Medycyna sądowa
Alkohole
Alkohol jest najczęściej spożywaną trucizną na świecie. Handlarze narkotyków mogą
na szczęście jeszcze tylko pomarzyć o takim popycie, jaki zaspakajają gorzelnie, browary itp.
Bo któż wyobraża sobie obecnie zabawę bez "małego głębszego" lub choćby "browarka"?
Ale nie tylko alkohol etylowy bywa powodem zatruć organizmu. Zobaczmy zatem "co tam
Panie w 'alkoholach'";)
Alkohole propylowe
Alkohole te są otrzymywane przede wszystkim
syntetycznie. Stosowane są do produkcji farb i lakierów,
w przemyśle meblarskim oraz do produkcji płynów po
goleniu i płynów do nacierań.
Alkohole propylowe są około 2 razy bardziej
toksyczne niż alkohol etylowy.
W zatruciu ostrym podstawowymi objawami są
nudności, wymioty z krwią, bóle brzucha, następnie
utrata przytomności, zniesienie odruchów i skąpomocz.
Przy stężeniu już około 15 - 20 g/dm3 może wystąpić
śpiączka.
W zatarciu przewlekłym pojawiają się nudności oraz
podrażnienie nosa, oczu i gardła.
Do oznaczania stężenia stosuje się przeważnie metodę
chromatografii gazowej.
Alkohole butylowe
Otrzymywane bądz
syntetycznie, bądz
przez tzw. fermentację masłową z kukurydzy,
jęczmienia, melasy itp. Wykorzystywane są jako rozpuszczalniki lakierów nitrocelulozowych
w przemyśle chemicznym, lakierniczym i meblarskim.
Zatrucie ostre powoduje ogólnoustrojową depresję i śpiączkę. W zatruciu przewlekłym
pojawia się zapalenie rogówki, podrażnienie oczu i błon śluzowych górnych dróg
oddechowych. Może dojść do uszkodzenia nerek.
Alkohole amylowe
Są to główne składniki oleju fuzlowego, który jest ubocznym produktem w przemyśle
spirytusowym. Używane są jako rozpuszczalnik lakierów, gum, żywic, mas plastycznych oraz
do produkcji m. in. kwasu walerianowego. Ostre zatrucie powoduje podrażnienie oczu i błon
śluzowych górnych dróg oddechowych, nudności, wymioty i biegunkę. Następnie pojawia się
głuchota i majaczenie. Utrata przytomności, niewydolność krążenia i oddychania a potem
zgon. W zatruciu przewlekłym obserwuje się podrażnienie błon śluzowych górnych dróg
oddechowych, zwiększoną pobudliwość nerwową, bóle głowy i utratę pamięci.
Alkohole metylowe
 Powstają podczas tzw. suchej destylacji drewna. Stosowane jako środek zapobiegający
zamarzaniu, rozpuszczalniki do lakierów. Alkohol metylowy gromadzi się w tkankach
proporcjonalnie do ich uwodnienia, stąd np. bardzo silne działanie na gałki oczne. Zmiany
w oku dotyczą nie tylko siatkówki, ale także nerwu wzrokowego i rogówki.
Zatrucie ostre powoduje początkowo nudności i bóle głowy, zaburzenia widzenia
(od lekkiego upośledzenia po całkowitą ślepotę). Szacuje się, że rocznie około 100 osób
umiera zatrutych alkoholem metylowym.
Alkohole etylowe
Oprócz oczywistego wykorzystania do
"poprawiania nastroju" alkohole etylowe stosuje się
również do rozpuszczania lakierów i politur, w
przemyśle chemicznym i farmaceutycznym, oraz do
produkcji syntetycznego kauczuku. Ostatnio
również jako napęd do silników i paliwo do
oświetlenia.
Uznaje się, że poziom do 0.2 promila alkoholu we
krwi to tzw. "poziom fizjologiczny" i nie wskazuje
na spożycie alkoholu. Od 0.2 promila do 0.5
promila to sławny "stan wskazujący na spożycie".
