DODATEK DO BIULETYNU NR 2/2004
PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ NR 2
W ELBL
GU
ZANIM PODEJMIESZ DECYZJ

Scenariusz warsztatu przygotowującego uczniów
klas I-III szkół gimnazjalnych
do wyboru zawodu
Opracowanie:
Wojciech Rudnicki
Doradca zawodowy
Zachęcam Państwa do wykorzystania scenariusza zajęć warsztatowych, których celem
jest pomoc młodzieży w trafnym zaplanowaniu przyszłości zawodowej.
DZIEC
PIERWSZY
Ćwiczenie 1 . Jeden z wielu.
W czasie ćwiczenia nr 1, po przedstawieniu się uczestnikom, wręczamy karteczki, na
których (dowolnie wybranym przez siebie kolorem mazaka) uczniowie piszą swoje imiona
(mogą być także przezwiska lub pseudonimy). Kartki te przypięte do odzieży stanowią swego
rodzaju wizytówki i mają służyć prowadzącemu jako pomoc przy uczeniu się imion
uczestników grupy. Obecnie wracamy do tego zadania, prezentując je jako zadanie z zakresu
podejmowania decyzji ( mazaki - zbiór alternatyw, użyty mazak  wybór). Prosimy każdego
uczestnika o próbę wyjaśnienia, dlaczego właśnie ten, a nie inny kolor został przez niego
wybrany. Aby uniknąć odpowiedzi banalnych typu   bo lubię ten kolor prowadzący
rozpoczyna uzasadnienie, określając tym samym normę np.  lubię kolor zielony, bo kojarzy
mi się z wiosną, lasami, jeziorami, tam najlepiej odpoczywam  .
Na koniec każdej wypowiedzi pytamy uczestnika, czy uzasadnienie wyboru koloru
przysporzyło mu wielu trudności, jeżeli tak to dlaczego.
Po przeprowadzeniu pierwszego  rozgrzewającego ćwiczenia uczestnicy
i prowadzący ustawiają krzesła w kręgu. Prowadzący włącza magnetofon i prosi o zajęcie
możliwie jak najwygodniejszej pozycji. Informuje, że główna część zajęć rozpocznie się od
ćwiczenia relaksacyjnego, dzięki któremu wszyscy poczują się bezpieczniej i swobodniej niż
dotychczas. Następnie prowadzący podaje sugestię relaksacyjną, obejmującą wywołanie u
uczestników uczucia lekkości, ciepła i relaksu. Sugestię relaksacyjną podaje się w formie
niedyrektywnej, np.  być może uda wam się poczuć ciepło przepływające przez prawą rękę
itp., co znacznie zmniejsza opór i prowadzi do głębszej relaksacji (dla lepszej koncentracji
można zamknąć oczy). Następnie prowadzący prosi uczestników o wyobrażenie sobie siebie
za 15 lat   Jak sądzicie, jak będziecie wyglądali , gdzie będziecie mieszkali, jakie będą
wasze rodziny. Być może będziecie mogli wyobrazić sobie swoją przyszłą pracę, miejsce
pracy, wykonywane czynności, może jest to duża firma, może własny mały zakład, może
jesteście lekarzami, ekonomistami, a może naprawiacie ludziom samochody .
Przytacza przykłady różnych zawodów, opisuje różne stanowiska pracy, czynności, warunki.
 Być może będziecie mogli pomyśleć o tym, co możecie zrobić już teraz i w najbliższej
przyszłości, aby wasze plany i zamierzenia mogły urzeczywistnić się, abyście mogli osiągnąć
w życiu to, co dla was najbardziej korzystne.
UWAGA !!! Nie należy zrażać się, gdy w początkowej fazie ćwiczenia młodzież reaguje
śmiechem, jest to naturalna reakcja na nową sytuację i doświadczenie. Zresztą właśnie o
śmiech, rozluz
nienie i poczucie komfortu chodzi w tym ćwiczeniu.
Cel ćwiczenia:
- wywołanie w uczestnikach stanu relaksu,
- zwiększenie motywacji uczestników do pracy w czasie zajęć,
- wywołanie refleksji, że odpowiedzialność za własną przyszłość spoczywa w rękach
uczestników zajęć.
2
ZAWARCIE KONTAKTU GRUPOWEGO
W tej części określamy cel spotkania, udzielamy uczestnikom informacji o jego
przebiegu, czasie trwania zajęć, omawiamy zasady pracy grupy, a następnie jeden z
uczestników wypisuje je na tablicy, zachęcamy do aktywności i skupienia.
BUDOWANIE KLIMATU GRUPOWEGO
Proponowane w tej części ćwiczenia służą wykonaniu i wzmocnieniu dobrego klimatu
grupowego, poczucia bezpieczeństwa, pozbycia się lęków i zahamowań związanych z
ekspresją w grupie, tworzeniu emocjonalnej więzi grupowej. Zwiększają także poziom
zaangażowania emocjonalnego i intelektualnego uczestników grupy.
Ćwiczenie 2 . Zwracaj się do mnie ...
Jak chcę, aby się do mnie tu zwracano - można zwracać się do uczestnika po imieniu lub
przezwisku (uwidocznione na karteczkach - ćwiczenie 1 ) zapis ten zawiera wiele
psychologicznych informacji o właścicielu. Stwarza się sytuacja komfortu - każdy może
oczekiwać aby zwracano się do niego jak lubi.
Ćwiczenie 3. Przełamanie lodów.
Każdy w kręgu kończy zdanie :
-  Od grupy oczekuję ..... ,
-  Pokaż mimicznie , jak czujesz się w tej chwili ,
-  Gdybym był sławną osobą , to byłbym ......... , ponieważ ............  .
Ćwiczenie 4 . Co nowego i dobrego ?.
Siedząc w kręgu każdy z uczestników kończy zdanie  Najmilszą rzeczą, jaka zdarzyła mi
się w tym tygodniu było .....
Należy podkreślić, że może to być duża i ekscytująca sprawa, ale również mała i przyjemna
( np. uśmiech od kogoś ważnego).
Ćwiczenie 5. Rzeczy, które robię z
le ...
W kręgu każdy uczestnik mówi o tym, co robi słabo. Kończy zdanie:  Słabo robię .....
lub  Jestem słaby w ....
Następna runda :  Wiem , że jestem dobry w ... 
Wskazane jest, aby każdą z rund zaczynała osoba prowadząca, by przełamać opór i ukazać
nową sytuację.
Ćwiczenie 6. Ogłoszenie.
Prowadzący proponuje, aby każdy uczestnik napisał ogłoszenie, w którym zareklamuje
się jako przyjaciel. Ogłoszenie powinno być napisane w taki sposób, aby było jasne dlaczego
właśnie tę a nie inną osobę ktoś chciałby mieć za przyjaciela. Powinno ono składać się
z 25-10 słów. Zachęcamy młodzież do czytania ogłoszeń na forum grupy.
( PRZERWA 10 MINUT )
PROCESY DECYZYJNE, DOKONANIE WYBORÓW
Proponowane w tej części ćwiczenia oraz już wykonane ćwiczenie nr 1, wraz
z komentarzem prowadzącego, mają na celu dostarczenie młodzieży podstawowych
3
informacji dotyczących procesu podejmowania decyzji oraz służą praktycznemu uczeniu się
sztuki planowania, argumentowania, analizowania alternatyw, hierarchizowania celów.
Wybór zawodu i szkoły przedstawiany jest jako sytuacja ryzykowna. W warstwie
teoretycznej ta część warsztatu nawiązuje do prac J. Kozieleckiego (1977) T. Tyszki (1993)
J. Brossa (1965) i M. Czerwińskiej (1979) .
Ćwiczenie 7. Niespodzianka.
 Wyobraz
sobie, że zostałeś nagle właścicielem pokaz
nej kwoty 3 000 zł. Pieniądze te
należą w całości do ciebie i możesz zrobić z nimi co tylko zechcesz. Masz 10 minut na
zaplanowanie, jak je spożytkować
Uczestnicy otrzymują kartki i długopis, pracują indywidualnie.
Omówienie: tylko część młodzieży potrafi rozplanować swoje wydatki.
- część  odłoży kwotę do banku - co interpretujemy jako nieumiejętność dokonania
wyboru, chyba, że padnie propozycja jak pieniądze te zostaną wydane w przyszłości,
- inni  oddają rodzicom - brak samodzielności, cedowanie odpowiedzialności na
rodziców,
- jeszcze inni -  kupią jakieś kasety, jakieś ciuchy - brak umiejętności konkretyzowania
celów podejmowania decyzji (jakiś zawód, jakaś szkoła).
