Edukacja seksualna
Antykoncepcja
mgr Joanna Rogowska
Definicja
Antykoncepcja- (anty- + Å‚ac. conceptio
"poczęcie ). Metody i techniki zapobiegające
zapłodnieniu. Metody antykoncepcyjne nie
wymagają od partnerów przestrzegania
okresów abstynencji seksualnej, są
uznawane przez WHO za metody
antykoncepcyjne sensu stricto. Ich
przeznaczenie, działanie, budowa są bardzo
zróżnicowane.
Cechy idealnej metody antykoncepcyjnej
Według Światowej Organizacji Zdrowia idealna metoda
antykoncepcji to taki sposób zapobiegania ciąży, który
jest:
1. Skuteczny w stu procentach
2. Bezpieczny, tzn. nie powoduje skutków ubocznych
3. A
atwy w stosowaniu
4. Akceptowany przez wszystkie kultury (kraje)
5. W stu procentach odwracalny, co oznacza, że po
odstawieniu środka antykoncepcyjnego wraca
możliwość zapłodnienia.
Wskaz
nik Pearla
Wskaz
nik opracowany przez Raymonda Pearla
w 1932 roku określający skuteczność metod
antykoncepcyjnych. Podaje liczbę zapłodnień w ciągu
roku na 100 badanych kobiet (ok. 1200 cykli).
Im niższy jest wskaz
nik Pearla, tym metoda jest
skuteczniejsza. Bez stosowania antykoncepcji
wskaz
nik Pearla wynosi 85.
Skuteczność danej metody zależy od różnych
czynników, w tym dyscypliny partnerów i jakości
stosowanych środków, dlatego też istnieją rozbieżności
przy podawaniu wskaz
nika Pearla. Podaje siÄ™
skuteczność dla właściwego stosowania, jak i dla
nieścisłego stosowania metody.
Metody antykoncepcji
Metody antykoncepcji
üð metody zapobiegajÄ…ce ciąży i infekcjom
przenoszonym drogą płciową (STI)
üð metody zapobiegajÄ…ce ciąży, ale nie STI
Prezerwatywa
To mechaniczny środek antykoncepcyjny. Chroni przed
niektórymi chorobami przenoszonymi drogą płciową- kiłą,
rzeżączką oraz wirusem HIV. To jeden z najstarszych
znanych sposobów antykoncepcyjnych. Dawniej
wytwarzane były z jelit zwierzęcych, dzisiaj produkuje się
je z lateksu (rzadziej z silikonu). Egipcjanie używali
prezerwatyw w roku 1350 p.n.e. jako ozdobnych osłonek
na penisy. Prezerwatywa stała się popularną ochroną
przed niechcianą ciążą w XVIII wieku. Pierwsza
prezerwatywa lateksowa została wyprodukowana w 1912
roku przez polskiego chemika Juliusa Fromma.
Antykoncepcja
üðPrezerwatywa damska (aplikowana do
pochwy, na razie niedostępna w Polsce)
üðPrezerwatywa mÄ™ska
UWAGA!
Prezerwatywa jest jedynym
środkiem antykoncepcyjnym,
który chroni przed chorobami
przenoszonymi drogą płciową!
Prezerwatywa męska
Prezerwatywa żeńska
Prezerwatywa
üð gdzie kupowad?
üð na co zwracad uwagÄ™ przy zakupie?
üð jak przechowywad?
üð jak prawidÅ‚owo zakÅ‚adad?
Zasady używania prezerwatywy
żð Kupujemy je w aptece, drogerii, stacji benzynowej,
supermarkecie  wszędzie tam, gdzie temperatura powietrza jest
stała niezależnie od pory roku.
żð Zawsze sprawdzamy datÄ™ przydatnoÅ›ci do użycia oraz atest
(literki CE na opakowaniu). Wtedy mamy pewność, że
prezerwatywa jest dobrej jakości.
żð Przechowujemy je w miejscu, w którym nie ulegnÄ… uszkodzeniu,
unikamy długotrwałego narażenia na wysoką temperaturę i nie
przechowujemy latami, gdyż posiadają one swoją datę
przydatności do użycia.
żð Stosujemy jÄ… zawsze, przy każdym stosunku, nie liczÄ…c na
szczęście.
Instrukcja posługiwania się prezerwatywą (męską)
1. Prezerwatywę należy nakładać dopiero wtedy, gdy
członek jest całkowicie wzwiedziony.
