie jest sprzeczny z ustawą zasadniczą RFN. FTK nałożył na ustawodawcę
konieczność ustalenia warunków prawnych działania mediów prywatnych, ale
takich, które gwarantują im wolność informowania
" 1982 r. - przejęcie władzy przez CDU/CSU  decyzje polityczne: partie te były
przekonane o nieprzychylności dla nich mediów publicznych (przyczyna porażki
wyborczej H. Kohla w 1976 r.) i postanowiły szybko wprowadzić na rynek media
prywatne, liberalne poglądy ekonomiczne: poparcie dla wolnej działalności
gospodarczej. Rządy poszczególnych krajów związkowych uchwaliły nowe ustawy
zgodne z trzecim orzeczeniem telewizyjnym FTK. Licencje miały przyznawać
instytucje koncesjonujące tzw. urzędu do spraw mediów (Landesmedienanstalten),
znajdujące się w każdym z landów. Urzędy te  podobnie jak rady radiowo-
telewizyjne w mediach publicznych miały składać się z przedstawicieli grup
społecznych, którzy wybierają przewodniczącego i zarząd.
" 1986  FTK wydaje czwarte orzeczenie telewizyjne, uznające dualistyczny model
systemu radiowo-telewizyjnego w RFN
" Kanały prywatne:
" Sat 1  pierwszy prywatny kanał telewizyjny, rozpoczął nadawanie 1 stycznia 1984
r., do 2002 roku należał do potentata medialnego Leo Kircha, po upadku
KirchMedia jest własnością ProSiebenSat.1 Media
" RTL  obecnie największy prywatny kanał naziemny, rozpoczął nadawanie 2
stycznia 1984 r., wraz min. kanałami RTL II, Super RTL, RTL Shop, VOX and n-tv
tworzy RTL Group należącą do Bartelsmanna
" ProSieben (Pro7)  drugi pod względem oglądalności prywatny kanał telewizji
niemieckiej, rozpoczął nadawanie w styczniu 1989 r.
" Bertelsmann  firma rozpoczęła działalność w 1835 roku, jako wydawnictwo
założone przez Carla Bertelsmanna  głównie wydawnictwo książek oraz płyt
muzycznych, związki z propagandą nazistowską
- 1947 r. - firma zostaje reaktywowana przez członka rodziny Bertelsmann
Reinharda Mohna  początkowo kluby książki, wytwórnie płytowe
- 1969 r. - przejęcie wydawnictwa Gruner und Jahr
- lata 90. - połączenie wielu wytwórni płytowych pod marką BMG (Bertelsmann
Music Group)
- 1993  Reinhard Mohn tworzy Fundację Bertelsmanna  organizację non-profit,
która staje się właścicielem 76,9% firmy, 23,1% nadal należy do rodziny Mohn
- 1995  przejęcie luksemburskiego CLT czyni Bertelsmanna największym
koncernem medialnym w Europie. CTL (koncern zbudował swoją potęgę na
komercyjnym sukcesie Radia Luxemburg) wnosi do Bertelsmanna grupę RTL
- 1998 r. - Bertelsmann przejmuje największe na świecie wydawnictwo książkowe
Random House działające w USA, Wielkiej Brytanii, Australii i Indiach
- 2004 r. - utworzenie Sony BMG  spółki joint-venture z Sony (50-50%)
" Bertelsmann dzisiaj  firma działa w 63 krajach i zatrudnia ponad 100.000
pracowników, przychody w 2006 roku  19,3 mld euro. Główne oddziały koncernu 
* RTL Group  największy prywatny nadawca i producent telewizyjny w Europie: 43
kanały telewizyjne (RTL, VOX, n-tv, brytyjski Five) i 32 stacje radiowe w 10 krajach
(w tym w USA), produkcja filmowa i telewizyjna: UFA
* Gruner + Jahr  największe w Europie wydawnictwo czasopism kolorowych  285
magazynów kolorowych
* BMG  Bertelsmann Music Group, które jest w 50% właścicielem Sony BMG
* Random House  największe na świecie wydawnictwo literatury popularnej
* Direct Group - największa na świecie grupa wydawnicza  kluby książki (w
Polsce  Świat książki )