ZAGADNIENIA OBOWI
ZUJ
CE NA KOC
COWE ZALICZENIE METROLOGIA 2015
ZAGADNIENIA NA KOC
COWE ZALICZENIE METROLOGIA 2014
I) Terminy (definicje) wg wykazu podanego przez prowadzÄ…cego przedmiot 
MATERIAA
Y(teczka)
II) Definicje (odpowiedz
na pytanie: co to jest...?)
Jednostka miary
Etalon podstawowy, etalon odniesienia
Błąd systematyczny, błąd przypadkowy, błąd nadmierny (gruby)
Błąd bezwzględny, błąd względny
BÅ‚Ä…d czÄ…stkowy
Poprawka
Wartość umownie prawdziwa
Wskazanie przyrzÄ…du pomiarowego
Wielkości wpływające
Wynik pomiaru
System pomiarowy
PrzyrzÄ…d
Charakterystyka metrologiczna
Działka elementarna
Rozdzielczość
Długość działki elementarnej
Wartość działki elementarnej
Zakres wskazań
Zakres pomiarowy
Podzielnia
Podziałka
Czułość
Przełożenie
Klasa dokładności przyrządu
Poprawność przyrządu
Niepoprawność przyrządu
Powtarzalność przyrządu
Powtarzalność wskazań
Błędy podstawowe przyrządu
Błędy dodatkowe przyrządu
Błędy graniczne przyrządu
Wzorcowanie
Regulacja przyrzÄ…du
Warunki odniesienia
Metoda pomiarowa
Zasada pomiarowa
Metoda bezpośrednia
Metoda pośrednia
Metoda koincydencyjna
Metoda różnicowa
BÅ‚Ä…d paralaksy
Zasada Abbe go
BÅ‚Ä…d histerezy
Punkty Aire go
Noniusz
Transametr
Sprawdziany
Czujnik
Przetwornik
Dyskretyzacja
Kwantyzacja
Wzorce końcowe
Wzorce kreskowe długości
Klasy dokładności płytek wzorcowych
Klasa tolerancji ISO
Tolerancja, pole tolerancji, wymiary graniczne
Granice specyfikacji
Otwór podstawowy, wałek podstawowy
A
ańcuch wymiarowy
Ogniwo zamykajÄ…ce
Wartość umownie prawdziwa
Wielkości wpływające
Niepewność pomiaru
Dokładność
Wariancja
Odchylenie standardowe
Wartość modalna (dominanta)
Mediana
Przedział ufności, poziom ufności, poziom istotności
Niepewność standardowa
Niepewność rozszerzona
Współczynnik rozszerzenia
Metoda A
Metoda B
Histogram
Rozkład Gaussa
Rozkład Studenta
III) Zagadnienia (Teoria  wykłady)
1. Wymienić i scharakteryzować 4 typy wymiarów;
2. Układ tolerancji i pasowań wałków i otworów;
3. Wymienić i scharakteryzować 3 podstawowe rodzaje pasowań w konstrukcji maszyn;
4. Tolerancje geometryczne: 4 (min) typowe odchyłki kształtu;
5. Tolerancje geometryczne: 6 (min) typowych położenia, kierunku i bicia;
6. Chropowatość, 2 (min) typowe parametry opisujące nierówności powierzchni.
7. Klasyfikacja narzędzi pomiarowych (3 grupy) i krótka charakterystyka (definicja) każdej grupy;
8. Kryteria racjonalnego doboru narzędzi pomiarowych;
9. 7 parametrów noniusza
10. Charakterystyka wzorców kreskowych długości;
11. Charakterystyka wzorców inkrementalnych długości;
12. Klasy dokładności płytek wzorcowych długości i rodzaje kompletów płytek;
13. Schemat strukturalny przyrzÄ…du pomiarowego;
14. Zadania, jakie spełnia noniusz w przyrządach z wzorcami kreskowymi;
15. Dokładności noniuszy stosowanych w suwmiarkach kreskowych;
16. Równanie określające dokładność noniusza;
17. Rodzaje przyrządów mikrometrycznych;
18. Zasada pomiarowa wykorzystana w przyrzÄ…dach mikrometrycznych;
19. Zasada Abbego urzeczywistniona w konstrukcji przyrządów, przykłady;
20. Charakterystyka błędów nadmiernych, systematycznych i przypadkowych;
21. Wymienić 5 głównych z
ródeł błędów i niepewności w metrologii długości i kąta;
22. Wymienić najczęściej spotykane błędy systematyczne w metrologii długości i kąta;
23. Wyjaśnij pojęcia niepewności pomiaru;
24. Rodzaje typowych rozkładów stosowanych do modelowania niepewności typu B, przykłady
zastosowania;
25. Co to jest wzór Welcha- Satterthwaite a, do czego służy;
26. Podać wartości typowych współczynników rozszerzenia (dla 0.9973, 0.945 i 0.6826 poziomu ufności)
dla rozkładu Gaussa w obliczaniu niepewności rozszerzonej;
27. Wyjaśnij pojęcia niepewności pomiaru, niepewności standardowej i rozszerzonej;
28. Czym różnią się sposoby szacowania niepewności pomiaru metodą A i B;
29. Jak obliczyć niepewność całkowitą (złożoną), mając niepewności standardowe oszacowane metodą
A i B;