Zachęcamy młodzież do wzięcia pełnej odpowiedzialności za wykonanie zadania
i doświadczenie aktu decyzyjnego.
( PRZERWA 10 MINUT )
Ćwiczenie 8. Dzień wagarowicza.
Dzielimy uczestników na cztery 3-4 osobowe grupy. Każdy zespół otrzymuje kartkę
i długopis.
 Zbliża się Dzień Wagarowicza, trzeba będzie podjąć decyzję czy pójść na wagary, czy zostać
w szkole. Macie 5 minut na zebranie wszystkich argumentów za i przeciw wagarom. Po
upływie tego czasu grupy odczytują swoje argumenty. Zastanawiamy się z grupą, czy łatwiej
było znalez
ć argumenty za czy przeciw pójściu na wagary.
Omówienie: ćwiczenie uczy trudnej sztuki uzasadnienia wyboru, konfrontuje młodzież ze
zjawiskiem zmiany nastawień, stwarza możliwości wieloaspektowego ujęcia danego
problemu, zjawiska.
Ćwiczenie 9. Za - bis .
Grupę dzielimy na 4 zespoły. Każdy zespół otrzymuje inne zadanie:
1 zespół
- wypisz argumenty  za i  przeciw kontynuacji nauki w szkole zawodowej.
2 zespół
- wypisz argumenty  za i  przeciw kontynuacji nauki w liceum technicznym (do
wyboru).
3 zespół
- wypisz argumenty  za i  przeciw kontynuacji nauki w liceum ogólnokształcącym .
4
4 zespół
- wypisz  za i  przeciw kontynuacji nauki w liceum ekonomicznym.
Omówienie: ćwiczenie to uczy dostrzegania pozytywnych i negatywnych aspektów
podejmowanych wyborów oraz konotuje wybór zarówno szkoły zawodowej, liceum
ogólnokształcącego, liceum ekonomicznego jak i liceum technicznego, pokazując, że każda z
tych dróg kształcenia musi mieć dwojaki wpływ na zawodowy i osobisty rozwój
wybierającego.
Ćwiczenie 10 . Złota rybka .
 Wyobraz
sobie, że jesteś rybakiem, który złowił złotą rybkę. Spełni ona jedno twoje
życzenie zawodowe. Pomyśl jaki zawód chciałbyś wykonywać gdyby to tylko było możliwe.
Nie liczą się twoje predyspozycje , oceny szkolne , stan zdrowia , itp.
Możesz wybrać dowolny zawód jeśli tylko uznasz go za atrakcyjny dla siebie. Złote rybki
spełniają bowiem wszystkie życzenia.
Zachęcamy młodzież do swobodnego fantazjowania i oryginalnych wypowiedzi.
Omówienie: znaczna część młodzieży nie napotyka trudności przy wykonywaniu tego
ćwiczenia. Ujawnia swoje potrzeby, pragnienia, ambicje, często skryte, idealistyczne. Dla
niektórych ćwiczenie jest jednak trudne, gdyż wymaga przezwyciężenia stereotypowego
spojrzenia na siebie ukształtowanego pod wpływem opinii rówieśników, rodziców
i nauczycieli oraz innych dorosłych.
Ćwiczenie 11. Schron przeciwlotniczy.
Grupa dzieli się na zespoły 6-8 osobowe. Każdy członek grupy wybiera zawód
z ćwiczenia 10, zapisuje go na karteczce i przypina w widocznym miejscu na ubraniu.
Zespoły zostały poinformowane, że znajdują się w schronach przeciwlotniczych po
ataku bomby atomowej. Każdy schron jest wystarczająco duży, ale powietrza i pożywienia
starczy tylko dla 4 osób. Należy więc, pozbyć się niektórych członków załogi. Każdy zespół
ma zadecydować, kto i dlaczego powinien przeżyć. Decyzja zespołu musi dotyczyć tego, kto
zostaje a kto opuszcza schron (samobójstwa, morderstwa oraz losowanie nie wchodzą w grę).
Czas podjęcia decyzji jest ograniczony. Ćwiczenie kończy wspólna rozmowa o tym, w jaki
sposób poszczególne zespoły podejmowały decyzję, kto był aktywny, kto bierny, jak wszyscy
czuli się w swoich rolach.
Omówienie: decyzje zawodowe prawie zawsze podejmowane są w rodzinie i na ich wynik
wywiera wpływ kilka osób. Ćwiczenie uczy współdziałania w grupie, grupowego
podejmowania decyzji, negocjowania, zauważania różnych wariantów zachowań. Tak też jest
omawiane przez prowadzącego.
ZAKOC
CZENIE DNIA
Podsumowanie dnia, uwypuklenie najistotniejszych wątków, dzielenie się refleksjami
oraz prośba do uczestników, by każdy wykonał w domu rysunek - Rodzinnego Drzewa
Zawodowego. Zadanie polega na wypełnieniu pól, wpisaniu zawodów członków rodziny
w celu porównania obecnych zainteresowań zawodowych ucznia z karierami zawodowymi
innych członków jego rodziny. Zachęca ono do rozmowy z rodzicami i innymi dorosłymi
członkami rodziny na tematy związane z wyborem zawodu i szkoły.
5
DZIEC
DRUGI
Warsztat rozpoczynamy ćwiczeniem relaksującym, w czasie, którego koncentrujemy
uwagę uczestników na przyjemnych wydarzeniach, odczuciach z przeszłości.
Celem ćwiczenia jest podniesienie nastroju uczestnikom warsztatu oraz odblokowanie ich
motywacji do aktywnego udziału w zajęciach. Po zakończeniu ćwiczenia relaksacyjnego
przypominamy krótko zasady kontaktu grupowego. Wszystkie ćwiczenia i zadania
wypełniające drugie spotkanie grupy służą pogłębianiu wglądu uczestników zajęć, tj.
poszerzaniu pola samoświadomości i samowiedzy, trenowaniu nawyku samoobserwacji
i autorefleksji. Towarzyszy temu przekonanie, że bez znajomości samego siebie, swoich cech,
dążeń, upodobań i preferencji nie jest możliwe dokonanie samodzielnego wyboru zawodu.
Prowadzący zanim przejdzie do następnych ćwiczeń, przedstawia grupie, na co trzeba
zwrócić uwagę, kiedy będziemy wybierać zawód lub szkołę.
Czynniki warunkujące prawidłowy wybór zawodu i szkoły:
1. Stan zdrowia,
2. Typ osobowości a grupa zawodowa,
3. Skłonności i zainteresowania zawodowe,
4. Uzdolnienia,
5. Temperament,
6. Wiadomości i umiejętności zdobyte w trakcie nauki w szkole podstawowej,
7. Warunki rodzinne (sytuacja materialna, możliwości zakwaterowania).
Ćwiczenie 1. Stan zdrowia.
1. Prowadzący omawia znaczenie stanu zdrowia w wyborze zawodu.
2. Uczestnicy wypełniają ankietę (część I , pytania 1-4, Załącznik Nr 1).
3. Uczeń z grupy dyspanseryjnej otrzymuje  Kartę schorzeń (Załącznik Nr 2) i dodatkowo
po jej przestudiowaniu wypełnia ankietę- część II, pyt. 1-2
Ćwiczenie 2. Typ osobowości a grupa zawodowa.
Każdy typ osobowości kształtuje się pod wpływem społecznym, zwłaszcza rodziny
i dlatego szuka odpowiedniego dla siebie środowiska wśród ludzi. Satysfakcja
z wykonywania konkretnej pracy zależy od stopnia zbieżności typu osobowości i środowiska
pracy a co się z tym wiąże grupą zawodową.
Wyróżniamy sześć typów osobowości (wg I.L.Hollanda):
TYP SPOA
ECZNY - szuka środowiska innych ludzi. Dziedziczność i doświadczenie osoby
należącej do tego typu prowadzą do preferowania takich zajęć, które są zorientowane na
pouczanie i pomaganie. Typ społeczny ma emocjonalny stosunek do problemów ludzkich.
Odznacza się żeńskimi cechami, zdolnościami werbalnymi, elokwencją, społeczną
odpowiedzialnością, zdolnością do pracy z ludz
mi, chętnie podejmuje rolę pouczającego
i terapeuty.
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to m. in.: pedagog, doradca, nauczyciel, psycholog
kliniczny, sędzia dla nieletnich, kierownik personalny, lekarz, pielęgniarka, katecheta,
logopeda i inni.
6
TYP REALISTYCZNY: zwany także motorycznym, preferuje czynności, które podkreślają
jego siłę fizyczną, koordynację ruchową, zręczność. Uzdolniony technicznie, mechaniczne.
