Podstawy
Oznacze-
Zastosowanie f [MHz] L [uH]
nie7x7
102 Cew. filtru pasmowego 0,465 72,8
108 Cew. - pułapka 30MHz obw. wejść. 15 0,465 64,8
131 Cew. - pułapka 41,5MHz lub filtr pasmowy 0,465 17,3
230 Cew. filtru pasmowego 10,7 0,72
311 Cew. - pułapka 31,5MHz 0,2 762,0 1
313 Cew. - pułapka 39,5MHz 1,0 390,0
Jak określić
Jak określić
314 Cew. do ARcz. 1,0 177,0
315 Cew. p.cz. AM 0,6 343,0
319 Cew. do systemu INFO 1,0 43,7
320 Cew. pułapka 6,5MHz ow. fonii 1,0 79,7
408 Cew. detektora ARcz 3,0 46,8
409 Obw. filtru p.cz. AM 6 5,85
421 Obw. p.cz. FM 6 1,85
425 Obw. det. kondycyjnego p.cz. FM 6 1,53 2
124 Cew. obw. det. AM 0,465 122,0
125 Cew. filtru p.cz. AM pierw. 0,465 25,2
133 Cew. filtru p.cz. AM wtór. 0,465 55,6
indukcyjność
134 Cew. filtru p.cz. FM wtór. 0,465 123,0
indukcyjność
140 Cew. filtru p.cz. FM 0,465 5850
235 Cew.p.cz. FM 10,7 0,39
323 Cew. p.cz. FM 1,0 187,0
325 Cew. filtru p.cz. AM 1,0 84,0
413 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 6 22,5
420 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 6 2,93
426a Cew. osc. f. dł. 10,7 2,90
427A Cew. osc. f. śr. 15 1,0
434A Obw. det. FM pierw. 6 7,0
435A Obw. det. FM pierw. 6 4,45
437A Obw. det. FM wtór. 10,7 1,80
cewek
cewek
440 Obw. det. FM wtór. 6 3,7
451 Obw. p.cz. FM 6 0,61
452 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 6 3,11
453 Cew. obw. det. AM 6 4,26
457 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. wtór. 15 1,15
część 1
501 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 6 1,5
506A Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. pierw. 15 0,61
507A Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. wtór. 15 0,80
508 Cew. obw. det. FM wtór. 30 0,49
509 Cew. obw. det. FM pierw. 1,4
Do redakcji często docierają listy i pytania osłonach wynoszą: 7,3x7,7mm (podstawa)
510 Cew. p.cz. FM 15 1,05
511 Cew. osc. f.śr. 30 0,70
związane z cewkami. Większość elektroni- i 12,6mm (wysokość).
512 Cew. osc. f.śr. 15 2,61
513 Cew. osc. f. dł 30 0,62
ków twierdzi, że konstrukcje w.cz. są trudne Za miesiąc zostaną przedstawione spo- 515 Cew. osc. f. dł. 15 0,94
139 Cewka osc. f. dł. 0,465 468,0 3
326 Cew. osc. f. kr. 0,2 4216,0
do odwzorowania, ponieważ jest w nich za- soby określania indukcyjności cewek jed-
450 Obw. filtru p.cz. FM 6 9,25
516 Cew. filtru pasmowego 15 1,02
zwyczaj po kilka obwodów rezonansowych nowarstwowych. Będą zaprezentowane 132 Cew. - pułapka 30MHz obw. wejść. 15 0,465 731,0 4
233 Cew. - pułapka 41,5MHz lub filtr pasmowy 10,7 1,25
237 Cew. filtru pasmowego 10,7 2,69
LC. Znacznie łatwiej buduje się i uruchamia także proste przystawki służące do pomia-
103 Cew. - pułapka 31,5MHz 0,465 72,8 5
115 Cew. - pułapka 39,5MHz 0,465 588,0
takie układy, używając typowych obwodów rów indukcyjności cewek. 116 Cew. do ARcz. 0,465 601,0
204 Cew. p.cz. AM 10,7 1,36
217 Cew. do systemu INFO 10,7 1,09
w postaci gotowych cewek w tym krajowych
227 Cew. pułapka 6,5MHz ow. fonii 10,7 2,27
229 Cew. detektora ARcz 10,7 1,80
typu 7x7. Andrzej Janeczek
101 Obw. filtru p.cz. AM 0465 72,8 6
104 Obw. p.cz. FM 0,465 116,0
105 Obw. det. kondycyjnego p.cz. FM 0,465 72,8
Najczęściej zadawane są pytania o okre-
317 Cew. obw. det. AM 1,0 347,0 7
318 Cew. filtru p.cz. AM pierw. 1,0 101,0
ślanie indukcyjności cewek fabrycznych, jak
210 Cew. filtru p.cz. AM wtór. 10,7 2,43 8
202 Cew. filtru p.cz. FM wtór. 10,7 2,43 9
203 Cew. filtru p.cz. FM 10,7 3,95
również cewek w wykonaniu amator-
208 Cew.p.cz. FM 10,7 3,95
226 Cew. p.cz. FM 10,7 2,43
skim.
