Antykoncepcja
dr n.med. Anna Gumińska
Zakład Endokrynologii Płodności
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności
Uniwersytet Medyczny w A
odzi
KONTROLA ROZRODU U KOBIET
Podwzgórze
ż�laktacja
GnRH
ż�antykoncepcja
hormonalna
Przysadka
FSH LH
ż�immunizacja przeciw
Implantacja
wzgórkowi jajonośnemu
ż�wkłady
Owulacja
domaciczne
Stosunek
ż�a. postkoitalna
płciowy
Zapłodnienie
ż�okresowa
powściągliwość płciowa
Początek rozwoju
zarodkowego
Inseminacja
Macica i
Szyjka
jajowody ż�Immunizacja
ż�prezerwatywa
macicy
przeciw:
dla kobiet
ż�błony pochwowe
ż�wkłady domaciczne z
ż�trofoblastowi
miedzią lub gestagenem
ż�hCG
ż�środki plemnikobójcze
ż�podwiązanie lub ż�aborcja
ż�substancje o
przecięcie jajowodów
aktywności
ż�RU 486
progesteronowej
Antykoncepcja
Metody mechaniczne
1. Wkładki domaciczne
2. Błony dopochwowe
Rodzaje wkładek domacicznych
Wkładki domaciczne  sposób użycia
Antykoncepcja
Metody chemiczne
Środki plemnikobójcze
Substancje aktywne
1. Pianki Nonoksynol-9 (12,5%)
2. Kremy
Nonoksynol-9 (5%)
Nonoksynol-9 (5%)
3. Galaretki
4. Globulki Nonoksynol-9 (230 mg w glob.)
Nonoksynol-9 (75 mg w glob.)
Nonoksynol-9 (75 mg w glob.)
Nonoksynol-9 (75 mg w glob.)
Nonoksynol-9 (75 mg w glob.)
Nonoksynol-9 (8%)
5. Płyny
Antykoncepcja hormonalna
- doustne tabletki antykoncepcyjne
" dwuskładnikowe
" jednoskładnikowe
- preparaty przezskórne
- preparaty o przedłużonym działaniu
- środki stosowane doraz
nie
Rekomendacje PTG w sprawie antykoncepcji
Metodą antykoncepcji z wyboru u większości kobiet jest stosowanie
nisko- i średniodawkowych dwuskładnikowych tabletek
antykoncepcyjnych (DTA).
Przepisywanie DTA musi być poprzedzone badaniem lekarskim.
Badanie lekarskie przed włączeniem środka antykoncepcyjnego
powinno obejmować :
l� dokładny wywiad lekarski
l� pomiar ciśnienia tętniczego krwi
l� badanie piersi (zakres zależny od wieku pacjentki)
l� badanie ginekologiczne połączone z pobraniem wymazu
cytologicznego
Antykoncepcja hormonalna
Doustne tabletki antykoncepcyjne (DTA)
I. Tabletki dwuskładnikowe
- syntetyczne estrogeny - etynyloestradiol
- progestageny
" I generacji - norgestrel
" II generacji - levonogestrel
" III generacji - gestoden, dezogestrel, norgestimat
" IV generacji  dienogest
" V generacji - drospirenon
II. Tabletki jednoskładnikowe - progestageny
Antykoncepcja hormonalna
I. Tabletki dwuskładnikowe (etynyloestradiol + progestageny)
Mechanizm działania:
" hamowanie wydzielania gonadotropin
" zablokowanie odpowiedzi jajników na stymulację
gonadotropinami
" zatrzymanie dojrzewania pęcherzyka Graafa
" zmiana właściwości śluzu szyjki macicy
" zmiana właściwości endometrium
" zmiana motoryki macicy i jajowodu (opóz
niony transport jaja)
Antykoncepcja hormonalna
I. Tabletki dwuskładnikowe (etynyloestradiol + progestageny)
1. Preparaty jednofazowe:
etynyloestradiol (35�g) + norgestymat (250 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + gestoden (75 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + dezogestrel (150 �g)
etynyloestradiol (20 �g) + dezogestrel (150 �g)
etynyloestradiol (50 �g) + lewenorgestrel (250 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + lewenorgestrel (150 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + lewenorgestrel (125 �g)
etynyloestradiol (50 �g) + octan noretysteronu (500 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + dienogest (2 mg)
2. Preparaty dwufazowe:
etynyloestradiol (50 �g) + lewenorgestrel (50 �g)
etynyloestradiol (50 �g) + lewenorgestrel (125 �g)
Antykoncepcja
hormonalna
Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (2)
3. Preparaty trójfazowe:
etynyloestradiol (30 �g) + lewenorgestrel (50 �g)
etynyloestradiol (40 �g) + lewenorgestrel (75 �g)
etynyloestradiol (30 �g) + lewenorgestrel (125 �g)
etynyloestradiol (35 �g) + noretysteron (500 �g)
etynyloestradiol (35 �g) + noretysteron (750 �g)
etynyloestradiol (35 �g) + noretysteron (1000 �g)
Antykoncepcja hormonalna
II. Tabletki jednoskładnikowe (gestageny)
Mechanizm działania:
" zaburzenie transportu plemników
" zmiana właściwości śluzu szyjkowego
" przyspieszenie transportu komórki jajowej
" zaburzenie synchronizacji pomiędzy czasem owulacji a
czasem osiągnięcia dojrzałości endometrium
" upośledzenie owulacji
Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (mini-pills)
lewenorgestrel (37,5 �g)
lewenorgestrel (30 �g)
noretysteron (350 �g)
dwuoctan etynodiolu (500 �g)
Przeciwwskazania do użycia progestagenów, czy to w postaci mini-pills,
czy w postaci iniekcji są takie same jak przy DTA. Szczególnej
ostrożności wymaga stosowanie tej metody u kobiet z obniżonym
nastrojem i depresją, z ryzykiem osteoporozy, a także planujących ciążę
w okresie krótszym niż 2 lata.
