TEORETYCZNE PODSTAWY
KSZTAA
CENIA
Prowadzący: prof. Kazimierz śegnałek
Wykład I (24.10.2012)
Egzamin w formie testowej z treści wykładowej i być mo\
e z treści ćwiczeniowych.
Literatura:
1. Wincenty Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej.
2. Czesław Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna.
3. Czesław Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej.
4. Kazimierz śegnałek, Dydaktyka ogólna. Wybrane zagadnienia.
5. Prace Franciszka Berez
nickiego.
6. Józef Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli.
DYDAKTYKA JAKO NAUKA PEDAGOGICZNA.
Dydaktyka  z łac. Didaktikos   pouczający , didasko   uczę ; 1) nauka o nauczaniu i uczeniu się. Jest systemem
poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez, dotyczących procesu zale\
ności i prawidłowości nauczania-uczenia się
oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka. 2) Dydaktyka zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i
nauczania organizowanego w sposób świadomy, systematyczny i planowy, a więc analizą wszystkich czynności
składających się na proces nauczania-uczenia się oraz bada warunki niezbędne do jego występowania (treść,
organizacja, środki), a tak\
e ró\
norakie, względnie trwałe, wyniki i skutki tych czynności. 3) Przedmiotem badań
dydaktyki jest proces nauczania-uczenia się, łącznie z czynnościami, które wywołują go, warunkami, w jakich przebiega,
a tak\
e rezultatami, do których prowadzi.
Nazwę  dydaktyka po raz pierwszy u\
yto na terenie Niemiec w XVII wieku (1613 r.) w dziele Krzysztofa Helwiga i
Joachima Junga, jednak ju\
wcześniej rozwijana była problematyka kształcenia, ju\
w antycznej Grecji, czy Rzymie
wielu myślicieli stawiało sobie pytanie  Jak skutecznie uczyć? ; skuteczność nauki mierzono w poziomie osiągnięcia
zamierzonego/postawionego celu nauczania; zastanawiano się, jak dobrze kształcić, jednak nie powstawały konkretne
podręczniki traktujące na ten temat, pierwszy został napisany przez Rzymianina Kwintyliana (O mówcy), dotychczas
tego typu porady przekazywano ustnie, czynił tak m.in. znany grecki filozof Demostenes.
Nawet w wiekach średnich powstawały ró\
nego rodzaju prace dotyczące problematyki kształcenia, którym zajmowali się
duchowni. Jednak za początek dziedziny  dydaktyki uwa\
a się właśnie XVII wiek. W swoich działach robił to równie\

Jan Amos Komeński (Czech, urodzony na Morawach), jednym w jego przykładów jest Didactica Magna (Wielka
Dydaktyka)  uniwersalna sztuka nauczania wszystkich o wszystkim, tak właśnie Komeński tłumaczyć pojęcie
 dydaktyki .
O dydaktyce nie mo\
na jednak mówić w tym okresie (XVII w.) jako o nauce, a raczej jako o sztuce, dopiero pod koniec
XVIII w. zaczęto mówić o niej jako teorii, a nie wyłącznie praktyce, a wszystko to za sprawą Jana Fryderyka Herbarta,
który stworzył podstawy by traktowano ją jako naukę (nauka by była nauką musi posiadać podstawy teoretyczne; teoria
jest jej głównym elementem)  opracował bowiem teorię nauczania wychowującego.
W XX w. na dydaktykę spojrzano inaczej  pojawił się amerykański pedagog John Dewey, który stworzył teorię
nauczania-uczenia się, która funkcjonuje do dziś. Wiek dwudziesty nazwano  wiekiem dziecka  skoncentrowano
swoje oczy ku najmłodszym uczestnikom procesu kształcenia, sprzeciwiono się w ten sposób XIX-wiecznemu
wizerunkowi dziecka jako pracującego cię\
ko w kopalniach. Wcześniej dominującą postacią w modelu nauczania był
1
nauczyciel, jednak koncepcje pedagogiczne XX wieku spowodowały obrót o 180 stopni ku zainteresowaniu się drugą
stroną procesu nauczania  dzieciom/uczniom.