113 Cew. filtru p.cz. AM 0,465 408 10
114 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 0,465 122,0
Na rynku można spotkać miniaturowe 117 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 0,465 585,0
118 Cew. osc. f. dł. 0,465 585,0
122 Cew. osc. f. śr. 0,465 358,0
cewki wyglÄ…dem przypominajÄ…ce rezy-
123 Obw. det. FM pierw. 0,465 408,0
218 Obw. det. FM pierw. 10,7 4,18
story 0,25W z różnobarwnym kodem pa- 219 Obw. det. FM wtór. 10,7 6,71
228 Obw. det. FM wtór. 10,7 3,76
301 Obw. p.cz. FM 1,0 168,0
skowym. Są to dławiki typu CEC o in-
302 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 1,0 120,0
303 Cew. obw. det. AM 0,6 163,0
dukcyjnoÅ›ci od 0,1µH do 1mH. MajÄ… one 304 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. wtór. 0,6 226,0
401 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. 6,0 4,5
403 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. pierw. 6,0 6,4
średnicę 2,7mm oraz długość cewki
201 Cew. filtru p.cz. AM z rez. cer. wtór. 10,7 2,43 11
205 Cew. obw. p.cz. AM 10,7 2,43 12
6mm (całkowita długość z końcówkami
119 Cew. detektora AM 0,465 35,4
129 Cew. filtru p.cz. FM 0,465 25,2
135 Cew. filtru p.cz. FM 0,465 116,0
o średnicy 0,5mm wynosi około 60mm).
137 Cewka p.cz. FM 0,465 249,0
220 Cew. osc. f. śr. 10,7 1,09
Wartość indukcyjności tych podzespo-
232 Cew. filtru p.cz. 10,7 1,03
236 Cew. osc. f. dł. 10,7 1,38
329 Cew. osc. f. dł. 1,2 145,0
łów oznacza się za pomocą czterech na-
332 Cew. osc. f. dł. 1,0 33,7
333 Cew. osc. f. dł. 0,6 195,2
malowanych pasków w trzynastu kolo-
334 Cew. obw. wejść. f. kr. 1,0 266,3
336 Cew. obw. wejść. f. kr 0,6 234,2
rach (K1...K3) oraz tolerancjÄ™ w % (K4- 337 Cew. filtru p.cz. 1,0 180,7
426 Cew. obw. wejść f. kr. 10,7 2,90
427 Cew. obw. wejść. f. kr. 15 1,0
pasek skrajny). Wartości dławików o in-
433 Cew. obw. wejsć. f. kr. 6 11,3
434 Cew. obw. częst. różnicowej 6 7,0
dukcyjnoÅ›ciach od 0,1µH do 1,5µH wy- 435 Cew. osc. 49m-16m 6 4,95
Rys. 1
437 Cew. - pułapka częst. różnicowej 10,7 1,80
441 Cew. obw. wejść. f. kr. 6 3,7
stępują z tolerancją +/-20%, zaś od
458 Cew, obw. wejść. f. kr. 15 0,79
459 Obwód referencyjny ukł. scalonego 6 9,37
Tabela 1
1,8uH do 1mH z tolerancjÄ… +/- 10%. Ze
506 Cew. detektora wizji 15 0,61
507 Cew. reg. gramofonu 15 0,80
514 Cew. osc. f. kr. 30 0,70
względu na nie największą dobroć tych
Oznacze- CEC L[uH] K1 K2 K3 K4 Q f[MHz] I[mA]
518 Cew. filtru p.cz.-tor wizji 15 0,32
nie R[ ]
330 Cew. osc. II mieszacza 0,6 439,2 13
R10M 0,10 br cz sreb - 45 25,20 1220 0,08
