1. Podstawowe pojęcia z zakresu dydaktyki ogólnej: kształcenie, kształcenie a edukacja,
system oświatowy, uczenie się i nauczanie;
Kształcenie  Jest działaniem edukacyjnym zrównoważonym w aspektach emocjonalno-
motywacyjnym i poznawczym. Jego wynikiem jest zdolność do sprawnego osiągania celów o
istotnej wartości społecznej.
Kształcenie, a edukacja  edukacja to ogół oddziaływań wspierających założenie człowieka,
kształcenie jest ważnym elementem edukacji.
System oświatowy  ustanowiona przez państwo struktura organizacyjna, prawo do nauki
poprzez kształcenie, wychowanie i opiekę.
Uczenie się  zdobywanie doświadczeń prowadzących do powstania trwałych zmian w
zachowaniu uczącego się.
Nauczanie - według Okonia to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami,
polegająca na wywołaniu oraz utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach i postępowaniu
w wyniku uczenia się, opanowywania wiedzy, przeżywania wartości oraz prowadzenia
własnej działalności praktycznej. Jest to intencjonalna działalność związana z procesem
kształcenia i wychowania.
2. Podstawowe modele kształcenia (w odniesieniu do pojęcia  ideologie edukacyjne L.
Kohlberga): model transmisji kulturowej i progresywizm/konstruktywizm,. Założenia
dotyczące relacji pomiędzy kształceniem, rozwojem człowieka a realizacją celów
ogólnospołecznych; rozumienie w odniesieniu do obydwu nurtów (porównawczo)
nastpujących pojęć: Kształcenie, Uczenie się, Rozwój człowieka. Ponadto: Socjocentryzm.
Model transmisji Progresywizm/Konstruktywizm
kulturowej
kształcenie - przekaz treści (przekaz - jako stawianie wyzwań
Nauczyciel  Uczeń); (problemów) stymulujących
- transmisja kultury rozwój poznawczy podmiotów
uczenie się -  uczenie się po śladzie ; -  uczenie się w poszukiwaniu
- uczenie się przez śladu ;
powtarzanie; - uczenie się przez odkrywanie;
- dominująca rola pamięci; - dominująca rola rozumienia;
- ograniczona autonomia - uczenie się przez
ucznia; doświadczanie;
- uczeń odbiorcą treści; - wysoki stopień samodzielnego
- naśladowanie myślenia;
- uczenie się aktywne
rozwój człowieka - akumulacyjny model - rozwój polega na wzajemnej
rozwoju; interakcji;
- rozwój KIEROWANY - aktywność człowieka w świecie
 pusty pojemnik do którego i jego udział w konstruowaniu
wlewa się wiedzę wiedzy.
- Socjocentryzm  kształcimy dla dobra społeczeństwa.
3. Koncepcja kształcenia w szkole tradycyjnej (herbartyzm).
K. Sośnicki: Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie IX i XX wieku, Warszawa 1957, i
inne
Treści kształcenia:
- przedmioty humanistyczne
- matematyka i przedmioty przyrodnicze
- utożsamianie wiedzy z prawdą  Prawda = Wiedza szkolna.
Materializm dydaktyczny  dominacja treści werbalnych nad umiejętnościami i
sprawnościami formalnymi.
Encyklopedyzm treści kształcenia  nacisk kładziony na pamięciowe nauczanie treści,
opanowywanie gotowych definicji, uczeń ma wklepać, a nie zrozumieć.
Przeładowanie programów kształcenia  realizowanie programu bez uwzględnienia tego czy
uczeń rozumie, czy nie  uczeń nie nadąża nad materiałem.
Liniowy układ myśli kształcenia:
A ą� B ą� C ą� D Każda treść stanowi logiczną podstawę dla kształcenia dalszego.
Herbart wprowadził system klasowo-lekcyjny:
- klasy
- grupy jednorodne wiekowo
- treści podzielone na przedmioty szkolne
- lekcja 45 minut, przerwa
Ocenianie:
- silny nacisk na selekcje i kontrolę uczniów
- ocena cyfrowa, póz
niej punktowa
- ocena jest rzeczywistą miarą postępów uczniów
Metody:
- metody podające -> wykład, praca z podręcznikiem
- metody ćwiczeniowe (przy przedmiotach ścisłych)
Relacje Nauczyciel  Uczeń:
- nauczyciel  niepodważalny autorytet
- dominacja nauczyciela
- uczeń  przedmiot
- nauczyciel w roli urzędnika: wymaga, rozlicza, kontroluje, wydaje polecenia.
