Konstrukcja symboli wydzieleń
Konstrukcja symboli wydzieleń
geologicznych
geologicznych
Symbole stosowane na mapach
Symbole stosowane na mapach
informują nas o wieku, genezie i litologii
informują nas o wieku, genezie i litologii
wydzielonych na mapie utworów.
wydzielonych na mapie utworów.
wydzielonych na mapie utworów.
wydzielonych na mapie utworów.
Symbol złożony jest ze znaków cyfrowych i literowych.
Symbol złożony jest ze znaków cyfrowych i literowych.
Konstrukcja symboli
Konstrukcja symboli
wydzieleń geologicznych
wydzieleń geologicznych
Dużą literą - położoną centralnie, oznacza się system
(okres) geologiczny.
wapienie żywetu
wapienie żywetu
Ze względu na specyfikę utworów czwartorzędowych
przyjęto odrębne zasady konstrukcji symboli dla
odrębne zasady konstrukcji symboli dla
wydzieleń czwartorzędu i dla wydzieleń starszych
wydzieleń czwartorzędu i dla wydzieleń starszych
Konstrukcja symboli
Konstrukcja symboli
wydzieleń czwartorzędowych
wydzieleń czwartorzędowych
W przypadku konstrukcji wydzieleń czwartorzędowych:
- po lewej stronie dużej litery Q  geneza i litologia
- po prawej stronie dużej litery Q - dokładny wiek
Konstrukcja symboli
Konstrukcja symboli
wydzieleń czwartorzędowych
wydzieleń czwartorzędowych
m
Konstrukcja symboli
Konstrukcja symboli
wydzieleń starszych od Q
wydzieleń starszych od Q
W przypadku konstrukcji symboli wydzieleń starszych od
wydzieleń starszych od
czwartorzędu
czwartorzędu, prawa strona symbolu, oprócz znaków cyfrowych i
literowych, bliżej określających wiek, zawiera również znaki literowe
jednostek tektonicznych, serii oraz nazw lokalnych warstw.
W symbolach utworów starszych od czwartorzędu zazwyczaj nie
nie
określa się genezy skały.
określa się genezy skały.
Konstrukcja symboli
Konstrukcja symboli
wydzieleń geologicznych
wydzieleń geologicznych
T
Tk
mc
Tw
w
De
do
Objaśnienia wydzieleń
Objaśnienia wydzieleń
geologicznych
geologicznych
Konstrukcja kolumny  cegiełek
ustawianych w kolejności
stratygraficznej - od
najstarszych u dołu do
najmłodszych u góry.
Każda  cegiełka o rozmiarze
Każda  cegiełka o rozmiarze
rozmiarze
rozmiarze
1 x 2 cm 
1 x 2 cm zawiera oprócz
barwy wydzielenia również
jego symbol.
Wiek i kolejność wydzieleń
Wiek i kolejność wydzieleń
ustala się na podstawie
biostratygrafii, litostratygrafii,
superpozycji i morfostratygrafii
(w obrębie wydzieleń
czwartorzędowych)
Wydzielenia podwójne
Wydzielenia podwójne
Wydzielenia podwójne umieszcza się w  cegiełce piętrowej ,
Wydzielenia podwójne umieszcza się w  cegiełce piętrowej ,
z prawej strony obok wydzielenia głównego.
z prawej strony obok wydzielenia głównego.
Zasadę tą ilustruje przykład:
Zasadę tą ilustruje przykład:
gdzie:
gdzie:
p/g  piaski deluwialne na glinie zwałowej
glinie zwałowej
p/w  piaski deluwialne na wapieniach
wapieniach
p/mc  piaski deluwialne na mułowcach
mułowcach
Brak prawego dolnego indeksu przy Q oznacza, że wydzielenie to
umieszczone jest w tzw. czwartorzędzie nierozdzielonym
Metody zapisu pomiarów położenia
Metody zapisu pomiarów położenia
warstwy w przestrzeni
warstwy w przestrzeni
W praktyce geologicznej stosujemy dwa rodzaje zapisów:
trójczłonowy i dwuczłonowy
trójczłonowy i dwuczłonowy
I. Zapis trójczłonowy (I metoda):
I. Zapis trójczłonowy (I metoda):
45/58/SE
45/58/SE
45/58/SE
45/58/SE
azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia
azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia
II. Zapis dwuczłonowy (II metoda):
II. Zapis dwuczłonowy (II metoda):
135/58
135/58
azymut kierunku nachylenia / upad
azymut kierunku nachylenia / upad
Zapis trójczłonowy
Zapis trójczłonowy
azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia
azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia
Przykład 30/70/SE
Przykład: 30/70/SE
1. Rysujemy prostokątny układ
1. Rysujemy prostokątny układ
współrzędnych z zaznaczonymi
współrzędnych z zaznaczonymi
wartościami kątowymi 0o, 90o,
wartościami kątowymi 0o, 90o,
180o, 270o.