Dąży do rozwiązywania konkretnych zadań, jest twardy, agresywny, tzw. męski.
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to m. in: mechanik, elektryk, inżynier, rolnik,
mierniczy i inne.
TYP BADAWCZY (intelektualny): skupia się na zadaniach abstrakcyjnych. Próbuje
zrozumieć siebie i organizować świat. Można go scharakteryzować takimi cechami jak:
abstrakcja w przeciwieństwie do konieczności, introwersja przeciw ekstrawersji, asocjalność
(jako egoizm względem społeczności przeciw socjalności, ma jednak rozwinięte poczucie
prawideł zachodzących w społeczeństwie).
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to m. in.: badacz, antropolog, astronom, matematyk,
chemik, fizyk, edytor literatury naukowej, programista komputerowy, technik laboratoryjny,
biolog, geolog, agronom i inni.
TYP KONWENCJONALNY: zwany także konformistycznym, w swoich postawach
i wartościach orientuje się na władzę i siłę autorytetu, miejsce w społeczeństwie, status,
wynagrodzenie. Jest praktyczny, uległy. Eksponuje siebie i swoje cele a uspokojenie osiąga
poprzez przystosowanie, podporządkowanie się, przyjmowanie podrzędnych ról. Żyje według
poglądów i wskazówek innych ludzi. Uchyla się od rozwiązania wieloznacznych,
konfliktowych sytuacji, szczególnie w stosunkach interpersonalnych.
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to n. in: operator, księgowy, kasjer, pracownik
biurowy, stenograf, sekretarka, rewizor, statystyk, bibliotekarz , pracownik banku i inni.
TYP PRZEDSI
BIORCZY: jest typem osoby motywującej, pobudzającej innych do
działania. Przejawia się dominacją zdolności werbalnych i podkreśleniem cech męskich przy
wpływaniu, przekazywaniu, kierowaniu innymi. W sferze werbalnej jest agresywny,
interesuje go siła, status przywódcy, męska postawa. Unika sytuacji wymagających długiego
intelektualnego wysiłku.
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to m. in.: przedsiębiorca, zarządca, doradca
przemysłowy, kierownik, sprzedawca, prawnik, urzędnik rządowy, menadżer, producent
telewizyjny, zaopatrzeniowiec, menadżer sportowy i innych.
TYP ARTYSTYCZNY: twórczy, to typ o rozwiniętej wyobraz
ni i estetyce, introwersyjny,
niedostatecznie poddany socjalizacji, pełen emocjonalnego niepokoju z silnym żeńskim
akcentem.
Zawody charakterystyczne dla tej grupy to m. in.: kompozytor, śpiewak, pisarz, dyrygent,
malarz, reżyser, dekorator wnętrz, kreator mody, aktor i itp.
Czyste typy osobowościowe, zdaniem I. L. Hollanda, występują rzadko. Może
dominować jeden, dwa lub trzy np. badawczo-realistyczno-artystyczny, konwencjonalno-
społeczno-realistyczny i inne. Stąd taka różnorodność w preferencjach zawodów przez ludzi,
ale i możliwość dokonywania zmian zawodu.
7
Informujemy uczestników zajęć, że w psychologii istnieją testowe metody poznawania
człowieka. Są, więc różne testy osobowości, charakteru, temperamentu, zainteresowań
i uzdolnień. Wyjaśniamy instrukcję, prosimy o udzielenie odpowiedzi na pytanie.
W omawianym ćwiczeniu, zwracamy uwagę czy otrzymane wyniki są zbieżne z tym co
uczestnicy zajęć myśleli o swoich typach osobowości przed przystąpieniem do wypełniania
arkusza ( Załącznik Nr 3 ).
Ćwiczenie 3. Skłonności i zainteresowania zawodowe.
Skłonności zawodowe - każdy człowiek ma pewne skłonności do zajmowania się
określonymi rodzajami działalności. Sprecyzowanie ich może być wskazówką przy wyborze
zawodu. Uzyskane przez Ciebie wyniki w ankiecie badającej skłonności zawodowe sugerują ,
że odpowiedni dla Ciebie zawód może znajdować się w niżej wymienionych grupach
(grupie).
Grupa Człowiek-Człowiek (Cz-Cz)
Grupa ta obejmuje zawody związane z pracą wymagającą stałego kontaktu z ludz
mi.
Wszędzie tam gdzie zachodzi konieczność kontaktu z interesantem, klientem, pacjentem
łatwego kontaktowania z ludz
mi. Wskazane są również cechy m.in. pogodne usposobienie,
takt, życzliwość, uczciwość, cierpliwość, dyskrecja, rozwaga i opanowanie.
Będą to zawody związane z nauczaniem i wychowaniem, z usługami i handlem, z opieką
medyczną i udzielaniem informacji i porad np. nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, psycholog,
adwokat, sędzia, sprzedawca, kupiec, dziennikarz, kelner, menadżer, prezenter radiowy
i telewizyjny , stewardesa i inne.
Przeciwwskazania do wykonywania zawodu zależnie od zawodu i stanowiska mogą być:
wada wymowy, niedosłuch utrudniający kontakt z otoczeniem, przewlekłe choroby skóry,
zaburzenia równowagi i itp.
Grupa Człowiek - Technika (T)
W grupie tej znajdują się zawody, których praca związana jest z wydobywaniem
i przetwarzaniem surowców, obróbką różnorodnych materiałów, ich eksploatacją. Będą to na
przykład takie zawody jak: mechanik pojazdów samochodowych, mechanik maszyn
i urządzeń przemysłowych, mechanik obróbki - skrawaniem, elektronik, elektromechanik,
monter aparatury radiowo-telewizyjnej, elektryk, kucharz, piekarz, ciastkarz, cukiernik,
murarz, cieśla, stolarz, inżynier budowlany, inżynier mechanik, inżynier elektronik itd.
W tej grupie zawodów wymagane są następujące cechy: dobra spostrzegawczość, zdolność
obserwacji, odpowiedzialność, zdolność koncentracji uwagi, opanowanie, dokładność,
obowiązkowość.
Przeciwwskazania do wykonywania zawodów zależne od zawodu i stanowiska mogą być:
duże wady wzroku, niedosłuch, zaburzenia równowagi, alergia skóry, inne schorzenia.
(wskazana konsultacja lekarska).
Grupa Człowiek - Przyroda (P)
Do tej grupy zalicza się zawody, w których praca wymaga kontaktu z przyrodą - zwierzętami,
roślinami, z ich pielęgnacją, uprawą, hodowlą oraz różnych zjawisk zachodzących
8
w przyrodzie. Mogą to być zawody: biolog, mikrobiolog, weterynarz, zootechnik, leśnik,
rybak, rolnik, ogrodnik, sadownik, pszczelarz, hodowca zwierząt i inne.
Zawody te wymagają zamiłowania do przyrody, poczucia odpowiedzialności, zdolności
prowadzenia obserwacji, spostrzegawczości, dokładności, zrównoważenia oraz dużej
sprawności fizycznej.
Przeciwwskazania do wykonywania zawodu zależnie od zawodu i stanowiska mogą być:
choroba reumatyczna, choroba dróg moczowych i skóry rąk, alergia, duża wada wzroku, duże
skrzywienie kręgosłupa i inne.
Grupa Człowiek - System Znaków (Z)
Grupa ta obejmuje zawody związane z posługiwaniem się systemem znaków i pojęć
umownych jak: cyfry, znaki kartograficzne, znaki stenograficzne, znaki językowe (np.: litery)
systemy oznakowania pojęć języków naturalnych i sztucznych. Będą to zawody należące do
nauk ścisłych, niektórych humanistycznych np.: informatyk, programista, ekonomista,
astronom, cybernetyk, tłumacz, stenograf, kreślarz, kartograf, dokumentacja budowlana,
dziewiarz, matematyk, fizyk itp. Wskazane cechy osobowości to odpowiedzialność,
samodzielność, zdolności organizacyjne, dokładność, dobra pamięć, umiejętność
przewidywania, spostrzegawczość, systematyczność w działaniu, zdolność skupienia,
niezbędna do zapobiegania pomyłkom i błędom.
Przeciwwskazania do wykonania zawodów zależne od zawodu i stanowiska mogą być:
choroby układu nerwowego, duże wady wzroku, mowy i słuchu i inne.
