MNIEJSZOÅšCI NARODOWE I ETNICZNE
Wykład 6 i 7 Ochrona mniejszości narodowych w ramach
ONZ, Rady Europy, OBWE.
2011/2012, semestr zimowy, II rok Politologii
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona
Szymonowica w Zamościu
dr Ewa Pogorzała
LITERATURA:
Janusz G., Bajda P., Prawa mniejszości
narodowych. Standardy europejskie, Warszawa
2000. [online] http://www.wspolnota-
polska.org.pl/index.php?id=st_spis
Strony internetowe: http://www.coe.int,
http://www.osce.org/
Parzymies S., OSCE and Minorities Assessment
and Prospects, Warszawa 2007.
G. Janusz, Ochrona praw mniejszosci narodowych
w Europie, Lublin 2011.
 Po drugiej wojnie światowej odejście od systemu
ochrony traktatowej mniejszości narodowych
Ochrona mniejszości w Europie poprzez system
ochrony praw indywidualnych, przechodzÄ…cy
częściowo w ostatnich latach w system ochrony
zbiorowej.
systemy związane z ochroną praw człowieka i
pośrednio lub bezpośrednio z ochroną mniejszości
narodowych:
 system ochrony praw człowieka funkcjonujący w
ONZ;
ochrona praw człowieka związana z procesem
helsińskim (KBWE/OBWE);
system ochrony Rady Europy;
ochrona mniejszości poprzez układy bilateralne;
UE
 eksplozja zainteresowania szeregu podmiotów
międzynarodowych sprawami mniejszości na
przełomie lat 80. i 90. XX w.
Przyjęto dokumenty ONZ, KBWE/OBWE, Rady
Europy, Inicjatywy Åšrodkowo  Europejskiej
Podpisano i ratyfikowano szereg traktatów
dwustronnych, zawierajÄ…cych klauzule o ochronie
mniejszości narodowych.
ONZ
SYSTEM ONZ
Oparcie polityki ONZ wobec mniejszości na zasadach
praw człowieka, przysługujących każdej jednostce
Zasady ochrony praw człowieka w ramach ONZ
opracowała powołana w 1946 r. Komisja Praw
Człowieka Narodów Zjednoczonych (UN
Commission on Human Rights).
zasady wypracowane przez Komisję zostały przyjęte w
formie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych z 10 grudnia 1948 r. pod nazwÄ…
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Wyraz woli państw  sygnatariuszy, nie jest
obowiązującym traktatem międzynarodowym
POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW
CZA
OWIEKA
art. 2:
Każdy człowiek jest uprawniony do korzystania z
wszystkich praw i wolności wyłożonych w niniejszej
Deklaracji, bez względu na różnice rasy, koloru
skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub
innych przekonań, narodowości, pochodzenia
społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek
inne różnice.
ZASADY WYNIKAJ
CE Z TREÅšCI ART. 2
POWSZECHNEJ DEKLARACJI PRAW CZA
OWIEKA
powszechności praw przysługujących wszystkim
ludziom;
równości wszystkich wobec prawa;
zakazu dyskryminacji kogokolwiek z powodów
wymienionych w art. 2.;
oparcia rozwiązań na zasadzie indywidualizmu, tj.
członkowie mniejszości nie są traktowani jako
przypadek szczególny i jako mniejszość nie
korzystają z żadnych praw zbiorowych
(grupowych), ich zaÅ› prawa postrzegane sÄ… jako
prawa poszczególnych jednostek (osób fizycznych).
MI
DZYNARODOWY PAKT PRAW OBYWATELSKICH I
POLITYCZNYCH
(PRZYJ
TY PRZEZ ZGROMADZENIE OGÓLNE NZ
W DNIU 16 GRUDNIA 1966 R.)
art. 2:
Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu
zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim
osobom, które znajdują się na jego terytorium i
podlegajÄ… jego jurysdykcji, prawa uznane w
niniejszym Pakcie, bez względu na jakiekolwiek
różnice, takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język,
religia, poglÄ…dy polityczne lub inne, pochodzenie
narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa,
urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności.
PRAWA MNIEJSZOÅšCI
Brak definicji pojęcia mniejszość narodowa,
Określenie praw mniejszości
art. 27 Paktu:
W państwach, w których istnieją mniejszości
etniczne, religijne lub językowe, osoby należące
do tych mniejszości nie mogą być pozbawione
prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawania
i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się
własnym językiem wraz z innymi członkami danej
grupy.
INTERPRETACJA ART. 27 MI
DZYNARODOWEGO
PAKTU PRAW OBYWATELSKICH I POLITYCZNYCH
Zapis art. 27 odebrany został przez niektóre państwa jako
przyznanie im praw do określenia, czy na ich terytorium istnieją
mniejszości.
Z takiej możliwości skorzystała oficjalnie tylko Francja, która złożyła
oświadczenie, że art. 27. nie znajduje zastosowania w Republice
Francuskiej.
W związku z tym pojawiły się dwie interpretacje treści art. 27:
tzw. negatywna - zakłada wyłącznie obowiązek nieingerowania przez
państwo w prawa mniejszości (stanowisko Francji).
tzw. pozytywna  zakłada udzielanie przez państwo pomocy osobom
należącym do mniejszości w realizacji praw wskazanych w art. 27
(taką interpretację przyjęły państwa członkowskie Rady Nordyckiej :
Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Szwecja).
 Deklaracja stanowi wyraz woli państw, które ją
podpisały,
z Paktu wynika zobowiązanie państw -
sygnatariuszy do przedkładania przez ich rządy
sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ
odnośnie środków przez nie podejmowanych w
celu realizacji postanowień Paktu.
Sprawozdania te sÄ… przekazywane przez
Sekretarza Generalnego do Komisji Praw
Człowieka.
PROTOKÓA
OPCYJNY DO MI
DZYNARODOWEGO
PAKTU PRAW OBYWATELSKICH I POLITYCZNYCH
1966 R.
Istotne dla realizacji postanowień Paktu było
przyjęcie przez dane państwo także postanowień
Protokółu Opcyjnego do Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych.
Jego ratyfikowanie wraz z Paktem upoważniało
obywateli państwa sygnatariusza do wystąpienia do
Komitetu Praw Człowieka ONZ ze skargą w
przypadku naruszenia praw ujętych w tym
dokumencie.
nie wszystkie państwa ratyfikowały Protokół
Opcyjny, co powodowało, że postanowienia Paktu
były wyłącznie deklaratywne.
STAN RATYFIKACJI PAKTU I PROTOKOA
U
OPCYJNEGO NA GRUDZIEC
2011 R.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i
Politycznych - Pakt ratyfikowało 167 państw
http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=T
REATY&mtdsg_no=IV-4&chapter=4&lang=en
Protokół Opcyjny do Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych  Protokół
Opcyjny ratyfikowało 114 państw
http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=T
REATY&mtdsg_no=IV-5&chapter=4&lang=en
PROCEDURA SKARGOWA MPPOIP
Przewidziana w Protokóle Opcyjnym droga skargowa
miała charakter indywidualny, a nie grupowy.
Komitet Praw Człowieka składa się z 18 członków
wybieranych na cztery lata spośród kandydatów
zgłaszanych przez państwa strony Paktu
Przewidziana w Protokóle Opcyjnym droga skargowa
obywatela uznającego, że jego państwo macierzyste
naruszyło jakieś jego uprawnienia, jest możliwa tylko w
sytuacji, gdy państwo to ratyfikowało oba dokumenty, tj.