Cechy szkoły herbartowskiej:
- schematyzm , rutyna i werbalizm ;
- szkoła ta nie przygotowywała ani do życia społecznego , ani politycznego , ani też do
jakiegokolwiek zawodu ;
- szkoła tradycyjna zupełnie zaniedbywała wychowanie społeczne ,  urabiała według wzoru ,
nie uwzględniała indywidualności ucznia ;
- niezmienna struktura organizacyjna spowodowała zawsze tą samą strukturę lekcji , ten sam
rozkład materiału , te same programy i podręczniki ;
- proces nauczania polegał na urabianiu zgodnie z góry określonymi celami , biernym ,
pamięciowym przyswajaniu wiedzy ;
- nie liczenie się z osobowością dziecka , jego potrzebami i drogami poznawczymi ,
bezwzględny autorytet nauczyciela i podręcznika eliminował aktywność ucznia , jego
zainteresowania i skłonności ;
- klasa szkolna oparta była na zewnętrznej dyscyplinie , rygorze i schemacie organizacyjnym
Cztery stopnie formalne Herbarta:
JASNOŚĆ (1) ZGA

BIANIE SPOCZYWAJ
CE
nauczyciel prezentuje szczegółowe dane pierwszy kontakt ucznia z nowym
uczniowi materiałem,
uchwycenie szczegółów
KOJARZENIE (2) ZGA

BIANIE POST
PUJ
CE
nauczyciel prowadzi swobodną rozmowę lub umysł wędruje pomiędzy: wiem  nie wiem,
uczeń powtarza mechanicznie (powiązanie uczeń ogarnia uwagą większą liczbę
starego materiału z nowym) szczegółów
SYSTEM (3) OGARNIANIE SPOCZYWAJ
CE
nauczyciel dąży do usystematyzowania apercepcja, operowanie pojęciami, tworzy się
wiedzy poprzez uwydatnienie głównych wzbogacona masa wyobrażeniowa
myśli
METODA (4) OGARNIANIE POST
PUJ
CE
nauczyciel zadaje uczniom prace, w których odrabianie zadań, wykonywanie własnych prac
sprawdza czy uczeń przyswoił nowe i poprawianie ich  ma doprowadzić uczniów
wiadomości do wprawy w metodycznym myśleniu
Stopnie formalne Herbarta dotyczą także samego toku lekcji. Nie mogą ulegać zmianie,
zawsze są przeprowadzane po kolei, nie można cofnąć się do poprzedniego stopnia. Wynikają
kolejno z siebie.
Cechy systemu dydaktycznego Herbarta:
Formalizm
Rygoryzm
Karność
Autorytaryzm
Intelektualizm
System Herbart ukształtował tzw. szkołę tradycyjną w Europie XIX wieku. Szkołę tę cechuje
schematyzm, określany mianem pedagogizmu (S. Hessen).
4. Behawioralny model/paradygmat kształcenia w edukacji: z
ródła, założenia
psychologiczne (koncepcje uczenia się), organizacja procesu dydaktycznego: nauczanie
bezpośrednie i podające; metody kształcenia w podejściu behawioralnym, taksonomie
celów kształcenia, metody kształcenia, program kształcenia, problematyka motywacji i
oceniania osiągnięć uczniów w procesie kształcenia;
B. Niemierko: Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1997.
Behawioralne teorie uczenia się
Człowiek jako przedmiot sterowany przez środowisko.
1) Warunkowanie klasyczne (Pawłow; Watson)  Polega na kojarzeniu dwóch bodz
ców 
naturalnego i warunkującego w celu wywołania nowego zachowania.
/ Kojarzenie bodz
ców jako klucz do kształtowania zachowań. /
2) Warunkowanie instrumentalne (Thorndike; Skinner)
I prawo Thorndike a: Wielokrotne powtarzanie (ćwiczenie) danego zachowania powoduje
osiąganie wyższej efektywności w jego opanowaniu. /Wykorzystywano to w dydaktyce w
metodzie ćwiczeniowej /
II prawo Thorndike a: Jeżeli reakcja na bodziec sprawia uczącemu się przyjemność to
chętniej będzie ją powtarzał. / Przełożono na system w dydaktyce -> system motywacji
zewnętrznej i praktyki oceniania szkolnego/
3) Społeczne uczenie się (Bandura)  Uczenie się przez obserwacje i naśladownictwo.
Ludzie , zwłaszcza dzieci w sposób naturalny uczą się dokonując obserwacji i powielając
wzory w swoim otoczeniu. /Wykorzystywano je w metodzie ćwiczeniowej oraz w
nauczaniu bezpośrednim. /
Elementy dydaktyki behawioralnej:
Cele kształcenia : ( opisuje się w możliwych najwyższych osiągnięć ucznia; standardy
doskonałości)
-> wiadomości  posiadanie przez nas informacji
-> umiejętności  to co umiemy zrobić.