cewek (Q = 46...75) mogą one być stoso-
436 Cew. osc. f. kr. 3 25,5
R12M 0,12 br czer sreb - 45 25,20 1200 0,08
R15M 0,15 br ziel sreb - 50 25,20 1160 0,09 517 Cew. osc. f. kr. 15 1,02
wane w obwodach zasilania w urzÄ…dze- R18M 0,18 br sz sreb - 50 25,20 1120 0,09 454 Cew. osc. f. kr. 6 3,82
R22M 0,22 czer czer sreb - 55 25,20 1080 0,10 444 Cew. osc. f. kr. 10,7 1,3 14
R27M 0,27 czer f sreb - 55 25,20 1040 0,10
445 Cew. osc. f. kr. 10,7 2,45
niach komputerowych, audio-video,
R33M 0,33 p p sreb - 60 25,20 1000 0,11
446 Cew. osc. f. kr. 10,7 1,97
R39M 0,39 p b sreb - 60 25,20 960 0,12
447 Cew. osc. f. kr. 15 1,50
R47M 0,47 ż f sreb - 65 25.20 880 0,12
RTV oraz jako obwody rezonansowe 448 Obw. filtru p.cz. AM 15 0,86
R56M 0,56 ziel nieb sreb - 65 25,20 840 0,13
504 Obw. filtru p.cz. FM 15 0,62
R68M 0,68 nieb sz sreb - 70 25,20 800 0,15
505 Obw. det. FM pierw. 15 0,48
R82M 8,20 sz czer sreb - 70 25,20 760 0,19
w prostym sprzęcie radioamatorskim.
126 Cew. filtru p.cz. FM 0,465 1158,0 15
1ROM 1,00 br cz zł - 75 25,20 700 0,20
1R2M 1,20 br czer zł - 65 7,96 660 0,22 221 Obw. p.cz. FM 10,7 2,11 16
Na rysunku 1 pokazano sposób od- 1R5M 1,50 br ziel zł - 75 7,96 620 0,23 222 Obw. filtru p.cz. AM 10,7 2,43
1R8K 1,80 br sz zł sreb 75 7,96 580 0,25 231 Obw. det. AM 10,7 2,11
2RK 2,20 czer f zł sreb 70 7,96 550 0,30
234 Obw. filtru p.cz. AM 10,7 2,69
czytu wielobarwnego kodu - induk-
2R7K 2,70 czer f zł sreb 65 7,96 520 0,35
120 Obw. det. FM wtór. 0,465 1158,0 17
3R3K 3,30 p p zł sreb 80 7,96 500 0,50
121 Cew. filtru p.cz. AM pierw. 0,465 731
3R9K 3,90 p b zł sreb 80 7,96 490 0,60
cyjnosć w mikrohenrach, zaś w tabelce 1
138 Cew. filtru p.cz. AM 0,465 1136,0
4R7K 4,70 ż f zł sreb 80 7,96 430 1,00
223 Cew. filtru p.cz. FM 10,7 5,60
5R6K 5,60 ziel nieb zł sreb 80 7,96 420 1,00
106 Cew. obw. p.cz. AM 0,465 64,8 18
przydatne inne parametry. 6R8K 6,80 nieb sz zł sreb 80 7,96 380 1,10
127 Cew. detektora AM 0,465 17,3
8R2K 8,20 sz czer zł sreb 80 7,96 340 1,20
216 Cew. filtru p.cz. FM 10,7 2,07
100K 10,00 br cz cz sreb 75 7,96 320 1,30
W tabeli 2 przedstawiono najistot-
120K 12,00 br czer cz sreb 65 2,52 300 1,50 422 Cew. obw. wejść. 6 6,4 19
150K 15,00 br ziel cz sreb 65 2,52 290 1,70 107 Cew. filtru p.cz. AM wtór. 0,465 123,0
180K 18,00 br sz cz sreb 70 2,52 270 1,80
305 Cew. filtru wejść. f. dł. wtór. 0,2 3720,0 20
niejsze parametry obwodów rezonanso-
220K 22,00 czer czer cz sreb 70 2,52 240 2,00
307 Cew. filtru wejść. f. śr. II wtór. 1,0 113.0