30. Główne odmiany konstrukcji maszyn współrzędnościowych, porównanie rozwiązań, zalety;
31. Podstawowe zespoły funkcjonalne maszyn współrzędnościowych;
32. Przetworniki położenia w przyrządach współrzędnościowych, ich funkcja, zasada działania;
33. Typy głowic pomiarowych stosowanych w przyrządach współrzędnościowych, charakterystyka;
34. Istota techniki współrzędnościowej;
35. Wyjaśnić istotę pomiarów skaningowych i ich wpływ na ocenę mierzonych cech wyrobu.
36. Kierunki i perspektywy rozwoju systemów współrzędnościowych.
Zadania (przykładowe)
1.Wykonano wielokrotne pomiary narzędziem. Dany jest typ narzędzia, np. suwmiarka, i jego błąd graniczny,
dane są także wartości zmierzone, np. 10.005, 10.008, 9.997,..., itp. Obliczyć i podać (zaokrąglony
prawidłowo) wynik końcowy pomiaru (wartość średnia + niepewność rozszerzona) na poziomie ufności
að=0.95.
2.Do pomiaru np. długości dobierz narzędzie. Dana jest tolerancja mierzonego parametru, typy dostępnych
narzędzi.
3.Wykonano 16 niezależnych pomiarów pewnej wielkości fizycznej i otrzymano 1.5 ą 0.3. Ile dodatkowych
pomiarów należy wykonać, aby zredukować niepewność do wartości 0.2?
4.(a) Czy lepiej mieć jeden pomiar długości z niepewnością 0.2 mm, czy 20 pomiarów, każdy z niepewnością
1 mm? Udowodnić. (b) Pomiar długości wykonano za pomocą taśmy mierniczej o długości l=20 m. Długość
odpowiadajÄ…ca jednemu przyÅ‚ożeniu taÅ›my ma rozkÅ‚ad normalny o odchyleniu standardowym Ã. Jaka jest
ð
niepewność standardowa pomiaru odcinka 20 m, jeśli pomiar wykonano 5-krotnie.
5.W (a) trójkącie, (b) trójkącie prostokątnym zmierzono długości (a) boków i kata, (b) przyprostokątnych a i b,
dane są ich wartości. Obliczyć przedział niepewności wyznaczenia (a) pola, (b) przeciwprostokątnej dla
p=0.95, jeśli znane są niepewności standardowe ua i uB pomiaru (a) boków i kata, (b) przyprostokątnych.
6.Dla pasowania 80D8/h7, przy danych np. Ei=100źm i ei = -30źm obliczyć brakujące odchyłki, wymiary
graniczne, luzy i przedstawić graficznie na schemacie (narysować względem linii zerowej).
7.Wymiar wałka przekształcić na wymiar zgodny z zasadą tolerowania w głąb materiału:
-ð0,1
Ś50 (wałek).
-ð0,15
8.Wymiar otworu przekształcić na wymiar zgodny z zasadą tolerowania w głąb materiału:
Åš50Ä…ð0.05 (otwór).
+ð0,035 +ð0,027
9.Podaj tolerancję pasowania i charakter pasowania, mając dane: Otwór 120 , Wałek 120 .
0
0
10.Oblicz wymiar tolerowany wynikający z sumy (różnicy, iloczynu, ilorazu) wymiarów tolerowanych metodą
wymiarów granicznych i metodą rachunku różniczkowego:
Gx
11. Oblicz wymiar X .
Fx
+ð0,2 +ð0,05
12.Dane. A= 20 , B=15 .
-ð0,1 -ð0,02
13.Wałek ma 3 czopy A =300h12, B=100h10, C=50js14. Obliczyć jego długość L wraz z tolerancją i
odchyłkami mając dane. Dane. IT12=0,35 mm, IT110 = 0,12 mm,
IT14=0,74 mm.
14.Wykonano n=9 pomiarów długości wałka i otrzymano wyniki Lśr= 26,86 mm, odch. eksp. s= 0,028 mm.
Obliczyć niepewność rozszerzoną pomiaru w postaci względnej i bezwzględnej dla poziomu ufności
p=0,95.
15.Niepewność rozszerzona pojedynczego pomiaru średnicy wałka z prawdopodobieństwem (na poziomie
ufności) p=0,9546 wyniosła Ud=0,06 mm. Wiedząc, że wykonano n=36 pomiarów obliczyć błąd graniczny
średniej.
16.Wykonano 37 pomiarów średnicy d otworu i uzyskano średnie odchylenie kwadratowe: S= 0,024,
dśr=42,49. Obliczyć niepewność rozszerzoną dla p=0,95, błąd graniczny.
y
ródła:
1. Wykłady, ćwiczenia z Metrologii.
2. Terminy metrologiczne.
3. Jakubiec W., Malinowski :  Metrologia wielkości geometrycznych , 2007.
4. Adamczak S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn. zadania z rozwiązaniami. WNT, warszawa
2004.
5. Ratajczyk E.: Współrzędnościowa technika pomiarowa. OWPW, Warszawa 2005.
6. Międzynarodowy słownik podstawowych i ogólnych terminów metrologii GUM 1996.