180o, 270o.
2. Odmierzamy kąt 30o od osi
2. Odmierzamy kąt 30o od osi
pionowej i rysujemy prostą,
pionowej i rysujemy prostą,
reprezentującą linię biegu o
reprezentującą linię biegu o
reprezentującą linię biegu o
reprezentującą linię biegu o
azymucie 30o , przechodzącą
azymucie 30o , przechodzącą
przez środek układu
przez środek układu
współrzędnych.
współrzędnych.
3. Prostopadle do wyznaczonej
3. Prostopadle do wyznaczonej
prostej rysujemy krótką kreskę
prostej rysujemy krótką kreskę
zgodnie z ogólnym kierunkiem
zgodnie z ogólnym kierunkiem
nachylenia warstwy; na jej końcu
nachylenia warstwy; na jej końcu
zaznaczamy wartość kąta upadu.
zaznaczamy wartość kąta upadu.
Zapis dwuczłonowy
Zapis dwuczłonowy
azymut kierunku nachylenia / upad
azymut kierunku nachylenia / upad
Przykład 45/60
Przykład: 45/60
1. Rysujemy prostokątny układ
1. Rysujemy prostokątny układ
współrzędnych z zaznaczonymi
współrzędnych z zaznaczonymi
wartościami kątowymi 0o, 90o,
wartościami kątowymi 0o, 90o,
180o, 270o.
180o, 270o.
2. Odmierzamy kąt 45o od osi
2. Odmierzamy kąt 45o od osi
pionowej i rysujemy krótką
pionowej i rysujemy krótką
kreskę od środka układu
kreskę od środka układu
kreskę od środka układu
kreskę od środka układu
współrzędnych, reprezentującą
współrzędnych, reprezentującą
azymut kierunku nachylenia 45o.
azymut kierunku nachylenia 45o.
3. Na końcu kreski zaznaczamy
3. Na końcu kreski zaznaczamy
wartość kąta upadu 60o
wartość kąta upadu 60o
4. Prostopadle do kreski rysujemy
4. Prostopadle do kreski rysujemy
prostą przechodzącą przez
prostą przechodzącą przez
środek układu współrzędnych,
środek układu współrzędnych,
reprezentująca linię biegu.
reprezentująca linię biegu.
Przykłady
Przykłady
Zapis dwuczłonowy:
Zapis dwuczłonowy:
135/58
135/58
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
45/58/SE lub
45/58/SE lub
225/58/SE
225/58/SE
Przykłady
Przykłady
Zapis dwuczłonowy:
Zapis dwuczłonowy:
90/15
90/15
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
0/15/E lub
0/15/E lub
360/15/E lub
360/15/E lub
180/15/E
180/15/E
Przykłady
Przykłady
Zapis dwuczłonowy:
Zapis dwuczłonowy:
200/50
200/50
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
110/50/SW lub
110/50/SW lub
290/50/SW
290/50/SW
Przykłady
Przykłady
Zapis :
Zapis :
X/0
X/0
Przykłady
Przykłady
Zapis dwuczłonowy:
Zapis dwuczłonowy:
140/90 lub
140/90 lub
320/90
320/90
Zapis trójczłonowy:
Zapis trójczłonowy:
50/90/X lub
50/90/X lub
230/90/X
230/90/X
Granice geologiczne
Granice geologiczne
Mapa geologiczna przedstawia budowę geologiczną jakiegoś
Mapa geologiczna przedstawia budowę geologiczną jakiegoś
obszaru za pomocą granic geologicznych.
obszaru za pomocą granic geologicznych.
Granice geologiczne są wynikiem przecięcia się, czyli
Granice geologiczne są wynikiem przecięcia się, czyli
intersekcji, powierzchni utworów geologicznych z
intersekcji, powierzchni utworów geologicznych z
powierzchnią terenu (lub inną powierzchnią wgłębną).
powierzchnią terenu (lub inną powierzchnią wgłębną).
Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami
Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami
Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami
Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami
intersekcyjnymi, a obraz ich przebiegu w terenie lub na mapie
intersekcyjnymi, a obraz ich przebiegu w terenie lub na mapie
 obrazem intersekcyjnym.
 obrazem intersekcyjnym.
LINIA INTERSEKCYJNA  linia powstała z przecięcia
LINIA INTERSEKCYJNA  linia powstała z przecięcia
powierzchni geologicznej z powierzchnią terenu lub inną ściśle
powierzchni geologicznej z powierzchnią terenu lub inną ściśle
określoną powierzchnią wgłębną
określoną powierzchnią wgłębną
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren POZIOMY  gdzie rzez
ba terenu nie ma wpływu na przebieg linii intersekcyjnych
Teren POZIOMY  gdzie rzez
ba terenu nie ma wpływu na przebieg linii intersekcyjnych
warstwy poziome  budowa płytowa
warstwy poziome  budowa płytowa
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren POZIOMY
Teren POZIOMY
warstwy nachylone  budowa monoklinalna
warstwy nachylone  budowa monoklinalna
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren POZIOMY
Teren POZIOMY
warstwy pionowe
warstwy pionowe
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren POZIOMY
Teren POZIOMY
warstwy sfałdowane  budowa fałdowa
warstwy sfałdowane  budowa fałdowa
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren URZEy
BIONY gdzie rzez
ba terenu wpływu na przebieg linii intersekcyjnych
Teren URZEy
BIONY gdzie rzez
ba terenu wpływu na przebieg linii intersekcyjnych
warstwy poziome  budowa płytowa
warstwy poziome  budowa płytowa
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren URZEy
BIONY
Teren URZEy
BIONY
warstwy nachylone  budowa monoklinalna
warstwy nachylone  budowa monoklinalna
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren URZEy
BIONY - warstwy pionowe
Teren URZEy
BIONY - warstwy pionowe
Intersekcja warstw
Intersekcja warstw
Teren URZEy
BIONY - warstwy sfałdowane
Teren URZEy
BIONY - warstwy sfałdowane
Wyznaczanie parametrów warstwy na
Wyznaczanie parametrów warstwy na
podstawie dwóch biegów
podstawie dwóch biegów
Aby wykreślić linię biegu na
Aby wykreślić linię biegu na
podstawie linii intersekcyjnej,
podstawie linii intersekcyjnej,
należy znalez
ć 2 punkty
należy znalez
ć 2 punkty
przecięcia jednej linii
przecięcia jednej linii
intersekcyjnej z poziomicą
intersekcyjnej z poziomicą
terenową o tej samej wartości.
terenową o tej samej wartości.
60
Przez połączenia tych punktów
Przez połączenia tych punktów
Przez połączenia tych punktów
Przez połączenia tych punktów
otrzymujemy bieg warstwy lub
otrzymujemy bieg warstwy lub
inaczej poziomicę strukturalną,
inaczej poziomicę strukturalną,
60
leżącą na wysokości poziomicy
leżącą na wysokości poziomicy
terenowej wyznaczającej punkty
terenowej wyznaczającej punkty
przecięcia.
przecięcia.
Poziomica strukturalna  linia
Poziomica strukturalna  linia
łącząca punkty leżące na danej
łącząca punkty leżące na danej
powierzchni geologicznej i na
powierzchni geologicznej i na
linia intersekcyjna
linia intersekcyjna
określonej wysokości względem
określonej wysokości względem
poziomu odniesienia
poziomu odniesienia
Wyznaczanie parametrów warstwy na
Wyznaczanie parametrów warstwy na
podstawie dwóch biegów
podstawie dwóch biegów
Następnie należy znalez
ć dwa
Następnie należy znalez
ć dwa
punkty przecięcia tej samej linii
punkty przecięcia tej samej linii
intersekcyjnej z poziomicą
intersekcyjnej z poziomicą
terenową o innej wartości i
terenową o innej wartości i
połączyć je, otrzymując bieg tej
połączyć je, otrzymując bieg tej
samej płaszczyzny na innej
samej płaszczyzny na innej
wysokości.
wysokości.