270K 27,00 czer f cz sreb 70 2,52 230 2,20
309 Cew. filtru wejść. f. śr. I pierw. 0,6 360,0
wych 7x7 łącznie ze schematami połą- 330K 33,00 p p cz sreb 70 2,52 220 2,40
308 Cew. filtru wejść. f. śr. II pierw. 1,0 113,0
390K 39,00 p b cz sreb 65 2,52 210 2,60
316 Cew. filtru wejść. f. dł. pierw. 0,2 3720,0
470K 47,00 ż f cz sreb 65 2,52 200 2,70
110 Cew. obw. det. AM pierw. 0,465 54,3 21
czeń cewek. Obwody te, dawnych Zakła- 560K 56,00 ziel nieb cz sreb 65 2,52 190 3,00
109 Cew. obw. det. AM wtór. 0,465 64,8 22
680K 68,00 nieb sz cz sreb 60 2,52 180 3,30
111 Cew. obw. det. AM wtór. 0,465 116,0 23
820K 82,00 sz czer cz sreb 60 2,52 180 3,70
dów Materiałów Magnetycznych  Po-
101K 100,00 br cz br sreb 55 2,52 160 4,20 310 Cew. osc. f. śr. I 1,0 124,0 24
121K 120,00 br czer br sreb 55 0,796 140 5,00 312 Cew. osc. f. dł. 1,0 261,0
lfer , są podzespołami o dostrajanej in- 151K 150,00 br ziel br sreb 55 0,796 140 5,50
410 Cew. osc. f. śr. II 3 70,3
181K 180,00 br sz br sreb 55 0,796 130 8,50
405 Obw. filtru wejść. f. kr. (49m) wtór. 6,0 6,2 25
221K 220,00 czer czer br sreb 55 0,796 110 9,50
406 Obw. filtru wejść. f. kr. (49m) pierw. 6,0 6,0
dukcyjności za pośrednictwem rdzeni
271K 270,00 czer f br sreb 55 0,796 100 10,50
211 Obw. filtru p.cz. FM pierw. 10,7 2,43 26
331K 330,00 p p br sreb 60 0,796 90 11,50
212 Obw. filtru p.cz. FM wtór. 10,7 3,95
391K 390,00 p b br sreb 50 0,796 80 18,50
ferrytowych. Maksymalne wymiary ze-
207 Obw. filtru p.cz. FM wtór. 10,7 2,43 27
471K 470,00 ż f br sreb 50 0,796 80 22,00
215 Obw. filtru p.cz. FM ew. pierw. 10,7 2,43 28
561 560,00 ziel nieb br sreb 50 0,796 65 24,00
213 Obw. det. FM pierw. 10,7 2,43 29
681K 680,00 nieb sz br sreb 50 0,796 55 26,00
wnętrzne obudów cewek w ekranujących
821K 820,00 sz czer br sreb 50 0,796 50 28,00 407 Obw. osc. f. kr. (49m) 6,0 5,0 30
102K 1000,00 br cz czer sreb 50 0,796 50 33,00 214 Obw. det. FM wtór. 10,7 3,95 31
Elektronika dla Wszystkich
23
Podstawy
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10
11 12 13 14 15
16 17 18 19 20
21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
31
Elektronika dla Wszystkich
24
Podstawy
Jak określić
Jak określić
indukcyjność cewek
indukcyjność cewek
część 2
W EdW 5/03 zostaÅ‚y zaprezentowane sposo- 0,0043µH. Warto wiedzieć, że taki odcinek
by wyznaczania indukcyjności najczęściej drutu z dołączonym kondensatorem o warto-
używanych cewek fabrycznych. ści 15pF tworzy równoległy obwód rezonan-
Kontynuujemy temat, przedstawiając róż- sowy o wartości 200MHz.