Powyżej 0.5 promila to już "stan nietrzez
wości".
Poniżej ilustracja do zamieszczonych obok w ramce faz zatrucia alkoholem etylowym:
Rys. - "Fazy zatrucia alkoholem etylowym"- z
ródło: T. Marcinkowski "Medycyna sądowa dla
prawników" - wg. Siengielewicza
Wędrówkę alkoholu w organiz
mie ilustruje rysunek poniżej:
Ocena stanu nietrzez
wości
Stężenie alkoholu we krwi ustala się metodą Widmarka lub chromatografii gazowej.
Jednak metoda Widmarka nie jest metodą swoistą, tzn. reaguje na inne czynniki niż tylko
obecność alkoholu (np. cukrzyca).
Czasami podejmuje się próby oceny stężenia alkoholu we krwi przed momentem
pobrania. Zaznaczyć jednak trzeba, iż próby te obarczone są zazwyczaj dużym błędem.
Podstawą obliczeń jest tzw. "krzywa absorpcyjna" - taka jak na rysunku poniżej:
Widoczne są na niej trzy fazy alkoholowe:
faza wchłaniania (oznaczona cyfra "1")- trwająca od 30 minut do 1.5 h, gdy stężenie
alkoholu we krwi szybko narasta;
faza wyrównywania stężenia (oznaczona cyfrą "2") - krótka - od 5 do 20 minut;
oraz faza eliminacji alkoholu z organizmu (oznaczona cyfrą "3")- obrazuje proces
pozbywania się niezmetabolizowanego alkoholu z organizmu.
Widmark wprowadził pojęcie współczynnika eliminacji reprezentującego spadek
stężenia alkoholu we krwi w jednostce czasu. Wartość tego współczynnika można również
wyrazić wagowo - 0.10-0.12 gram alkoholu na każdy kilogram masy ciała w ciągu godziny.
Np. mężczyzna ważący około 70 kilo eliminuje w ciągu godziny kieliszek czystej wódki (7-8
g czystego alkoholu).
Zaznaczyć jednak trzeba wyraz
nie, iż krzywa na obrazku jest krzywą idealną, w
praktyce występuje wiele czynników wpływających na jej przebieg. Np. występują
zasadnicze różnice przy spożyciu alkoholu na czczo lub po posiłkach. Różnice wynikają także
ze sposobu picia ("raz a dobrze" czy też "delektowanie się";), kondycji pijącego, chorób itp.
Jak to wygląda na wykresie możemy zobaczyć poniżej:
Rys. - "Krzywa alkoholowa - w międzyczasie zjedzenie obiadu"- z
ródło: T. Marcinkowski
"Medycyna sądowa dla prawników" - wg. Jacobsena
Rys. - "Krzywa alkoholowa - bez jedzenia"- z
ródło: T. Marcinkowski "Medycyna sądowa dla
prawników" - wg. Jacobsena
Analiza DNA
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) - jest to spolimeryzowana cząsteczka złożona z
czterech różnych jednostek zwanych deoksyrybonukleotydami (skróty: A, T, G i C) i niosąca
informację genetyczną (geny) zakodowaną w ich kolejności.
Najpewniejszą metodą identyfikacji człowieka jest obecnie
przebadanie próbek DNA, który tworzy genetyczny materiał
wszystkich naszych komórek. Palmę pierwszeństwa w odkryciu
faktu, iż każdy człowiek ma unikalny kod DNA przyznaje się
brytyjskiemu uczonemu o nazwisku Alec Jeffreys. Był to rok 1985.
Już rok póz
niej test DNA pozwolił skazać pierwszych przestępców
(była to sprawa o morderstwo). Niewątpliwą zaletą tej metody jest
to, że użyty do badań materiał biologiczny może być bardzo
zniszczony i bardzo stary oraz wystarczają jego śladowe ilości,
Rys. - "Alec Jeffreys"
nawet pojedyncze komórki.