Co uczeń powinien umieć i robić -> cele kształcenia, dokonuje się hierarchii kształcenia
tworząc taksonomię celów kształcenia.
Taksonomia ABC (Niemierko)  hierarchiczny układ celów kształcenia, mają porządek
hierarchii od najbardziej podstawowych (w tym znaczeniu że stanowią one podstawę dla
kolejnych celów) do najbardziej trudniejszych.
Po co stosujemy?
- by formułować wymagania dydaktyczne i konstruować system oceniania szkolnego,
- by budować tok nauczania/ kolejność treści w nauczaniu.
I wiadomości
zapamiętanie wiedzy (A) gdy odtworzy się je z pamięci
zrozumienie wiedzy (B) umie powtórzyć je swoimi słowami
II umiejętności
stosowanie wiedzy w sytuacjach typowych (C)
stosowanie wiedzy w sytuacjach problemów (D)
Sytuacja typowa  wykonujemy zadania zgodnie z uprzednim wzorcem.
Rozumienie: - pojęciowe i - myślenie problemowe
Wiedza A uczeń potrafi podstawowe wymagania (zapamiętanie i
zrozumienie) wymagane do zaliczenia
B uczeń rozumie
Umiejęt C uczeń rozwiązuje zadanie z zastosowaniem wymagania ponad podstawowe więcej
ności wzorów niż program , ocena więcej niż 3
D uczeń potrafi rozwiązać zadanie problemów
Taksonomia Blooma - Poziom myślenia uczniów.
Wiadomości ( Co? Gdzie? Kiedy? Podaj odtworzenie faktów rzeczy
def. ) zaobserwowanych lub definicji, (kiedy
chrzest Polski, bitwa, podaj definicje
czegoś)
Zrozumienie ( Opisz, Porównaj, podanie opisu, określenie głównych myśli
skontrastuj, wytłumacz, przedstaw innymi porównanie i kontrastowanie, ( przedstaw to
słowami) prawo własnymi słowami, opisz obraz
współczesnego& )
Zastosowanie (Zastosuj, rozwiązanie, zastosowanie znanych zasad i technik
zastosowanie algorytmu, sklasyfikuj , użyj) postępowania ( oblicz prędkość pociągu, użyj
wzoru, oblicz długość i szerokość kartonu,
uruchom z instrukcją)
Analiza (dlaczego? znajdz
przyczynę lub rozpoznaje zasadę zorganizowania danego
uzasadnienie, dokończ rozumowanie, materiału informacyjnego potrafi go rozłożyć
wyciągnij wnioski, podaj przykłady, podaj na części składowe i określić związki między
przykłady świadczące o& ) nimi. (wskaż genezę, znajdz
przyczynę,
dlaczego powstanie odniosło sukces)
Synteza ( rozwiąż problem natury Potrafi zebrać w całość wiadomości
dywergencyjnej sformułuj przewidywanie, pochodzących z różnych z
ródeł by
zaplanuj , rozwikłiń, wyciągnij konkluzję wytworzyć oryginalny produkt własnego
wspólne dla..) myślenia (projekt) rozwiązywanie problemów
dywergencyjnych, przewidywanie
uogólnianie.
Ewaluacja ( osądz
, oceń, zdecyduj, Ocenianie wartości rozwiązań, ocenianie
oszacuj, wyraz
swoją opinię) wartości dzieła, sztuki, dzieła literackiego itp.
w oparciu o podane lub samodzielne ustalone
kryteria. (oceń postępowanie arystokracji w
XXw. Wyraz
swoją opinię wskaż kryteria. )
Typy celów kształcenia:
1) ogólne  w postaci ramowej, nie są uszczegółowione, mało konkretne, np. rozwijanie
predyspozycji twórczych uczniów w zakresie sztuk plastycznych, opanowanie zróżnicowanie
celów plastycznych, kształtowanie umiejętności wykonywanie działań arytmetycznych w
zakresie 100, można znalez
ć w podstawach programowych ( np. opanowanie zróżnicowanych
technik plastycznych)
2) operacyjne  służą konkretyzacji celów ogólnych ; są formułowanie postaci konkretnych
osiągnięć ucznia wymaganych w programie nauczania muszą tak być sformułowane żeby
były podstawą konroli oceniania szkolnego; konstruuje je nauczyciel, wymaga
uszczegółowienia celów ogólnych, tzw roboczy ( co powinien uczeń umieć w zakresie wiedzy
lub umiejętności ucznia) ; np. uczeń wie / zna / rozumie / potrafi przedstawić (np. uczeń zna
techniki malarskie farbą, potrafi rozróżnić techniki plastyczne, uczeń dodaje liczby w zakresie
10.
Treści kształcenia:
�� wiadomości
�� umiejętności
Wiedza stanowi podstawę nabywania umiejętności w dydaktyce.