ne sposoby określania indukcyjności cewek, Na stronach internetowych często można
a także proste, ale przydatne przystawki słu- spotkać kalkulatory ułatwiające wyznaczanie
żące właśnie do pomiarów indukcyjności. indukcyjności, ale one także opierają się o ta-
Na wartość indukcyjności cewki wpływa- kie i podobne wzory.
ją następujące czynniki: Obliczanie indukcyjności cewek wielo-
- średnica cewki, warstwowych jest dość skomplikowane i dla-
- długość cewki, tego lepiej w takim przypadku korzystać
Rys. 1
- liczba zwojów i rodzaj uzwojenia, z mierników. W każdym razie o ile indukcyj-
Rys. 2
- pojemność własna cewki. ność cewek powietrznych o niewielkiej licz-
Indukcyjność cewki L jest tym większa, bie zwojów można obliczyć lub wyznaczyć
im większa jest jej średnica, im mniejsza dłu-
gość nawinięcia cewki, im ciaśniej są ułożo-
ne zwoje oraz im jest tych zwojów więcej.
Indukcyjność cewki zależy od liczby
zwojów wprost proporcjonalnie do ich kwa-
dratu. Jeżeli zatem jedna cewka będzie miała
np. 12 zwojów, druga cewka tylko 4 zwoje,
nawiniętych identycznie, to indukcyjność
cewki pierwszej będzie miała wartość nie
trzykrotnie, ale dziewięciokrotnie większą od
indukcyjności cewki drugiej.
Indukcyjność cewek jednowarstwowych
(rys. 1) można obliczyć z następującego
2
wzoru:
L = KDn
1000
K - współczynnik zależny od stosunki średni-
cy do długości uzwojenia (D/l) można wy-
znaczyć za pomocą nomogramu (rys. 2)
D- średnica uzwojenia [cm]
l - długość uzwojenia [cm]
n - liczba zwojów cewki
L - indukcyjność cewki [µH]
Z nieco mniejszą dokładnością indukcyj-
ność cewki jednowarstwowej można oszaco-
wać z nomogramu zamieszczonego na ry-
sunku 3.
Indukcyjność jednego zwoju kołowego
o średnicy D wykonanego z drutu o średnicy
Rys. 3
d (rys. 4) można wyliczyć ze wzoru:
D
Rys. 4
L = 0,0145D log 1,08
d
Dla przykładu, indukcyjność jednego
zwoju o średnicy D=25cm wykonanego
z drutu o Å›rednicy d=4mm wynosi 0,66µH.
Z kolei indukcyjność drutu prostego moż-
na wyliczyć ze wzoru:
1,47l
L = 0,0046l log
d
Przykładowo, indukcyjność drutu proste-
go o długości 5cm i średnicy 1mm wynosi
Elektronika dla Wszystkich
20
Podstawy
z nomogramów, to indukcyjność cewek na- ści można wykonać specjalny nomogram, trwania jedynki logicznej na wyjściu bramki
wijanych na rdzeniach ferrytowych można aby wyeliminować konieczność każdorazo- 4 jest wprost proporcjonalny do stałej czaso-
w zasadzie jedynie zmierzyć. Tylko nieliczne wego korzystania z kalkulatora. wej ł = Lx/R. Impulsy wyjściowe po przej-
multimetry cyfrowe są wyposażane w podza- Przy dzielniku pojemnościowym 100pF ściu przez układ całkujący RC są kierowane
kres do pomiaru indukcyjności. przystawka umożliwia określenie indukcyjno- do zacisków woltomierza. Wartość średnia
SÄ… także mierniki przystosowane tylko do Å›ci cewek w zakresie 1...500µH, a także czÄ™- tego napiÄ™cia zależy od rezystancji wejÅ›cio-
pomiaru L lub LC, jak np. DVM6243 firmy stotliwości rezonatorów kwarcowych w za- wej podłączonego woltomierza - im większa
Velleman, dostępny w sieci handlowej AVT. kresie 3...20MHz. Chcąc mierzyć częstotliwo- jest ta rezystancja, tym pomiar dokładniejszy.