Pakt i Protokół Opcyjny, oraz gdy wyczerpał on
dostępne w jego kraju prawne drogi dochodzenia swych
roszczeń, włącznie ze środkami odwoławczymi.
PROCEDURA SKARGOWA PRZED KOMITETEM
PRAW CZA
OWIEKA
Praktycznie dochodzenie w Komitecie Praw Człowieka swych
praw przez jednostkę jest długotrwałe i mało skuteczne, co
wynika z przyjętej procedury petycyjnej.
Komitet nie rozpatruje spraw, jeżeli:
skarga jest anonimowa;
Skarga jest jednocześnie przedmiotem badania w ramach innej
międzynarodowej procedury służącej rozpatrywaniu lub
rozstrzyganiu tego rodzaju spraw;
osoba skarżąca nie wyczerpała wszystkich dostępnych
wewnętrznych (krajowych) środków zaradczych;
skarga uznana została przez Komitet za nadużycie prawa do jej
złożenia lub też za sprzeczną z postanowieniami Paktu;
obwiniane państwo nie było sygnatariuszem Protokółu
Opcyjnego.
Z treści Protokółu Opcyjnego wynika, że rozpatrywaniu podlegają
skargi wniesione tylko i wyłącznie przez jednostkę (osobę
fizycznÄ…).
 Po otrzymaniu skargi, Komitet Praw Człowieka
zwraca się do obwinionego państwa o
przedstawienie w ciągu sześciu miesięcy
pisemnego objaśnienia lub oświadczenia
wyjaśniającego sprawę oraz wskazującego
ewentualne środki zaradcze, jakie mogłyby być
przez to państwo podjęte.
Skarga, wraz z przedłożonym przez obwinione
państwo wyjaśnieniem, jest rozpatrywana przez
Komitet na posiedzeniu zamkniętym.
Wyniki posiedzenia przedstawia się skarżącej
jednostce oraz obwinionemu państwu, jak również
umieszcza w rocznym sprawozdaniu.
 W praktyce procedura mało skuteczna, bowiem
Komitet Praw Człowieka nie może wydawać
wiążących wyroków wobec państw, które naruszyły
postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu
takowych naruszeń może zażądać od Państwa
zaprzestania dalszych praktyk tego typu
Niektórzy traktują decyzje komitetu jako niewiążącą
opinię, do której dostosowanie się zależy
ostatecznie od woli danego państwa.
dyskusyjne jest, w jakim zakresie jego decyzje
wiążą państwa-strony Paktu.
INNE DOKUMENTY ONZ DOTYCZ
CE OCHRONY
MNIEJSZOÅšCI/NIEDYSKRYMINACJI ZE WZGL
DU NA
NARODOWOŚĆ/POCHODZENIE ETNICZNE
Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji
Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 7 marca
1966 r. (art. 1  7)
Międzynarodowy Paktu Praw Gospodarczych,
Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r.
(art. 2, ust. 2)
Konwencja o Prawach Dziecka z 20 listopada 1989
r. (art. 2. i 30)
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA Z 20
LISTOPADA 1989 R. (ART. 30)
prawo dzieci osób należących do mniejszości w
zakresie zachowania i rozwijania przez nie
tożsamości etnicznej.
Artykuł 30. Konwencji o Prawach Dziecka zawiera
przepis stwierdzający, że:
W tych państwach, w których istnieją mniejszości
etniczne, religijne lub językowe, bądz
osoby
pochodzenia rdzennego, dziecku należącemu do
takiej mniejszości lub dziecku pochodzenia
rdzennego nie można odmawiać prawa do
posiadania i korzystania z własnej kultury, do
wyznawania i praktykowania swojej religii lub do
używania własnego języka, łącznie z innymi
członkami jego grupy.
KONWENCJA PRZECIWKO DYSKRYMINACJI W
DZIEDZINIE OÅšWIATY UNESCO Z 15 GRUDNIA
1960 R. (ART. 5)
Rzeczą niezbędną jest uznanie prawa członków
mniejszości narodowych do prowadzenia własnej
działalności oświatowej, w tym do prowadzenia szkół i -
w zależności od polityki oświatowej poszczególnych
krajów - do używania lub nauczania własnego języka,
pod warunkiem jednak, że:
prawo to nie jest egzekwowane w sposób, który nie
pozwala członkom owych mniejszości na poznanie i
zrozumienie języka i kultury społeczności całego kraju
oraz uczestniczenie w działaniach tejże społeczności lub
narusza narodową suwerenność;
poziom edukacji nie jest niższy niż ogólny poziom
ustalony lub akceptowany przez kompetentne władze;
uczęszczanie do tych szkół nie jest obowiązkowe.
KONWENCJA W SPRAWIE ZWALCZANIA
DYSKRYMINACJI W DZIEDZINIE OÅšWIATY
(UNESCO) Z 15 GRUDNIA 1960 R.
Pojęcie dyskryminacji zostało zdefiniowane w
Konwencji w sprawie zwalczania dyskryminacji w
dziedzinie oświaty (UNESCO) z 15 grudnia 1960 r.
(Dz.U. 1964, nr 40, poz. 268: Załącznik do nr 40, poz.
268 z dnia 17 listopada 1964 r.), gdzie w artykule 1
ustęp 1 zapisano
W rozumieniu niniejszej Konwencji wyraz
"dyskryminacja" oznacza wszelkie wyróżnianie,
wykluczanie, ograniczanie lub uprzywilejowanie ze
względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, wyznanie,
przekonania polityczne lub jakiekolwiek inne,
narodowość lub pochodzenie społeczne, sytuację
materialną lub urodzenie, które ma na celu albo którego
skutkiem jest przekreślenie lub naruszenie zasady
jednakowego traktowania w dziedzinie oświaty (& ) .
MI
DZYNARODOWA KONWENCJA W SPRAWIE LIKWIDACJI
WSZELKICH FORM DYSKRYMINACJI RASOWEJ Z 7 MARCA
1966 R.
W art. 1 ust. 1 Międzynarodowej konwencji w sprawie
likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 7
marca 1966 r. (Dz. U. 1969, nr 25, poz. 187) określono,
że dyskryminacja rasowa  oznacza wszelkie
zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczenie lub
uprzywilejowanie z powodu rasy, koloru skóry,
urodzenia, pochodzenia narodowego lub etnicznego,
które ma na celu lub pociąga za sobą przekreślenie
bÄ…dz
uszczuplenie uznania, wykonywania lub
korzystania, na zasadzie równości praw człowieka i
podstawowych wolności w dziedzinie politycznej,
gospodarczej, społecznej i kulturalnej lub w jakiejkolwiek
innej dziedzinie życia publicznego .
PRACE W RAMACH ONZ NAD STWORZENIEM
SYSTEMU OCHRONY MNIEJSZOÅšCI
Opierając ochronę mniejszości na zasadzie
powszechnych praw człowieka próbowano
jednocześnie w pracach Narodów Zjednoczonych
wypracować zasady odrębnej ochrony owych grup.
w 1947 r. powołano w ramach Komisji Praw
Człowieka specjalną Podkomisję do
Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony
Mniejszości.