60
Najkrótsza odległość między
Najkrótsza odległość między
tymi poziomicami
tymi poziomicami
d
d
60
strukturalnymi, mierzona w
strukturalnymi, mierzona w
kierunku prostopadłym do nich
kierunku prostopadłym do nich
h
stanowi tzw. moduł
stanowi tzw. moduł
intersekcyjny oznaczony
intersekcyjny oznaczony 80
symbolem d
symbolem d
Różnica wysokości (w skali
Różnica wysokości (w skali
linia intersekcyjna
linia intersekcyjna
mapy) pomiędzy wyznaczonymi
mapy) pomiędzy wyznaczonymi
poziomicami strukturalnymi
poziomicami strukturalnymi
oznaczona jest symbolem h
oznaczona jest symbolem h
(cięcie warstwicowe)
(cięcie warstwicowe)
Wyznaczanie parametrów warstwy na
Wyznaczanie parametrów warstwy na
podstawie dwóch biegów
podstawie dwóch biegów
Znając wartości d i h można ze
Znając wartości d i h można ze
wzoru obliczyć kąt upadu
wzoru obliczyć kąt upadu
warstwy z poniższego wzoru:
warstwy z poniższego wzoru:
60
ą
ą
ą
ą
lub też wartość kąta upadu
lub też wartość kąta upadu
lub też wartość kąta upadu
lub też wartość kąta upadu
można zmierzyć kątomierzem 
można zmierzyć kątomierzem 
d
d
z rysunku
z rysunku
60
Skala 1 cm 10 m
h
h [m]
h
80
40
20
h
h
ą
0
d
d
Upad warstwy zgodny z
Upad warstwy zgodny z
kierunkiem nachylenia stoku
kierunkiem nachylenia stoku
Upad warstwy przeciwny do
Upad warstwy przeciwny do
kierunku nachylenia stoku
kierunku nachylenia stoku
Upad warstwy pionowej
Upad warstwy pionowej
Upad warstwy poziomej
Upad warstwy poziomej
Warstwa  podstawowa forma występowania skład osadowych, powstała w
Warstwa  podstawowa forma występowania skład osadowych, powstała w
wyniku nagromadzenia elementów mineralnych i organicznych na powierzchni
wyniku nagromadzenia elementów mineralnych i organicznych na powierzchni
skorupy ziemskiej.
skorupy ziemskiej.
Warstwa ograniczona jest
Warstwa ograniczona jest
płaszczyznami stropu i spągu.
płaszczyznami stropu i spągu.
Strop  powierzchnia warstwy,
Strop  powierzchnia warstwy,
oddzielająca ją od warstwy
oddzielająca ją od warstwy
bezpośrednio młodszej
bezpośrednio młodszej
Spąg  powierzchnia warstwy,
Spąg  powierzchnia warstwy,
oddzielająca ją od warstwy
oddzielająca ją od warstwy
oddzielająca ją od warstwy
oddzielająca ją od warstwy
bezpośrednio starszej.
bezpośrednio starszej.
Jeżeli na warstwach starszych leżą warstwy młodsze, mówimy o normalnym
Jeżeli na warstwach starszych leżą warstwy młodsze, mówimy o normalnym
następstwie warstw. Strop warstwy jest wówczas jej górną granicą, a spąg 
następstwie warstw. Strop warstwy jest wówczas jej górną granicą, a spąg 
dolną.
dolną.
Jeżeli w wyniku ruchów tektonicznych warstwy młodsze znajdą się pod
Jeżeli w wyniku ruchów tektonicznych warstwy młodsze znajdą się pod
warstwami starszymi  następstwo warstw będzie odwrócone (niezgodność
warstwami starszymi  następstwo warstw będzie odwrócone (niezgodność
zalegania warstw)
zalegania warstw)
Parametry charakteryzujące warstwę
Parametry charakteryzujące warstwę
Wychodnia  obszar występowania warstwy na powierzchni terenu
Wychodnia  obszar występowania warstwy na powierzchni terenu
Miąższość rzeczywista  grubość warstwy, mierzona prostopadle do stropu i spągu
Miąższość rzeczywista  grubość warstwy, mierzona prostopadle do stropu i spągu
Miąższość pozorna  odległość między stropem a spągiem warstwy, mierzona pod
Miąższość pozorna  odległość między stropem a spągiem warstwy, mierzona pod
kątem innym niż 90o
kątem innym niż 90o
Miąższość pozorna jest zawsze większa od miąższości rzeczywistej
Miąższość pozorna jest zawsze większa od miąższości rzeczywistej
Gdy miąższość warstwy jest zmienna oblicza się miąższość średnia.
Gdy miąższość warstwy jest zmienna oblicza się miąższość średnia.
