9. Nacjonalizm i konflikty etniczne
Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu. Typologia nacjonalizmów. Państwo a
mniejszości narodowe. Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka
etniczna.
1/ E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991,
Rozdział 1. Definicje, Rozdział 4. Przejście do epoki nacjonalizmu, Rozdział 7. Typologia
nacjonalizmów, s. 9-16, 53-68, 109-133.
2/ W. Żelazny, Etniczność. A
ad  konflikt  sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie,
Poznań 2006, Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, 174-207.
Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu.
NACJONALIZM  to zasada polityczna, która głosi, że jednostki polityczne powinny
pokrywać się z jednostkami narodowościowymi
Zasada nacjonalizmu bywa naruszana na wiele sposobów
- granice państwa nie obejmują wszystkich rodaków
- granice państwa obejmują obce grupy
- naród... żyje w wielu państwach, z których żadne nie może uważać się za państwo
owego narodu
- rządzący jednostką polityczną należą do innego narodu niż rządzeni
Þ NACJONALIZM to jedna z form politycznego legitymizmu, która żąda by granice
etniczne nie przecinały się z granicami politycznymi, i by granice etniczne w obrębie państw
nie oddzielały jego władców od reszty obywateli
By szerzej zdefiniować nacjonalizm trzeba posłużyć się dwoma pojęciami: państwo i naród
PAC
STWO  to społeczne działanie, które ma monopol na prawomocne użycie siły.
Dopuszcza się konflikty ale ich rozstrzyganie siłą indywidualną lub grupową uchodzi za
występek
Wg Webera państwo to charakterystyczna i doniosła forma społecznego podziału pracy,
chodzi tu raczej o pracę dzięki której utrzymany jest porządek, zatem:
PAC
STWO  to instytucja, która zajmuje się wymuszaniem publicznego ładu. Państwo
zaczyna istnieć wówczas gdy z życia społecznego wyodrębniają się wyspecjalizowane organy
porządkowe, takie jak policja czy sądownictwo. To one są państwem!
Þ nacjonalizm pojawia siÄ™ w otoczeniu paÅ„stwa
NARÓD
Wg nacjonalistów naród i państwo nie są tym samym bytem, zostały sobie wzajem
przeznaczone, jedno nie może obejść się bez drugiego. Lecz by spełnić swe przeznaczenie
musiały najpierw powstać, a powstały niezależnie i przypadkowo, nie musiało istnieć państwo
by powstał naród i odwrotnie (aczkolwiek NORMATYWNA IDEA NARODU zakłada że
wcześniej istniało państwo)
1) Definicja KULTUROWA narodu: 2 osoby należą do tego samego narodu jeżeli  i
tylko jeżeli - uczestniczą w tej samej kulturze (system idei, znaków, skojarzeń, sposobów
zachowania i porozumiewania siÄ™, czyli J
ZYK)
2) Definicja WOLUNTARYSTYCZNA narodu: 2 osoby należą do tego samego narodu,
jeżeli  i tylko jeżeli  uważają że należą do tego samego narodu
Þ narody sÄ… dzieÅ‚em czÅ‚owieka, wytworem jego przeÅ›wiadczeÅ„, lojalnoÅ›ci i solidarnoÅ›ci
zbiór osób staje się narodem gdy są one stanowczo przekonane iż z tytułu
współprzynależności do swego zbioru mają wobec siebie pewne obowiązki i prawa.
Konsekwencją społeczeństwa industrialnego jest kulturowa homogoniczność, która staje się
podłożem nacjonalizmu. Nacjonalizm jest też sprzężony z kolonializmem, imperializmem i
dekolonizacjÄ….
Etnonacjonalizm  sposób na wytłumaczenie nierówności i naturalizację różnic :
- dochodzi do starcia globalizacji z nacjonalizmem. Rynek siÄ™ globalizuje, a kultura
nacjonalizuje
- konflikt cywilizacji (islamskiej z globalnÄ…)
- konflikty o charakterze religijno-narodowym, nie ekonomicznym
- świadomość kręgu kulturowego powoduje izolację od innych
Industrializacji musi towarzyszyć kulturowa homogeniczność. Okres przechodzenia w
industrilizacjÄ™ rodzi nacjonalizm. Industrializacja to totalne wymieszania kulturowe.
Słabość nacjonalizmu :
- nacjonalizm  wiele nacjonalizmów  wiele języków i odmian
- czynnik historyczny (Szkoci)  jeszcze więcej nacjonalizmów
Na każdy nacjonalizm rzeczywisty przypada kilka nacjonalizmów potencjalnych.
Nacjonalizm rząda homogeniczności. Małe grupy etniczne podporządkowują się
silniejszym, ich kultura zanika  większość grup nie zdradza roszczeń w tym kierunku.
Nie dziwny, jest, że przybysze szukają oparcia w homogenicznym industralizmie, gdyż
to im zapewnia jako takie szane  szukają zbiorości dużych, zwartych, silnych.
Większość nacjonalizmów potencjalnych jest uśpionych i czeka na rozbudzenie.
Nacjonalizm czasem prekształca dane kultury w narody. Nachonalizm jest czymś słaby
lub potężnym  za potężny uważa go Gellner jest go ogrom i jest uśpiony.
Każda kultura wyższa potrzebuje ochrony panstwa, aby przetrwać. Kultury dziekie,
które mają ambicję stają się wyższymi i aby przetrwać potrzebują państwa.