1950 R.,  O ZAPOBIEGANIU DYSKRYMINACJI I
OCHRONIE MNIEJSZOÅšCI"
Wynikiem prac Podkomisji do Zapobiegania Dyskryminacji i
Ochrony Mniejszości było przedłożenie w 1950 r. dokumentu
pt.  O zapobieganiu dyskryminacji i ochronie mniejszości", w
którym zawarto m.in. trójczłonową definicję mniejszości:
a) pojęcie mniejszość odnosi się wyłącznie do tych grup
społecznych, które nie stanowią grupy dominującej w
państwie zamieszkania i które pragną w sposób stały
utrzymywać swe etniczne, religijne lub językowe tradycje i
cechy odróżniające je wyraz
nie od reszty społeczeństwa;
b) mniejszość ta musi się składać z na tyle odpowiedniej
liczby członków, by móc pielęgnować te odrębności;
c) tworzący mniejszość muszą być lojalni wobec państwa, w
którym zamieszkują.
Powyższa definicja nie została zaakceptowana przez Komisję
Praw Człowieka.
1953 R., ZAWIESZENIE PRAC PODKOMISJI DO
ZAPOBIEGANIA DYSKRYMINACJI I OCHRONY
MNIEJSZOÅšCI.
Ze względu na skomplikowaną sytuację międzynarodową
początku lat 50. XX w. nie widziano praktycznej możliwości
rozwiązania problemów mniejszościowych w inny sposób niż
uregulowano to w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
1953 r. prace Podkomisji zawieszono.
w polityce Narodów Zjednoczonych przyjęto następujące
zasady odnoszenia się do problemów mniejszości:
międzynarodowych gwarancji praw mniejszościowych
powinno się udzielać tylko w wyjątkowych przypadkach;
jako rozwiązanie problemów mniejszościowych powinno się
popierać transfer ludności do państw zamieszkanych przez
ich naród macierzysty;
należy preferować rozwiązania dwustronne szczególnych
kwestii mniejszościowych, wynegocjowane przez
zainteresowane państwa, ale bez ich odnoszenia do
międzynarodowej odpowiedzialności za losy mniejszości.
LATA 70. XX W. WZNOWIENIE PRAC
PODKOMISJI PROJEKT KONWENCJI
Prace Podkomisji zostały wznowione w 1971 r.,
Specjalnym sprawozdawcą został Francesco Capotorti.
Efektem prac Podkomisji było przedłożenie 26 stycznia 1979
r. projektu konwencji o prawach osób należących do
mniejszości etnicznych, religijnych i językowych.
Najbardziej dyskusyjna w projekcie okazała się kwestia
zdefiniowania mniejszości.
nie przyjęto definicji trójczłonowej z 1950 r.
Nie zaakceptowano również definicji zaproponowanej przez
specjalnego sprawozdawcÄ™ Podkomisji F. Capotortiego:
mniejszość - grupa mniej liczna od reszty ludności danego
państwa, której członkowie - będąc obywatelami tego państwa
- posiadają cechy etniczne, religijne lub językowe różne od
cech reszty ludności i wykazują, choćby tylko implicite,
poczucie solidarności w dążeniu do zachowania własnej
kultury, tradycji, religii czy języka.
1985 R. DEFINICJA DESCHENESA
Próba modyfikacji definicji przez przedstawiciela
Kanady Julesa Deschenesa,
w 1985 r. zaproponował, aby pod pojęciem
mniejszość rozumieć: grupę obywateli państwa,
stanowiącą liczebną mniejszość i nie zajmującą
pozycji dominującej, która posiada cechy etniczne,
religijne bÄ…dz
językowe inne od cech większości
populacji oraz poczucie solidarności grupowej
motywowanej, choćby tylko implicite, zbiorową wolą
przetrwania, a której celem jest zapewnienie sobie
pozycji równej statusowi większości, tak
faktycznemu, jak i prawnemu.
 Także definicja Deschenesa nie została
zaakceptowana.
niezależnie od problemów ze zdefiniowaniem
pojęcia mniejszość, problem z rozumieniem w
poszczególnych państwach określeń narodowa-
etniczna, ustalenie relacji między tymi określeniami
, tj. które z nich ma szerszy zakres i kumuluje
drugie.
Kraje Europy kontynentalnej preferowały pojęcie
"mniejszości narodowej", natomiast kraje
anglosaskie "mniejszości etnicznej", wskazując, iż
pojęcie "narodowy odnosi się raczej do kwestii
obywatelstwa niż etniczności.
OD KONWENCJI DO DEKLARACJI
w 1986 r. na sesji Grupy Roboczej przygotowujÄ…cej projekt
dokumentu postanowiono zrezygnować z definiowania
podmiotu objętego ochroną i określić go pośrednio poprzez
taksatywne wskazanie w tytule dokumentu, iż dotyczyć on
będzie praw osób należących do mniejszości narodowych,
etnicznych, religijnych i językowych.
zmieniono rangę dokumentu, który w wersji przyjętej
Rezolucją Komisji Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych
1992/16 z 21 lutego 1992 r. stał się projektem nie konwencji a
deklaracji.
jako  Deklaracja praw osób należących do mniejszości
narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych" przyjęta
została przez Radę Społeczno-Gospodarczą Narodów
Zjednoczonych Rezolucją 1992/4, a następnie przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Rezolucją
47/135 w dniu 10 grudnia 1992 r.
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I
J
ZYKOWYCH 1992 R.
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH LUB
ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I J
ZYKOWYCH
rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135,
przyjęta i proklamowana w dniu 10 grudnia 1992
rok
 Zarówno Preambuła, jak i tekst Deklaracji nawiązują do wcześniejszych
dokumentów ONZ.
Podmiotem ochrony w Deklaracji sÄ… przede wszystkim prawa jednostek.
w ograniczonym zakresie Deklaracja uwzględnia prawa mniejszościowe
także w zbiorowym ich rozumieniu; odnoszą się one do:
opisu podmiotu ochrony, którym są osoby należące do różnych kategorii
mniejszości i tworzące pewne zbiorowości;
prawa do ochrony tożsamości i istnienia grupy mniejszościowej;
możliwości korzystania przez osoby należące do mniejszości ze swych
praw indywidualnie i we wspólnocie z innymi członkami grupy;
wolności stowarzyszania się;
prawa do kontaktów zarówno w ramach danej grupy w kraju osiedlenia,
jak i z osobami tej samej przynależności narodowej, etnicznej, religijnej
lub językowej zamieszkałymi w innych państwach (tzw. prawo do
kontaktów poprzez granice).
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I
J
ZYKOWYCH 1992 R.
Artykuł 1
Państwa będą chroniły w obrębie ich odnośnych
terytoriów istnienie oraz tożsamość narodową
lub etniczną, religijną i językową mniejszości,
jak również zapewniały warunki służące wspieraniu
takiej tożsamości.
Dla osiągnięcia tych celów Państwa przyjmą środki
ustawodawcze i inne.
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I
J
ZYKOWYCH 1992 R.
Artykuł 2
Osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i
językowych, (zwane osobami należącymi do mniejszości) mają prawo do
korzystania ze swej własnej kultury, do wyznawania i praktykowania swej własnej
religii oraz do używania swego własnego języka, publicznie i prywatnie, swobodnie
i bez ingerencji lub jakiejkolwiek formy dyskryminacji.
Osoby należące do mniejszości mają prawo do zakładania i utrzymywania swych
własnych stowarzyszeń.
