Botanika
1
Botanika
Botanika (biologia roślin) (gr. botan
= zieleń,
owoc, roślina)  dział biologii zajmujący się
roślinami. Obejmuje całokształt wiedzy o
świecie roślin i związanych z nimi
zjawiskach. Szeroki zakres problematyki
jest przyczyną wyodrębniania licznych, w
różnym stopniu samodzielnych działów,
wymagajÄ…cych stosowania swoistych metod
i technik badawczych.
Zakres botaniki
Podobnie jak w przypadku innych
organizmów stanowiących przedmiot badań
biologii, rośliny badane są na każdym Pączek kwiatu lotosu (Nelumbo), w tle liść
poziomie ich organizacji: od molekuł
począwszy, poprzez geny, organelle, komórki, tkanki, organy, osobniki, populacje po zbiorowiska roślinne. Na
każdym z tych poziomów botanicy zajmują się poznaniem klasyfikacji (taksonomii), struktury (anatomii i
morfologii) oraz zasad funkcjonowania (fizjologii i socjologii) roślin.
W skład tradycyjnie pojmowanej botaniki włącza się też czasem nauki zajmujące się grzybami (mikologia),
porostami (lichenologia), glonami (algologia), a nawet cyjanobakteriami (sinicami) i niektórymi pierwotniakami
(mikrobiologia). Wywodzi się to z dawnych poglądów systematycznych łączących wszystkie organizmy nie
należące do zwierząt w jedną grupę z roślinami.
Działy botaniki
" organografia roślin  bada budowę roślin, głównie wyższych:
" anatomia roślin  bada budowę wewnętrzną roślin:
" histologia roślin  bada rozwój, budowę i funkcje tkanek,
" morfologia roślin  bada budowę zewnętrzną roślin,
" karpologia  nauka o owocach, nasionach oraz sposobach rozsiewania się roślin.
" cytologia roślin  bada budowę wewnętrzną i funkcje komórek roślinnych,
" fizjologia roślin  bada procesy życiowe roślin oraz funkcje ich organów,
" genetyka roślin  bada dziedziczność i zmienność roślin,
" embriologia roślin  bada rozwój zarodkowy roślin,
" morfogeneza roślin  bada proces kształtowania się tkanek i organów roślin,
" fitofenologia  bada związki między warunkami klimatycznymi i porami roku, a periodycznymi zjawiskami w
rozwoju roślin,
" systematyka  porządkuje różnorodność roślin za pomocą systemu klasyfikacyjnego,
" taksonomia roślin  klasyfikacja, nazewnictwo i hierarchizacja roślin,
" ewolucja roślin  bada proces zmian cech dziedzicznych w populacjach roślin prowadzący do powstawania
gatunków,
" paleobotanika  zajmuje się roślinami kopalnymi,
" palinologia  bada pyłki roślin,
Botanika
2
" geobotanika  bada relacje między roślinami i środowiskiem naturalnym,
" ekologia roślin  bada wzajemne oddziaływanie roślin i ich grup ze środowiskiem,
" florystyka  zajmuje siÄ™ inwentaryzacjÄ… florystycznÄ…
" fitogeografia (geografia roślin)  bada rozmieszczenie roślin,
" fitosocjologia (fitocenologia, socjologia roślin)  bada roślinność i organizację zbiorowisk roślinnych
" syntaksonomia (taksonomia zbiorowisk roślinnych)  tworzy system klasyfikacyjny zbiorowisk roślinnych,
" botanika stosowana  bada praktyczne zastosowanie roślin w różnych rodzajach działalności człowieka,
" botanika rolna  zajmuje się problematyką roślin w rolnictwie,
" botanika leśna  zajmuje się problematyką roślin w leśnictwie
" botanika rybacka  zajmuje się problematyką roślin w rybactwie
" botanika lekarska  zajmuje się zastosowaniem roślin w medycynie,
" ochrony przyrody  zajmuje się m.in. ochroną różnorodności roślin i ich siedlisk,
" historii botaniki  bada rozwój botaniki na przestrzeni dziejów.
Ze względu na ograniczenie przedmiotu badań do określonych grup systematycznych lub ekologicznych roślin
wyróżnia się:
" agrostologiÄ™  naukÄ™ o trawach
" algologiÄ™  naukÄ™ o glonach,
" ampelografię  naukę o winorośli,
" batologię  naukę o jeżynach,
" briologiÄ™  naukÄ™ o mszakach,
" dendrologiÄ™  naukÄ™ o drzewach i krzewach,
" orchidologiÄ™  naukÄ™ o storczykach,
" pterydologiÄ™  naukÄ™ o paprotnikach,
" rodologię  naukę o różach.
Znaczenie i cele botaniki
Poznanie świata roślin jest ważne z wielu powodów. Rośliny są fundamentalną częścią życia na Ziemi, bez nich nie
mogłyby istnieć inne, wyższe formy życia (w tym człowiek). Dostarczają nam: tlen, pożywienie, włókna, drewno,
papier, paliwa, leki, barwniki, żywice, olejki eteryczne, kauczuk. Rośliny wiążą dwutlenek węgla (ważny gaz
cieplarniany). Kształtują nasze środowisko życia (ekosystem) oddziałując na warunki klimatyczne, zmniejszając
zanieczyszczenia powietrza i hałas. Wpływają także na nasze środowisko kulturowe ze względu na walory
estetyczne, krajobrazowe, dawniej posiadały także znaczenie religijne.