Umożliwiają one pomiar indukcyjności ści rezonatorów w zakresie 1...3MHz oraz Wartości elementów w przedstawionym
w czterech podzakresach: 2mH, 20mH, cewki o indukcyjnoÅ›ci powyżej 500µH należy ukÅ‚adzie przystawki zostaÅ‚y tak dobrane, aby
200mH, 2H (pojemności: 2nF, 20nF, 200nF, wartości kondensatorów dzielnika powięk- można było mierzyć indukcyjności cewek
2µF, 20µF, 200µF). SÄ… to multimetry stosunko- szyć do 1nF. Przy pomniejszeniu wartoÅ›ci z przedziaÅ‚u 5...500µH (czyli w najczęściej
wo drogie, a przy tym mało przydatne do po- tych kondensatorów uzyskamy możliwość po- wykorzystywanym przedziale wartości).
miaru cewek o indukcyjnościach rzędu kilku miaru cewek o indukcyjnościach mniejszych W tym zakresie mierzonej indukcyjności
mikrohenrów (nie mówiÄ…c o nanohenrach). od 1µH i rezonatorów o czÄ™stotliwoÅ›ciach po- ukÅ‚ad pracuje liniowo.
Przystosowane są one w zasadzie do dokład- wyżej 20MHz. Wiąże się to z koniecznością Korzystanie z przystawki jest bardzo pro-
nych pomiarów cewek o indukcyjnoÅ›ci kilku- wyznaczenia nowych wartoÅ›ci Cw. ste. IndukcyjnoÅ›ci 5µH odpowiada napiÄ™cie
set mikrohenrów. Z tego też wzglÄ™du w warun- wyjÅ›ciowe 5mV i odpowiednio, 500µH -
kach laboratoryjnych korzysta się z drogich 500mV. W przypadku bezpośredniego
(ale i dokładnych) mostków RLC, które za- zwarcia zacisków Lx napięcie wyjściowe
pewniają pomiar cewek od części nH aż po H. jest zbliżone do zera (przy rozwarciu wyno-
Do pomiarów indukcyjności cewek si około 2,7V).
w warunkach amatorskich proponujemy wy- Podczas testowania przystawki zostały
konanie prostej przystawki dołączanej albo wykorzystane multimetry cyfrowe, które
do posiadanego miliwoltomierza, albo do mają bardzo dużą rezystancję wejściową.
miernika częstotliwości. Po dołączeniu multimetru analogowego
wskazania będą obarczone bardzo dużym
Metoda bezpośrednia błędem.
z generatorem Powiększenie zakresu pomiarowego
Jak wiemy, częstotliwość każdego generato- przystawki można uzyskać przez zmniej-
ra LC, niezależnie od jego konstrukcji, zale- Rys. 5 szenie częstotliwości generatora oraz
ży od indukcyjności i wypadkowej pojemno- zmniejszenie stałej czasowej układu, czyli
Rys. 6
ści widzianej przez końcówki cewki. przez zmianę wartości rezystorów
Mierząc częstotliwość wyjściową gene- (wiąże się to z koniecznością zastoso-
ratora, można wyliczyć indukcyjność wania dodatkowego przełącznika).
cewki (oczywiście znając pojemność Czytelnikom, którzy chcieliby okre-
wejściową układu generatora). ślać cewki o bardzo małej indukcyjno-
Przykładowy schemat ideowy takiego ści, można polecić przystawkę działają-
generatora jest pokazany na rysunku 5. cÄ… za pomocÄ… metody rezonansowej.