Formy fałdu
Formy fałdu
Fałd  wygięcie warstwy, ławicy lub innego
pierwotnie płaskiego elementu
strukturalnego wytworzone wtórnie
Formy fałdu: antyklina i synklina
Antyklina
Antyklina  zawierająca utwory starsze w
jądrze
Synklina
Synklina  zawierające utwory młodsze w
jądrze
Synklina i antyklina
Synklina i antyklina
Synklina i antyklina
Synklina i antyklina
Antyklina Synklina
Antyklina Synklina
zawierająca utwory starsze w jądrze zawierające utwory młodsze w jądrze
Klasyfikacja fałdów
Klasyfikacja fałdów
FAA
D STOJ
CY
FAA
D STOJ
CY
FAA
D STOJ
CY
FAA
D STOJ
CY
FAA
D POCHYLONY
FAA
D POCHYLONY
FAA
D POCHYLONY
FAA
D POCHYLONY
FAA
D OBALONY
FAA
D OBALONY
FAA
D OBALONY
FAA
D OBALONY
FAA
D IZOKLINALNY
FAA
D IZOKLINALNY
FAA
D IZOKLINALNY
FAA
D IZOKLINALNY
Obraz kartograficzny różnych typów fałdów
Obraz kartograficzny różnych typów fałdów
Analiza znaków biegu i upadu warstw
Analiza znaków biegu i upadu warstw
Jaka forma fałdu? synklina czy antyklina?
Jaka forma fałdu? synklina czy antyklina?
Antyklina Synklina
Antyklina Synklina
Analiza litostratygraficzna synkliny
Analiza litostratygraficzna synkliny
pc wme do wpe do wme pc
C1
D3
D2
D1
Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d
Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d
Wyznaczyć moduł
Wyznaczyć moduł
Wyznaczyć moduł
Wyznaczyć moduł
intersekcyjny dla
intersekcyjny dla
dwóch kątów upadu
dwóch kątów upadu
warstw  kąty
warstw  kąty
odczytać z mapy
odczytać z mapy
Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d
Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d
Wyznaczyć moduł intersekcyjny dla kątów 12 i 19o
Wyznaczyć moduł intersekcyjny dla kątów 12 i 19o
skala mapy 1: 10 000
1: 10 000
czyli 1 cm na mapie  100 m w terenie
h
h [m]
h = 10 m - czyli na mapie to ....
40
40
20
10 h
h
h
ą
10 h 1 cm
10 h 1 cm
0
ą
0
d
d
10 d
10 d
Rysunki (modułu) na odwrocie mapy
Ramka na odwrocie mapy o szerokości
5 mm + tabelka
 taka sama jak ostatnio
Wykreślanie orientacji osi struktury
Wykreślanie orientacji osi struktury
oś antykliny
oś synkliny
Wyznaczanie orientacji osi struktury
Wyznaczanie orientacji osi struktury
Bieg obu warstw nie jest równoległy (poziomice strukturalne zachodzą na siebie)
Bieg obu warstw nie jest równoległy (poziomice strukturalne zachodzą na siebie)
1140 Kierunek upadu
warstwy
1130
1120
1110 1120 1130
1110
N
N
h x 2
h x 2
h x 2
h x 2
w skali mapy = 2 mm
w skali mapy = 2 mm
C
C
B A
B A
ą = 272o
d x 2
d x 2
ą = & o
1110
S: & ../kąt zapadania
S: & ../kąt zapadania
1120
1130
S: 272/2
S: 272/2
1140
orientacja (kierunek) struktury/ kąt zapadania
skala mapy 1: 10 000 cięcie warstwicowe h = 10 m
skala mapy 1: 10 000 cięcie warstwicowe h = 10 m
Wyznaczanie orientacji osi struktury
Wyznaczanie orientacji osi struktury
Bieg obu warstw jest równoległy (poziomice strukturalne nie zachodzą na siebie)
Bieg obu warstw jest równoległy (poziomice strukturalne nie zachodzą na siebie)
Kierunek upadu
warstwy
d = 3 mm
19
odl. 2 x h
2 x h
(co 20 m  co 2 mm na mapie)
1190
1180
d = 5 mm
1170
N
N
pkt. I/8
pkt. I/8
pkt. I/8
pkt. I/8
1160
1160
1160
1160
1160 m n.p.m.
pkt. I/6
pkt. I/6
1150 m n.p.m.
1140
1150
ą = 52o
12
1160
1170
S: 52/0
S: 52/0
skala mapy 1: 10 000 cięcie warstwicowe h = 10 m
skala mapy 1: 10 000 cięcie warstwicowe h = 10 m co w skali mapy = 1 mm