2. Prezerwatywę nakładamy ostrożnie, by nie uszkodzić jej
paznokciami, ani biżuterią.
3. Nakładamy poprzez rozwijanie na członku od czubka do
nasady.
4. Przy zakładaniu należy ściskać palcami  zbiorniczek
znajdujący się na końcu prezerwatywy, tak by nie dostało
siÄ™ do niego powietrze.
5. Prezerwatywę nakładamy i zdejmujemy tak, by nie doszło
do kontaktu nasienia z narządami płciowymi kobiety.
6. Nie należy stosować środków zwilżających na bazie
tłuszczy, ponieważ mogą uszkodzić prezerwatywę.
Wady i zalety prezerwatywy
W dzisiejszych czasach kondom, oprócz swych
podstawowych funkcji, ma za zadanie urozmaicenie życia
seksualnego. Producenci prześcigają się w pomysłach -
powstały prezerwatywy smakowe, kolorowe, z różnego
rodzaju wypustkami (mającymi zwiększyć doznania
partnerki/partnera). Do wielu także dodaje się specjalne środki
nawilżające, plemnikobójcze lub opóz
niajÄ…ce wytrysk (dla
mężczyzn z tendencją do przedwczesnego orgazmu).
Zaletami prezerwatyw jest także dostępność (niepotrzebna
jest recepta) i możliwość natychmiastowego użycia bez
skomplikowanych zabiegów.
Za wady metody można uznać skuteczność zależną od
staranności używania, możliwość wystąpienia uczulenia
na lateks, podrażnienia ścianek pochwy oraz obniżenie
doznań seksualnych.
Używanie prezerwatyw, podobnie jak innych środków
zapobiegania zapłodnieniu, spotyka się z krytyką ze
strony niektórych wyznań religijnych.
Antykoncepcja cd.
Popularne? Mniej znane?
üð tabletki üð globulki
üð plaster üð kremy
üð krążek üð aerozole (pianki 
niedostępne w Polsce)
üð wkÅ‚adka
üð PÅ‚yny
üð implant
üð zastrzyk
Tabletki antykoncepcyjne
Tabletki antykoncepcyjne
Preparaty jednoskładnikowe
lð JednoskÅ‚adnikowe Å›rodki antykoncepcyjne zawierajÄ… tylko
gestageny. Działanie antykoncepcyjne tych środków polega
głównie na zmienianiu właściwości śluzu w szyjce macicy i
utrudnianiu wnikania plemników do dróg rodnych kobiety. Hormony
te hamują również owulację, ale tylko u 70% kobiet (tabletki tego
typu są zatem mniej skuteczne od dwuskładnikowych). Jeśli
jednak dojdzie do zapłodnienia, gestageny utrudniają
zagnieżdżanie się zarodka w macicy, gdyż zmieniona jest struktura
błony śluzowej macicy.
lð Preparatami jednoskÅ‚adnikowymi sÄ… również Å›rodki nazywane
antykoncepcją postkoitalną oraz hormonalne wkładki domaciczne
zapobiegające zagnieżdżeniu się zarodka w macicy.
Tabletki antykoncepcyjne
Preparaty dwuskładnikowe
lð Zawarty w tych preparatach estragenowo-gestagenowych
etynyloestradiol hamuje wydzielanie FSH, uniemożliwiając
dojrzewanie pęcherzyków Graffa i tym samym komórek jajowych.
Natomiast gestageny (również obecne w tabletkach) hamują
owulację, czyli uwolnienie komórki jajowej. Zmieniają też śluz
szyjki macicy, utrudniając wnikanie plemników do dróg rodnych
kobiety. W ten sposób hormonalne środki antykoncepcyjne
uniemożliwiają zapłodnienie i powstanie zarodka. Dodatkowo
składniki tabletek antykoncepcyjnych, działając razem,
uniemożliwiają zagnieżdżanie zapłodnionej komórki jajowej w
błonie śluzowej macicy i powodują obumarcie zarodka.
lð Najczęściej stosowane w hormonalnych Å›rodkach
antykoncepcyjnych gestageny to: Dezogestrel, Lewonorgestrel,
Drospirenon, Gestoden, Norelgestromin.