Antykoncepcja hormonalna
Preparaty przezskórne (system trasndermalny)
Preparaty Depot
Środki stosowane doraz
nie
Antykoncepcja doraz
na nie powinna być stosowana jako stała
metoda planowania rodziny. Jej wartością jest zapobieganie
niepożądanej ciąży w sytuacjach szczególnych.
Antykoncepcja hormonalna
Działania ogólne i uboczne złożonych środków antykoncepcyjnych
" gospodarka wodno-elektrolitowa
" witaminy i mikroelementy
" białka krwi
" gospodarka węglowodanowa
" powłoki ciała
" gospodarka lipidowa
" układ krążenia
" tarczyca
" układ moczowy
" wątroba
" narządy płciowe
" przewód pokarmowy
" sutki
" narząd wzroku
" ośrodkowy układ nerwowy
" układ podwzgórze-przysadka-jajnik
Przeciwwskazania do stosowania doustnych środków
antykoncepcyjnych
Bezwzględne
" Choroby układu naczyniowego (choroba zakrzepowa
aktywna lub przebyta, anemia sierpowata)
" Ciężka organiczna choroba serca
" Upośledzenie funkcji wątroby (zespoły Dubin-Johnsona i
Rotora)
" Kamica żółciowa lub zapalenie pęcherzyka żółciowego
" Nowotwory (zwłaszcza sutków lub narządów rodnych)
" Ciąża i okres karmienia piersią
" Przewlekłe zapalenie jelita grubego
Przeciwwskazania do stosowania doustnych środków
antykoncepcyjnych
Względne
" Zaawansowana choroba nadciśnieniowa
" Porfiria
" Cukrzyca
" Palenie papierosów
" Żylaki kończyn dolnych
" Padaczka
" Choroby psychiczne z komponentą depresyjną
" Pląsawica
" Tężyczka
" Wcześniejsze zaburzenia miesiączkowania
Czynniki mogące obniżyć skuteczność
hormonalnych środków antykoncepcyjnych
1. Nieregularne zażywanie tabletek
2. Zaburzenia żołądkowe (wymioty, ostre biegunki)
3. Interakcje z innymi lekami
a. Leki powodujące indukcję enzymów wątrobowych  przyśpieszenie metabolizmu
DTA (leki przeciwpadaczkowe, nasenne, uspokajające, diuretyki)
b. Antybiotyki
" przeciwgruz
licze, przeciwgrzybicze - indukcja enzymów wątrobowych
" o szerokim spektrum - zmiana flory bakteryjnej, zmniejszenie recyrkulacji
etynyloestrdiolu w krążeniu jelitowo-wątrobowym
c. Preparaty wypierające hormony z połączeń z białkami
Antykoncepcja
Metody naturalne
1. Zmiany podstawowej temperatury ciała
2. Zmiany wyglądu śluzu szyjkowego
3. Zmiany szyjki macicy
4. Kalkulacja
Antykoncepcja
Zalety naturalnych metod antykoncepcyjnych
��Dostosowanie rytmu zachowań seksualnych do naturalnych faz cyklu płciowego
głęboko wiąże ze sobą partnerów, uczy ich wzajemnego szacunku, zrozumienia i
zaufania
�� Prowadzi do odpowiedzialnego rodzicielstwa
�� Niski koszt
�� Brak działań ubocznych
�� Poznanie funkcji własnego organizmu umożliwia wczesne wykrywanie zaburzeń
Wady naturalnych środków antykoncepcyjnych
��Skuteczność - zależna od rzetelności obserwacji
��Konieczność okresowej wstrzemięz
liwości płciowej
��Metoda odpowiednia dla kobiet w stałych związkach
�� Na skuteczność tej metody nie mogą liczyć kobiety o nieregularnych cyklach
oraz te, które prowadzą nieregularny tryb życia
�� Wymagają codziennej obserwacji i notowania objawów
Zalecenia dotyczące metod stosowania antykoncepcji w
zależności od wieku i rodności pacjentek
l� Zalecenie DTA u młodocianych należy indywidualizować i uzależnić od
stopnia dojrzałości fizycznej i psychicznej oraz wpływu na zdrowie
reprodukcyjne. Przy braku przeciwwskazań DTA należy uznać jako metodę
z wyboru dla nieródek. Przy doborze metody należy uwzględnić też
stosowanie prezerwatyw, środków plemnikobójczych oraz metody
okresowej abstynencji. W tej grupie kobiet nie zaleca się stosowania
wkładek domacicznych.
