PRAWO PRACY
Wyk"ad 4
dr Monika G"adoch
Sposoby zmiany treĘci umowy o prac´
Jednostronne Zmiana
Dwustronne
z mocy prawa
(dla pracodawcy)
Porozumienie Automatyzm
zmieniajÄ…ce ustawowy
Przeniesienie do innej
Wypowiedzenie Czasowe powierzenie
pracy ze wzgl´du na
zmieniajÄ…ce innej pracy
zdrowie pracownika
1. Przestój 1. CiąŻa pracownicy
2. Czasowe oddelegowanie 2. Zatrudnianie m"odocianego
przy pracy zagraŻającej jego
zdrowiu
3. Stwierdzenie u pracownika
objawów powstania choroby
zawodowej i in.
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Porozumienie zmieniajÄ…ce
1. nie wymienione wyraęnie w kodeksie pracy  wyk"adnia a maiori ad minus:
skoro wolno rozwiÄ…zaç stosunek pracy na mocy porozumienia stron
(art. 30 ż 1 pkt 1 kp) to tym bardziej moÅ»na w tym trybie zmieniç warunki
umowy
2. strony mogÄ… dowolnie zmieniaç treĘç stosunku pracy z zastrzeÅ»eniem art. 18 kp
3. stosuje si´ przepisy dotyczÄ…ce wad oĘwiadczeÅ‚
woli
4. moÅ»e byç dokonane w dowolnej formie (jeÅ»eli na korzyĘç pracownika, nawet
w formie dorozumianej)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Wypowiedzenie zmieniajÄ…ce
Wypowiedzenie warunków pracy i p"acy (art. 42 ż 1-3 kp)
1. jednostronna czynnoĘç prawna pracodawcy
2. zmieniajÄ…ca na niekorzyĘç warunki umowy
3. dokonywana w formie pisemnej
4. sk"ada si´ z 2 elementów :
 wypowiedzenie starych warunków
 propozycja nowych
5. podlegajÄ… jedynie warunki pracy i p"acy o charakterze istotnym
6. stosuje si´ przepisy o wypowiedzeniu (definitywnym) umowy o prac´:
a) przy wypowiadaniu warunków umowy o prac´ na czas nieokreĘlony naleÅ»y wskazaç
uzasadnionÄ… przyczyn´ zmiany
b) przy wypowiadaniu warunków umowy o prac´ na czas nieokreĘlony zamiar zmiany naleÅ»y
skonsultowaç z organizacjÄ… zwiÄ…zkowÄ…
(w okolicznoĘciach okreĘlonych w art. 232 kp oraz w art. 38 kp)
c) naleÅ»y pouczyç pracownika o prawe odwo"ania si´ do sÄ…du pracy w terminie 7 dni
d) naleÅ»y pouczyç pracownika o prawie odmowy przyj´cia nowych warunków
e) obowiÄ…zujÄ… zakazy wypowiadania umów (ze wzgl´du na rodzaj umowy oraz osob´ pracownika
wyjątek art. 24113 ż 2 zd.2 kp)
7. pracownik do po"owy okresu wypowiedzenia umowy (jeŻeli zosta" o tym pouczony) lub do koł
ca
okresu wypowiedzenia (przy braku pouczenia) ma prawo odmówiç przyj´cia nowych warunków
8. odmowa przyj´cia nowych warunków powoduje rozwiÄ…zanie umowy za wypowiedzeniem
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Orzeczenia:
 Zmiana warunków pracy polegająca wy"ącznie na zmianie nazwy stanowiska, przy zachowaniu
innych warunków pracy i p"acy, mieĘci si´ w ramach pracowniczego podporzÄ…dkowania i nie
wymaga wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 KP). JeŻeli jednak strony zgodnie traktują
takÄ… zmian´ jako element podmiotowo istotny (np. gdy nazwa implikuje prestiÅ» stanowiska),
to moÅ»e ona wymagaç wypowiedzenia warunków pracy .