Program nauczania  liniowy
(był wyżej, ale A ą� B ą� C ą� ą� D)
Zasada sekwencyjności  treści są podzielone na odcinku i konsekwencje nabywania jednej
umiejętności jest konsekwencja dwóch umiejętności.
Relacja między nauczycielem a uczniem:
- nauczyciel jest autorytetem, wzorem, mistrzem
- nauczyciel stawia wymagania/ kontroluje/pokazuje umiejętności/ koryguje i dyscyplinuje
- ład klasowy
- silna dominacja nauczyciela na uczniów
- indywidualizują tempo pracy nauczania
Metody nauczania w dydaktyce behawioralnej:
PODAJ
CE stosuję się:
- pogadanka- klasy młodsze szkoły podstawowej, kierowanie rozmowy N=U świadomie i w
określonym celu np. zaznajomienie uczniów z nową treścią, wzbudzenie zainteresowania nad
treścią i ma aktywizować ucznia(pogadanka wprowadzająca, opowiadanie, opis,
podsumowująca)
- praca z podręcznikiem-nabywanie wiedzy
- wykład- dla edukacji dorosłych, w szkole średniej, przygotowanie do studiów; przekaz
informacji, syntezy wiedzy, można przekazać wiedzę wielu osobom
�� nauczanie podające-przekaz wiedzy deklaratywnej, czyli fakty, definicje, pojęcia
�� trzeba mieć umiejętność notowania, podzielność uwagi, interpretacja, rozumienie
syntez
�� język wykładu- język akademicki, ma mieć strukturę rozumienia
�� struktura wykładu- uporządkowana wiedza i przekaz
Cechy dobrego wykładu  ekspresja, być dobry retorem, mowa ciała, gestykulacja,
kontakt wzrokowy, wygład zewnętrzny, poprawność wymowy, język wykładu, struktura
wykładu ( reguła struktury wiedzy) środki dydaktyczne, aranżacja przestrzeni,
ekonomiczność, wstępne pytania (do rozumienia wiedzy.)
ĆWICZENIOWE- BEZPOŚREDNIE-POSZUKUJ
CE
Polega na powtarzaniu w celu zapamiętania o charakterze wykonawczym
Fazy nauczania:
- podanie celów i wywołanie nastawieniu,
- pokaz umiejętności, ( uczniowie muszą być świadomymi obserwatorami, pokazowi musi
towarzyszyć rozumienie, uczeń musi dobrze obserwować i słyszeć)
- ćwiczenie pod kierunkiem nauczyciela,
- sprawdzenie opanowywania- sprężenie zwrotne,
- ćwiczenie samodzielne, ( służą utrwalenie opanowywanych umiejętności)
- rozbudowane ćwiczenia: transfer na bardziej złożone sytuacje np. interpretacja wierszy,
liczenie, pisanie.
Kontrola dydaktyczna i ocena szkolna:
kontrola dydaktyczna  sprawdzenie osiągnięć ucznia, czyi na ile zostały założone cele
ucznia, efekty; są w ocenie szkolnej,
Funkcje oceny szkolnej:
- informacyjna  by wiedzieć o poziomie i umiejętności ucznia, nauczycielowi i władzom
oświatowym, uczniom rodzicom, zawiera info o osiągnięciach mierzy to co statyczne
- selekcyjna  oceny szkolnej ; selekcjonujemy uczniów by grupa na danym poziomie o
różnych poziomach osiągnięć w różnych przedmiotach
- motywacyjna  z
ródłem motywacji do uczenia się
- diagnostyczna  opisuje bada osiągnięcia ucznia, opisywanie aktualnych osiągnięć ucznia,
diagnozuje
Ocena szkolna w sposób obiektywny odzwierciedla osiągnięcia.
Pomiar dydaktyczny  narzędzie do pomiaru osiągnięć ucznia, tzw testy i w formie
ilościowej, w skali % i potem % na pkt i na ocenę , mierzą % między perfekcyjnym
osiągnięciem a naszym pokazuje braki jakie uczeń ma w zadaniach w testach (otwarte i
zamknięte) . Nie da się mierzyć twórczości i myśleni krytycznego.
Uczeń jest kontrolowany, omotywany zewnętrznie, nie dostrzegamy jego autonomii,
motywacji wewnętrznej, jest istotą zewnątrz sterowaną.
 odpowiedzialność leży po stronie szkoły i nauczycieli.