Tabletki antykoncepcyjne
lð Metody hormonalne przeznaczone dla kobiet sÄ… bardzo skuteczne,
a niebezpieczeństwo wywołania skutków ubocznych,
spowodowanych ingerencjÄ… w system hormonalny kobiety,
zwłaszcza przez pigułki jest minimalne. Skuteczność tych metod
zależy ściśle od systematyczności w stosowaniu.
lð Åšrodki hormonalne mogÄ… wywoÅ‚ywać u kobiet stany zapalne
pochwy, wzrost ryzyka zakażeń grzybiczych i bakteryjnych,
powstania groz
nych zakrzepów i zatorów, rozwinięcia się ciąży
pozamacicznej oraz innych zachorowań, w tym raka piersi, ale
zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania na raka jajnika i
raka macicy.
Plastry antykoncepcyjne
Cienki, kwadratowy plaster zwany też systemem transdermalnym.
Jego działanie polega na uwalnianiu dwóch rodzajów hormonów
estrogenu i progestagenu, które są wchłaniane przez skórę do
organizmu. Pierwszy plaster należy przykleić w ciągu 24 godzin od
początku krwawienia miesiączkowego i zmieniać go co 7 dni przez
kolejne 3 tygodnie a następnie zrobić 7 dni przerwy.
Plaster powinien być zawsze przyklejany na czystą, suchą,
nieowłosioną skórę.
Należy przykleić plaster na skórze pośladków, brzucha, zewnętrznej
górnej części ramienia lub górnej części pleców  w miejscach, w
których ciasna odzież nie będzie ocierała plastra.
Krążki antykoncepcyjne
lð Krążek dopochwowy zrobiony jest z giÄ™tkiego plastiku, ma
średnicę 54 mm i grubość 4 mm. Przez trzy tygodnie wydziela
syntetyczne estrogen i progesteron bezpośrednio w miejscu
działania naturalnych hormonów. Po usunięciu krążka w ciągu
tygodnia pojawi się miesiączka. Jego skuteczność jest bardzo
wysoka, pod warunkiem, że kobieta stosuje go ściśle według
wskazówek.
Domaciczne wkładki antykoncepcyjne
(spirale)
Wcześniejsze odmiany wkładek miały wyłącznie
mechaniczne działanie, polegające na utrudnieniu
ruchu plemników. Nowsze zawierają w swoim składzie
elementy metalu - miedzi (jony metali mają działanie
plemnikobójcze, a jony miedzi mają również działanie
bakteriobójcze) lub taki sam hormon - lewonorgestrel,
jaki znajduje się w pigułkach antykoncepcyjnych.
Wkładki z dodatkiem hormonów (Mirena) są o wiele
skuteczniejsze i wygodniejsze od pozostałych.
Dodatkowo wkładki te zmniejszają intensywność i czas
trwania krwawienia miesiÄ…czkowego.
Wkładki kupuje się w aptekach, dostępne są tylko na
receptę. Jedynie lekarz może założyć wkładkę
domacicznÄ…. Zabieg ten jest nieskomplikowany,
praktycznie bezbolesny i trwa kilka minut. Niektóre
pacjentki odczuwajÄ… niewielki dyskomfort.
Najczęściej zabieg wykonywany jest w trakcie miesiączki,
gdyż szyjka macicy jest wtedy w naturalny sposób otwarta.
Założenie wkładki to wydatek rzędu 250 - 300 złotych.
Wkładka zapewnia nam jednak ochronę na kilka lat - od
dwóch do pięciu, a nawet sześciu. Wkładkę można usunąć
w każdej chwili i już po kilku miesiącach można zajść w
ciążę. Należy pamiętać o usunięciu wkładki przed upływem
terminu ważności podanego przez producenta.
Istotną sprawą dla skuteczności działania wkładki są
regularne kontrole lekarskie. Spirala może się bowiem
wysunąć lub nawet wypaść podczas krwawienia
miesiÄ…czkowego.
Wkładki nie są zalecane kobietom ze skłonnością do
stanów zapalnych narządów rodnych czy bardzo obfitych
miesiÄ…czek.
Wkładki są świetnym rozwiązaniem dla kobiet, które nie
chcą lub z powodów zdrowotnych nie mogą brać tabletek
antykoncepcyjnych.
Wady i zalety wkładki domacicznej
Tak jak inne metody antykoncepcji, w tym
antykoncepcja hormonalna, wkładka domaciczna
może wywołać pewne skutki uboczne. Przez 1-3
miesiące od założenia, kobieta może odczuwać bóle
podbrzusza i krzyża, pojawić się też mogą obfitsze
miesiączki i plamienia międzymiesiączkowe. Jest to
normalne, ponieważ w ten sposób organizm
przyzwyczaja się do ciała obcego. Inne skutki uboczne
tej metody antykoncepcji to przemieszczenie wkładki,
ewentualne przebicie macicy podczas zakładania,
zapalenie jajowodów i jajników, a także ciąża
pozamaciczna. Należy jednak pamiętać, że jest to
jedna z najskuteczniejszych metod
antykoncepcyjnych.