l� Dla kobiet, które rodziły i planują jeszcze macierzyństwo należy zalecać
antykoncepcję w oparciu o DTA, ze wskazaniem na preparaty nisko- i
średniodawkowe. W wybranych sytuacjach dopuszczalne jest stosowanie
wkładek domacicznych
Zalecenia dotyczące metod stosowania antykoncepcji w
zależności od wieku i rodności pacjentek c.d.
l� W grupie kobiet, które rodziły i nie planują już macierzyństwa zaleca
się (uwzględniając wiek) stosowanie DTA z progestagenami drugiej
lub trzeciej generacji, samych progestagenów lub wkładek
domacicznych z miedzią lub z levonorgestrelem.
l� Dla kobiet karmiących oraz dla kobiet w wieku powyżej 35 r.ż.
i palących papierosy, za bezpieczną i skuteczną antykoncepcję
należy uznać tabletki i iniekcje zawierające wyłącznie progestagen,
oraz wkładki domaciczne.
Zalecenia dotyczące metod stosowania antykoncepcji w
zależności od wieku i rodności pacjentek c.d.
l� W okresie przedmenopauzalnym stosowanie antykoncepcji odgrywa
ważną rolę, gdyż kobieta posiada już planowaną liczbę dzieci.
Zalecane w tym okresie są dwa zasadnicze sposoby antykoncepcji
 DTA i wkładki wewnątrzmaciczne. Antykoncepcja w okresie
przedmenopauzalnym może być zastosowana po dokładnej analizie
ewentualnego ryzyka. Dodatkowymi korzyściami, poza
antykoncepcją, jest regulacja zaburzonych w tym okresie życia
krwawień i zabezpieczenie przed rozrostami endometrium. W tej
grupie kobiet zaleca się podawanie nisko- i średniodawkowych
DTA. Wkładka zawierająca levonorgestrel jest środkiem polecanym
szczególnie u kobiet wymagających podawania progestagenów.
Metody antykoncepcji stosowane przez mężczyzn
1. Zapobieganie przedostaniu się nasienia do dróg
rodnych kobiety
W użyciu
l� okresowa wstrzemięz
liwość płciowa
l� stosunek przerywany
l� prezerwatywa
l� podwiązanie nasieniowodów
W trakcie badań
l� okluzja nasieniowodów
Metody antykoncepcji stosowane przez mężczyzn
c.d.
2. Supresja spermatogenezy
W trakcie badań
l� zwiększanie temperatury w worku mosznowym
l� terapia hormonalna (testosteron, testosteron+gestageny,
testosteron + antagoniści lub agoniści GnRH)
l� gossypol
Wskaz
nik Pearla
całkowita liczba nie planowanych ciąż x 1200
/ całkowita liczba miesięcy stosowania metody
Skuteczność różnych metod antykoncepcyjnych określona przez
wskaz
nik Pearla (wg L.Speroffa i M.A. Fitza, USA, 2005 r.)
Typowo% Najniższy badany%
1. Nieużywanie antykoncepcji 85,0 85,0
2. DTA 7,6 0,1
3. Mini-pills 3,0 3,0
4. Wkładki domaciczne uwalniające 0,1 0,1
gestageny
5. Wkładki domaciczne zawierające 0,8 0,6
miedz

6. Iniekcje długo działających 0,3 0,3
prep.progesteronu
7. Implanty podskórne 0,2 0,05
8. Środki plemnikobójcze 25,7 6,0
Wskaz
nik Pearla c.d.
Typowo% Najniższy badany%
9. Okresowa abstynencja 20,5 -
10.Metoda kalendarzykowa - 9,0
11.Ocena owulacji - 3,0
12.Pomiary temperatury - 2,0
13.Stosunek przerywany 23,6 4,0
14.Kapturki naszyjkowe 40,0 20,0
kobiety które rodziły
nieródki 20,0 9,0
16.Prezerwatywa dla mężczyzn 13,9 3,0
17.Prezerwatywa dla kobiet 21,0 5,0
18.Podwiązanie nasieniowodów 0,15 0,1
19.Podwiązanie jajowodów 0,05 0,05
W Polsce dostępne są: metody okresowej abstynencji seksualnej, środki
plemnikobójcze, prezerwatywy, wkładki wewnątrzmaciczne, preparaty
zawierające jeden lub dwa składniki hormonalne w formie doustnej lub w
iniekcji.
A jak jest u nas?
 Seksualność Polek 1992-2005 Z. Lew  Starowicz
Przegląd Seksuologiczny, zeszyt 4, 2005r.