Negatywne konsekwencje dominacji dydaktyki behawioralnej w szkołach:
- bierna akceptacja autorytetu,
- przywoływanie faktów z pamięci, gromadzenie nie powiązywanych ze sobą faktów,
- nadmierna ufność eksperta i autoryteta,
- jest zawsze jedna prawidłowa odpowiedz na pytanie  R/Postman ( zna ją nauczyciel. )
5. Czynniki hamujące rozwój poznawczy ucznia w nauczaniu szkolnym.
�� Niewspółmierna dominacja jednostronnego przekazu treści w nauczaniu (skutki:
wyuczona bezradność intelektualna, wyposażenie w scholastyczną wiedzę,
nieporadność w nowych sytuacjach, brak kreatywności )
�� Zewnętrzne motywowanie za pomocą oceny,  wymuszanie
�� Rytualizm nauczania, blokowanie twórczości
�� Scholastyczne metody pracy, rytualizm
6. Czynniki stymulujące rozwój poznawczy ucznia w nauczaniu szkolnym.
�� Aktywność poznawcza ,oparta na wykorzystaniu intelektualnej autonomii  z
założenia już istniejącej i stale poszerzającej swój zasięg
�� Nauczanie poszukujące
�� (re)konstruowanie wiedzy  uczenie się  w poszukiwaniu śladu
�� Bazowanie na naturalnej motywacji poznawczej
�� Podejmowanie przez ucznia odpowiedzialności za własne działania oraz ich
konsekwencje
�� Trudność
�� Współpraca i praca w małych grupach
7. Porównanie behawioryzm-konstruktywizm
D. Klus-Stańska: Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń, Warszawa 2010.(wybrane
fragmenty dot. dydaktyki behawioralnej, porównanie : behawioryzm a konstruktywizm w
nauczaniu)
X Behawioryzm Konstruktywizm
Uczenie się  po śladzie  w poszukiwaniu śladu , uczenie się jako
konstruowanie struktur poznawczych
podmiotu, związane z poznawaniem
nowych pojęć, uczenie się przez
doświadczenie
Wiedza  zasób  wiedza pamięciowa wiedza operacyjna (czynna) , rozumienie
 wykorzystywana w praktyce,
- jako proces, nie jako produkt
- pojęciowa (rozumienie świata, pojęcie)
Metody Podające Poszukujące
Motywacyjna Nagrody - kary motywacyjne wewnętrzna (zewn.
ciekawość)
Rozwój multum wiedzy, odtwórcza rozwój inteligencji, twórcza,
ucznia
dobry uczeń  pilność  poszukujący samodzielne i myślący
uczeń, zorientowanie na rozumienie
problemu lub rozwiązanie problemu
planowanie staranne, uczenie się ramowe, uczenie się aktywne, błąd jest
procesu receptywne ( wg treści) błąd czymś naturalnym,
kształcenia jest niepożądany,
8. Dydaktyka progresywistyczna / konstruktywistyczna: rozwój poznawczy jako cel
kształcenia (w odwołaniu do teorii Piageta, Brunera i Wygotskiego ), w szczególności 
pojęcie wiedzy i uczenia się w modelu konstruktywistycznym (koncepcja uczenia się jako
przekształcania struktur poznawczych podmiotu;  uczenia się w poszukiwaniu śladu )
- lew Wygotski  strefa najbliższego rozwoju i jej znaczenie; znaczenie trudności w
kształceniu
- myślenie problemowe i rozwiązywanie problemów poznawczych; klasyczna metoda
problemowa
- myślenie twórcze;
(aktywne) metody kształcenia w podejściu konstruktywistycznym (dyskusja, metoda
projektów, klasyczna metoda problemowa, i. in.);
Fazy rozwoju Piageta:
= Stadium rozwojowe (sensoryczno  motoryczne) do 18 msc. życia
Dziecko myśli kiedy działa, kiedy zanurzone jest w świecie aktywnym, należy tutaj zmieniać
otoczenie, zabawki, ma doświadczenie świata i wielozmysłowość. Zmysłowe poznawanie
świata
- 8 msc życia- stałość przedmiotu, świadomość że coś jest i aż zniknie z pola widzenia to i
tak będzie jako rzecz fizyczna,
Dziecko przychodzi na świat z egocentryzmem  niezdolność wyjścia po za własną granicę,
wzrost redenctracji maleje,
możliwość przyjmowania odmiennych punktów poznawczych, rozszerzanie horyzontów
poznawczych.
Dzieci nie wkraczają w dalsze etapy jednocześnie! zależy od genów, płci, kultury itp.
- Stadium myślenia przedoperacyjnego  18msc do 6 r. życia
myśli ale nie ma charakteru odwracalnego, nie wykonuje operacji umysłowych  analiza,
synteza abstrahowanie porównywanie uogólnianie
myślenie odwracalne- umiem wrócić do punktu wyjścia, inna metoda niż przyczyna  skutek
mowa  tworzą się podstawy pojęć (pseudo pojęcia)-niedojrzała
werbalnie rozpoznaje znaki (metody pisania i czytania)
dziecko nie myśli logicznie, myślenie niezdolne do łączenia rzeczy  myślenie przed logiczne
- Stadium myślenia operacyjnego :
1) okres operacji konkretnych  6/7 r.ż.  10/11 r. ż.