Poznanie budowy, organizacji i funkcjonowania świata roślin jest ważne dla społeczności ludzkiej i jej przyszłości
ponieważ pozwala na:
" wyżywienie społeczności ludzkiej
" dostarczanie leków, paliw i innych produktów
" zrozumienie właściwości życia
" zrozumienie przyczyn, zakresu i perspektyw zmian w środowisku.
Botanika
3
Historia botaniki
Jednym z najwcześniejszych dzieł botanicznych jest napisane około
300 r. p.n.e dzieło Historia Plantarum Teofrasta. Autor opisał w nim
m.in. różnice między światem zwierzęcym a roślinnym, dokonał
podziału systematycznego roślin na cztery grupy, który utrzymywał się
do XVI wieku. Opisał też około pół tysiąca gatunków roślin. Ze
względu na pierwsze tak szerokie opisanie świata roślin Teofrast
uważany jest za ojca botaniki. Innym znaczącym starożytnym dziełem,
zbierającym informacje o roślinach leczniczych było dzieło greckiego
lekarza zatrudnionego w służbie cesarzy rzymskich, Dioskurydesa.
Opisy i klasyfikacje roślin zawarte są także w najstarszych zabytkach
piśmiennictwa hinduskiego  w Wedach[1] . Także w starożytnych
Chinach opisywano rośliny, w szczególności w kontekście zastosowań
leczniczych.
Poczynając od I połowy XVI w. publikowane były liczne herbarze
(zielniki) dające informacje o leczniczych właściwościach roślin,
oparte jeszcze po części na starożytnych dziełach Galena czy
Teofrast jest uważany za ojca botaniki
Dioskurydesa. Pisane one były przez licznych wówczas naturalistów,
m.in. przez Leonharta Fuchsa, Konrada Gesnera, PierandreÄ™ Matthioliego, Johna Gerarda i Nicholasa Culpepera.
Pierwszy nowożytny system klasyfikacyjny roślin opublikowany został w 1583 przez Włocha Andrea Cesalpino (De
Plantibus). W 1665 z użyciem prostego mikroskopu Robert Hooke odkrył istnienie komórek w korku, a niedługo
potem w żywych tkankach. W 1675 Marcello Malpighi pracą Anatome plantarum stworzył podwaliny dla rozwoju
anatomii roślin, a trzy lata póz
niej Joachim Jung podobnie przyczynił się do rozwoju morfologii roślin dziełem
Isagoge phytoscopia. W 1694 Rudolf Jakob Camerarius wykazał eksperymentalnie, że pręciki i słupki związane są z
płcią męską i żeńską.
W 1737 szwedzki przyrodnik Karol Linneusz opublikował Genera
Plantarum  dzieło dające podwaliny pod nowoczesny system
klasyfikacyjny roślin, podstawę dzisiejszej taksonomii roślin. Linneusz
tworząc system oparł się na obserwacji zapładniania roślin. Stworzył
sztuczną klasyfikację dzieląc rośliny według kształtu słupka, pręcika
oraz sposobu rozmnażania. W 1753 Linneusz opublikował Species
Plantarum, w którym po raz pierwszy prawidłowo opublikowane
zostały naukowe definicje gatunków roślin. Szwedzki naukowiec
zaprowadził porządek w chaosie jaki powstawać zaczął w wyniku
tworzenia rozmaitych systemów klasyfikacyjnych, opisywania coraz
większej liczby gatunków roślin i szybko rosnących zasobów literatury
botanicznej.
W wiek XIX botanika weszła z ograniczoną znajomością zewnętrznej
budowy roślin i elementarną wiedzą o ich anatomii. Jednak w ciągu
tego wieku nastąpił znaczny rozwój wiedzy o roślinach. Stało się tak z
powodu dostępu do coraz lepszych przyrządów optycznych, postępów
Tradycyjny warsztat pracy botanika
w zakresie fizjologii i anatomii, rozszerzeniu badań botanicznych na
wszystkie kontynenty i uprawę w europejskich ogrodach roślin pochodzących z całego świata. Poznane zostały cykle
życiowe, zrozumiano rolę płci i hybrydyzacji u roślin.
Botanika
4
Teorie ewolucyjne Karola Darwina i odkrycie praw dziedziczenia Grzegorza Mendla spowodowały potrzebę
porządkowania świata roślin z zastosowaniem taksonomii filogenetycznej. Za pierwszy system tego rodzaju uznaje
siÄ™ pracÄ™ Augusta Eichlera pt. Syllabus der Vorlesungen über Phanerogamenkunde (1883).
Linki zewnętrzne
" Botanika [2] w katalogu Open Directory Project
Przypisy
[1] Lalit Tiwari: Ancient Indian Botany and Taxonomy (http:/ / www. infinityfoundation. com/ mandala/ t_es/ t_es_tiwar_botany_frameset. htm)
(ang.). 2003. [dostęp 26 czerwca 2007].
[2] http:/ / www. dmoz. org/ World/ Polski/ Nauka_i_edukacja/ Biologia/ Botanika
y
ródła i autorzy artykułu
5
y
ródła i autorzy artykułu
Botanika y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=20288227 Autorzy: ABX, Aki, Awersowy, Beau, Borkowsk, Dixi, Ejdzej, Felis domestica, Jaskch, JotDee, Kenraiz, MBi, Michau
Sm, Monopol, Nova, Pjahr, Raz1el, Reytan, Slaweks, Taw, Tomasz Kamil, Wyciorek, conversion script, 36 anonimowych edycji
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Plik:LotusBud0048a.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:LotusBud0048a.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: User:Fg2
Plik:Theophrastus2.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Theophrastus2.jpg Licencja: nieznany Autorzy: Bibi Saint-Pol, Tomisti
Plik:Botany.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Botany.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: WayneRay
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/