Jak wygląda cząsteczka DNA przypominamy sobie z lekcji chemii
lub biologii  jest to skręcona helisa zbudowana m.in. z zasad
purytowych (adeiny, tyminy, guaniny i cytozyny). Wzór jaki tworzą
jest unikalny dla każdego człowieka. Wystarczy zatem porównać
próbkę uzyskaną z miejsca przestępstwa z pobraną od oskarżonego.
DNA jest spiralną, dwuniciową cząsteczką, w której nici są względem
siebie komplementarne. Czyli skierowane do wnętrza spirali zasady
sąsiednich nici łączą się według bardzo prostej reguły:
- adenina nukleotydu jednej nici tworzy parę z tyminą nukleotydu
drugiej nici (A=T)
- guanina nukleotydu drugiej nici tworzy parę z cytozyną nukleotydu
drugiej nici (C=G).
Autorami modelu podwójnej helisy DNA są James Watson i Francis Crick.
RFLP (Analiza polimorfizmu długości fragmentów restrykcyjnych)
Analizę RFLP można podzielić na następujące etapy:
Pobranie i izolacja DNA
DNA może być uzyskane niemal z każdej ludzkiej tkanki.
y
ródła DNA z miejsca przestępstwa mogą obejmować krew, nasienie, tkanki, włosy, a także
ślinę.
Uzyskane z materiałów dowodowych DNA jest porównywane z próbkami odniesienia.
Trawienie DNA enzymami restrykcyjnymi
Niektóre krótkie sekwencje DNA występują w specyficznych miejscach na
chromosomie i powtarzają się w ludzkim genomie. Ilość takich powtórzeń waha się pomiędzy
osobnikami.
Enzymy restrykcyjne przecinają DNA w obszarach gdzie występują specyficzne sekwencje
zasad. Dzięki temu możliwe jest wycięcie fragmentów chromosomu o powtarzających się
sekwencjach (variable number of tandem repeats, VNTR's).
Odkrycie specyficznych enzymów bakteryjnych, zwanych enzymami restrykcyjnymi,
stanowiło ogromny przełom w rozwoju technologii sztucznej rekombinacji DNA. Bakterie
używają tych enzymów do obrony przed infekcją przez bakteriofagi. Otrzymanie z bakterii
oczyszczonych enzymów restrykcyjnych umożliwiło uczonym przecinanie chromosomowego
DNA na mniejsze fragmenty w sposób kontrolowany.
Najpowszechniej używany enzym w sprawach kryminalnych to HaeIII, który rozcina DNA
na sekwencje 5 -GGCC-3 .
Rozdzielenie elektroforetyczne
Następnie fragmenty DNA są sortowane według wielkości przez elektroforezę w żelu.
Żel poliakrylamidowy lub agarozowy po wylaniu i zastygnięciu w formie tworzy cienki blok
ze studzienkami, w których umieszcza się badane próbki DNA różnej wielkości. Naładowane
ujemnie cząsteczki w polu elektrycznym wędrują do bieguna dodatniego. Szybkość, z jaką
cząsteczka przesuwa się w żelu, jest odwrotnie proporcjonalna do jej masy cząsteczkowej.
Przygotowanie hybrydyzacji Southerna
Żel zawierający rozdzielone fragmenty DNA zostaje wybarwiony bromkiem etydyny,
który po związaniu się z DNA fluoryzuje w świetle UV. Po wybarwieniu na żelu widoczne są
prążki, z których każdy zawiera fragmenty DNA o określonej długości. Rozdzielone
fragmenty zostają następnie związane z przyłożonym do żelu filtrem z nitrocelulozy lub błony
nylonowej, w który wsiąkają jak atrament w bibułę. Tego rodzaju procedura, obejmująca etap
kapilarnego przenoszenia (wsiąkania) DNA z żelu na filtr zwana jest hybrydyzacją Southerna
(od nazwiska jej odkrywcy E.M. Southerna).
Zachowuje ona przestrzenny układ fragmentów DNA po elektroforezie.
Hybrydyzacja DNA z radioaktywną sondą.