Nauki humanistyczne:
" N. antropologiczne
" N. psychologiczne
" N. socjologiczne dyscypliny
" N. pedagogiczne
" N. historyczne
" Pedagogika specjalna
" P. ogólna
" Historia wychowania subdyscypliny
" Teoria wychowania
" Teoria kształcenia  dydaktyka
" Dydaktyka ogólna
" Dydaktyka szczegółowa  metodyki
" Metody kształcenia zintegrowanego
" Dydaktyka historii
" Dydaktyka szkoły wy\
szej
" Metodyka zabawy
Powiązania z:
" Psychologią  jak się uczyć; obejmuje myślenie, zdolności;
" Socjologią  relacje w grupie społecznej;
" Filozofią  jako podstawa wszystkich nauk;
" Aksjologią  teoria wartości;
" Ekonomią  koszty szkoły.
Wykład II (31.10.2012).
SYSTEMY DYDAKTYCZNE.
System dydaktyczny  składa się z podsystemów, czyli koncepcji poszczególnych badaczy; s. d. jest to całokształt
zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania-uczenia się, tworzą spójną wewnętrznie strukturę i
podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.
Je\
eli uznamy, \
e przedmiot badań dydaktyki ogólnej mo\
na ująć w zestawieniach:
1) Proces nauczania > proces uczenia się;
2) Proces nauczania < proces uczenia się;
3) Proces nauczania = proces uczenia się.
To wg tego kryterium mo\
emy wyró\
nić systemy dydaktyczne:
System tradycyjny (proces nauczania > uczenia się - 1);
System związany z nurtem nowego wychowania (2);
System współczesny (3).
Z systemem tradycyjnym związani są Jan A. Komeński oraz Jan F. Herbart (dwa wieki po Komeńskim); z systemem zw.
z nurtem nowego wych.  John Dewey, natomiast z systemem współczesnym wielu obecnych badaczy/pedagogów.
(Więcej znalez
ć trzeba w podanej literaturze)
Stopnie formalne Herbarta  elementy, które powinny występować w zajęciach dydaktycznych  jasność, kojarzenie,
system, metoda.
2
Wykład III (14.11.2012).
CELE KSZTAA
CENIA
Cel  coś, do czego dą\
y się na końcu działalności racjonalnej; coś, co zakłada się osiągnąć podejmując daną
czynność. Mo\
e mieć charakter ogólny, ustalony  na górze , np. przez ministerstwo, oraz szczegółowe, zakładane przez
nauczyciela.
Istota i rozró\
nienia celów (zbiór celów):
" Ogólny  zakładany przez  górę ; wszechstronny rozwój osobowości ucznia (główny cel edukacji);
" Społeczny  realizacja tych celów powoduje wykształcenie idealnego członka społeczeństwa przygotowanie do
solidnego wykonywania zadań ustalonych przez społeczność;
" Jednostkowe  wyra\
a się w dostrze\
eniu indywidualizmu ucznia, czyli podmiotowości; rozwijanie
indywidualnych zdolności, umiejętności jednostek.
Szkoła powinna przygotowywać ka\
dego ucznia pod względem moralno-etycznym, fizycznym (poprzez zajęcia w-f),
estetyczno-kulturalnym (poprzez zajęcia plastyki itp.) oraz pod względem intelektualnym. Powinno rozwijać się ucznia
wszechstronnie poprzez te 4 aspekty.
Trzeba dobrze sformułować program nauczania, tak, aby uczeń został wykształcony odpowiednio społecznie, tak,
aby zrealizował cele, jakie przed nim postawiło społeczeństwo. Jest to niesamowicie wa\
ny aspekt edukacji.
Wa\
ne jest równie\
rozwijanie indywidualnych predyspozycji, zdolności ucznia, a szkołą powinna pomóc mu odkryć
je i pozwolić rozwijać, jak najlepiej. Po to w szkołach przeprowadza się tzw. testy kompetencji, a tak\
e często występuje
doradca zawodowy, pozwala to odkryć i ukierunkować indywidualne zdolności ucznia.
Mówiąc o celach u\
ywa się pojęcia  ideału (kształcenia, edukacji) oraz  wzoru . Nie są to pojęcia synonimiczne;
ideał nie istnieje, ale do celów wychowawczych tworzy się taki ideał, jest to zbiór wartości pozytywnych. Wzór osobowy
jest pojęciem bardziej rzeczywistym, jest to osoba, którą chce się naśladować, i jest to ró\
ne dla ka\
dego, np. muzyków,
sportowców. Wzór osobowy przejawia wartości, jakie dana osoba/grupa chce równie\
przejawiać; eksponuje się te
wszystkie pozytywne wartości, ukrywając wszelkie negatywne, stawiając wzór osobowy w dobrym świetle.
y
ródła celów.