(wyrok SN z dnia 7.09.1999, I PKN 265/99, OSNAP 2001/1/17)
 Odmowa przyj´cia zaproponowanych warunków pracy lub p"acy (art. 42 ż 3 zdanie pierwsze
KP) powoduje, Å»e umowa o prac´ rozwiÄ…zuje si´ z up"ywem okresu wypowiedzenia, niezaleÅ»nie
od intencji pracownika .
(wyrok SN z dnia 16.06.1999,I PKN 116/99, OSNAP 2000/17/645)
 Ustalenie, czy zmiana warunków pracy dokonana jednostronnie przez pracodawc´ by"a
niekorzystna dla pracownika, wymaga uwzgl´dnienia równieÅ» tego jak pracownik jÄ… odczuwa" .
(wyrok SN z dnia 21.05.1999, I PKN 88/99, OSNAP 2000/15/586)
 Wyk"adnia art. 42 ż 3 KP nie daje podstaw do przyj´cia, Å»e odwo"anie z"oÅ»one przez
pracownika do sÄ…du pracy od wypowiedzenia zmieniajÄ…cego warunki pracy oznacza odmow´
przyj´cia zaproponowanych nowych warunków pracy .
(wyrok SN z dnia 22.07.1998, I PKN 254/98, OSNAP 1999/16/514)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Czasowe powierzenie innej pracy
A) przestój (art. 81ż 1-4 kp)
1. poj´cie przestoju  zdarzenie nieoczekiwane, nieprzewidziane przez pracodawc´,
majÄ…ce charakter przejĘciowy, choç nieograniczony czasowo, uniemoÅ»liwiajÄ…ce
Ęwiadczenie pracy przez pracownika (mogÄ…ce powstaç takÅ»e z winy pracownika).
Przyczyny przestoju mogÄ… mieç charakter techniczny (np. awaria maszyny,
brak dop"ywu energii) lub organizacyjny (np. brak wyposaŻenia pracownika
w narz´dzia pracy lub materia"y)
2. okres powierzenia innej pracy uzaleŻniony od czasu przestoju
3. praca musi odpowiadaç kwalifikacjom pracownika
4. wynagrodzenie za prac´ powierzonÄ… lub za gotowoĘç do Ęwiadczenia pracy,
nie niŻsze niŻ wynikające z osobistego zaszeregowania lub 60% wynagrodzenia,
z wyjątkiem gdy przestój nastąpi" z winy pracownika
B) czasowe oddelegowanie (art. 42 ż 4 kp)
dla zastosowania tej instytucji naleÅ»y spe"niç "Ä…cznie 4 przes"anki:
1. uzasadnione potrzeby pracodawcy
2. praca powierzona musi odpowiadaç kwalifikacjom pracownika
3. powierzenie pracy moÅ»e trwaç nie d"uÅ»ej niÅ» 3 miesiÄ…ce w roku kalendarzowym
4. wynagrodzenie nie moÅ»e byç niÅ»sze niÅ» poprzednio otrzymywane
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Orzeczenia:
 Powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy nie wymagającej Żadnych kwalifikacji
zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypowiedzenia warunków pracy
i p"acy stanowi naruszenie art. 42 ż 4 KP. Odmowa wykonywania takiej pracy
nie uzasadnia rozwiÄ…zania umowy o prac´ w trybie art. 52 ż 1 KP .
(wyrok SN z dnia 8.05.1997, I PKN 131/97, OSNAP 1998/6/178)
 Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy z przyczyn dotyczÄ…cych zak"adu pracy,
przys"ugujące pracownikowi za okres gotowoĘci do jej wykonywania (art. 81 ż 1 kp)
nie jest ograniczone czasowo .
(wyrok SN z dnia 17.05.1995, I PRN 12/95, OSNAP 1995/21/262)
 Przez innÄ… odpowiedniÄ… prac´ w rozumieniu art. 81 ż 3 kp, którÄ… zak"ad pracy powierza
pracownikowi na czas przestoju, naleÅ»y rozumieç prac´ odpowiadajÄ…cÄ… kwalifikacji
pracownika lub zbliÅ»onÄ… do jego kwalifikacji, którÄ… pracownik zdolny jest wykonywaç .