Fragmenty DNA, po wyznakowaniu radioaktywnymi atomami jako sondy do
wykrywania pokrewnych sekwencji w DNA innych komórek.
Inkubacja filtru, na którym jest DNA z radioaktywną sondą, umożliwia związanie się sondy z
fragmentami zawierającymi sekwencje do niej komplementarne i uwidocznienie ich
położenia.
Wykrywanie polimorfizmu długości fragmentów restrykcyjnych.
Na tak przygotowany filtr nakłada się film rentgenowski. Film utrwala lokalizację
radioaktywnego rozpadu. Dostaje się w ten sposób  genetyczne odciski palców  obraz
fragmentu DNA przypominający swoim wyglądem kod paskowy.
W typowej analizie DNA dla celów sądowych zostaje scharakteryzowany polimorfizm DNA
dla paru różnych chromosomów. Po uzyskaniu zdjęcia rentgenowskiego dla pojedynczej
sondy, radioaktywność na filtrze Southerna może być usunięta za pomocą roztworu o
wysokiej temperaturze. Filtr może być hybrydyzowany wiele razy z innymi sondami
radioaktywnymi. Komplet tak uzyskanych zdjęć jest profilem DNA.
PCR (Reakcja łańcuchowa polimerazy)
A
ańcuchowa reakcja polimerazy, PCR (z angielskiego Polymerase Chain Reaction),
technika umożliwiająca amplifikacje (namnażanie) fragmentów DNA in vitro przy użyciu
polimerazy DNA. Została opracowana przez Kary B. Mullis i M. Smitha, którzy za to
otrzymali w 1993 Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. A
ańcuchowa reakcja polimerazy
zrewolucjonizowała współczesną biologię molekularną, umożliwiając wyprodukowanie
milionów kopii fragmentu DNA w zaledwie kilka godzin.
Za pomocą polimerazy DNA, czyli enzymu
katalizującego reakcję łączenia nukleotydów w
łańcuch polinukleotydowy, konkretną sekwencję
DNA można zreplikować w specjalnej probówce.
Uzyskuje się wtedy dwie cząsteczki DNA. Dwie
nici każdej z nich rozdziela się podgrzewając
roztwór, a następnie znów przeprowadza się
replikację. Tym razem powstają cztery cząsteczki
DNA.
Każdy cykl powoduje podwojenie liczby cząsteczek DNA. Ten przebiegający
wykładniczo proces powoduje, że po 20 cyklach mamy do dyspozycji 220, czyli ponad milion
cząsteczek o sekwencji identycznej z sekwencją cząsteczki wyjściowej.
W reakcji PCR stosuje się specjalną, odporną na wysoką temperaturą polimerazę DNA
(pochodzi ona z bakterii, których naturalnym środowiskiem są gorące z
ródła), która pozostaje
aktywna w ciągu wielu cykli podgrzewania i ochładzania.
Metoda PCR umożliwia namnażanie i analizę mikroskopijnych próbek DNA
pochodzących z najrozmaitszych z
ródeł, od kopalnych szczątków liści i znalezisk
archeologicznych, po przedmioty znalezione na miejscu przestępstwa.
Słowniczek
Rekombinacja DNA - naturalny proces powstawania nowych zestawień odcinków chromosomów (a więc i
odcinków DNA).
Replikacja DNA - proces powielania DNA lub RNA
Genom - całość informacji genetycznej komórki; obejmuje geny i inne sekwencje DNA.
Gen  podstawowa jednostka dziedziczności. Gen jest odcinkiem DNA zawierającym w sobie informacje o
kolejności reszt aminokwasowych w pojedynczym łańcuchu polipeptydowym albo nukleotydów w rRNA lub
tRNA.
Nukleotyd - podstawowy składnik budulcowy kwasów nukleinowych (DNA i RNA), jest on zbudowany z
cukru, fosforanu i zasad purynowych lub zasad pirymidynowych.
RNA (kwas rybonukleinowy) - spolimeryzowana cząsteczka zbudowana z czterech różnych jednostek zwanych
rybonukleotydami (A, U, G, i C) zawierających cukier rybozę.