Osoby należące do mniejszości mają prawo do skutecznego uczestnictwa  na
szczeblu państwowym i, gdzie to jest właściwe, na szczeblu regionalnym  w
decyzjach dotyczących mniejszości, do których one należą lub regionów, w których
one zamieszkują, w sposób dający się pogodzić z ustawodawstwem państwowym
Osoby należące do mniejszości mają prawo do zakładania i utrzymywania swych
własnych stowarzyszeń. Osoby należące do mniejszości mają prawo do
nawiÄ…zywania i utrzymywania, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, swobodnych i
pokojowych kontaktów z innymi członkami ich grupy oraz z osobami należącymi
do innych mniejszości, jak również kontaktów poprzez granice z obywatelami
innych Państw, z którymi są połączone więzami narodowymi lub etnicznymi,
religijnymi i językowymi
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I
J
ZYKOWYCH 1992 R.
Artykuł 3
Osoby należące do mniejszości mogą realizować
swoje prawa, włączając prawa ustalone w niniejszej
Deklaracji, indywidualnie, jak również we
wspólnocie z innymi członkami swej grupy, bez
jakiejkolwiek dyskryminacji.
Żadna szkoda nie może wynikać dla osoby
należącej do mniejszości w konsekwencji
realizowania lub nie realizowania praw ustalonych
w niniejszej Deklaracji
DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I
J
ZYKOWYCH 1992 R.
Artykuł 4
Tam, gdzie jest to pożądane, Państwa przyjmą środki dla
zapewnienia, by osoby, należące do mniejszości, mogły realizować w
pełni i skutecznie wszystkie ich prawa człowieka i podstawowe
wolności bez jakiejkolwiek dyskryminacji oraz na warunkach pełnej
równości wobec prawa.
Państwa podejmą środki dla stworzenia korzystnych warunków
zapewniających osobom należącym do mniejszości zdolność
wyrażania ich cech charakterystycznych oraz rozwijania ich kultury,
języka, tradycji i zwyczajów, wyjąwszy sytuacje, w których dane
praktyki naruszałyby prawo krajowe i byłyby sprzeczne ze
standardami międzynarodowymi.
Gdziekolwiek jest to możliwe, Państwa podejmą właściwe środki dla
zapewnienia, by osoby należące do mniejszości korzystały z
adekwatnych udogodnień służących nauce ich macierzystego języka
lub pobierania nauki w ich języku macierzystym
 Tam, gdzie jest to właściwe, Państwa podejmą środki w
dziedzinie edukacji, celem wspierania znajomości historii,
tradycji, języka i kultury mniejszości istniejących w obrębie ich
terytorium. Osoby należące do mniejszości winny
dysponować adekwatnymi udogodnieniami dla zdobywania
wiedzy w społeczeństwie jako całości.
Państwa rozważą właściwe środki służące zapewnieniu, by
osoby należące do mniejszości mogły swobodnie
uczestniczyć w gospodarczym postępie i rozwoju swego kraju
Artykuł 5
Polityki i programy państwowe należy planować i
urzeczywistniać z należytym uwzględnieniem uprawnionych
interesów osób należących do mniejszości. Międzynarodowe
programy współpracy i pomocy należy planować i
urzeczywistniać z należytym uwzględnieniem informacji i
doświadczeń, celem popierania wzajemnego zrozumienia i
zaufania
UN HIGH COMMISSIONER FOR
HUMAN RIGHTS
W ramach Narodów Zjednoczonych powołano
również specjalnego komisarza zajmującego się
przestrzeganiem praw człowieka.
Inicjatywa instytucjonalnej ochrony tych praw
wysunięta została na Światowej Konferencji Praw
Człowieka w Wiedniu (14-25 czerwca 1993 r.),
zwołanej w czterdziestą piątą rocznicę przyjęcia
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Uznano za celowe powołanie Wysokiego
Komisarza Narodów Zjednoczonych dla
Popierania i Ochrony Praw Człowieka
 Wysoki Komisarz dla Popierania i Ochrony Praw
Człowieka, działający z ramienia ONZ, powołany
został na podstawie Rezolucji 48/141 ZO NZ z 20
grudnia 1993 r.
Powołano go dla pełnego wprowadzania w życie
dokumentów praw człowieka oraz monitorowania
przestrzegania tych praw w poszczególnych
państwach.
kadencja trwa trzy lata, z możliwością jednej tylko
reelekcji.
ZADANIA WYSOKIEGO KOMISARZA DLA
POPIERANIA I OCHRONY PRAW CZA
OWIEK
odgrywanie czynnej roli w usuwaniu aktualnych
przeszkód i sprzeciwów wobec pełnej realizacji praw
człowieka oraz zapobieganie kontynuacji naruszeń praw
człowieka w świecie.
promocja międzynarodowej współpracy, wzmocnienie
implementacji zobowiązań w dziedzinie praw człowieka,
zapobieganie i reagowanie na poważne naruszenia
praw człowieka.
prawa kobiet, prawa dzieci, walka z dyskryminacjÄ…
rasową, prawa mniejszości etnicznych, religijnych i
narodowych.
koordynacja działań, w tym istniejących instytucji
Narodów Zjednoczonych, dotyczących praw człowieka.
WYSOKI KOMISARZ DLA POPIERANIA I
OCHRONY PRAW CZA
OWIEKA
FunkcjÄ™ od dn. 14 lutego 1994 r. powierzono
ambasadorowi Ekwadoru José Ayala Lasso, który
rozpoczął urzędowanie w kwietniu 1994 r. w
Genewie
José Ayala-Lasso (Ekwador) 1994  1997
Mary Robinson (Irlandia) 1997 2002
Sérgio Vieira de Mello (Brazylia) 2002-2003
Bertrand Ramcharan (Gujana) 2003  2004
Pani Louis Arobur (Kanada) 2004 - 2008
WYSOKI KOMISARZ DLA POPIERANIA I
OCHRONY PRAW CZA
OWIEKA
Od 2008 r. pani Navi
Pillay z RPA
http://www.un.org/sg/senstaff_details.
asp?smgID=139
 Biuro Wysokiego Komisarza Narodów
Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (ang. Office
of the United Nations High Commissioner for
Human Rights, OHCHR) - powołane w 1993 r.
biuro ONZ z siedzibą w Genewie, którego
zadaniem jest ochrona i promocja praw człowieka.
RADA PRAW CZA
OWIEKA 2006 R.
Na mocy rezolucji (A/RES/60/251) przyjętej 15 marca 2006 r.
powołano nowy organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego
ONZ - Radę Praw Człowieka, z siedzibą w Genewie.
Rada zastąpiła Komisję Praw Człowieka.
Zgromadzenie Ogólne dokona oceny statusu Rady w ciągu 5 lat
od momentu rozpoczęcia przez nią prac.
Zadaniem Rady Praw Człowieka jest wspieranie powszechnego
poszanowania i ochrony praw człowieka oraz podstawowych
wolności w równy i uczciwy sposób dla wszystkich ludzi, bez
względu na pochodzenie.
Do obowiązków Rady Praw Człowieka należy zajmowanie się
przypadkami naruszania praw człowieka, również tych
najpoważniejszych i regularnie powtarzających się.
Rada ma przedstawiać zalecenia dotyczące rozwiązywania
przypadków łamania praw.
Rada będzie również prowadzić działania dla efektywnej
koordynacji prac na rzecz praw człowieka, podejmowanych przez
system Organizacji Narodów Zjednoczonych.