(wyrok SN z dnia 11.03.1980, I PR 7/80, LEX nr 14520)
 Pracownikowi, który z powodu zamieci ĘnieÅ»nej nie stawi" si´ do pracy, nie przys"uguje
- w Ęwietle art. 81 ż 1 kp - wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy .
(uchwa"a SN z dnia 19.06.1979, I PZP 20/79, LEX nr 52946)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Automatyzm ustawowy  zmiana z mocy prawa
Nast´puje niezaleÅ»nie od woli pracownika i pracodawcy w zwiÄ…zku
z wejĘciem w Życie korzystniejszych postanowieł
uk"adu zbiorowego pracy
lub powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy
art. 24113 ż 1 kp:  Korzystniejsze postanowienia uk"adu, z dniem jego
wejĘcia w Å»ycie, zast´pujÄ… z mocy prawa wynikajÄ…ce z dotychczasowych
przepisów prawa pracy warunki umowy o pac´ lub innego aktu
stanowiÄ…cego podstaw´ nawiÄ…zania stosunku pracy .
art. 18 ż 2 kp:  Postanowienia umów i aktów (na których powstaje stosunek pracy),
mniej korzystne dla pracownika niŻ przepisy prawa pracy są niewaŻne;
zamiast nich stosuje si´ odpowiednie przepisy prawa pracy .
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Sposoby ustania
stosunku pracy
RozwiÄ…zanie umowy o prac´
wygaĘni´cie stosunku pracy
(art. 30 ż 1 kp)
Dwustronne Jednostronne Inne
1. Za wypowiedzeniem 1. Z up"ywem czasu, 1. Ęmierç pracownika (art. 631 ż 1 kp)
Porozumienie
na który umowa
stron
2. Bez wypowiedzenia 2. Ęmierç pracodawcy (jeÅ»eli nie
zosta"a zawarta
nastÄ…pi" transfer przedsi´biorstwa)
2. Z dniem ukoł
czenia (art. 632 ż 1 kp)
pracy, dla której
3. up"yw 3-miesi´cznej nieobecnoĘci
wykonania umowa
pracownika z powodu tymczasowego
zosta"a zawarta
aresztowania (art. 66 ż 1 kp)
4. niezg"oszenie powrotu do pracodawcy
w ciÄ…gu 7 dni po ustaniu stosunku
pracy z wyboru (art. 74 kp)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Porozumienie stron
1. Korzystne dla obu stron stosunku pracy
2. MogÄ… zawieraç wszyscy pracownicy  takÅ»e chronieni (np. pracownice w ciÄ…Å»y)
3. Strony muszÄ… uzgodniç wol´ rozwiÄ…zania stosunku pracy oraz termin
rozwiÄ…zania umowy
4. Bez znaczenia jest przyczyna, dla której strony decydujÄ… si´ rozwiÄ…zaç umow´
5. Stosuje si´ przepisy dotyczÄ…ce wad oĘwiadczeÅ‚
woli (b"ąd, groęba)
Orzecznictwo :
 JeÅ»eli pracownik w piĘmie zawierajÄ…cym ofert´ rozwiÄ…zania umowy o prac´ za
porozumieniem stron oznaczy" dat´ tego rozwiÄ…zania, to nast´puje ono tylko w przypadku
z"oÅ»enia przez pracodawc´ do tego czasu oĘwiadczenia woli o przyj´ciu oferty
(wyrok SN z dnia 14.09.1998 r., I PKN 315/98, OSNAPiUS 1999, Nr 19, po. 617).