Mówi się, \
e z
ródłem celów jest sam człowiek, ka\
dy chce osiągnąć własne jednostkowe cele, gdy\
ka\
dy ró\
ni
się od siebie; realizuje się to, co jest dla jednostki wa\
ne.
Innym z
ródłem są wartości uniwersalne  są to takie z  półki ogólnej, są nimi cele ogólne, wartości uniwersalne.
W staro\
ytności były to: prawda, dobro i piękno; obecnie jest ich więcej i zale\
ą głównie od kręgu kulturowego, w jakim
znajduje się jednostka.
Komeński mawiał, \
e nale\
y uczłowieczyć człowieka.
Kolejnym z
ródłem celów są wartości społeczne, czyli to, co dla danego społeczeństwa jest wa\
ne.
Równie\
wartości religijne stanowią z
ródła celów.
Ponadto konstytucja państwa jest z
ródłem celów, jakie człowiek powinien spełnić  prawa i obowiązki
postawione przed obywatelem. Zale\
ne jest to od państwa, w jakim \
yje człowiek.
Cele kształcenie ogólnego (wg Cz. Kupisiewicza):
Główny: Zapewnienie ka\
demu uczniowi pełnego rozwoju intelektualnego.
Podrzędne (szczegółowe):
a. Zaznajomienie uczniów z podstawami systematycznej wiedzy o świecie.
b. Rozwijanie zdolności i zainteresowania uczniów (kreatywnego myślenia, uwagi, pamięci, wyobraz
ni i fantazji).
c. Kształtowanie u dzieci i młodzie\
y naukowego poglądu na świat.
d. Wdrą\
anie uczniów do samokształcenia.
e. Zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji i organizacji pracy.
3
Sposoby określania celów kształcenia (wg Cz. Kupisiewicza, Dydaktyka ogólna):
I. Tradycyjny  tzn. bez \
adnej klasyfikacji (jedne lub kilka celów).
II. Klasyfikacja opisowa  tzn. zestawienie celów ułatwiających decydentom  dyrektorom szkół, nauczycielom,
inspektorom, orientacje, do czego ma zmierzać działalność edukacyjna w szkole.
III. Taksonomia  systematyzacja celów, wzorowana na przyrodoznawstwie i zmierzająca do ścisłego,
kompletnego i rozłącznego ujęcia. Poszczególne pozycje taksonomiczne są mierzalne
IV. Operacjonalizacja celów kształcenia (dodatkowy zaproponowany przez prof. śegnałka).
Wykład IV (21.11.2012).
TAKSONOMIA BLOOMA
Rozwój dziecka
Moralno-społeczny Psychomotoryczny
Poznawczy
Taksonomie są narzędziem pomagającym klasyfikować rzeczy i ukazywać relacje między nimi.
Bloom stworzył schemat usystematyzowanej klasyfikacji celów.
Taksonomia Blooma dzieli się na:
" Emocjonalną " Poznawczą " Psychomotoryczną
W procesie nabywania wiedzy taksonomia Blooma wyodrębnia sześć poziomów (głównych kategorii sfery poznawczej),
na których dokonują się odrębne procesy poznawcze:
a) Wiedza c) Zastosowanie e) Synteza
b) Zrozumienie d) Analiza f) Ocena
Dziedziny poznawcze dzielą się od prostych do zło\
onych.
Wiedza (wiadomości)  znajomość faktów, terminologii, klasyfikacji, kryteriów sprawdzania i oceny, teorii i
struktur. Uczeń potrafi przypomnieć, zdefiniować, rozpozna, wskazać szczegółowe wiadomości prezentowane podczas
nauczania.
Zrozumienie  transfer treści z jednego języka na inny, interpretacja, ekstrapolacja (przewidywanie faktów w
innych warunkach), zastosowanie metod, reguł, pojęć. Uczeń potrafi zademonstrować zrozumienie wiadomości 
wypowiedzenie wiedzy własnymi słowami nie definicje, zastosowanie wiedzy w nowej sytuacji.