- konkretno  obrazowego  diagnozował próg rozwoju człowieka , pojawiają się pewne
pojęcia, proces odwracalności myślenia, nie jest jeszcze samodzielny, potrzebne jest
odniesienie do przedmiotów, doświadczeń konkretnych by zrozumieć podstawy  musimy
pokazywać by lepiej zrozumieć  ważne są tu zmysły
czynności mają charakter odwracalny, dziecko potrzebuje wsparcia nauki  na modelach np.
matmy
2) okres operacji formalnych  12 r.ż.  nawet do ukończenia studiów .
- ma charakter odwracalny i myślenie jest dojrzałe, logiczne,
- dziecko jest zdolne do rozwiązywania problemów w umyśle za pomocą systematycznego
testowania zbioru hipotez, wyłączania hipotez
- symboliczne  abstrakcyjne - posługujemy się pojęciami uogólnionych zjawisk, możemy
pomyśleć np. czym jest myślenie sprawiedliwość, pojęcia, dlaczego tu jestem , poznajemy
wiedzę suchą (której nie możemy doświadczyć)
- zdolność do tworzenia dojrzałych pojęć w umyśle
- hipotetyczno  dedukcyjny tryb myślenia-> myślenie problemowe-od stawiania hipotezy
przez weryfikację (szukanie rozwiązań, kombinowanie,
- decentracja  możliwość przyjmowania różnych alternatywnych punktów widzenia
Stadia rozwoju człowieka  wg Jerome a Brunera
- eraktywne odpowiada sensomotorycznemu i operacyjnemu stadium Piageta,
- ikoniczne odpowiada konkretno  obrazowemu
- symboliczne -> stadium operacji formalnych
Pojęcie strefy najbliższego rozwoju wg Lwa Wygotskeigo ( w kontekście relacji
pomiędzy nauczaniem a rozwojem)
Strefa najbliższego rozwoju  Lew Wygotski
Nauczanie szkolne powinno, stymulować , przyśpieszać rozwój poznawczy dziecka.
PAZ  Poziom aktualnego rozwoju  to co potrafi teraz
PNR  Poziom najbliższego rozwoju  to co dziecko za  chwilę nauczy się
Dla określenia relacji między rozwojem dziecka u jego możliwościami w nauce
konieczne jest opisanie dwóch poziomów w tym rozwoju:
1) Poziom aktualnego rozwoju psychicznego  to co dziecko już potrafi i umie w wyniku
zakończenia określonych procesów rozwojowych
2) najbliższego rozwoju  właściwości funkcjonowania dziecka, które dopiero się kształtuje,
są w początkowych stadiach rozwoju.
Strefa najbliższego rozwoju to różnica między poziomem wykonywania zadań z pomoca i
wsparciem dorosłego,a poziomem rozwiązywania zadań samodzielnie przez dziecko, strefa ta
określa  jutro w rozwoju dziecka, to co aktualnie wykonuje ono z pomocą dorosłego, z
czasem przekształci się w jego samodzielne działanie.
Nauczanie będzie efektywne wtedy, gdy obejmie SNR, a więc będzie ten rozwój  nieco
wyprzedzać. Dzieci powinny otrzymywać zadania, których rozwiązanie wymaga od nich
wysiłku intelektualnego i wsparcia nauczyciela, wykraczające ponad to, co dotychczas
opanowały i wiedzą. Zadania odwołujące się do tego co dobrze znane i opanowane przez
dziecko i tu pełnią rolę utrwalającą ale nie rozwijają i nie kształcą nowych umiejętności. Mają
znaczenie hamujące i stymulujące rozwój poznawczy. Rozwój myślenia abstrakcyjnego bez
odwoływania się do konkretnych przedmiotów/
Problem poznawczy:
- jako struktura zadanie o niepełnych danych
-  brak gotowej strategii rozwiązania
- konieczność twórczego przekształcenia posiadanej wiedzy i umiejętności w celu
opracowania strategii rozwiązania.
Sami musimy rozwiązać problem wykorzystując twórcze myślenie, posiadaną wiedzę.
Typy problemów poznawczych:
- orientacyjne ( posiadamy luki w informacji, czy córa wyszła z psem po wyjez
dzie) i
decyzyjne ( dot. decyzji, podejmowania wyborów)
- konwergencyjne ( mają 1 bądz
określoną l. rozwiązań  matma ) i dywergencyjne (mają
nieskończoną l. rozwiązań np. napisz wiersz)
Myślenie problemowe  John Dewey  psycholog i filozof amerykański, jako pierwszy
opisał cykl myślenia towarzyszącego rozwiązywania problemów poznawczych.