 Ustalenie rozwiÄ…zania umowy o prac´ na mocy porozumienia stron nie wyklucza
moŻliwoĘci rozwiązania tej umowy przed oznaczonym terminem w razie powstania
warunków do niezw"ocznego jej rozwiÄ…zania przez pracodawc´ (art. 52 i 53 kp)
lub przez pracownika (art. 55 kp)
(wyrok SN z dnia 15.12.2000 r., I PKN 162/2000, OSNAPiUS 2002, Nr 17, poz. 405)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Wypowiedzenie umowy o prac´
I. ObowiÄ…zki obu stron stosunku pracy
1. zachowanie okresów wypowiedzenia
2. forma pisemna
II. Dodatkowe obowiÄ…zki pracodawcy
1. przy wypowiadaniu umów na czas nieokreĘlony
1.1 uprzednia konsultacja zamiaru wypowiedzenia ze zwiÄ…zkami zawodowymi (art. 38 kp)
1.2 podanie uzasadnionej przyczyny
2. przestrzeganie zakazów wypowiadania umów
2.1 pracownicy w wieku przedemerytalnym (art. 39 kp)
2.2 pracownicy przebywający na urlopie lub podczas innej usprawiedliwionej nieobecnoĘci
(art. 41 kp)
2.3 kobiety w ciąŻy (art. 177 ż 1 kp)
2.4 pracownicy korzystający z urlopu macierzył
skiego (art. 177 ż 1 kp)
2.5 pracownicy korzystający z urlopu wychowawczego (od momentu z"oŻenia wniosku
o urlop) (art. 1861 kp)
2.6 pracownicy chronieni na mocy przepisów szczególnych (dzia"acze związkowi, spo"eczni
inspektorzy pracy, cz"onkowie europejskich rad zak"adowych, cz"onkowie rad pracowniczych,
przedstawiciele pracowników w radach nadzorczych, radni, pos"owie, senatorowie i in.)
3. pouczenie o terminie odwo"ania do sÄ…du pracy
dr Monika G"adoch Prawo pracy
art. 30 ż 4 kp:  W oĘwiadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu
umowy o prac´ zawartej na czas nie okreĘlony lub o rozwiÄ…zaniu umowy
o prac´ bez wypowiedzenia powinna byç wskazana przyczyna
uzasadniajÄ…ca wypowiedzenie lub rozwiÄ…zanie umowy .
Poj´cie przyczyny  uzasadnionej
1. przyczyna waŻna, donios"a, istotna
2. przyczyna rzeczywista (prawdziwa)
3. przyczyna konkretna (okreĘlona rzeczowo i jednoznacznie)
4. przyczyna zrozumia"a dla pracownika
5. przyczyna istniejÄ…ca w momencie dokonania wypowiedzenia
6. moÅ»na wskazaç kilka przyczyn
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Orzecznictwo:
 Podana przyczyna wypowiedzenia powinna byç dostatecznie skonkretyzowana i jasna przede
wszystkim dla adresata-pracownika
(uzasadnienie do wyroku SN z dnia 19.01.200, I PKN 481/99, OSNAP 2001/11/3131)
 Celem wprowadzenia obowiÄ…zku uzasadnienia wypowiedzenia umowy o prac´ jest nie tylko
zaspokojenie  ciekawoĘci pracownika co do przyczyn zwolnienia go z pracy, lecz g"ównie stworzenie
mu gwarancji, Å»e w ewentualnym sporze ocena zasadnoĘci wypowiedzenia mu umowy o prac´
b´dzie rozwaÅ»ana tylko w granicach przyczyn uj´tych w piĘmie do niego skierowanym
(uzasadnienie do wyroku SN z dnia 7.04.1999, I PKN 645/98, OSNAP 2000/11/420).
 Przepis art. 30 ż 4 kodeksu pracy wymaga podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie
umowy o prac´, a wi´c tej przyczyny, która w rzeczywistoĘci sprawi"a, Å»e pracodawca wypowiedzia"
umow´ o prac´, a nie tej, którÄ… poda" jedynie dla pozoru
(uzasadnienie do wyroku SN z 7.04.1997 r, I PKN 645/98, OSNAP 2000/11/420).