 W skład Rady Praw Człowieka wchodzi 47 członków,
którzy są wybierani w drodze bezpośredniego, tajnego
głosowania przez 2/3 członków Zgromadzenia
Ogólnego
Przedstawiciele sÄ… wybierani w oparciu o dystrybucjÄ™
geograficzną według klucza: Grupa Afrykańska 13
miejsc, Grupa Azjatycka 13 miejsc, Grupa Europy
Wschodniej 6 miejsc, Ameryka A
acińska i Karaiby 8
miejsc, Europa Zachodnia i inne grupy 7 miejsc.
Członkowie zasiadają w Radzie na trzyletnie kadencje.
Zgromadzenie Ogólne mocą 2/3 głosów może zawiesić
w Radzie członkostwo państwa, które karygodnie
i systematycznie narusza prawa człowieka.
SYSTEM ONZ
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 r.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i
Politycznych 1966 r.
Deklaracja praw osób należących do mniejszości
narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych
1992 r.
Wysoki Komisarz dla Popierania i Ochrony Praw
Człowieka 1993 r./1994 r.
Rada Praw Człowieka 2006 r.
Rada
Europy
 W systemie ochrony mniejszości w ramach Rady
Europy początkowo punkt ciężkości położono na
indywidualną ochronę praw człowieka.
Podstawowym dokumentem w tym zakresie stała
siÄ™ Europejska Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada
1950 r., uzupełniana protokołami dodatkowymi.
ART. 14 EUROPEJSKIEJ KONWENCJI O
OCHRONIE PRAW CZA
OWIEKA I PODSTAWOWYCH
WOLNOÅšCI
 Korzystanie z praw i wolności wymienionych w
niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez
dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak
płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania
polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub
społeczne, przynależność do mniejszości
narodowej, majÄ…tek, urodzenie, bÄ…dz
z
jakichkolwiek innych przyczyn."
EUROPEJSKA KOMISJA PRAW CZA
OWIEKA EUROPEJSKI
TRYBUNAA
PRAW CZA
OWIEKA
Celem zapewnienia przestrzegania postanowień
Konwencji powołano Europejską Komisję Praw
Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Prawo do wniesienia skargi przysługiwało każdemu
państwu sygnatariuszowi Konwencji.
PODMIOTY UPRAWNIONE DO ZA
OŻENIA
SKARGI:
Zgodnie z art. 25 skarga mogła być też wniesiona
przez:
 (& ) każdą osobę, organizację pozarządową lub
grupę jednostek, która uważa, że stała się ofiarą
naruszenia przez jedną z Wysokich Układających
siÄ™ Stron praw zawartych w niniejszej Konwencji,
jeżeli Wysoka Układająca się Strona, przeciwko
której skarga jest skierowana, oświadczyła, że
uznaje kompetencje Komisji w tym zakresie .
ART. 26 PROCEDURA SKARGOWA
Skarga była odrzucana, jeżeli:
państwo oskarżane nie złożyło oświadczenia o uznaniu
kompetencji jurysdykcyjnych Rady Europy;
nie wykorzystano wewnętrznych środków odwoławczych;
skarga została wniesiona po upływie sześciu miesięcy od
podjęcia ostatecznej decyzji przez organy kraju oskarżanego;
skarga była anonimowa;
skarga była co do swej istoty identyczna ze sprawą już
rozpatrzoną przez Komisję lub została poddana innej
międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygania;
złożona skarga nie dała się pogodzić z postanowieniami tej
Konwencji.
ROLA KOMISJI PRAW CZA
OWIEKA W
PROCEDURZE SKARGOWEJ
Skargę do Trybunału Praw Człowieka mogła wnieść
początkowo tylko Komisja Praw Człowieka oraz
zainteresowane państwo.
Osoba fizyczna mogła to uczynić wyłącznie za pośrednictwem
Komisji, która po przyjęciu skargi i jej rozpatrzeniu miała
dążyć do polubownego załatwienia sprawy.
Jeżeli nie udało się uzyskać polubownego załatwienia sprawy
lub też z przyczyn formalnych nie została ona skreślona z listy
spraw, Komisja sporządzała sprawozdanie o faktach, wraz z
opinią odnoszącą się do oceny tego, czy zostały naruszone
postanowienia Konwencji, następnie przekazywała je
Komitetowi Ministrów Rady Europy oraz zainteresowanym
państwom.
W sprawozdaniu mogły być ujęte propozycje Komisji, jej
członkowie zaś mogli w nim zawrzeć votum separatum.
ROLA TRYBUNAA
U PRAW CZA
OWIEKA
Komitet Ministrów w ciągu trzech miesięcy
przekazywał sprawę Trybunałowi Praw Człowieka
lub też po upływie tego terminu podejmował
większością dwóch trzecich głosów decyzję, czy
doszło do naruszenia postanowień Konwencji (art.
31., 32.).
Uznanie naruszenia postanowień Konwencji
skutkowało określeniem przez Komitet Ministrów
terminu, w którym obwiniane państwo powinno
podjąć właściwe środki zmierzające do usunięcia
nieprawidłowości.
Wszelkie decyzje zwiÄ…zane z interpretacjÄ…
postanowień Konwencji podejmował Trybunał Praw
Człowieka.
DZIEWI
TY PROTOKÓA
DO KONWENCJI,
1990 R./1994 R.
Trybunał Praw Człowieka nie rozpatrywał skarg
wniesionych przez osoby fizyczne.
Dopiero dziewiąty protokół do Konwencji, przyjęty 8
listopada 1990 r. w Rzymie, przyznawał w art. 5. prawo
do wnoszenia spraw do Trybunału także osobom
fizycznym, organizacjom pozarzÄ…dowym lub grupie
osób, które złożyły (zgodnie z art. 25. Konwencji) skargę
do Komisji Praw Człowieka.
Protokół ten wszedł w życie 1 paz
dziernika 1994 r.
Ostateczna decyzja, czy doszło do naruszenia
przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, pozostawała w gestii Komitetu
Ministrów Rady Europy.
DEKLARACJA O UZNANIU KOMPETENCJI
TRYBUNAA
U
Państwa sygnatariusze Europejskiej Konwencji
powinny złożyć deklarację o uznaniu kompetencji
Trybunału.
Deklaracja ta mogła być złożona bezwarunkowo,
warunkowo (np. pod warunkiem wzajemności ze
strony innych państw), na czas nieokreślony,
określony lub też w odniesieniu do konkretnej
sprawy.
Orzeczenie Trybunału miało charakter ostateczny i
wiązało strony Konwencji, które uznały jego
kompetencje.
JEDENASTY PROTOKÓA
DO KONWENCJI
1994/1998 R.
Komitet Ministrów Rady Europy przedstawił do
podpisu w dniu 11 maja 1994 r. protokół jedenasty.
Protokół wszedł w życie z dniem 1 listopada
1998 r.
Na podstawie jego przepisów zlikwidowano
Europejską Komisję i Trybunał Praw Człowieka o
dotychczasowym kształcie i kompetencjach.
W ich miejsce powołano jednolity Trybunał Praw
Człowieka.
ograniczono rolę Komitetu Ministrów Rady Europy
do kontroli wykonania orzeczeń zreformowanego
Trybunału.
EUROPEJSKI TRYBUNAA
PRAW CZA
OWIEKA
Nowy Trybunał Praw Człowieka jako jedyny organ
Rady Europy jest właściwy we wszelkich sprawach
dotyczÄ…cych interpretacji i stosowania Konwencji, a
trafiajÄ…cych do jego jurysdykcji na podstawie skarg
indywidualnych i państwowych
W skład Trybunału wchodzą sędziowie w liczbie
odpowiadającej liczbie państw członkowskich Rady
Europy (każde państwo ma jedno miejsce w
Trybunale).