Grupa Człowiek - Obraz Artystyczny
W grupie tej znajdują się zawody związane z działalnością artystyczną, muzyczną,
plastyczną, aktorsko-sceniczną, organizacją imprez artystycznych, z wykonywaniem
wyrobów lub usług o charakterze artystycznym. Będą to zawody np. plastyk, muzyk, grawer,
aktor, hafciarka, architekt, zdobnik szkła, złotnik, dekorator wnętrz, modysta, fryzjer,
fotograf, projektant odzieży, form przemysłowych i wiele innych.
Przeciwwskazania do wykonywania zawodów związanych z:
- plastyką mogą być wrażliwość na działanie środków chemicznych, daltonizm,
- muzyką - wada słuchu,
- teatrem - wada wymowy, choroby krtani i gardła.
Omówienie przez prowadzącego grup skłonności i zainteresowań zawodowych kończy
wypełnienie ankiety dotyczącej omawianego tematu. (Załącznik Nr 4).
( PRZERWA 10 MINUT )
Ćwiczenie 4. Uzdolnienia.
Wprowadzamy definicję uzdolnienia- jest to zespół zdolności, umożliwiający wyjątkowo
skuteczne działania w określonej dziedzinie.
Czynnikiem istotnym przy wyborze zawodu są także uzdolnienia. Wiadomo, że w klasie
czy grupie rówieśników dostrzegane są znaczne różnice w temperamencie, zdolności
skupienia uwagi, szybkości reakcji umysłowej, umiejętności logicznego myślenia, pamięci.
9
Każdy człowiek jest odrębną indywidualnością. Pewnym miernikiem różnic w uzdolnieniach
są oceny uzyskane z poszczególnych przedmiotów, chociaż nie jest to wcale regułą.
Materiałem pomocniczym w tym ćwiczeniu jest  Lista uzdolnień (Załącznik Nr 5).
Ćwiczenie 5. Temperament.
Wprowadzamy definicję temperamentu. Informujemy, że podstawowymi cechami
temperamentu są: siła, ruchliwość i równowaga procesów psychicznych. Prosimy
uczestników o udzielenie odpowiedzi na pytanie zawarte w  Karcie temperamentu ,
opracowanej przez W. Trzeciaka (Załącznik Nr 6). Interpretujemy wyniki, pokazując
zależności między nasileniem poszczególnych cech temperamentu a wymaganiami
stawianymi przez różne zawody.
- Wyniki średnie /4-6 punktów/ świadczą o średnim natężeniu cechy i nie mogą
decydować o tym, czy zawód, który tej cechy wymaga, jest dla badanego odpowiedni czy
też nie.
- Jeżeli na trzy lub mniej stwierdzeń odpowiedziałeś TAK, świadczy to o bardzo słabym
nasileniu cechy i jeżeli jest ona ważna w wykonywaniu danego zawodu, należy się
zastanowić się, czy jego wybór jest właściwy.
- Jeżeli natomiast badany odpowiedział TAK na siedem i więcej stwierdzeń, świadczy to o
silnym natężeniu cechy i powinno stanowić ważne kryterium wyboru zawodu.
( PRZERWA 10 MINUT )
Ćwiczenie 6. Moje wiadomości i umiejętności.
Trzeba podsumować swoją dotychczasową edukację. Wiadomo, że uczeń, który przez
dziewięć lat był uczniem zaledwie dostatecznym, będzie miał wiele trudności związanych z
nauką w szkole średniej. A
atwiej przyjdzie mu nauka w szkole zawodowej, która ma niższy
poziom nauczania, której skończenie daje możliwości edukacyjne na poziomie szkoły
ponadgimnazjalnej. Uczeń z dobrymi wynikami powinien zdawać do szkoły
ponadgimnazjalnej na poziomie liceum, ponieważ jego wiadomości i umiejętności zdobyte w
szkole podstawowej rokują powodzenie w szkole średniej. Wypełniamy (Załącznik Nr 7).
Ćwiczenie 7. Warunki rodzinne.
Sytuacja materialna rodziny w dzisiejszych czasach rzadko decyduje o wyborze zawodu,
gdyż nauka we wszystkich typach szkół jest bezpłatna a część młodzieży z rodzin o niższych
dochodach otrzymuje stypendia. Zdarza się jednak, że na skutek wypadków losowych, czy też
ze względu na liczne rodzeństwo istnieje konieczność szybszego podjęcia pracy zawodowej.
System naszego szkolnictwa gwarantuje możliwości kontynuowania nauki także w
szkołach dla pracujących publicznych jak i niepublicznych. Jest to alternatywa dla osób, które
chcą szybciej usamodzielnić się materialnie, a tym samym chcących pogłębić swoją wiedzę i
poszerzyć kwalifikacje.
Rodzice gimnazjalistów powinni orientować się, ile lat będzie trwała nauka w szkole lub
szkołach (szkoła ponadgimnazjalna) + szkoły policealne lub wyższe/, aż dziecko zdobędzie
upragniony zawód, ponieważ wiąże się to z pomocą materialną, na którą nie wszystkich
rodziców stać.
Ćwiczenie 8. Drzewo rodzinne.
W tej części warsztatu rozpoczynamy od analizy zadania domowego -  Rodzinnego
Drzewa Zawodowego . Pytamy uczestników o trudności, na jakie napotykali przy jego
wykonywaniu a także o refleksje, jakie pojawiły się w czasie pracy, np.: czego nowego
10
dowiedziałeś się o swojej rodzinie, czy w twojej rodzinie istnieją tradycje zawodowe, jakie
zawody wykonują najczęściej kobiety a jakie mężczyz
ni itp.
Ćwiczenie 9. Lista zawodów.
Przed przystąpieniem do ćwiczeń rozdajemy wszelkie informacje o zawodach i szkołach
ponadgimnazjalnych (wycinki z gazet, ulotki, informatory wydane przez Kuratorium
Oświaty, teczki informacyjne zawodowej itp.).
Praca zgodna z instrukcją (Załącznik Nr 9). Podsumowanie pracy - wypełnienie
deklaracji kończącej warsztat.
ZAKOC
CZENIE DNIA
Podsumowanie całego warsztatu, dzielenie się refleksjami. Informacje zwrotne na
kartkach (anonimowo) na temat zajęć oraz ich prowadzenia. Zaproszenie do dalszej
indywidualnej współpracy.
11
ZAA

CZNIK NR 1
STAN ZDROWIA
NAZWISKO, IMI
.....................................................................................................................
GIMNAZJUM Nr ........................................................................................................................
KLASA ...................................................................................................................................
I. Mimo, że ocena stanu fizycznego i zdrowotnego należy do lekarza , zastanów się i daj
odpowiedz
na następujące pytania:
1. Czy chorowałeś/chorujesz na: cukrzycę, astmę, alergię, reumatyzm, jakąś chorobę
nerek, wątroby, serca, (podkreśl i inne (jakie?)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Czy masz wadę (podkreśl) wzroku, słuchu, postawy, inne (jakie?)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Czy jesteś pod stałą opieką lekarską ......................................................................................
3. Czy przejawiasz skłonności do chorób ...................................................................................
4. Czy lekarz zalecił ci noszenie okularów ..................................................................................
noszenie wkładek ortopedycznych, wykonywanie ćwiczeń wyrównujących wadę postawy, itp.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
(podkreśl - jeśli masz inne zalecenia to dopisz)
.......................................................................................................................................................
II.
1. Spróbuj wymienić zawody dopuszczalne ze względu na twój stan zdrowotny i fizyczny
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Który z wyżej wymienionych zawodów ewentualnie wybrałbyś
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
12
ZAA

CZNIK NR 2
KARTA SCHORZEC

1. Wady oraz przewlekłe choroby narządu słuchu.
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: w hałasie, narażające na urazy Dz
więkowe, na
wysokości, wymagających bardzo dobrego słuchu oraz gdzie działanie mechanizmów
sprawdza się słuchem.
- przy niedosłuchu średniego stopnia, do zawodów, w których konieczny jest słowny
kontakt z ludz
mi np.: sprzedawca, kelner, nauczyciel, telefonistka, itp.
- przy powtarzaniu się stanu zapalnego uszu - w wilgoci, zimnie, żywności.
Zawody dopuszczalne (gdy wada jest mała lub średnia) - kaletnik, ciastkarz, pracownik
biurowy, murarz, itp.
2. Wady budowy narządu ruchu (skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie i inne.
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: przeważnie w pozycji stojącej, pochylonej z
częstym schylaniem się, w przymusowej pozycji ciała, związanej z ciężką pracą fizyczną,
Dz
wiganiem, przerzucaniem ciężkich przedmiotów.
Zawody dopuszczalne: kaletnik, pracownik biurowy, księgowy, krawiec, elektronik, technik
dokumentacji budowlanej, nauczyciel, itp.