Zastosowanie  uczeń potrafi posłu\
yć się wiadomościami w celu wykonania określonych czynności 
narysowanie, przeczytanie, obsługa sprzętu.
Analiza  tj. umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalenia wa\
ności tych elementów i
stosunków między nimi. Uczeń rozpoznaje zasadę zorganizowania danego materiału informacyjnego i jego strukturę,
potrafi rozło\
yć materiał na części składowe i określić związki pomiędzy nimi.
Synteza  tj. tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury i wytworzenia własnego
dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych. Uczeń potrafi zebrać
w całość wiadomości z ró\
nych z
ródeł i wytworzyć produkt własnego myślenia.
Oceniania materiału i metody ze względu na zło\
one cele: ocena na podst. kryteriów wewn. i zewn. Uczeń
potrafi zastosować kryteria do oceny wartości czegoś.
4
Taksonomia Bolesława Niemierki
Poziomy celów Kategorie celów
A  zapamiętanie wiadomości;
B  zrozumienie wiadomości
I
C  zastosowanie wiadomości w
sytuacjach typowych;
D  zastosowanie wiadomości w
II
sytuacjach problemowych.
OPERACJONALIZACJA CELÓW
Operacjonalizacja to zamiana celów ogólnych na cele dokładniejsze (cele operacyjne); konkretyzacja celów w ten
sposób by mo\
na było je zmierzyć.
Procedura przy operacjonalizacji:
1. Zapisanie celów w postaci ogólnej  sformułowany cel.
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel.
3. Ró\
ne zapisy celów organizacyjnych.
4. Selekcja ró\
nych zapisów.
5. Klasyfikacja ró\
nych zapisów  jest to sprawdzanie, jak się one mają do taksonomii celów.
6. Sformułowanie celów operacyjnych, ewentualnie powtórzenie etapów II-V.
7. Techniki kształcenia.
8. Sprawdzenie trafności celów operacyjnych.
Wykład V (28.11.2012).
TREŚCI KSZTAA
CENIA
Treść kształcenia tym jest, w co nale\
y uposa\
yć uczących się w procesie kształcenia, jest konsekwencję wcześniej
sformułowanych celów. Osiągnięcie tych celów jest treścią kształcenia. Treściami są pewne umiejętności i wiedza, w
jakie musi być wyposa\
ony uczeń, Pojęcie  treści kształcenia obecnie rozszerza się tak\
e o wartości, które powinno
rozwijać się w toku kształcenia, ponadto ukształtowanie odpowiednich postaw, tj. zachowanie się zale\
nie od sytuacji.
Wymogi stawiane przed treściami kształcenia:
1. Wiedza powinna mieć naukowe podstawy, prócz religii, która ich nie ma. Wiedza musi mieć naukowe
podstawy, poniewa\
tego typu wiedza jest udowodniona i pewna naukowo.
2. Treści przekazywane powinny być aktualne.
3. Dostosowanie treści do mo\
liwości uczącego się.
4. Treści muszą być dostosowane do celów kształcenia.
5. Zgodność treści z prawami najogólniejszymi, np. konstytucją.
Teorie doboru treści kształcenia
Od samego zarania procesu kształcenia zawsze zastanawiano się, czym kierować się, co wybierać do procesu
kształcenia.
Teorie doboru treści kształcenia podzielono na dwie grupy  tradycyjne i współczesne.
- 5 -
Umiejętności
Wiadomości
Tradycyjne teorie doboru:
" Encyklopedyzm (początek XVIII w.), inaczej zwany materializmem dydaktycznym. Przedstawiciele: Komeński,
Milion. Konsekwencją jest przeładowanie programów szkolnych szczegółami, mało istotnymi faktami, wielością
problemów;
" Formalizm dydaktyczny  przedstawiciele: Pestelozzi, Dierstawarg, Dawid. Głównym celem nauczania jest
wzmocnienie sprawności umysłowej ucznia, czyli wykształcenie formalne;
" Utylitaryzm dydaktyczny  przedstawiciele: J. Dewey, Kerschestaimer. Przewaga praktyki i nie wiązanie jej z
teorią. Rozbudowano tzw. szkoły pracy. Du\
y wpływ na szkolnictwo amerykańskie. Zarzucano Dewey owi, \
e
jego teoria obni\
yła poziom szkolnictwa w USA. Polegał na uczeniu po\
ytecznych treści, które mo\
na póz
niej
wykorzystać w \
yciu.