EUROPEJSKI TRYBUNAA
PRAW CZA
OWIEKA
W STRASBURGU
European Court of Human Rights,
powołany w 1998 r. na miejsce Europejskiej Komisji
Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka do
kontroli przestrzegania praw człowieka.
Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
protokołach dodatkowych.
1992 R. EUROPEJSKA KARTA J
ZYKÓW
REGIONALNYCH I MNIEJSZOÅšCIOWYCH
Projekt Karty przyjęty został w 1988 r. na 23. sesji
Stałej Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych
Europy jako Rezolucja nr 192.
opiniÄ… nr 142 projekt zaaprobowano na 14. sesji
Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i
skierowano do dalszych prac legislacyjnych.
25 czerwca 1992 r. tekst Karty został przyjęty przez
Komitet Ministrów jako Konwencja Rady Europy i 5
listopada 1992 r. skierowano ją do podpisu państw
członkowskich.
PRZEDMIOT OCHRONY KARTY ART. 1
a) "języki regionalne lub mniejszościowe" oznaczają te języki,
które są:
I - tradycyjnie używane na terytorium danego państwa przez
jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od
reszty ludności tego państwa;
II - różnią się od oficjalnego języka tego państwa; nie
obejmuje to ani dialektów języka oficjalnego państwa, ani
języka migrantów.
Karta zobowiązuje państwa sygnatariuszy do ochrony i
promocji języków regionalnych i mniejszościowych,
zastrzegając jednocześnie, że żadne ze specjalnych
przedsięwzięć podjętych na korzyść tych języków nie będzie
uważane za dyskryminację większości.
ideą Karty jest stwarzanie równych szans, zwłaszcza poprzez
wspieranie nauki w tych językach oraz stwarzania warunków
do posługiwania się nimi w życiu prywatnym i publicznym
(część II).
 część III Karty -  Środki promocji języków
regionalnych lub mniejszościowych w życiu
publicznym",
określono szczegółowe postanowienia odnoszące
się do promocji języków regionalnych i
mniejszościowych w szeroko rozumianym życiu
publicznym: oświacie, sądownictwie, administracji i
służbach publicznych, mass mediach, życiu
kulturalnym, ekonomicznym i społecznym
EUROPEJSKA KONWENCJA RAMOWA O OCHRONIE
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH.
projekt wniesiony został 8 lutego 1991 r. przez Europejską
KomisjÄ™ dla Demokracji przez Prawo.
Po procesie legislacyjnym ostateczny tekst Konwencji
zatwierdzono 10 listopada 1994 r. i przedłożono do ratyfikacji
1 lutego 1995 r.
początkowy projekt Konwencji zawierał definicję mniejszości
(art. 2., ust. 1.):
"Dla celów tej Konwencji termin "mniejszość" będzie oznaczał
grupę, która liczebnie jest mniejsza od reszty populacji
Państwa, której członkowie, będący obywatelami Państwa,
posiadają cechy etniczne, religijne lub językowe różne od
odpowiednich cech reszty ludności i którzy kierują się chęcią
zachowania swojej kultury, tradycji, religii lub języka."
 Artykuł 1
Ochrona mniejszości narodowych oraz praw i wolności
osób należących do tych mniejszości stanowi integralną
część międzynarodowej ochrony praw człowieka i, jako
taka, wchodzi w zakres współpracy międzynarodowej.
Artykuł 3
1. Każda osoba należąca do mniejszości narodowej ma
prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako
osoby należącej bądz
też nienależącej do takiej
mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych
z tym wyborem praw nie pociÄ…gnie za sobÄ…
jakichkolwiek niekorzystnych skutków.
2. Osoby należące do mniejszości narodowych mogą
korzystać z praw i wolności wynikających z zasad
zawartych w niniejszej konwencji ramowej
indywidualnie, jak też wspólnie z innymi.
ZAKAZ DYSKRYMINACJI, ZASADA RÓWNOŚCI
Artykuł 4
1. Strony zobowiązują się zagwarantować osobom
należącym do mniejszości narodowych prawo do
równości wobec prawa oraz jednakową ochronę prawa.
W tym względzie jakakolwiek dyskryminacja wynikająca
z przynależności do mniejszości narodowej jest
zabroniona.
2. Strony zobowiązują się do przyjęcia, tam gdzie to
konieczne, odpowiednich środków w celu popierania,
we wszystkich sferach życia ekonomicznego,
społecznego, politycznego i kulturalnego pełnej i
rzeczywistej równości pomiędzy osobami należącymi do
mniejszości narodowej a osobami należącymi do
większości. W tym względzie wezmą pod uwagę
specyficzne warunki osób należących do mniejszości
narodowych.
 Artykuł 5
1. Strony zobowiązują się wspierać tworzenie warunków
koniecznych do utrzymywania i rozwijania przez osoby
należące do mniejszości narodowych ich kultury, jak
również zachowania zasadniczych elementów ich
tożsamości, to jest ich religii, języka, tradycji i
dziedzictwa kulturowego.
2. Bez uszczerbku dla środków podejmowanych
stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony
powstrzymają się od działań lub praktyk mających na
celu asymilację osób należących do mniejszości
narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby
przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką
asymilacjÄ™.
PRAWA OÅšWIATOWE
Artykuł 13
1. W ramach swoich systemów oświatowych Strony uznają prawo osób
należących do mniejszości narodowej do zakładania i prowadzenia ich
własnych, prywatnych instytucji oświatowych i szkoleniowych.
2. Wykonywanie tego prawa nie pociąga za sobą żadnych zobowiązań
finansowych Stron.
Artykuł 14
1. Strony zobowiązują się uznać prawo każdej osoby należącej do
mniejszości narodowej do nauki jego/jej języka mniejszości.
2. W rejonach zamieszkałych tradycyjnie lub przez znaczącą liczbę osób
należących do mniejszości narodowych, o ile jest na to wystarczające
zapotrzebowanie, Strony będą starać się zapewnić, na tyle, na ile to
możliwe, w ramach swoich systemów oświatowych, osobom należącym
do tych mniejszości odpowiednie możliwości uczenia się języka
mniejszości lub nauki w tym języku.
3. Ustęp 2 niniejszego artykułu będzie realizowany bez uszczerbku dla
nauki języka oficjalnego lub nauczania w tym języku.
 W dniu 12 maja 2003 r. Rzeczpospolita Polska
podpisała Europejską kartę języków
regionalnych lub mniejszościowych (Dz. U. z
2009 r., Nr 137, poz. 1121),
w dniu 12 lutego 2009 r. Karta została
ratyfikowana.
Dokument wszedł w życie w stosunku do Polski
z dniem 1 czerwca 2009 r.
KOMISARZ DS. PRAW CZA
OWIEKA W RADZIE
EUROPY THOMAS HAMMARBERG
Commissioner for Human Rights
Szwedzki dyplomata i działacz na
rzecz praw człowieka
Wybrany przez Zgromadzenie
Parlamentarne Rady Europy w dn.
5 września 2005 r.
Funkcję pełni od 1 kwietnia 2006 r.
Zastąpił pierwszego Komisarza
Był nim Hiszpan Alvaro Gil-
Robles.
http://www.coe.int/t/commissioner/about/biohamma
rberg_en.asp
PRZYKA
AD INTERWENCJI
17 SIERPNIA 2010 R. KOMUNIKAT W SPRAWIE
SYTUACJI ROMÓW
Kilkadziesiąt tysięcy Romów żyjących w
Europie jest pozbawionych praw podstawowych
Nie majÄ… ani aktu urodzenia, ani dokumentu
potwierdzającego tożsamość, ani paszportu czy
innych dokumentów.