3. Choroby reumatyczne, przewlekłe choroby nerek, układu oddechowego (nawracające
zapalenie oskrzeli, płuc, gruz
lica, schorzenia alergiczne dróg oddechowych  astma
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: wymagających dużego wysiłku fizycznego, w
trudnych warunkach mikroklimatycznych (zimnie i wilgoci), w pomieszczeniu o dużym
zróżnicowaniu temperatur, w kontakcie z surowcem mokrym, moczonym w wodzie, przy
chorobach układu oddechowego - dodatkowo przeciwwskazana jest praca w zapyleniu, w
zadymieniu i w styczności z chemikaliami.
Zawody dopuszczalne: lekarz, pracownik biurowy, krawiec, elektronik, ekonomista, itp.
4. Przewlekłe choroby układu krążenia żylnego (żylaki).
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: wymagającej dużego wysiłku fizycznego, w złych
warunkach mikroklimatycznych (w zimnie i wilgoci) w gorącym mikroklimacie, w
warunkach niebezpiecznych (stres), uciążliwej.
Zawody dopuszczalne: krawiec, pracownik biurowy, ekonomista, lekarz, technik
dokumentacji budowlanej, nauczyciel, itp.
5. Zaburzenia układu wewnątrzwydzielniczego (ukryte choroby tarczycy).
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: wymagającej dużego wysiłku fizycznego, w
warunkach niebezpiecznych (np.: na wysokości), wymagającej nieregularnego trybu życia, w
warunkach stresogennych, wymagającej szybkiej orientacji, w środowisku zanieczyszczonym
(niedoczynność tarczycy).
Zawody dopuszczalne: krawiec, pracownik biurowy, ekonomista, lekarz, nauczyciel itp.
6. Wady i choroby narządu wzroku (osłabienie wzroku, zaburzenia widzenia barw).
13
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: na wysokości, na rusztowaniach, na drabinach
itp., w ruchu pojazdów np.: kierowca pojazdów samochodowych, uniemożliwiających
używanie okularów (np.: spawacz, kucharz), przy obsłudze maszyn szybkoobrotowych (przy
dużych wadach), przy krótkowzroczności dużego stopnia - dy
wigania ciężarów, przy
nadwzroczności drugiego stopnia i astygmatyzmie - do pracy precyzyjnej, przy zezie i
niedowidzeniu, do pracy wymagającej widzenia obuocznego i praca narażająca na urazy
oczne.
Zawody dopuszczalne: szewc, kaletnik, tapicer, posadzkarz, ekonomista, blacharz,
nauczyciel, pracownik biurowy itp.
7. Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego (epilepsja, nerwica, inne).
Przeciwwskazania do wykonywania pracy: w warunkach niebezpiecznych, np.: na
wysokościach przy maszynach przemysłowych, w ruchu, w środowisku toksycznym.
W ciężkich przypadkach konieczna jest praca w warunkach chronionych.
Zawody dopuszczalne: bibliotekarz, ekonomista, fotograf, koszykarz, krawiec, ogrodnik, itp.
14
ZAA

CZNIK NR 3
TYP OSOBOWOŚCI A GRUPA ZAWODOWA
Przeczytaj wymienione poniżej przymiotniki, opisujące różne zachowania ludzi i podkreśl te,
które Ciebie najlepiej charakteryzują. Sprawdz
następnie, do jakiego typu osobowości i grupy
zawodowej należysz. Zapisz swój trzyliterowy kod z pierwszych liter określających twój typ
osobowości. Umożliwi to lepsze zrozumienie siebie oraz znalezienie odpowiednich zawodów.
Typ R - jest określany jako:
konformistyczny pokorny zasadniczy prostolinijny
materialista wytrwały szczery skromny
praktyczny trzez
wo myślący naturalny nieśmiały
uczciwy gospodarny
Suma podkreśleń .................
Typ B - jest określany jako:
analityczny niezależny skromny ostrożny
Intelektualista pesymista złożony skierowany na siebie
dokładny krytyczny metodyczny racjonalny
niezwykły z rezerwą pomysłowy dociekliwy
Suma podkreśleń .................
Typ A - jest określany jako:
skomplikowany obdarzony skoncentrowany na własnych niedbały
wyobraz
nią przeżyciach
niepraktyczny inteligentny emocjonalny impulsywny
otwarty ekspresyjny niezależny
idealista oryginalny niekomformistyczny
Suma podkreśleń ................
Typ S - jest określany jako:
przekonujący idealista serdeczny współpracujący
uprzejmy towarzyski przyjazny cierpliwy
współczujący wielkoduszny odpowiedzialny taktowny
uczynny wyrozumiały
Suma podkreśleń .................
15
Typ P - jest określany jako:
dbający o władczy optymistyczny nie bojący się
zyski ryzyka
energiczny poszukujący przyjemności miły energiczny
miły impulsywny popularny ambitny
pewny siebie pewny siebie przyciągający uwagę impulsywny
towarzyski ekstrawertywny
Suma podkreśleń .................
Typ K - jest określany jako:
konformistyczny kontrolujący wytrwały sumienny
się
subordynowany praktyczny dokładny mający zamiłowanie
do porządku
nierozrzutny skuteczny bez wyobraz
ni
Suma podkreśleń .................
MÓJ KOD SUMARYCZNY :
Typowi ( R ) realistycznemu odpowiadają realistyczne zawody, takie jak: mechanik
samochodowy, elektryk, inżynier, rolnik, mierniczy i inne. Posiada zdolności techniczne ale
często brakuje mu umiejętności społecznych .
Typowi ( B ) badawczemu odpowiadają takie zawody jak: biolog, chemik, fizyk, antropolog,
geolog, agronom, astronom, matematyk, edytor literatury naukowej, programista
komputerowy, technik laboratoryjny, inni. Posiada uzdolnienia matematyczne i naukowe ale
często brakuje mu uzdolnień przywódczych.
Typowi ( A ) artystycznemu odpowiadają zawody artystyczne takie jak: muzyk, reżyser,
pisarz, dekorator wnętrz, aktor, kreator mody, dyrygent, artysta malarz, śpiewak. Posiada
uzdolnienia artystyczne : pisarskie, muzyczne, z zakresu sztuk pięknych, ale często brakuje
mu uzdolnień urzędniczych.
Typowi ( S ) społecznemu odpowiadają zawody artystyczno-społeczne, takie jak: nauczyciel,
katecheta, psycholog w poradni, pedagog szkolny, psycholog kliniczny, opiekun społeczny,
logopeda, sędzia i inni. Posiada uzdolnienia i talenty społeczne ale często brakuje mu
uzdolnień technicznych i naukowych.
Typowi ( P ) przedsiębiorczemu odpowiadają zawody wymagające przedsiębiorczości, takie
jak: sprzedawca, menadżer, kierownik, producent telewizyjny, menadżer sportowy,
zaopatrzeniowiec, przedsiębiorca, prawnik, urzędnik rządowy, i innych. Posiada umiejętności
przywódcze, łatwość wysławiania się, ale często brakuje mu uzdolnień naukowych.
Typowi ( K ) konwencjonalnemu odpowiadają konwencjonalne zawody takie jak: księgowy,
stenograf, kasjer, operator, pracownik biurowy, sekretarka, rewizor, statystyk, bibliotekarz,
pracownik banku, inni. Posiada uzdolnienia urzędnicze i rachunkowe ale często brakuje mu
uzdolnień artystycznych .
16
ZAA

CZNIK NR 4
ANKIETA SKA
ONNOŚCI I ZAINTERESOWAC
ZAWODOWYCH
Przypuszczamy , że potrafisz wykonać wiele czynności. Jeżeli jednak mógłbyś/ mogłabyś
wybrać tylko te, które najbardziej odpowiada Tobie pod względem rzeczywistych
zainteresowań.