Implanty antykoncepcyjne
To dobry sposób zapobiegania ciąży, szczególnie
dla kobiet roztargnionych, które zapominają o
systematycznym łykaniu tabletek. Skuteczność
implantów antykoncepcyjnych jest wysoka.
Zaledwie 1 na 200 kobiet stosujÄ…cych ten rodzaj
antykoncepcji zajdzie w ciążę. Implant dostępny w
Polsce ma postać kapsułek silikonowo -
gumowych o wymiarach i wyglądzie zapałek.
Implanty antykoncepcyjne zawierajÄ… progestagen (lewonorgestrel),
którego 30-mikrogramowa dawka codziennie uwalniana jest do
organizmu. Na światowym rynku są dwa rodzaje wszczepów: jedne
działają 3 lata (Implanon; trudno o niego w Polsce), inne 5 lat
(Norplant).
Zabieg wszczepienia implantu jest szybki i bezbolesny. Lekarz igłą
wsuwa go pod skórę na ramieniu lub na udzie. Może być wykonywany
w znieczuleniu miejscowym i trwa najwyżej 15 minut. Umieszczenia
implantu dokonuje tylko i wyłącznie lekarz, pod żadnym pozorem nie
należy ani wszczepiać, ani wyjmować go samodzielnie. Należy zgłosić
się do ginekologa, kiedy minie termin działania hormonów, żeby wyjąć
puste kapsułki. Obecnie trwają badania nad implantem, który
rozpuszczałby się pod skórą.
Zastrzyki antykoncepcyjne
Zastrzyk antykoncepcyjny zawiera gestagen. Zastrzyk z tego
hormonu wykonuje siÄ™ raz na trzy miesiÄ…ce. Hamuje owulacjÄ™,
zagęszcza śluz i zmienia śluzówkę jamy macicy, uniemożliwiając
zagnieżdżenie się komórki jajowej.
Ta metoda antykoncepcji jest bardzo skuteczna i wygodna, bo trzeba
o niej pamiętać tylko raz na kwartał. Często zmniejsza krwawienia i
endometriozÄ™.
Może być stosowany przez kobiety karmiące oraz narażone na
zakrzepy i zatory. Wadą zastrzyku jest to, że nie można przerwać
jego działania. Jeśli u kobiety pojawią się jakiekolwiek efekty
uboczne, będzie na nie narażona aż przez trzy miesiące.
Metody obserwowania
płodności Inne sposoby
üð metoda kalendarzykowa üð stosunek przerywany
üð metoda termiczna üð tabletka  po
üð metoda objawowo 
termiczna
Metoda termiczna
Termiczna metoda określania płodności polega na
dokonywaniu codziennych pomiarów temperatury ciała
kobiety i zapisywaniu otrzymywanych wyników. Powstaje
w ten sposób wykres, który charakteryzuje się tym, że w
pierwszych dniach po miesiączce temperatura ciała jest
niska, następnie następuje gwałtowny wzrost
temperatury i faza utrzymywania siÄ™ temperatury
(przynajmniej przez trzy dni) na podwyższonym
poziomie, gdzie 6 dni wstecz i 3 dni po dniu wzrostu
temperatury przyjmuje się jako dni płodne, pozostałe to
dni niepłodne kobiety.
Jest to metoda jednowskaz
nikowa, podczas stosowania
której wykorzystywane są pomiary tzw. podstawowej
temperatury ciała. Warunki jej pomiaru: po kilkugodzinnym
śnie (co najmniej 3 godz.), tuż po przebudzeniu się;
codziennie o tej samej porze (wahania nie powinny
przekraczać + 1 godz.), w tym samym miejscu (w pochwie,
odbytnicy lub w jamie ustnej - pod językiem), tak żeby
zbiornik rtęci termometru ze wszystkich stron był otoczony
błoną śluzową; przez co najmniej 5 minut w pochwie lub
odbytnicy, a pod językiem przez minimum 8 minut. Zaleca
siÄ™ stosowanie specjalnego termometru owulacyjnego.