Na tranzystorze T1 jest skonstruowany Przedstawiono na rysunku 7 schemat
zasadniczy generator, zaś na tranzystorze miernika umożliwia określenia induk-
T2 separator w postaci wtórnika emitero- cyjnoÅ›ci cewki z zakresu 0,05...1µH.
wego. Ten prosty układ składa się z wysoko-
Częstotliwość wyjściowa układu za- stabilnego generatora wysokiej często-
leży od pojemności wewnętrznej przy- tliwości, równoległego obwodu pomia-
stawki (Cw). rowego oraz wskaz
nika rezonansu.
Pojemność wewnętrzną układu można Układ z rysunku 6 jest skonstruowany Jako generator w.cz. jest zastosowany ge-
wyznaczyć z poniższej procedury: w oparciu o cztery bramki Schmitta, wcho- nerator scalony o częstotliwości 50MHz.
- do zacisków przystawki należy podłączyć dzące w skład układu scalonego 74HC132. Właśnie taka częstotliwość umożliwia pomiar
cewkÄ™ o nieznanej indukcyjnoÅ›ci i zmierzyć Bramka 1 z elementami RC tworzy generator cewek o indukcyjnoÅ›ci nawet poniżej 0,2µH.
częstotliwość wyjściową f1 [MHz] fali prostokątnej. Wartość rezystora została Dodatkowy obwód rezonansowy z cewką
- równolegle do uzwojeÅ„ cewki podÅ‚Ä…czyć kon- tak dobrana, aby czÄ™stotliwość generatora 0,6µH i trymerem 25pF sÅ‚uży do poprawie-
densator o znanej pojemności, np. C = 100pF wynosiła około 50kHz. Bramka 2 stanowi se- nia kształtu sygnału wyjściowego 50MHz.
i zmierzyć częstotliwość wyjściową f2 [MHz] parator - układ formowania sygnału genera- Obwód pomiarowy jest złożony ze zmien-
- potrzebną pojemność wejściową przystaw- tora. Zasadnicze właściwości bramki Schmit- nego kondensatora wzorcowego o maksy-
ki [pF] wyliczyć ze wzoru: ta zostały wykorzystane w bramce 3. Na jed- malnej wartości 250pF i indukcyjności mie-
C no z jej wejść jest podany przebieg piłok- rzonej Lx.
Cw =
2
f
1
- 1 ształtny uformowany z przebiegu prostokąt- Wskaz
nik pomiarowy tworzy detektor
( )
f
2
nego po przejściu przez układ różniczkujący, w.cz. w postaci podwajacza napięcia z dio-
Indukcyjność dołączonej cewki można zestawiony z elementów R2Lx. Przełączenie dami germanowymi D1 D2 z dołączonym
wyliczyć ze wzoru: bramki 74HC132 następuje z chwilą przekro- mikroamperomierzem, a nawet dowolnym
czenia poziomu wejściowego 1,8V (zmiana posiadanym multimetrem.
25330
Lx =
2
sygnału z  0 na  1 ) i przy 3V (przy zmia- Po zmontowaniu układu należy ustawić
f * Cw
1
Do przybliżonego wyznaczania indukcyj- nie sygnału z  1 na  0 ). Bramka 4 odwraca trymer na maksymalny sygnał w.cz., a następ-
ności na podstawie zmierzonej częstotliwo- fazy sygnałów wyjściowych bramki 3. Czas nie wyskalować oś kondensatora zmiennego
Elektronika dla Wszystkich
21
Podstawy
w wartościach indukcyjności. Skalowanie Czyli jeżeli maksymalne wychylenie densator o zmiennej pojemności zaopatrzony
oraz pomiar polega na dostrojeniu generatora wskaz
nika przypadnie dla pojemności kon- w podziałkę częstotliwości. Można tu wyko-
do obwodu pomiarowego na maksymalne densatora 10pF, będziemy mieli do czynienia rzystać kondensator obrotowy w obudowie
wychylenie wskaz
nika pomiarowego, czyli z indukcyjnoÅ›ciÄ… 1µH i odpowiednio, dla plastikowej o pojemnoÅ›ci okoÅ‚o 200pF (jed-
do stanu rezonansu elementów Lx 50pF-0,2µH, 100pF-0,1µH... na sekcja agregatu AM). Po generatorze na-
i C (250pF). Po wyskalowaniu należy jeszcze upewnić stępuje prostownik w.cz. w postaci podwaja-
Najłatwiej będzie nanieść podziałkę ma- się, czy miernik działa prawidłowo, dołącza- cza napięcia, a następnie wskaz
nik prÄ…du sta-
jąc kilka wzorcowych indukcyjności jąc kilka cewek o małych wartościach induk- łego w postaci mikroamperomierza.