Są często pozbawieni praw podstawowych, takich
jak dostęp do oświaty, opieki zdrowotnej, opieki
socjalnej, a nawet prawa do głosowania
EUROPEJSKA KOMISJA PRZECIWKO
RASIZMOWI I NIETOLERANCJI (ECRI)
w ramach Rady Europy działa Europejska Komisja
przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI)
SYSTEM RADY EUROPY
Europejska Konwencja Praw Człowieka 1950 r.
Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu
(1998)
Europejska Karta Języków Regionalnych i
Mniejszościowych
Europejska Konwencja Ramowa o Ochronie
Mniejszości Narodowych.
Komisarz ds. Praw Człowieka w Radzie Europy
KBWE/
OBWE
AKT KOC
COWY KBWE 1975 R.
W momencie zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie kwestia mniejszości narodowych
została na nowo zauważona na kontynencie
europejskim.
Znalazło to odzwierciedlenie w Akcie Końcowym KBWE,
w Helsinkach 1 sierpnia 1975 r.
Akt zawierał artykuł poświęcony mniejszościom
narodowym (część IV p. 8)
stanowił, iż państwa, na których terytorium owe
mniejszości występują, będą respektować ich prawa do
równości wobec prawa, zapewnią im pełną możliwość
korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności
chroniąc w ten sposób ich uzasadnione interesy w tej
dziedzinie.
 W koszyku trzecim Rozdziały: 3. (Współpraca i
wymiana w dziedzinie kultury) oraz 4. (Współpraca i
wymiana w dziedzinie oświaty) zamykały
wyodrębnione akapity zatytułowane "Mniejszości
narodowe lub kultury regionalne".
Państwa uczestniczące uznając wkład, jaki
mniejszości narodowe mogą wnosić do współpracy
międzynarodowej w zakresie kultury i oświaty,
uznały za zasadne sprzyjać wnoszeniu tego
wkładu, z uwzględnieniem prawowitych interesów
ich członków.
DOKUMENT KOC
COWEGO WIEDEC
SKIEGO
SPOTKANIA KBWE (4 LISTOPADA 1986 
19 STYCZNIA 1989)
W trakcie Wiedeńskiego Spotkania KBWE (4
listopada 1986 - 19 stycznia 1989) powrócono do
sprawy mniejszości, zawierając w punktach 18. i
19. Dokumentu Końcowego zobowiązanie państw
uczestniczÄ…cych do:
podjęcia wszelkich niezbędnych kroków
ustawodawczych, administracyjnych, sÄ…dowych i
innych oraz realizacji wiążących je dokumentów
prawa międzynarodowego, celem zapewnienia
ochrony praw człowieka i podstawowych wolności
osób należących do mniejszości narodowych na
ich terytorium;
 powstrzymywania siÄ™ od jakiejkolwiek dyskryminacji
osób należących do mniejszości i sprzyjania
realizacji ich uzasadnionych interesów i aspiracji w
dziedzinie praw człowieka i podstawowych
wolności;
chronienia i stwarzania warunków do popierania
tożsamości etnicznej, kulturowej, językowej i
religijnej mniejszości narodowych na ich terytorium;
szanowania swobodnego korzystania z praw przez
osoby należące do mniejszości oraz zapewnienia
im pełnego równouprawnienia z innymi.
DOKUMENT SPOTKANIA KOPENHASKIEGO
KONFERENCJI W SPRAWIE LUDZKIEGO WYMIARU
KBWE (29 CZERWCA 1990 R.)
Ważnym efektem Wiedeńskiego Spotkania była decyzja
zwołania specjalnej konferencji KBWE w sprawie jej
ludzkiego wymiaru.
Przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej z przełomu
lat 1989/90 ułatwiły realizację tej decyzji;
w dniach 5-29 czerwca 1990 r. odbyła się w
Kopenhadze druga tura konferencji, na której przyjęto
konkretne ustalenia
na zakończenie obrad, w dn. 29 czerwca 1990 r.
zaakceptowano Dokument Spotkania Kopenhaskiego
Konferencji w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE.
Problematyka praw osób należących do mniejszości
narodowych i zobowiązań państw w tym zakresie
znalazła się w odrębnym rozdziale IV (punkty 30-39).
 W zakresie praw osób należących do mniejszości
narodowych posłużono się konstrukcją
zindywidualizowania tych praw, z jednoczesnym
odrzuceniem ochrony grupowej.
Z tekstu Dokumentu wynika jednocześnie, że
prawa te mogą być również wykonywane wspólnie
(zbiorowo) z innymi członkami danej mniejszości.
Korzystanie lub niekorzystanie przez osobÄ™
należącą do mniejszości narodowej z praw
określonych w Dokumencie nie może pociągać za
sobą dla niej żadnych upośledzeń.
 W Dokumencie przyjęto także następujące zasady
podstawowe:
poszanowanie praw osób należących do mniejszości stanowi
integralną część powszechnie uznawanych praw człowieka
(pkt 30.);
korzystanie z praw człowieka i podstawowych wolności przez
osoby należące do mniejszości narodowych winno przebiegać
w warunkach pełnej równości i bez jakiejkolwiek dyskryminacji
(pkt 31.);
przynależność do mniejszości narodowej jest sprawą
indywidualnego wyboru każdego człowieka i z dokonania
takiego wyboru nie może dla niego wynikać żadne
upośledzenie (pkt 32.) (przypis 21);
osoby należące do mniejszości mają prawo swobodnego
wyrażania, kultywowania i rozwijania swej tożsamości
etnicznej, kulturalnej, językowej lub religijnej - bez
jakichkolwiek prób asymilacji wbrew ich woli (pkt 32.).
PRAWA OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI
Z treści punktu 32. wynikają także szczegółowe prawa osób
należących do mniejszości do:
swobodnego posługiwania się swoim językiem ojczystym w życiu
prywatnym i publicznym;
tworzenia i utrzymywania własnych instytucji, organizacji lub
stowarzyszeń o charakterze kulturalnym, oświatowym, religijnym;
wyznawania i praktykowania swej religii, w tym także
prowadzenia oświatowej działalności religijnej w języku
ojczystym;
ustanawiania i utrzymywania niezakłóconych kontaktów zarówno
w obrębie własnej grupy etnicznej w danym kraju, jak i poprzez
granice, z obywatelami innych państw;
dostępu do informacji w swym języku ojczystym, jej
rozpowszechniania i wymiany;
zakładania i utrzymywania organizacji lub stowarzyszeń w kraju
ich zamieszkania, jak również uczestniczenia w
międzynarodowych organizacjach pozarządowych.
ZOBOWI
ZANIA PAC
STW W ZAKRESIE OCHRONY
PRAW OSÓB NALEŻ
CYCH DO MNIEJSZOÅšCI:
ochrony tożsamości osób należących do mniejszości
narodowych, a zamieszkałych na ich terytorium (pkt
33.);
dążenia państw do stwarzania możliwości nauczania
osób należących do mniejszości narodowych ich języka
ojczystego lub w ich języku ojczystym oraz posługiwania
się tym językiem wobec władz publicznych - tam gdzie
jest to możliwe i konieczne (pkt 34.);
szanowania praw osób należących do mniejszości w
zakresie skutecznego uczestnictwa w sprawach
publicznych (pkt 35.);
uznania przez państwa szczególnego znaczenia
konstruktywnej współpracy międzypaństwowej także w
kwestiach dotyczących mniejszości (pkt 36.).