Współczesne teorie doboru:
" Egzemplaryzm  powstał w opozycji do tradycyjnych koncepcji; istotą było wybieranie pewnej wiedzy
charakterystycznej, pozwalającej na poznanie ogółu, np. omawianie bezkręgowców  opowiadanie o jednym
charakterystycznym przykładzie, by nie omawiać wszystkich mo\
liwych przypadków. Wybieranie
charakterystycznych egzemplarzy by uogólnić.
" Materializm funkcjonalny  połączenie materializmu z utylitaryzmem. Uczenie u\
ytecznych treści.
" Strukturalizm (polski przedstawiciel  Kazimierz Sośnicki)  ukazuje strukturę danego modelu, by zrozumieć
istotę danego przedmiotu, np. struktura domu; wybieranie tego przykładu, struktury, aby zrozumieć istotę
rzeczy, potem mo\
na ją uzupełnić szczegółowo.
" Koncepcja problemowo-kompleksowa (Bogdan Suchodolski)  wiedze przekazywać przy pomocy kompleksów
wiedzy  połączonej wiedzy, nie musi być ona podzielona na poszczególne przedmioty, np. zdrowie zawiera
wiele elementów.
" Koncepcja przedmiotowa  z wiedzy wybierać dany przedmiot, który tworzy ogół, np. matematykę tworzą m.in.
geometria, rachunki, arytmetyka itp. Wybiera się to, co najwa\
niejsze i tworzy jeden przedmiot w grupy nauk.
" Koncepcja szerokich pól treściowych  dyskusje polegające na problematyce edukacji czy ogólnie, czy
szczegółowo; ta koncepcja zakłada edukacje ogólną i szerszą.
" Koncepcja zakresów czynności.
" Koncepcja funkcji \
yciowych.
" Koncepcja nauczania aktywizującego.
" Koncepcja tzw.  rdzeni treściowych .
Wykład VI (5.12.2012).
PROCES KSZTAA
CENIA
Kształcenie  wyznacza kierunek zarówno udzielaniu wiadomości i umiejętności, jak i uczenia umysłu. Proces ten
zapewnia dwa rodzaje wykształcenia:
I. Wykształcenie ogólne (indywidualnie organizowanie przyswajania systemu wiedzy, a nie jego nauka, mierne
odbicia).
II. Wykształcenie zawodowe (przekazanie uczniowi określonego zasobu wiedzy z danej specjalności).
Kształcenie jest _____ procesem planowanym, systematycznym i zamierzonym, realizuje, bowiem celów w procesie
kształcenia wymaga planowego, systematycznego i długotrwałego wysiłku.
Celem edukacji nie jest osiągnięcie wiedzy, a zmiana człowieka.
Kształcenie jest procesem, który integruje w sobie dwa procesy:
" Nauczania (z jednej strony nauczyciel przekazuje do odbiorców);
" Uczenia się.
Szkolenie  proces przekazywania prostych informacji oraz umiejętności.
Kształcenie mo\
e być:
" Bezpośrednie " Pośrednie
Samokształcenie obejmuje własny wysiłek uczącego się, niepodlegający kontroli zewnętrznej i organizowanej
przemianie na podstawie samodzielnie organizowanego programu.
- 6 -
System kształcenia (wg W. Okonia)
Nauczyciel Uczniowie Treść Środowisko
kształcenia kształcenia
Kompetencje Potrzeby
Dobór, układ Sposoby Środki i warunki
Metody pracy Motywacje
kształcenia sprawdzania kształcenia
Zaanga\
owanie Metody pracy
wyników
Cztery drogi uczenia się wg W. Okonia:
I. Strategia A  asocjacyjna, uczenie się przez przyswojenie (przyswajanie).
II. Strategia P  problemowa, uczenie się przez odkrywanie
III. Strategia E  emocjonalna, uczenie się przez prze\
ycia.
