TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAA
CENIA
PRACA NA ZALICZENIE RÓŻNIC PROGRAMOWYCH
1.ZASADY KSZTAA
CENIA
1.1.ZASADA SAMODZIELNOŚCI
Samodzielnośd ma różne oblicza  jest inna u dzieci, młodzieży i dorosłych ale pełna
samodzielnośd cechuje tylko osoby dorosłe. Według Tomasza Tomaszewskiego jest nią jest
nią zdolnośd do samodzielnego zapewnienia sobie bytu oraz zdolnośd do samodzielnego
wykonywania zadao społecznych. Samodzielnośd młodego pokolenia należy pojmowad jako
samodzielnośd działania i samodzielnośd myślenia.
Samodzielnośd działania uwzględnia rodzina i szkoła poprzez stopniowe wdrażanie
dzieci i młodzieży, zaczynając od wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego aż do
samodzielnego wyboru, planowania, wykonywania i sprawdzania pracy. Wybór oraz
planowania pracy wymaga wstępnej orientacji co do jej celu i przedmiotu, jak również
pewnego zasobu doświadczeo związanych z wykonywaniem podobnych zadao.
Wykorzystując skłonnośd dzieci do samodzielności, można powierzyd planowanie coraz
trudniejszych prac, wdrażając im zarazem samą ideę planowania wszelkich podejmowanych
przez nie prac.
Samodzielne wykonywanie pracy polega na odpowiednim doborze warunków
i środków działania. Cel działania nie ma tego samego znaczenia dla dzieci jak dla dorosłych.
Zajęte działaniem łatwo o nim zapominają przez co nie kooczą podjętych przez siebie zadao.
Metodą na takie zachowanie jest konfrontowanie przebiegu pracy z jej celem i planem
i jednocześnie wdrażanie dzieci do konsekwencji w realizowaniu planu.
Trudności również sprawia dzieciom dobór warunków i środków efektywnego
działania. Wiążą się one nie tylko z dziedmi ale również ze skromnym wyposażeniem
przedszkoli i szkół w urządzenia i materiały. Możliwe jest w takim przypadku rozwijanie
myślenia dywergencyjnego, które polega na poszukiwaniu przez uczniów nowych sposobów
modyfikacji narzędzi, urządzeo czy materiałów oraz nowych rozwiązao konstrukcyjnych,
artystycznych czy organizacyjnych.
Zgodnie z zasadą samodzielności sprawdzanie wykonanej pracy jest zadaniem ucznia
ale i nauczyciela. Uczeo jest wykonawcą pracy więc ma prawo do samokontroli. W procesie
samokontroli pojawiają się następujące momenty: konfrontacja efektu z jej celem i planem,
1
TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAA
CENIA
PRACA NA ZALICZENIE RÓŻNIC PROGRAMOWYCH
refleksja ucznia nad przyczynami odchyleo od planu oraz nad trudnościami w wykonywaniu
pracy oraz własna decyzja co do przyjęcia, odrzucenia bądz
wprowadzeniu poprawek.
Przechodząc do charakterystyki samodzielności poznawczej, a przede wszystkim
samodzielności myślenia, trzeba mied na uwadze że nasze procesy poznawcze są formą
działania, odpowiadają więc założeniom samodzielności działania ponieważ planujemy ich
przebieg, realizujemy je i sprawdzamy ich efekty. Samodzielnośd ma również emocjonalny
charakter, który ulega transformacji wraz z rozwojem jednostki. Pierwszy okres tego rozwoju
cechuje nieporadnośd i zależnośd emocjonalna dziecka od otoczenia ( przede wszystkim od
rodziców) połączona z poszukiwaniem życzliwości i lękiem przed nowymi ludz
mi w otoczeniu
a także przed nowymi zjawiskami. Ta niesamodzielnośd z czasem stopniowo maleje
zwłaszcza pod wpływem otoczenia i oferowanej pomocy. Ze względu na stopieo
samodzielności rozróżnia się myślenie reproduktywne i produktywne. Myślenie
reproduktywne opiera się na zdolnościach poznawczych, które gwarantują dobre
przyswajanie tak zwanej gotowej wiedzy czyli wierne reprodukowanie tego, co jest podane
do wyuczenia się. Zdolności te to pamięd i uwaga.