 Problem ochrony praw osób należących do
mniejszości narodowych znalazł odzwierciedlenie w
kolejnych fazach obrad:
Paryskiej Karcie Nowej Europy (21 listopada
1990 r.),
Raporcie Genewskiego Spotkania Ekspertów
KBWE na temat Mniejszości Narodowych (19
lipca 1991 r.),
Dokumencie Moskiewskiego Spotkania
Konferencji na temat ludzkiego wymiaru KBWE
(3 paz
dziernika 1991 r.)
DOKUMENT HELSIC
SKI "WYZWANIA CZASU
PRZEMIAN" Z 10 LIPCA 1992 R.
Na jego podstawie postanowiono powołać instytucję
Wysokiego Komisarza KBWE ds. Mniejszości
Narodowych.
Inicjatywa jego powołania pojawiła się już w trakcie
obrad kopenhaskich w 1990 r.;
delegacja Szwecji, mając na względzie konflikty
etniczne zachodzące na obszarze działania KBWE
(głównie na Zakaukaziu, w Mołdowie), wysunęła
propozycję pilnego powołania Przedstawiciela KBWE
ds. Mniejszości Narodowych.
nie osiągnięto jednak wówczas wymaganego
konsensusu do podjęcia takiej decyzji, co w znacznej
mierze spowodowane było to obawami części państw,
że decyzja taka może doprowadzić do uznania
międzynarodowej podmiotowości mniejszości
narodowych.
 Inicjatywę podjął ponownie na posiedzeniu Rady Ministrów
Spraw Zagranicznych KBWE (Praga, styczeń 1992 r.) minister
spraw zagranicznych Holandii Hans van den Broek, który z
ramienia Wspólnot Europejskich prowadził działalność mającą na
celu zażegnanie rozwoju kryzysu jugosłowiańskiego.
Skala konfliktu oraz czystki etniczne towarzyszÄ…ce rozpadowi
Jugosławii znacznie przyczyniły się do osiągnięcia konsensusu i
powołania w trakcie obrad helsińskich instytucji Wysokiego
Komisarza.
FunkcjÄ™ tÄ™ od 1 stycznia 1993 r. powierzono Maxowi van der
Stoelowi, byłemu ministrowi spraw zagranicznych Holandii.
Wysoki Komisarz wybierany jest na wniosek Komitetu Wysokich
Przedstawicieli (na zasadzie konsensusu) na okres trzech lat z
możliwością jednej reelekcji
Siedziba Wysokiego Komisarza mieści się w Hadze.
W zakresie swych zadań Wysoki Komisarz korzysta z usług
zorganizowanego w 1992 r. Biura Instytucji Demokratycznych
i Praw Człowieka w Warszawie.
URZ
D WYSOKIEGO KOMISARZA OBWE DS.
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH.
Siedziba w Hadze,
zajmuje się monitorowaniem sytuacji w państwach
OBWE, wczesnym ostrzeganiem o pojawiajÄ…cych
się zagrożeniach dla stabilności wewnętrznej
państw OBWE oraz relacji między państwami
Organizacji, a także podejmuje działania
zmierzające do redukcji napięć.
Mandat Komisarza obejmuje tzw. cichÄ… dyplomacjÄ™
(silent diplomacy), tj. prawo do mediacji między
stronami konfliktu.
Od lipca 2007 r. funkcjÄ™ Wysokiego Komisarza
sprawuje Norweg Knut Vollebaek.
URZ
D WYSOKIEGO KOMISARZA OBWE DS.
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH.
Jako pierwszy funkcjÄ™
Wysokiego Komisarza
pełnił Max van der Stoel
Wcześniej m.in.
dwukrotnie pełnił funkcje
Ministra Spraw
Zagranicznych Holandii
Funkcję pełnił przez 8,5
roku: w latach 1993-
2001
 Silent Diplomat
http://www.osce.org/photo_gal/2000/06/
10161_web.jpg
URZ
D WYSOKIEGO KOMISARZA OBWE DS.
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH.
Max van der Stoel
został zastąpiony przez
szwedzkiego
dyplomatÄ™ Rolfa
Ekéusa w czerwcu
2001 r.
Ambassador Rolf
Ekeus (Sweden) 2001-
2007
http://www.osce.org/photo_gal/2
007/06/25335_web.jpg
URZ
D WYSOKIEGO KOMISARZA OBWE DS.
MNIEJSZOÅšCI NARODOWYCH.
Od lipca 2007 r.
Ambassador Knut
Vollebaek
B. Minister Spraw
Zagranicznych
Norwegii
http://www.osce.org/photo_gal/2
007/09/26215_web.jpg
BIURO INSTYTUCJI DEMOKRATYCZNYCH I
PRAW CZA
OWIEKA (ODIHR)
Główna instytucja OBWE ds. wymiaru ludzkiego.
Biuro ma siedzibÄ™ w Warszawie.
Zajmuje się promowaniem praw człowieka, demokracji i rządów
prawa.
Organizuje doroczne dwutygodniowe Spotkanie PrzeglÄ…dowe
Wymiaru Ludzkiego (Human Dimension Implementation Meeting
- HDIM) w Warszawie oraz seminaria eksperckie dotyczÄ…ce
zobowiązań przyjętych w ramach tzw.  ludzkiego wymiaru
OBWE.
Przygotowuje ekspertyzy i szkolenia dotyczące zagadnień
konstytucyjnych i prawnych.
ODIHR specjalizuje się głównie w obserwacji przebiegu
wyborów, ale w ostatnich latach działalność Biura rozszerzyła się
znaczÄ…co na zagadnienia dotyczÄ…ce zwalczania nietolerancji i
dyskryminacji, walki z handlem ludz
mi.
Obecnym dyrektorem Biura jest J. Lenarcic (od czerwca 2008 r.)
BIURO INSTYTUCJI DEMOKRATYCZNYCH I
PRAW CZA
OWIEKA (ODIHR)
Ambassador Janez
Lenarcic, Director of the
OSCE Office for
Democratic Institutions
and Human Rights.
(OSCE/ODIHR)
Przedstawiciel SÅ‚owenii
http://www.osce.org/photo_gal/2008/10/34562_web.jpg
OSCE OFFICE FOR DEMOCRATIC INSTITUTIONS AND
HUMAN RIGHTS CONTACT POINT FOR ROMA AND SINTI
ISSUES
Punkt Kontaktowy do Spraw
Plan działania OBWE na rzecz
Romów i Sinti, przy Biurze
udziału Romów i Sinti w życiu
Instytucji Demokratycznych i
publicznym i politycznym
Praw Człowieka OBWE.
(przyjęty w 2003 r. i podpisany
przez 55 państw).
Decyzja OBWE nr 3/30, Plan
działania OBWE na rzecz poprawy
sytuacji Romów i Sinti na obszarze
OBWE (MC.DEC/3/03).
OCHRONA W INNYCH POROZUMIENIACH
WIELOSTRONNYCH
Inicjatywa Åšrodkowo-Europejska  Instrument IÅšE
ochrony praw mniejszości.
Rada Państw Bałtyckich  Komisarz dla Instytucji
Demokratycznych i Praw Człowieka, Włącznie z
Prawami Osób Należących do Mniejszości.