IV. Strategia O  operacyjna, uczenie się przez działanie.
Podstawowe ogniwa procesu dydaktycznego:
1. Uświadamianie cech i rozbudzenie dodatkowej motywacji (ugromadzenie).
2. Zapoznanie z nowym materiałem.
3. Uogólnienie nowego materiału (pojęcia).
4. Wiązanie teorii z praktyką.
5. Kształtowanie umiejętności i nawyków.
6. Utrwalanie i zapamiętywanie przyswojonej wiedzy i umiejętności.
7. Kontrola i naukowa ocena wyników nauczania.
Wykład VII (12.12.2012).
ZASADY KSZTAA
CENIA
Zasada  1) to coś, na czym się coś zasadza (opiera się), fundament czegoś; 2) reguła/prawo postępowania, jego
norma; 3 zasada rozumowana jako związek chemiczny.
Zasada kształcenia  norma postępowania dydaktycznego, których stosowanie pozwala nauczycielowi zaznajomić
uczniów z usystematyzowaną wiedzą, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy
i przekonania oraz wdrą\
ać do samokształcenia.
Reguły dydaktyczne to szczegółowe zalecenia praktyczne dla nauczycieli, wynikające z konkretnych zasad
kształcenia.
Zasady jednakowo odnoszą się do procesu wychowawczego i dydaktycznego. Zasady nauczania wytyczające kierunek
pracy dydaktycznej nauczyciela, ustalone są na podstawie analizy nauczania-uczenia się.
Zasady kształcenia (wg Cz. Kupisiewicza):
1. Zasada poglądowości.
2. Z. przystępności (z. stopniowania trudności).
3. Z. świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia.
4. Z. systematyczności.
5. Z. trwałości wiedzy.
6. Z. operatywności wiedzy.
7. Z. wiązania teorii z praktyką.
Zasady kształcenia (wg W. Okonia):
1. Zasada systematyczności, tj. porządkowania wiedzy u uczniów.
2. Z. poglądowości, tj. między konkretem a abstrakcją.
- 7 -
3. Z. samodzielności, tj. ograniczenia zale\
ności ucznia od nauczyciela.
4. Z. związku teorii z praktyką, tj. wiązania teorii z praktyką.
5. Z. efektywności, tj. związku między celami a wynikami kształcenia.
6. Z. przestępności (z. stopniowania trudności), tj. pokonywania trudności w poznawaniu i przekształcaniu
rzeczywistości.
7. Z. związku indywidualizacji i uspołecznienia, tj. związków interesu jednostki i zbiorowości.
Zasada poglądowości mówi o tym, \
e wiedza była przekazywana wyłącznie w sposób werbalny, ale równie\
poza
słownie  niewerbalni, np. przy pomocy obrazu, zapachu. Tę zasadę wprowadził ju\
Jan A. Komeński.
Wykład VIII (19.12.2012).
METODY KSZTAA
CENIA.
Prakseologia.
Metoda (gr. Methodos   droga ,  sposób ,  badania )  świadomie i konsekwentnie stosowany sposób, sposób badania
(czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności) prowadzący do zało\
onego
wyniku.
Ka\
da metoda to sposób postępowania.
Nie ka\
dy sposób musi być metodą (np. nie osiąga się dzięki niemu celów, nie jest systematyczny itp.)
Sposób - układ pewnych czynności w danym postępowaniu.
Metoda nauczania  systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami umo\
liwiający osiągnięcie celów
kształcenia.
Metoda kształcenia - wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych
świadomie w celu spowodowania zało\
onych zmian w osobowości uczniów.
O wartości metody kształcenia decyduje charakter czynności nauczycieli i uczniów oraz środków dydaktycznych.
Metody kształcenia
Metody nauczania Metody uczenia się
Metody nauczania
Metody przekazywania Metody utrwalania Metody kontroli i
nowych wiadomości wiedzy oceny
Historyczny rozwój metod kształcenia:
Metody słowne - najstarsze metody, w których dominującym sposobem nauczania było przekazywanie przez
nauczyciela gotowych wiadomości za pomocą słowa mówionego i pisanego.
- 8 -
Wyró\
niamy metody endematyczne - poszukujące, pytające, obejmowały:
o Metodę katechetyczną  stawianie pytań i dawanie na nich gotowych odpowiedzi
o Metodę heurystyczną (poszukującą)  stawianie pytań, zmuszając ucznia do samodzielnego poszukiwania
odpowiedzi
Metody akromatyczne  wywiadowe
Metody poglądowe (oglądowe)  sposób polegający na czerpaniu wiadomości nie ze słów i ksią\
ek, ale przez
poznanie rzeczy samych. Rola nauczyciela polega na gromadzeniu materiału empirycznego i zaciekawieniu nim
uczniów, zorganizowaniu obserwacji.