 Naruszeniem art. 30 ż 4 Kodeksu pracy jest takŻe wskazanie innej przyczyny, niŻ uzasadniająca
rozwiÄ…zanie umowy o prac´, a zatem podanie przyczyny nierzeczywistej. Podanie przyczyny pozornej
(nieprawdziwej, nierzeczywistej) jest równoznaczne z brakiem wskazania przyczyny uzasadniającej
wypowiedzenie umowy o prac´. JeÅ»eli wskazana w wypowiedzeniu przyczyna jest pozorna,
to równoczeĘnie jest ono bezzasadne (art. 45 ż 1 KP) .
(wyrok z dnia 7.04.1999 r., I PKN 645/98, OSNAP 2000/11/420; wyrok z dnia 19.01.2000 r. I PKN
481/99, OSNAP 2001/11/373; wyrok z dnia 13.10.1999 r. I PKN 304/99, OSNAP 20001/41/118 i in.).
dr Monika G"adoch Prawo pracy
RozwiÄ…zanie stosunku pracy bez wypowiedzenia
z winy pracownika (art. 52 kp)
Przyczyny rozwiÄ…zania umowy :
1. ci´Å»kie naruszenie podstawowych obowiÄ…zków pracowniczych
2. pope"nienie przez pracownika przest´pstwa
- gdy zosta"o pope"nione w czasie trwania stosunku pacy
- uniemoŻliwia dalsze zatrudnienie pracownika na zajmowanym stanowisku
- jest oczywiste lub zosta"o stwierdzone prawomocnym wyrokiem
3. zawiniona przez pracownika utrata uprawnieł
koniecznych do wykonywania pracy
na zajmowanym stanowisku
Tryb rozwiÄ…zania :
1. forma pisemna
2. podanie uzasadnionej przyczyny
3. oĘwiadczenie pracodawcy powinno nastÄ…piç w ciÄ…gu miesiÄ…ca od dowiedzenia si´
o przyczynie
4. uprzednia konsultacja ze zwiÄ…zkami zawodowymi
5. koniecznoĘç pouczenia o prawie odwo"ania do sÄ…du pracy (14 dni)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
RozwiÄ…zanie umowy o prac´ bez winy pracownika
 przed"uÅ»ajÄ…ca si´ usprawiedliwiona absencja pracownika (art. 53 kp)
Przyczyny rozwiÄ…zania umowy :
1. JeÅ»eli niezdolnoĘç do pracy wskutek choroby trwa
a) d"uŻej niŻ 3 miesiące, gdy pracownik by" zatrudniony u danego pracodawcy krócej niŻ 6 m-cy
b) d"uŻej niŻ "ączny okres pobierania z tego tytu"u wynagrodzenia i zasi"ku, gdy pracownik
by" zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 m-cy lub jeÅ»eli niezdolnoĘç do pracy
zosta"a spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobÄ… zawodowÄ…
(Okres pobierania zasi"ku wynosi 6 m-cy i moÅ»e byç przed"uÅ»ony o dalsze 3 m-ce,
jeŻeli pracownik jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują
odzyskanie zdolnoĘci do pracy (przy gruęlicy okres zasi"kowy trwa 9 m-cy z moŻliwoĘcią
przed"uŻenia o kolejne 3 m-ce)
2. W razie usprawiedliwionej nieobecnoĘci pracownika w pracy z innych przyczyn (poza chorobą)
trwającej d"uŻej niŻ 1 m-c
RozwiÄ…zanie nie moÅ»e nastÄ…piç w razie nieobecnoĘci pracownika w pracy z powodu sprawowania
opieki nad dzieckiem  w okresie pobierania zasi"ku, a w przypadku odosobnienia pracownika
ze wzgl´du na chorob´ zakaÄ™nÄ…- w okresie pobierania z tego tytu"u wynagrodzenia i zasi"ku
(Zasi"ek opiekuł
czy na dziecko przys"uguje nie d"uŻej niŻ przez 60 dni w roku kalendarzowym)