Wynik pomiaru temperatury powinien być od razu zapisany
na karcie obserwacji cyklu, a każdy cykl zapisany na
osobnej karcie. Można pominąć pomiary PTC w czasie 4
pierwszych dni cyklu. Ponadto na karcie obserwacji cyklu
należy odnotowywać wydarzenia mogące zmieniać PTC:
zmiana ustalonej godziny jej pomiaru, zmiana termometru,
objawy choroby infekcyjnej (katar, kaszel, bóle gardła, bóle
mięśniowe itp.), stosowane leki, wypity wieczorem alkohol,
duże obciążenia psychiczne lub fizyczne, stres.
Metoda Billingsów
(ocena śluzu szyjkowego)
Metoda ta polega na obserwacji śluzu z szyjki macicy, który
towarzyszy dojrzewaniu dominującego pęcherzyka
jajnikowego i poprzedza wystÄ…pienie jajeczkowania. Åšluz jest
także konieczny dla poczęcia dziecka, umożliwia bowiem
przeżycie plemników i ich transport. W razie jego braku
plemniki poruszając się szybko zużywają substancje
energetyczne, a po kilku godzinach tracą zdolność ruchu i
giną w kwaśnym środowisku pochwy. Obserwacje śluzu
polegają na uświadamianiu sobie przez kobietę odczuć w
przedsionku pochwy, takich jak suchość czy jej brak,
poczucie, że jest wilgotno, mokro, ślisko itp. oraz rozróżnianiu
jego konsystencji w zależności od fazy cyklu, a obserwacje
powinny być zapisywane na karcie obserwacji.
Metoda termiczno-objawowa
Stanowi połączenie metody termicznej z
metodą Billingsów. Metoda ta często
stosowana jest nie tyle jako metoda
antykoncepcyjna, ale jako metoda
pozwalająca na wyznaczenie dni płodnych
dla osób pragnących mieć dziecko.
Testery owulacji
Badanie polega na stwierdzeniu w okresie okołoowulacyjnym
wzrostu wydalania z moczem hormonu luteinizujÄ…cego (LH).
Pomaga to określić dokładnie termin owulacji, a co za tym idzie
okres płodny kobiety.
Regulatorem zmian fizjologicznych w cyklu płciowym kobiety są
wydzielane do krwi w zmiennych ilościach i odpowiednich
proporcjach hormony. Ustalono, że stężenie w surowicy krwi i w
moczu hormonu luteinizujÄ…cego (LH) - wydzielanego przez
przysadkę mózgową - zwiększa się szybko w okresie
przedowulacyjnym, osiągając maksymalne wartości na 24-36
godzin przed owulacją. Ponieważ zapłodnienie możliwe jest w
przypadku obecności plemników w drogach rodnych tylko w
ograniczonym czasie - przed lub po owulacji - dokładna
znajomość jej terminu, ułatwia planowanie bądz
uniknięcie ciąży.
Antykoncepcja postkoitalna
W tabletce tej występuje wysoka zawartość hormonów, które
skutecznie uniemożliwiają zapłodnienie i zagnieżdżenie się komórki
jajowej w ściance macicy.
Najczęściej pigułka po stosunku zażywana jest w dwukrotnej dawce w
ciÄ…gu 72 godzin po odbytym stosunku. TÄ… samÄ… procedurÄ™ powtarza
siÄ™ po 12 godzinach. Tabletki po stosunku zawierajÄ… syntetyczny
estrogen i progestagen.
Warto zaznaczyć, że w Polsce Postinor Duo jest legalnym środkiem,
który może być stosowany do zapobiegania niechcianemu
zapłodnieniu po odbyciu przez kobietę stosunku. Jest to nietani lek,
który kosztuje od 50 do 85 zł. Nie podlega on refundacji przez
Narodowy Fundusz Zdrowia i jest środkiem wydawanym wyłącznie na
receptÄ™.
W Polsce dostępny jest jeszcze jeden preparat tego typu o nazwie
Escapelle.
Według przeprowadzonych badań, jeśli pigułka zostanie
zażyta zgodnie z zaleceniami, do 72 godzin po stosunku,
jest ona skuteczna w maksymalnie 95%. Im wcześniej
zostanie podana kobiecie, tym większa szansa na to, że
nie dojdzie do zapłodnienia.
Po zażyciu tabletki po stosunku mogą wystąpić pewne
objawy niepożądane, takie jak zaburzenia menstruacji,
bolesność w piersiach, wymioty i nudności. Przyczyną
takiej sytuacji jest obecność w pigułkach po stosunku
wysokiego poziomu hormonów.
Dziękuję za uwagę!