Zasada samodzielności zawiera w sobie postulat aktywności i świadomości uczniów.
Odwołując się na prawidłowości procesu kształcenia, zgodnie z którą wyższy stopieo
samodzielności gwarantuje wyższe i wszechstronne kompetencje uczniów, domaga się
zarówno respektowania wszelkich przejawów naturalnej skłonności dzieci i młodzieży do
samodzielnego działania, jak też świadomego stwarzania warunków optymalnych dla
rozwoju samodzielności w działaniu i myśleniu uczniów.
1.2. ZASADA ZWI
ZKU TEORII Z PRAKTYK

Zasada łączenia teorii z praktyką orientuje nauczycieli i twórców programów
kształcenia o konieczności harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką
codziennego życia, a zarazem o niebezpieczeostwach, jakie kryje w sobie oderwanie procesu
kształcenia od praktyki bądz
teorii. Pierwsze prowadzi do werbalno  abstrakcyjnego
nauczania, a więc z reguły do encyklopedyzmu, drugie do utylitaryzmu dydaktycznego.
Podstawą zasad związku teorii z praktyką jest wiedza o tej stronie kształcenia, która
odnosi się do związku między poznawaniem rzeczywistości, czego efektem jest teoria, a jej
zmienianiem, czyli praktyką. Teoria to zespół twierdzeo wyjaśniających daną dziedzinę
2
TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAA
CENIA
PRACA NA ZALICZENIE RÓŻNIC PROGRAMOWYCH
rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania, praktyka zaś to materialna działalnośd
ludzi, przekształcająca rzeczywistośd stosownie do ich potrzeb. Związek między jedną a drugą
w nauczaniu szkolnym jest więc oczywisty: teoria daje młodzieży poznanie świata, praktyka
uczy oddziaływania nao skutecznego, bo opartego na poznaniu jego właściwości.
2. METODY KSZTAA
CENIA
2.2.METODY GIER DYDAKTYCZNYCH
Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania, które należą do grupy metod
problemowych i mają tylko cechy wyróżniające je spośród innych metod. Metody te
aktywizują uczniów ponieważ kształcą umiejętności szukania informacji i ich przetwarzania,
stawiania i rozwiązywania problemów, tworzenia pomysłów, podejmowania racjonalnych
decyzji. Ponadto doskonalą umiejętnośd dyskutowania, argumentowania oraz rozwijają
umiejętności rozumowania integrującego wiele dziedzin wiedzy i umiejętności.
2.2.1. Burza mózgów
Zwana również fabryką lub giełdą pomysłów jest metodą która służy zespołowemu
poszukiwaniu wielu pomysłów dotyczących rozwiązywania zaistniałego problemu. Istotą tej
metody jest to, że faza zgłoszenia pomysłów jest oddzielona od fazy ich wartościowania co
pozwala na uzyskanie więcej pomysłów śmielszych i swobodnych. Metoda ta ma na celu
zachęcenie do wysuwania propozycji zgodnie z zasadą, że pierwsza myśl jest najlepsza.
Warunkiem powodzenia tej metody jest wytworzenie swobodnej atmosfery, inspirującej do
wysuwania jak najwięcej pomysłów związanych z problemem. Krytyka pomysłów zostaje
odroczona, by w ten sposób pobudzid wszystkich uczniów do niekonwencjonalnego myślenia
. Sesja pomysłów trwa od 5 do 15 minut, zwykle do wyczerpania pomysłów. W zajęciach
prowadzonych tą metodą występuje etap wytwarzania hipotez, weryfikowania ich,
aktywizowania wiedzy i umiejętności uczniów oraz wzbogacania wiadomości.