RozwiÄ…zanie umowy o prac´ bez wypowiedzenia bez winy pracownika nie moÅ»e nastÄ…piç
po stawieniu si´ pracownika do pracy w zwiÄ…zku z ustaniem przyczyny nieobecnoĘci
dr Monika G"adoch Prawo pracy
RozwiÄ…zanie umowy o prac´ bez wypowiedzenia przez pracownika
Przyczyny rozwiÄ…zania umowy :
1. jeŻeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wp"yw wykonywanej
pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym
w orzeczeniu do innej pracy, odpowiedniej ze wzgl´du na stan zdrowia pracownika
i kwalifikacje zawodowe (art. 55 ż 1 kp)
2. w przypadku ci´Å»kiego naruszenia podstawowych obowiÄ…zków wobec pracownika
(art. 551 ż 1 kp)
3. jeŻeli pracownik zosta" przywrócony do pracy u dotychczasowego pracodawcy,
moÅ»e za 3-dniowym uprzedzeniem rozwiÄ…zaç umow´ o prac´ z nowym pracodawcÄ…,
u którego podją" zatrudnienie (art. 48 ż 2kp)
4. w terminie 2 m-cy od zawiadomienia o transferze przedsi´biorstwa lub jego cz´Ä˜ci
pracownik moÅ»e rozwiÄ…zaç stosunek pracy za 7-dniowym uprzedzeniem (art. 231 ż 4 kp)
Tryb rozwiÄ…zania:
1. forma pisemna
2. podanie przyczyny
3. oĘwiadczenie pracownika powinno nastÄ…piç w ciÄ…gu miesiÄ…ca od dowiedzenia si´
o przyczynie (art. 55 ż 1 kp i art. 551 ż 1 kp)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Wspó"dzia"anie pracodawcy ze związkami zawodowymi
przy rozwiÄ…zywaniu umów o prac´
Zasady wspó"dzia"ania w sprawach indywidualnych
Reprezentacja w sprawach indywidualnych dotyczy wy"ącznie pracowników naleŻących
do zwiÄ…zku zawodowego lub na którego obron´ wyrazi"a zgod´ organizacja zwiÄ…zkowa
(art. 232 kp oraz art. 7 ust. 2 ustawy o zwiÄ…zkach zawodowych)
Przepis nie ma zastosowania w tych zak"adach pracy, gdzie nie funkcjonuje
organizacja zwiÄ…zkowa.
Pracownik w sprawach indywidualnych moÅ»e byç reprezentowany wy"Ä…cznie
przez jednÄ… organizacj´ zwiÄ…zkowÄ….
Pracodawca jest zobowiÄ…zany zwróciç si´ do organizacji zwiÄ…zkowej o informacj´
o pracownikach korzystajÄ…cych z jej obrony. Nieudzielanie tej informacji w ciÄ…gu 5 dni
zwalnia pracodawc´ od obowiÄ…zku wspó"dzia"ania z zak"adowÄ… organizacjÄ… zwiÄ…zkowÄ…
w sprawach dotyczÄ…cych tych pracowników (zwiÄ…zki zawodowe powinny zabiegaç
o aktualizowanie danych dotyczących pracowników chronionych)
dr Monika G"adoch Prawo pracy
Formy wspó"dzia"ania z pracodawcą
1. Konsultacja uprzednia odnoĘnie zamiaru wypowiedzenia umowy
na czas nieokreĘlony (art. 38 kp)  5 dni na wyraŻenie opinii
przez zwiÄ…zek zawodowy
2. Konsultacja uprzednia odnoĘnie zamiaru rozwiÄ…zania umowy o prac´
w trybie natychmiastowym (art. 52 i art. 53 kp)  3 dni na wyraŻenie opinii
przez zwiÄ…zek zawodowy
3. Zgoda odnoĘnie zamiaru rozwiÄ…zania umowy o prac´ bez wypowiedzenia
z winy pracownicy w ciąŻy lub w trakcie urlopu macierzył
skiego
(art. 177 ż 1 kp)
Wspó"dzia"anie ma zastosowanie takŻe do wypowiedzenia zmieniającego
dr Monika G"adoch Prawo pracy