CO WOLISZ LUB WOLAA
BYŚ ROBIĆ:
Wez
w kółko numer pytania
1. Hodować zwierzęta lub uprawiać rośliny
2. Obsługiwać maszyny (np. wiertarkę, robot kuchenny, maszynę do szycia)
3. Opiekować się osobą chorą
4. Wykonywać wykresy, zestawienia schematy, proste programy
komputerowe
5. Wyrażać na piśmie swoje myśli/ wiersze , opowiadania , pamiętniki
6. Obserwować rozwój roślin i zwierząt
7. Wykonywać różne przedmioty , wyroby /z drewna, tkaniny, metalu, składników
spożywczych/
8. Prowadzić akwizycję lub reklamować towary
9. Uczyć się języka obcego , tłumaczyć teksty
10. Mieć do czynienia z wydawnictwami artystycznymi /muzyka, plastyka, teatr/
11. Zajmować się zwierzętami
12. Tłumaczyć innym, jak coś mają zrobić
13.Organizować wystawy prac , konkursy recytatorskie, dyskoteki, pokaz mody, wycieczki
14. Obsługiwać sprzęt AGD
15.Udzielać ludziom rad , informacji /np. w biurze, oprowadzać wycieczki/
16. Być w teatrze , muzeum, na wystawie sztuki
17. Naprawiać różnorodne rzeczy /ubrania, sprzęt mechaniczno-elektryczny/
18. Wyszukiwać i poprawiać błędy w tekstach , tablicach , rysunkach
19. Wykonywać prace doświadczalne z biologii
20. Dobrze liczyć  w pamięci
21. Pracować w sadzie
22. Analizować schematy radiowe i telewizyjne
23. Rozwiązywać zaistniałe pomiędzy twoimi rówieśnikami konflikty
24. Wykonywać rysunki techniczne /sprawdzać i korygować je/
25. Robić artystyczne zdjęcia, malować, tańczyć
26. Przeprowadzać doświadczenia z roślinami
27. Naprawiać urządzenia i aparaturę medyczną
28. Nieść pomoc poszkodowanym w wypadku
29.Skrupulatnie wykonywać powierzoną pracę /opisy, sprawozdania, pomiary/
30.Wyrażać własne przeżycia, poprzez rysunek, muzykę, konstrukcję, wiersz, itp./
17
31. Wykonywać analizy laboratoryjne w szpitalach
32. Przyjmować i leczyć chorych , rozmawiać z nimi
33. Zmieniać i ozdabiać swoje otoczenie /np.: swój pokój/
34. Montować i naprawiać różne maszyny, przyrządy i mechanizmy (np.: samochody,
rowery)
35. Organizować wycieczki do teatru, muzeum, rajdy turystyczne, itp./
36. Dyskutować na tematy związane z architekturą i sztuką
37. Zreperować uszkodzoną zabawkę ,żelazko , inny drobny sprzęt
38. Przerysowywać rysunki, napisy, mapy
39.Walczyć ze szkodnikami i chorobami lasów i sadów
40. Obsługiwać komputery , pisać na maszynie
41. Przebywać wśród ludzi , wyświadczać drobne przysługi
42. Składać różnorodne urządzenia z zakupionych części
43. Kupując coś wyliczyć ile to będzie kosztować
44. Być na wsi i brać udział w zajęciach gospodarskich
45.Lepić z gliny lub plasteliny
46. Wędrować i obserwować naturę
47. Przepisywać zeszyty
48. Czytać czasopisma i książki o tematyce technicznej
49. Zawierać nowe znajomości
50.Rysować , grać na jakimś instrumencie, deklamować
ARKUSZ ODPOWIEDZI DO ANKIETY SKA
ONNOŚCI
I ZAINTERESOWAC
ZAWODOWYCH
NAZWISKO, IMI
...............................................................
I II III IV V
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10
11 14 12 18 13
19 17 15 20 16
21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
31 34 32 38 33
39 37 35 40 36
44 42 41 43 45
46 48 49 47 50
Człowiek- Człowiek- Człowiek- Człowiek- Człowiek-
Przyroda Technika Człowiek System Obraz Artystyczny
Znaków
18
ZAA

CZNIK 5
LISTA UZDOLNIEC

INSTRUKCJA
Poniżej znajduje się lista zawierająca opis 60 różnych czynności. Przeczytaj uważnie opis
każdej z nich i zaznacz na skali stopień z jakim, Twoim zdaniem, potrafisz wykonać daną
czynność.
Zasady odpowiedzi:
0 - nie potrafię wykonać tej czynności, lub nie miałem okazji, aby się przekonać czy
umiałbym to zrobić
1 - czasem udaje mi się to zrobić ale muszę się bardzo przyłożyć
2 - czasem udaje mi się to zrobić ale zdecydowanie są lepsi ode mnie
3 - wykonanie tej czynności nie przychodzi mi z trudem ale nie jestem w niej mistrzem
4 - jestem w tym dobry
5 - naprawdę jestem w tym mistrzem
1/ Pisać bez błędów ortograficznych 1 2 3 4 5
2/ Pogodzić zwaśnionych kolegów 1 2 3 4 5
3/ Naprawić rower 1 2 3 4 5
4/ Gotować i piec 1 2 3 4 5
5/ Zaśpiewać zasłyszaną melodię 1 2 3 4 5
6/ Szybko nauczyć się wiersza na pamięć 1 2 3 4 5
7/ A
atwo uczyć się języka obcego 1 2 3 4 5
8/ Przekonać ludzi do swojego pomysły 1 2 3 4 5
9/ Naprawić kran 1 2 3 4 5
10/Szyć na maszynie 1 2 3 4 5
11/Rysować i wykonywać pomoce naukowe w szkole 1 2 3 4 5
12/Szybko zorientować się w kierunkach w
nieznanym terenie 1 2 3 4 5
13/Precyzyjnie wyrażać swoje myśli w mowie i
na piśmie 1 2 3 4 5
14/Pomagać kolegom w kłopotach 1 2 3 4 5
15/Pielęgnować rośliny domowe 1 2 3 4 5
16/Zaprojektować wystrój swojego pokoju 1 2 3 4 5
17/Zadawać trafne pytania na lekcji 1 2 3 4 5
18/Zawiesić półkę na ścianie 1 2 3 4 5
19/Barwnie opowiadać lekturę szkolną 1 2 3 4 5
20/Podejmować gości 1 2 3 4 5
21/Wykonać proste przedmioty z drewna
/np.: karmnik, półkę/ 1 2 3 4 5
22/Zaopiekować się młodszym rodzeństwem 1 2 3 4 5
23/Doradzić koleżance/koledze jak powinna
ubrać się na prywatkę 1 2 3 4 5
24/Szybko zrozumieć sens czytanego tekstu 1 2 3 4 5
25/Wyobrazić sobie bohaterów czytanej książki 1 2 3 4 5
26/Organizować wolny czas sobie i innym 1 2 3 4 5
27/Pomóc ojcu przy naprawie samochodu 1 2 3 4 5
19
28/Zadbać o porządek w pokoju 1 2 3 4 5
29/Modelować fryzurę 1 2 3 4 5
30/Długo czytać bez zmęczenia 1 2 3 4 5
31/Pisać długie listy 1 2 3 4 5
32/Pomóc koleżance /koledze w nauce 1 2 3 4 5
33/Wykonać drobne naprawy sprzętu elektrycznego
/np. magnetofonu/ 1 2 3 4 5
34/Wyszywać , robić na drutach, szydełkować 1 2 3 4 5
35/Tańczyć 1 2 3 4 5
36/Bez trudu trafić do miejsca , w którym
dawno nie byłem 1 2 3 4 5
37/Długo rozmawiać przez telefon 1 2 3 4 5
38/Zadać nauczycielowi  trudne pytanie 1 2 3 4 5
39/Czytać rysunek techniczny 1 2 3 4 5
40/Robić zakupy 1 2 3 4 5
41/Robić dobre zdjęcia fotograficzne 1 2 3 4 5
42/Szybko liczyć 1 2 3 4 5
43/Szybko czytać 1 2 3 4 5
44/Rozśmieszać ludzi 1 2 3 4 5
45/Posługiwać się komputerem 1 2 3 4 5
46/Pomalować pokój 1 2 3 4 5
47/Układać bukiety z kwiatów 1 2 3 4 5
48/Objaśnić budowę silnika 1 2 3 4 5
49/Opowiadać dowcipy 1 2 3 4 5
50/Sprzeciwić się głupiemu pomysłowi kolegów 1 2 3 4 5
51/Grać na instrumencie muzycznym 1 2 3 4 5
52/Szybko przepisać tekst z tablicy 1 2 3 4 5
53/Posługiwać się słowami i zwrotami obcojęzycznymi 1 2 3 4 5
54/Szybko zaprzyjay
nić się z obcymi
/np. na koloniach , obozach, itp./ 1 2 3 4 5
55/Opisać budowę urządzeń technicznych , takich
jak: odkurzacz, mikser, itp. 1 2 3 4 5
56/Zaopiekować się psem 1 2 3 4 5
57/Recytować wiersze 1 2 3 4 5
58/Z łatwością uczyć się fizyki 1 2 3 4 5
59/Prowadzić własny budżet 1 2 3 4 5
60/Szybko dostrzec znajomego w tłumie ludzi 1 2 3 4 5
KLUCZ
Uzdolnienia językowe -1,7,13,19,25,31,37,43,49,53
Uzdolnienia interpersonalne - 2,8,14,20,26,32,38,44,50,54
Uzdolnienia techniczne - 3,9,18,21,27,33,39,45,55,58
Uzdolnienia praktyczno-porządkowe - 4,10,15,22,28,34,40,46,56,59
Uzdolnienia artystyczne - 5,11,16,23,29,35,41,47,51,57
Uzdolnienia poznawcze - 6,12,17,24,30,36,42,48,60,52
Maksymalnie w każdej z wymienionych grup uzdolnień mogłeś otrzymać 50 punktów. Wynik
minimalny wynosi oczywiście 0 punktów. Jeżeli uzyskałeś poniżej 12 punktów wskazuje to,
że w danej dziedzinie brak Ci uzdolnień. Natomiast wynik powyżej 40 punktów wskazuje, że
posiadasz duże uzdolnienia w danej dziedzinie.