2.2.2. Metoda sytuacyjna
Metoda polega na zespołowym analizowaniu i rozwiązywaniu przez uczniów pod
kierunkiem nauczyciela konkretnych, rzeczywistych sytuacji problemowych. Celem tej
metody jest wyrobienie zdolności samodzielnego podejmowania decyzji. . Zastosowanie
metody sytuacyjnej wymaga sporządzenia opisu sytuacji a zapewnienia uczniom warunków
3
TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAA
CENIA
PRACA NA ZALICZENIE RÓŻNIC PROGRAMOWYCH
jej rozwiązywania. Przygotowanie opisu wymaga od nauczyciela precyzyjnego określenia
problemu mającego stad się przedmiotem opisu. Musi on byd skonstruowany w taki sposób
aby wzbudzał potrzebę ustosunkowania się do zawartego w nim problemu.
2.2.3. Metoda inscenizacji
Metoda ta polega na odgrywaniu ról i może przybierad różne formy w zależności od
uczestnictwa wszystkich lub tylko części uczniów. Przeprowadzenie inscenizacji składa się
z kilku faz, a mianowicie z planowania inscenizacji oraz przygotowanie scenariusza. Metoda
ta pozwala osiągnąd cele trudno osiągalne za pomocą innych metod. Przede wszystkim uczy
obserwowania wzajemnych stosunków między ludz
mi i krytycznie oceniad ich postępowania,
wczuwania się w motywy zachowania innych i wyciągania wniosków z ich postępowania.
2.3. METODY EKSPONUJ
CE
W kształtowaniu osobowości uczniów niezwykle istotne znaczenie ma sfera doznao
emocjonalnych, ocen systemów wartości ideałów życiowych. Szkoła ma obowiązek i
jednocześnie możliwości oddziaływania na tę sferę osobowości dzieci i młodzieży.
Poznawaniu rzeczywistości powinno towarzyszyd przeżywanie emocjonalne i ocenianie,
które mimo iż integralnie wiążą się z doznaniami intelektualnymi , dotyczą innej strony
osobowości. Dlatego nie można pomijad sfery doznao emocjonalnych we wszelkich
działaniach pedagogicznych, zwłaszcza w warunkach społeczeostwa industrialnego, gdy
tworzymy przez ludzi świat rzeczy zaczyna brad górę nad światem ludzkich wartości. Stąd
zachodzi potrzeba wyróżnienia grupy metod nauczania, których zadaniem jest eksponowanie
wartości połączonych z przeżyciem. Metody eksponujące (waloryzacyjne) wyodrębnione
przez W. Okonia cechuje wielkie bogactwo odmian, zależnie bowiem od rodzaju wartości
zmienia się sposób ich eksponowania i wpływania na sfery osobowości, jak uczucia, postawy,
system wartości i charakter. W. Okoo w swoim podręczniku rozróżnił metody na impresyjne i
ekspresyjne.
Metody impresyjne sprowadzają się do organizowania udziału uczniów w
eksponowanych wartościach społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych. Ważne jest
sposób eksponowania wartości dzieła tak aby wywołał przeżycie uczniów. Wcześniej
uczniowie powinni zdobyd informacje o eksponowanym dziele, po ekspozycji dzieła powinna
nastąpid odpowiednia forma aktywności własnej, wyrażająca główną ideę dzieła. Metodę tę
4
TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAA
CENIA
PRACA NA ZALICZENIE RÓŻNIC PROGRAMOWYCH
można stosowad na lekcji przy eksponowaniu utworu literackiego, dzieł sztuki plastycznej,
utworów muzycznych, wartości moralnych, etycznych i innych. Wartośd tej metody zależy od
sposobu ekspozycji dzieła, dzięki któremu udało się wywoład u uczniów głębsze przeżycia,
chęd dyskusji, a także chęd zmienienia siebie pod jakimś względem.
Metody ekspresyjne polegają na stworzeniu sytuacji, w których uczestnicy sami
wytwarzają bądz
odtwarzają dane wartości, wyrażające niejako siebie, a zarazem je
przeżywają. W szkole jest wiele okazji do zastosowania tej metody, w której uczeo jest
twórcą i sam eksponuje wartości, utożsamiając się z nimi, przez co silniej je przeżywa. Może
to byd czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym, rzez
bienia, malowanie, pisanie
utworów scenicznych, inscenizacja wydarzeo historycznych, organizowanie uroczystości
szkolnych. Do metod eksponujących zaliczono dramę, pokaz, film, sztukę teatralną, wystawę.
5