Są takie metody jak:
o Laboratoryjne
o Pokazy wzbogacone przez zastosowanie technicznych środków dydaktycznych
Metody praktyczne  organizowanie działalności praktycznej uczniów, mającej umo\
liwić im zdobycie wiedzy i
sprawności
Metody podające (asymilacyjne):
o Pogadanka o Wykład
o Dyskusje o Praca z ksią\
ką
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy:
o Klasyczna metoda problemowa o Mikronauczanie
o Metoda przypadku o Giełda pomysłów (burza mózgów)
o M. sytuacyjna o Gry dydaktyczne
Metody waloryzujące (eksponujące wartości)
o Impresyjna (związane z emocjami)
o Ekspresyjna ( by ujawniać te prze\
ycia)
Metody praktyczne:
o M. ćwiczebne
o M. realizacji zadań (praktyka)
Wykład IX (16.01.2013).
FORMY ORGANIZACJI KSZTAA
CENIA
Formy organizacyjne kształcenia  dot. strony organizacyjnej pracy dydaktycznej, wskazują, jak organizować tę pracę
stosownie do tego, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia.
Kryteria podziału organizacji kształcenia
Liczba uczniów uczestniczących w procesie nauczania-uczenia się:
" Jednostkowe, " Zbiorowe;
Czas trwania zajęć dydaktycznych:
" Lekcyjne (odbywające się na lekcjach),
" Pozalekcyjne (odbywające się w czasie nie objętym lekcjami);
Miejsce uczenia się dzieci i młodzie\
y:
" Szkolne
Klasowo-lekcyjne, Świetlicowe,
Laboratoryjne,
" Pozaszkolne
Praca domowa, Zajęcia w zakładach produkcyjnych,
Wycieczka. usługowych itp. (praktyki).
Koła zainteresowań,
- 9 -
Lekcja
Lekcja najczęściej prowadzona jest w sposób pogadanki lub wykładowy.
Typy lekcji:
Wg Cz. Kupisiewicz:
o Lekcje słu\
ące zaznajomieniu uczniów z nowym materiałem,
o Lekcje powtórzeniowo-systematyzujące,
o Lekcje poświęcone kontroli wyników nauczania;
Wg W. Okonia:
o Lekcje podające, o Lekcje operacyjne,
o Lekcje problemowe, o Lekcje ekspozycyjne;
Wg K. Solińskiego:
o Lekcje powtórzeniowe, o Lekcje wycieczkowe,
o Lekcje ćwiczeniowe, o Lekcje laboratoryjne.
Cechy prawidłowego zadawania pracy domowej:
Zadawanie powinno być celowe i dokładne;
Powinno wiązać szkolną i domową naukę ucznia w jednolity proces nauczania;
Powinno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji;
Powinno przygotowywać uczniów do samodzielnego wykonywania pracy;
Powinno uwzględniać zasadę dostosowania wymagań do sił i mo\
liwości ucznia;
Powinno konsekwentnie sprawdzać, czy praca domowa została wykonana;
Powinno dostosować się ilość zadanego materiału, by nie odcią\
yć zbytnio ucznia.
SPRAWDZANIE I OCENIANIE
Najczęstsze błędy popełnione przez nauczycieli w ocenianiu:
Brak jasnych kryteriów oceny;
Nie znajomość wymagań;
Nie uwzględnienie indywidualnych cech i mo\
liwości ucznia;
Stosowanie punktacji przeliczeniowej na oceny bez właściwego wywa\
enia punktów;
Wyznaczenie z góry ilości mo\
liwych sprawdzianów bez mo\
liwości poprawienia oceny przez ucznia pisemnie
czy ustnie;
Ograniczenia czasowe;
Kładzenie nacisku na negatywny w komentarzu do oceny;
Cechy indywidualne oceniającego  stereotypy, niepowodzenia własne, uprzedzenia, emocje;
Etykietowanie uczniów  faworyzowanie niektórych, zwalczanie innych, przyklejanie łatek uczniom;
Sugerowanie się ocenami innych nauczycieli z innych przedmiotów.
- 10 -