Fazy myślenia problemowego wg Deweya:
- analiza sytuacji problemowej i wykrycie trudności,
- sformułowanie problemu
- formułowanie problemu
- formułowanie hipotez
- weryfikacja hipotez
- rozwiązanie.
Myślenie problemowe  ma charakter cykliczny wielokrotnie możemy wracać do
poprzednich faz. Cykliczność jest charakterystyczna dla myślenia problemowego.
Twórczość jako cel kształcenia. Co to jest myślenie twórcze? jest kreatywnym myśleniem.
inwencyjność  wynajdujemy nowe rozwiązanie, czego już nie było
innowacyjność  z czegoś rozw. przekładam na coś nowego z krzesła tworze stół.
- reproduktywne  korzystanie z algorytmicznych rozw. utarte w schematy myślenia,
szukanie gotowych wzorców rozwiązania, Bądz
odpowiedzi
- produktywne  odkrywcze, nieschematyczne, zmiana punktów widzenia w podejściu do
problemu.
Cechy myślenia twórczego:
- płynność ( generuje wiele pomysłów)
- giętkość (różnorodność pomysłów)
- opracowanie szczegółów ( pogłębianie problemów, łączenie odmiennych punktów
widzenia i perspektyw)
- oryginalność ( inwencyjność lub innowacyjność)
Stymulacja myślenia twórczego  czynniki:
- rola kontekstu kulturowego  im bardziej zróżnicowane środowisko kulturowe dziecka,
ma wys. zdolności twórcze np. wielojęzyczność rodziców
- edukacja konstruktywistyczna- różnorodność dośw. dziecka i ma wyższe dyspozycje
twórcze; konstruktywistyczna  przedstawia świat jako pytanie
- kształcenie sfery emocjonalnej(wrażliwość na świat, rozwój emocjonalny, otwartość na
doświadczenie, rozwijanie strategii myślenia, eksponowanie na przeżycia )
- pozawerbalne sposoby opracowania problemów  sposoby opracowania
problemów(myślenie)
- znaczenie wiedzy proceduralnej zdobywanej w toku doświadczeń własnych-
wykorzystujemy te treści, które zostały aktywnie budowane, przemyślenia i działania,
konstruowanie tak, by była wiedzą w poszukiwaniu śladu
Pojęcie- definicje (przez pojęcia rozumiemy świat) - wg Jurkowskiego  forma reprezentacji
umysłowej, która odnosi się do ogólnych właściwości zbioru rzeczy, zjawisk(burza, miłość)
lub sytuacji(święta) oraz cech i stosunków między nimi(towarzyskość, równoległość,
prostopadłość).
pojęcie  struktura naszego myślenia, podstawowy element za pomocą klasyfikujemy rzeczy,
rozumiemy świat, pojęcia zawsze się do czegoś odnoszą, reprezentują rzeczy, świat (zawsze
się do czegoś odnosi np. do ogólnych właściwości zbioru kubków, nie do 1 kubka);
uogólnienia doświadczeń
Składniki procesu wytwarzania pojęcia (wg Peela):
Proces konstruowania pojęcia w dydaktyce szkolnej- warunki:
1) doświadczenie w zakresie egzemplarzy zjawiska- podstawa kształtowania pojęć;
potrzebne jest doświadczenie, i wychodzi od teorii do przykładów
2) odkrycie zasady umożliwiające zaliczenia obiektów do klasy odpowiednich
produktów
3) nazwa związana z pojęciem
Klasyfikacja pojęć
- Wygotski: potoczne(codzienność), naukowe(szkoła)
- Galloway: konkretne, abstrakcyjne
Kształtowanie pojęć:
- pojęcia nie nabywa, pojęcie się kształtuje,
- kształtowanie pojęc jako proces nabywania i operowania informacjami
- rola podstawowych operacji poznawczych:
1) analiza  to myślowe rozdzielanie poznawczych w całości (przedmiotów, sytuacji,
zdarzeń) i wykrywanie ich części składowych
2) synteza  scalanie elementów (tu rozdzielanych przez analizę)
3) porównywanie- czynność poznawcza w której ujmuje się podobieństwa i różnice
zestawionych przedmiotów
4) abstrahowanie  polega na wyróżnieniu ( oderwaniu ) jakieś jednej własności, rzeczy, z
pominięciem innych jej cech
5) uogólnianie- koncentracja na tych cechach wyabstrahowanych które są wspólne dla całej
klasy desygnatów pojęcia
Etapy kształcenia pojęciowego w nauczaniu szkolnym:
- kojarzenie z przedmiotami
- kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie znajomości zewnętrznych cech
przedmiotów
- kształtowanie pojęć naukowych
Postępowanie dydaktyczne  towarzyszące kształtowaniu pojęć:
1) stadium wprowadzania pojęć (podstawy: obrazowa i abstrakcyjna  słowo, obserwacja
symbol)
2) stadium zbogacania pojęć (Wzbogacanie treści i zakresu)
3) stadium stosowania pojęć (funkcja praktyczna i teoretyczna)
Twórczość a struktura pojęć:
- twórczość  elastyczność rdzeni pojęciowych: różnorodność środowiska, gwarantująca
wielość egzemplarzy;
- różnorodność doświadczenia podmiotu,
- do pewnego stopnia : niespójność informacji o środowisku
Kształcenie stymulujące twórczość :
- podawanie informacji w sposób nie do końca zorganizowany
- niedostateczne opanowanie pamięciowe informacji
- podawanie informacji w sposób umożliwiający samodzielny wykrycie luk
Rozumienie a wiedz szkolna:
Problematyka rozumienia:
Recepcyjny poziom rozumienia:
- uczeń pamięta fakty i informacje, odtwarza logiczną strukturę treści.