20
ZAA

CZNIK NR 6
SKALA TEMPERAMENTU
Opracowanie wg Wł. Trzeciak
Wstaw znak  X w odpowiednie miejsce
SIA
A
TAK NIE
1 punkt 1 punkt
1. Nie robię przerw w odrabianiu lekcji
2. Szybko regeneruję siły
3. Głośno mówię
4. Potrafię być długo skoncentrowany na jednym
zajęciu
5. Niepowodzenia mnie mobilizują
6. Klasówki nie denerwują mnie
7. Czasami lubię się porządnie zmęczyć
8. Dochodzący hałas , rozmowy nie przeszkadzają mi
w pracy
9. Wolę mówić niż pisać
10 Nie drażni mnie zbytnio, gdy ktoś patrzy jak coś
robię
RAZEM
RUCHLIWOŚĆ
TAK NIE
1 punkt 1 punkt
1. Mam szybki refleks
2. W czasie lekcji zmieniam często pozycję
3. A
atwo przechodzę od smutku do radości
4. Nie lubię wolno jeść
5. Moje ruchy są żywe i zdecydowane
6. Lubię wykonywać różnorodne czynności
7. Nie lubię marnować czasu na różne wstępne
czynności. Od razu wolę działać.
8. A
atwo powracam do przerwanego działania
9. Lubię , gdy wokół mnie coś się dzieje
10 Chętnie oglądam filmy przygodowe
RAZEM
21
RÓWNOWAGA
TAK NIE
1 punkt 1 punkt
1. Do klasówek przygotowuję się spokojnie
2. A
atwo się koncentruję
3. Potrafię kontrolować moją mimikę
4. Mogę się odprężyć , wypocząć nawet w warunkach
temu niesprzyjających
5. Potrafię zachować spokój , gdy dzieje się coś złego
6. Umiem być wyrozumiały
7. Nie jestem wybuchowy. Trudno wyprowadzić mnie
z równowagi
8. Lubię działać zgodnie z planem i przed podjęciem
pracy wszystko sobie przemyśleć
9. Lubię czynności wymagające opanowania
10 Chętnie przyjmuję i wykonuję odpowiedzialne
zadania. Można na mnie polegać
RAZEM
22
ZAA

CZNIK NR 7
MOJE WIADOMOŚCI I UMIEJ
TNOŚCI
Niżej przedstawiony jest zestaw przedmiotów, których uczysz się w szkole.
1. Uszereguj je w kolejności od najbardziej lubianych (ciekawych) do najmniej lubianych
2. Uszereguj je w kolejności od tych, z których zawsze miałeś dobre oceny do tych, z
których miałeś oceny słabe i najsłabsze
1. J
ZYK POLSKI 7. FIZYKA
2. J
ZYK OBCY 8. CHEMIA
3. HISTORIA 9. PLASTYKA
4. BIOLOGIA 10.MUZYKA
5. GEOGRAFIA 11.WYCHOWANIE FIZYCZNE
6. MATEMATYKA 12.TECHNIKA / INFORMATYKA
Odpowiedz
1
Odpowiedz
2
23
ZAA

CZNIK NR 8
LISTA ZAWODÓW
Spójrz na poniższą listę. Zawiera ona spis kilkudziesięciu najczęściej wykonywanych przez
ludzi zawodów. Przeczytaj uważnie nazwy zawodów. Podkreśl nazwy wszystkich tych
zawodów, w których chciałbyś pracować. Gdyby wśród wymienionych nie było zawodu,
który chciałbyś wykonywać , dopisz jego nazwę na końcu listy.
" architekt " higienistka
" agent handlu nieruchomościami " hydraulik
" agent ubezpieczeniowy " informatyk
" akwizytor " inkasent
" animator filmu rysunkowego " instruktor terapii zajęciowej
" aparatowy przem. mleczarskiego " introligator
" aparatowy przem. mięsnego " kasjer
" archiwista " kasjer w biurze podróży
" asystent stomatologa " kelner
" bankowiec " kelner-bufetowy
" barman " kierowca autobusu
" bibliotekarz " kierowca ciężarówki
" bileter " konduktor
" blacharz samochodowy " kosmetyczka
" chemik " krawiec
" ciastkarz " księgarz
" cieśla " kucharz
" dekorator wnętrz " lakiernik
" demonstrator wyrobów " laborant chemiczny
" ekonomista " leśnik
" elektroenergetyk " lekarz
" elektrokardiolog " listonosz
" elektromechanik " magazynier
" elektromechanik pojazdów samochodowych " malarz-tapeciarz
" elektronik " manikiurzystka
" elektryk " maszynista ofsetowy
" elektromonter " maszynistka
" energetyk " mechanik
" farmaceuta " mechanik automatyki przemysłowej
" fizjoterapeuta " mechanik napraw maszyn
" fotograf " mechanik samochodowy
" fryzjer " mechanik urządzeń kolejowych
" geodeta " mechanizator rolnictwa
" geometra " modelator teatralny
" grawer " monter inst.budowlanych
" murarz " sortowacz listów
" nauczyciel " spec. administracji publicznej
24
" ogrodnik " spec.eksploatacji pocztowej
" operator ciężkiego sprzętu " spec.hotelarstwa i turystyki
" operator dz
wigu " spec.melioracji wodnej
" operator maszyn włókienniczych " spec.ochrony środowiska
" operator obrabiarek skrawających " spec.prac biurowych
" operator przewozowy kolei " sprzedawca samochodów
" opiekunka dziecięca " sprzedawca
" optyk " sprzedawco-magazynier
" ortoptystka " stolarz
" piekarz " strażak
" policjant " strażnik
" poligraf " szewc
" położna " ślusarz
" pomoc kuchenna " ślusarz-spawacz
" pomocnik architekta " taksówkarz
" portier " technik budownictwa
" pracownik administracyjno-biurowy " technik dokumentacji budowlanej
" pracownik montażowy " tapicer
" pracownik rolny " technik handlowiec
" pracownik socjalny " technik obsługi turystycznej
" pracownik stacji benzynowej " technik ochrony środowiska
" pracownik terenów zielonych " technolog drewna
" projektant odzieży " technolog odzieży
" protetyk " technolog żywienia
" przewodnik wycieczek " technolog robót wykończeniowych w
budownictwie
" przędzarz bawełny
" telefonistka
" radiesteta
" tkacz
" ratownik medyczny
" tokarz
" recepcjonista
" urzędnik bankowy
" renowator zabytków architektury
" urzędnik pocztowy
" rolnik
" włókiennik
" rzez
nik
" wychowawca przedszkolny
" salowa
" zegarmistrz
" sanitariusz
" żołnierz zawodowy
" sekretarka medyczna
" .............................
" sekretarka w firmie
Spośród podkreślonych lub wypisanych zawodów wybierz teraz 2, które zdecydowanie
preferujesz. Wypisz nazwy tych zawodów w pola poniżej
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Określ, jakiego typu kontaktu wymagają wybrane przez Ciebie zawody. Stosuj następujące
oznaczenia:
PL - kontakt z ludz
mi
PLD - kontakt z ludz
mi i danymi
PD - kontakt z danymi
25
PDR - kontakt z danymi i rzeczami
PR - kontakt z rzeczami
PPP - kontakt z przyrodą
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Przyjrzyj się wynikom. Być może już wiesz, jakiego typu praca odpowiadałaby Ci
najbardziej. Zapisz to!