0,05...1µH. Jeżeli ktoÅ› ma miernik pojemno- cyjnoÅ›ci stosowanych w zakresach VHF. Jeżeli obwód rezonansowy z cewkÄ…
ści, może najpierw nanieść wstępną skalę Eksperymentalne cewki można wykonać sa- L (oczywiście przy zasilaniu układu) zosta-
w wartościach pojemności kondensatora memu poprzez nawinięcie emaliowanym nie sprzęgnięty z innym obwodem o iden-
zmiennego, a potem za pomocą przekształco- drutem miedzianym o średnicy 1mm (DNE tycznej częstotliwości rezonansowej, to
nego wzoru wyliczyć ostateczne wartości in- 1) na ołówku (średnica około 7mm): wskaz
nik miernika pokaże spadek wychyle-
dukcyjności i nanieść napisy. 50nH-2 zwoje, 100nH-3 zwoje, 200nH-7 nia wskazówki dołączonego miernika - tak
Przyjmując częstotliwość rezonansową zwojów, 300nH-10 zwojów... zwany  dip . Dzieje się to na skutek tego, że
50MHz i znając pojemność kondensatora Na zakończenie warto przypomnieć jeden przy zgodności obydwu częstotliwości bada-
w pF można wyznaczyć indukcyjność w µH z najbardziej uniwersalnych przyrzÄ…dów, ny obwód pobiera część energii z obwodu
z uproszczonego wzoru: czyli TDO. generatora, powodujÄ…c zmniejszenie ampli-
Lx = 10/C TDO to skrót od angielskiej nazwy Trans- tudy sygnału generatora.
Dip-Oscillator (odpowie- Przy eksperymentalnym dobieraniu licz-
dnik GDO, czyli Grid-Dip- by zwojów można posłużyć się odbiornikiem
Oscylator) i bywa często na- radiowym z odpowiednim zakresem często-
zywany po prostu  dipme- tliwości.
trem . Zakres pomiarowy Trzeba pamiętać, że maksymalna wartość
TDO zależy od liczby wyko- częstotliwości występuje przy minimalnej
nanych cewek wzorcowych, pojemności kondensatora zmiennego (wy-
zaś dokładność pomiarów - kręconym rotorze), zaś minimalna - przy ma-
od precyzji w naniesieniu ksymalnej pojemności kondensatora zmien-
skali, a także od wprawy nego (wkręconym rotorze).
użytkownika. W celu określenia indukcyjności cewki
Rys. 7
Na rysunku 7 zamieszczono schemat należy końcówki Lx połączyć z kondensato-
jednego z najprostszych układów wykona- rem o znanej pojemności C, a następnie okre-
Rys. 8
nych z zastosowaniem łatwych do zdoby- ślić częstotliwość rezonansową tak powstałe-
cia podzespołów. go obwodu LC.
Choć na łamach pisma były już opisy- Indukcyjność wyliczamy ze wzoru (5).
wane podobne urządzenia, to warto przy- Mam nadzieję, że w powyższym artykule
pomnieć, że zasadniczym elementem urzą- udało mi się choć częściowo odpowiedzieć
dzenia jest generator wykonany w ukła- na pytanie, jak określić indukcyjność cewek
dzie Hartleya na tranzystorze BC547. lub ile nawinąć zwojów, aby uzyskać
Układ taki charakteryzuje się pewną pracą potrzebną wartość indukcyjności.
w szerokim zakresie częstotliwości.
Wskład obwodu rezonansowego wchodzi
wymienna nieekranowana cewka L umie-
szczona na zewnÄ…trz obudowy oraz kon- Andrzej Janeczek
Elektronika dla Wszystkich
22