- rozumienie odtwórcze bazuje na pamięci, ( mechanicznej i logicznej) , możemy wykazać
związek dzięki temu
- znajomość elementarna nie obejmuje kreatywnego wykorzystania wiedzy szerzej refleksji,
ważne do osiągnięcia twórczego myślenia
Poziom twórczy/ krytyczny rozumienia (interpretacja / ewaluacja)
twórcze przekształcenie układu informacji w celu: porównania, skonstruowania, wyjaśnienia,
analizy problemu interpretacji treści, (  wyjście po za dostarczone informacje ) , obejmuje
weryfikacje Treści jego spójność ustosunkowanie moje do treści, opiera się na podejrzliwości.
Poszerzanie horyzontów rozumienia:
- ewaluacja ocenia wartość, interpretacja rozumienie na swój sposób, kolejny poziom ->
analityczne twórcze myślenie
Poszukujące metody kształcenia:
- wykład problemowy opiera się na poszukującym toku wyboru, najpierw stawia pytania, a
potem pobudzając dochodzi się do odpowiedzi, na te pyt. duża ilość pyt. stawia na rozumienie
i zainteresowanie
- praca z materiałem z
ródłowym  domaga się , wymaga samodzielnej analizy i
interpretacji ucznia, różni się od pracy z podręcznikiem tym że wymaga od ucznia
interpretacji, pobudza proces myślenia problemowego
- dyskusja- próba przekonania kogoś, ludzie muszą mieć różne poglądy i bronić swoich tez,
argumentując te mają na celu przekonywania kogoś do moich celów, muszą być do rzeczy,
nie mogą zawirać odnośników osobistych, wymaga dyscypliny, musi zawierać wiedzę
merytoryczną., dobrze wybrać kogoś kto będzie prowadził dyskuję, dobrze jest się
przygotować
- klasyczna metoda problemowa  wprowadził Dewey, etapy rozwiązywania problemów
poznawczych:
1) zakrycie i sformułowanie problemu z analizą sytuacji problemowej, tworzenie hipotez
i rozwiązania, werfykiacja hipotez i rozwiązywanie problemu
2) burza mózgów, - może być samodzielną metodą kształcenia, tworzenie hipotez
rozwiązania, może być zastosowane jako inne metody kształcenia, uczy decentracji, ( czyli
rozszerzonego myślenia) , giętkość myślenia, ( tworzenie różnorodnych pomysłów)
3) metoda przypadów (sytuacyjne) jest zastosowana tam gdzie jest wysokie stadium
trudności, na wysokim stopniu zawansowania uczniów,
4) metoda biograficzna  polega na analizie wytworów jakiegoś autora, w odniesieniu do
wydarzeń z jego biografii
5) metoda symulacyjna  polega na udawaniu np. zabawa w bank, w zależności od typu
zzad.
6) gry dydaktyczne.
9. Diagnoza w pracy nauczyciela: ocenianie osiągnieć ucznia, funkcje oceny szkolnej, różne
strategie oceniania szkolnego,
Funkcje oceny szkolnej:
- informacyjna (info o poziomie wiedzy i umiejętnościach ucznia)
- ocena mierzy to co statyczne, a nie jak dynamicznie przebiega proces uczenia się. Ważne
jest to co umie teraz.
- selekcyjna, selekcjonujemy uczniow do roznych grup, klas, o roznych poziomach osiągnięć.
- motywacyjna, z
ródło motywacji do uczenia się.
- diagnostyczna  ocena szkolna opisuje osiągnięcia ucznia.