Industrializacja miala spowodować internacjonalizację, a spowodowała nacjonalizm.
Typologia nacjonalizmów
- władza i reszta
- wykształcenie  władza, reszta, razem, żadno
- jednolitość i zróżnicowanie kultury
1. Wczesny industrializm bez katalizatora etnicznego  kultura A ma władzę i
wykształcenie oraz kultura A nie ma władzy i wykształcenia. (nie dojdzie do
niczego)
2. Nacjonalizm  habsburski ze szpicami na wchód i południe  kultura A ma
władzę i wykształcenie, kultura B nie ma władzy i wykształcenia  mogą wystąpić
budziciele, był także w Afryce, Bałkany  tu potrzeba czegoś więcej niż w 4.
Stworzenia kultury wyższej. Będzie to dużo większym kosztem.
3. Dojrzały, komogeniczny industrializm  Kultua A ma władzę i wykształcenie,
Kultura A ma władzę i wykształcenie. (nie dojdzie do niczego tym bardziej niż w
1.)
4. Klasyczny, liberalny nacjonalizm Zachodu  Kultura A ma władzę i
wykształcenie, Kultra B nie ma władzy i ma wykształcenie.  Niemcy i Włochy w
XIX wieku. Działał na rzecz kultury wyższej, nacjonalizm mógł się ziścić dosyć
niewielkim kosztem
5. Systuacja rewolucyjna, ale nie nacjonalisyczna  Kultura A ma władzę i nie ma
wykształcenia, Kultura A nie ma włądzy, a ma wykształcenie. (nie dojdzie do
niczego)
6. Nacjonalizm diaspory  Kultura A ma włądze i nie ma wykształcenia, kultura B
nie ma włądzy, a ma wykształcenie.  pariasi, gwardia pałacowe i obracanie
dużymi sumami, kiedyś była grupa monoplistów, dziś jest konkurencja  więcej
podmiotów. Żydzi. Metamorfoza społęczna, kulturowa regeneracja, zdobycie
terytorium, uporanie się ze zrozumiała wrogością tych, którzy także roszczą sobie
doń prawa  oto specyficzne, a palący problemy, przed jakimi staje nacjonalizm
diaspory, przykład to tez Grecja  byli bogatsi niż Turcja.
7. Nietypowa sytuacja prenacjonalistyczna  Kultura A ma władzę i nie ma
wykształcenia, kultura A nie ma wąłdzy i nie ma wykształćenia.  (nikt nie ma
dostępu do kultury wyższej, więc nie ma nacjonalizmu)
8. Typowa sytuacja prenacjonalistyczna  Kultura A ma władze i nie ma
wykształćenia, Kultura B nie ma włądzy i nie ma wykształcenia. - (nikt nie ma
dostępu do kultury wyższej, więc nie ma nacjonalizmu).
Państwo a mniejszości narodowe.
Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka etniczna.
Manipulacje etniczne :
- skłócanie różnych grup etnicznych celem łatwiejszego panowania nad nimi
- kłampliwe dane i historia
Niemcy, ZSRR, Ruanda, Burundi
Belgowie  podziały na Tutsi i Hutu  raz Tutsi, raz Hutu.
UE  mniejszość narodowe są dla niej mniejszościami językowymi  np.
Francuzi mówiący po bretońsku, jednak poszczególne państwa uznają
mniejszości.
Najbardziej dyskryminowane mniejszości w historii  Żydzi i Cyganie
Ludobójstwo  eliminacja fizyczna jednostki lub grup przez
rząd.Podział ludobójstwa ze względu na cele zbrodni :
- zagładę  zbrodnię dokonaną przez rząd ze względów rasowych,
etnicznych religijnych czy językowych
- zagładę polityczną  zbrodnię dokonaną przez rząd ze względów
politycznych
- zbrodnie zbiorowe  bez określonej przyczyny rasowo-etnicznej
Gurr  typy zródeł konfliktów etnicznych :
- tradycyjne (gorsze położenie)  państwa autorytarne
- nowe  rodzi się ośrodek do mobilizacji politycznej  państwa
demokratyczne
Gurr  zakończenie dążeń po dekolonizacji, upadku ZSRR, Jugosławii,
Etiopii, lecz dzisiaj nowe zalążki dążeń  Afryka, Azja
Gurr  trzy typy opozycji i moblizacji etnicznej :
- etnonacjonalistyczne  duże populacje mające autonomię
- autochtoniczne  te pierwsze narody
- etnopolityczne  wyróżniają się na tle innych
Zbrodnie etniczne  twarde  całkowita zagłada lub czystki
etniczne
- gwałt jak zbrodnia  twarda : jako motywacja do walki dla żołnierzy,
ekonomiczny (niewolnie seksualne), zaznaczenie swojej obecności na
danym terytorium, zohydzenie życia i chęć by opuścili
Gwałty Serbów na Bośniaczkach (szok)&
Gwały na kobietach Tutsi&
- zbrodnie ekonomiczne  niszczenie
- zbrodnie biologiczne  zmniejszenie populacji
- zbrodnie koncentracji i izolacji ludności
- transfer i wymiana ludności
- eksterminacje całkowite lub selektywne
- deportacje
Zbrodnie etniczne  miękkie :
Etnocyd (miękka) lub etnozagłada (to to fizyczna, twarda)  proces
wymierania ludów np. język
Zbrodnie etniczne miękkie to asymilacja, przystosowanie. Sytuacja w
Bretonii.