MOJE PREFERENCJE ZAWODOWE TO:
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Określ, jakiego typu wysiłku wymagają wybrane przez Ciebie zawody. Stosuj następujące
oznaczenia:
WP - wysiłek psychiczny
WF - wysiłek fizyczny
WPF - głównie wysiłek psychiczny ale też fizyczny
WFP - głównie wysiłek fizyczny ale też psychiczny
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Spójrz na wyniki. Być może już wiesz jakiego typu wysiłek odpowiadałby Ci najbardziej .
Zapisz to!
NAJBARDZIEJ ODPOWIADAA
ABY MI PRACA WYMAGAJĄCA:
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Teraz spróbujemy określić, w jakich warunkach powinna odbywać się preferowana przez
Ciebie praca. Zastosuj następujące oznaczenia:
PZ - pomieszczenie zamknięte
OP - otwarta przestrzeń
Z - praca w warunkach zmiennych
zawód 1 ..............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
Wiesz już teraz także, w jakich warunkach chciałbyś wykonywać swoją pracę. Zapisz to!
CHCIAA
BYM , ABY MOJA PRACA ODBYWAA
A SI
W:
zawód 1 ...............................................................................
zawód 2 ..............................................................................
26
Wiesz już teraz jakiego rodzaju praca odpowiada Ci najbardziej. Czy jest to praca w
kontakcie z ludz
mi , danymi, rzeczami, przyrodą; czy praca wymaga aktywności psychicznej
czy fizycznej, czy odbywa się w pomieszczeniu zamkniętym, czy na wolnej przestrzeni .
Kierując się tymi informacjami możesz wybrać ostatecznie dwa zawody   podstawowy i
 awaryjny .
Wybrany zawód podstawowy to: ..............................................
Wybrany zawód awaryjny to: ................................................
Przyjrzyj się raz jeszcze wynikom swojej pracy.
Czy jesteś już przygotowany do PODSUMOWANIA ?
Jeśli tak - wypełnij poniższą deklarację
DEKLARACJA UCZESTNIKA WARSZTATU
Ja, niżej podpisany, uczestnik warsztatu aktywizującego wybór zawodu i szkoły stwierdzam ,
co następuje:
Moje preferencje zawodowe to praca..........................................
..........................................................................................
odbywająca się w ..................................................................
..........................................................................................
wymagająca głównie wysiłku ..................................................
..........................................................................................
następujących uzdolnień ........................................................
..........................................................................................
cech temperamentu i typu osobowości ........................................
..........................................................................................
Aby ją wykonywać mogę wykorzystać moje uzdolnienia .................
..........................................................................................
i zainteresowania , skłonności .................................................
..........................................................................................
Powinienem jednak popracować nad ..........................................
..........................................................................................
Najbardziej interesuje mnie zawód .............................................
..........................................................................................
Jego nauka odbywa się w .........................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
W najbliższej przyszłości odwiedzę wymienioną szkołę w celu zebrania informacji
dotyczących zasad rekrutacji.
data ........................................ podpis uczestnika
..............................
27
BIBLIOGRAFIA
1. Baścik St. (1974) Wybór zawodu a szkoła, Biblioteka Kształcenia zawodowego, WsiP, Wrocław
2. Budkiewicz I. (1965) Psychologiczna problematyka rozwoju zawodu i stadiów życia zawodowego
człowieka [w:] Sarapata A., Socjologia zawodów, KiW. Warszawa
3. Czerwińska - Jasiewicz M. (1979) Psychologiczna analiza cech decyzji zawodowych młodzieży szkolnej,
Wydawnictwo UW, Warszawa.
4. Czerwińska-Jasiewicz M. (1991) Psychologiczne problemy wyboru zawodu, Wydawnictwo UW,
Warszawa.
5. Fenwick E., Smith T. (1995) Dojrzewanie,., Real Press, Warszawa - Kraków
6. Franus E. , Graczyk W., Świdzińska B. (1982) Psychologia poradnictwa zawodowego, . Nakładem UJ,
Kraków
7. Gaś Z. (1995) Pomoc psychologiczna młodzieży, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
8. Gladding S.T. (1995) Poradnictwo zawodowe - zajęcia wszechstronne, Mpi SS, Warszawa
9. Gurycka A. (1978) Rozwój i kształtowanie zainteresowań, WSP, Warszawa.
10. Gwis G.(1997) W przeddzień życiowych decyzji, WODN, A
ódz

11. Hurlock E.B. (1960) Rozwój dziecka, PWN, Warszawa.
12. Hurlock E.B. (1965) Rozwój młodzieży , PWN,Warszawa.
13. Jawłowska A. (1971) [red.] Wybór zawodu, PWN, Warszawa.
14. Kargulowa A. (1980) Poradnictwo jako wiedza i system działań. Wstęp do poradoznastwa, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
15. Kochlewska A. (1989) Zajęcia aktywizujące uczniów do samodzielnego wyboru zawodu, COMP MEN,
Warszawa.
16. Kosel Z. (1974) Społeczne uwarunkowania wyboru zawodu i szkoły, Instytut Wydawniczy
CRZZ,Warszawa.
17. Kozielecki I. (1977) Koncepcje psychologiczne człowieka, PIW, Warszawa.
18. Krzeszowska B. (1989) Współpraca szkoły z rodzicami w przygotowaniu uczniów do do wyboru zawodu,
WSiP, Warszawa.
19. Leszczyńska E. (1980) Metody stosowane w indywidualnym poradnictwie zawodowym [w:] Gurycka A.
[red.] Stosowana psychologia wychowawcza. Wybrane zagadnienia. PWN, Warszawa.
20. Nęcka E. (1992) Trening twórczości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Olsztyn.
21. Nęcka E. (1995) Proces twórczy i jego ograniczenia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
22. Niebrzydowski L. (1973) Kształtowanie się samooceny w okresie dorastania, UG, Gdańsk.
23. Niezgoda M. (1975) Społeczne determinanty wyboru zawodu, Zakład Narodowy im.Ossolińskich,
Wrocław -Warszawa-Kraków-Gdańsk.
24. Nowacki T. (1977) Teczka biograficzna, WSiP Warszawa.
25. Pielak C., Sołtysińska G.(1995) Vademecum absolwenta szkoły ponadpodstawowej, CPP-P MEN,
Warszawa.
26. Rachalska W. Lelińska K. Wołejko I. (1990) Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu na lekcjach
pracy-techniki, Centrum Doskonalenia Nauczycieli im. Wł. Spasowskiego Warszawa.
27. Rachalska W. (1985) Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa.
28. Rachalska W. (1987) Problemy orientacji zawodowej , WSiP, Warszawa
29. Sarapata A. (1965) Socjologia zawodów, KiW, Warszawa
30. Sekuła B. Pielok C. (199ł) Zajęcia warsztatowe dla uczniów szkół ponadpodstawowych, Centrum Pomocy
Psychologiczno-Pedagogicznej MEN Warszawa.
31. Super D. (1959) Psychologia zainteresowań, PWN, Warszawa
32. Szajek St. (1979) Orientacja i poradnictwo zawodowe, PWN, Warszawa
33. Szulc R. (1972) Motywy wyboru zawodu [w:] Jawłowska A.(red.) Wybór zawodu, PWN, Warszawa
34. Sołtysińska G, Trzeciak W. (19960 Jak wybierać zawód, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa
35. Tadeusiewicz G. (19850 Aktywizowanie uczniów w zakresie zdobywania wiedzy o zawodach [w:]
Rachalska W. (red.) Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa
36. Tadeusiewicz G. - Doradca zawodowy [w:] Rachalska W. (red]) Orientacja i poradnictwo zawodowe w
szkole podstawowej, WSiP, Warszawa
37. Trawińska M. (1965) Motywacje decyzji studiowania i wyboru zawodu w okresie przejścia ze szkoły
średniej do wyższej
38. Sarapata A. [red.] Socjologia zawodów, WSiP, Warszawa.
39. Trzeciak Wł. (1980) Przygotowujemy się do wyboru zawodu , WSiP, Warszawa
40. Trzeciak Wł. , Sołtysińska G. (1991) Uczeń wybiera zawód , WSiP, Warszawa.
28
41. Wojtasik B. (1994) Doradca zawodowy, studium teoretyczne z zakresu poradoznastwa, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
42. Wojtasik B. (1997) Warsztat doradcy zawodu. Aspekty pedagogiczno-psychologiczne, PWN, Warszawa
43. Wojtasik B. (1994) Wybór doradcy zawodu przez młodzież, rodziców i nauczycieli, Wrocławska Oficyna
Wydawnicza, Wrocław.
44. Woroniecka J. (1989) Zajęcia aktywizujące uczniów do samodzielnego wyboru zawodu. Centralny
Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego MEN, Warszawa.
45. Żebrowska M. (1980) Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa.
29