Podstawowe metody badania DNA:
RFLP - restriction fragment lenght polymorphism - w ogromnym skrócie metoda opiera się na założeniu, iż molekuły (czyli
fragmenty drabinki DNA) różnych ludzi mają rożne rozmiary. Dlatego też metoda polega na umieszczeniu DNA na
ujemnym biegunie płytki pokrytej żelem i przepuszczenie przez nią prądu. Molekuły migrują do dodatniego bieguna.
Następnie poddaje je się działaniu tzw. sond - czyli krótkich fragmentów łańcucha DNA oznaczonego radioizotopem. Na filtr
nakłada się film rentgenowski i uzyskuje w wyniku znane większości paski przypominające kod kreskowy. Potem wystarczy
porównać ich długość.
VNTR - variable number tandem repeats - polega na znajdowaniu liczby identycznych sekwencji typu T-T-A-
A-T-T itp.
Technika PCR - reakcja łańcuchowa polimerazy- metoda pozwalająca na kopiowanie pojedynczych
łańcuchów DNA.
Autopsja
Kiedy dowody zostają zebrane, zaś w wyniku zdarzenia dochodzi do śmierci ofiary, na
scenę wkracza następny specjalista  lekarz medycyny sądowej. Proces zbierania dowodów
zostaje przeniesiony do prosektorium (lub w przypadku napaści lub gwałtu do gabinetu
lekarskiego). Rozpoczyna się tzw. proces autopsji. Słowo  autopsja tłumaczy się na jęz.
polski jak  zobaczenie na własne oczy .
Praca lekarza rozpoczyna się już podczas oględzin miejsca zdarzenia. Najważniejsze
etapy pracy jakie ma przed sobą to:
1. stwierdzenie śmierci;
2. ustalenie czasu śmierci;
3. ustalenie czy śmierć nastąpiła w wyniku samobójstwa czy działania osób trzecich;
4. przeprowadzenie sekcji zwłok;
5. przeprowadzenie identyfikacji ofiary w razie takiej potrzeby;
6. no i oczywiście, jak to zawsze bywa  przebrnięcie przez mnóstwo papierkowej roboty
podczas dokumentacji procesu.
Rys. - "Zwłoki" są co prawda trochę udawane, ale jakoś "eksterminacja" zespołu
redakcyjnego nie bardzo nam wychodzi ;)
Wszystkie powyższe punkty wydają się nam oczywiste i przypuszczać by można, ze
nie ma nic łatwiejszego niż np. stwierdzenie że dana osoba nie żyje. Nic bardziej mylnego 
jak trudne zadanie stoi przed patologiem dowiemy się z dalszej części tekstu.
stwierdzenie śmierci
Zwykle nie traktujemy zbyt poważnie opowieści o zwłokach  ożywających nagle na
stole sekcyjnym bądz
też w kostnicy. Wkładamy je między opowieści o upiorach i białych
damach. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, skąd w prawie wszystkich kulturach wziął się
zwyczaj krótszego lub dłuższego czuwania przy zwłokach? Nie jest to raczej chęć
dotrzymania nieboszczykowi towarzystwa.
Istnieje kilka przyczyn mogących spowodować stan  pozornej śmierci - pewne
rodzaje zatrucia, przedawkowanie narkotyków, jak również porażenie prądem. Ofiara nie
tylko nie oddycha oraz nie wyczuwa się u niej tętna, ale również nie można wykryć
aktywności elektrycznej mózgu.
Stan pozornego zgonu mogą wywołać także :
wykrwawienie (anemia)
niedotlenienie (anoksemia)
stan głębokiego zatrucia alkoholem (alkoholemia)
epilepsja
urazy czaszki
ochłodzenie ciała (w śniegu lub lodzie)
zaburzenie czynności wydalniczych nerek (uremia).
Dlatego tez pewne oznaki noszą nazwę  niepewnych cech
śmierci .
Zalicza się do nich:
brak tętna i tonów serca
brak oddechu
zanik odruchów
bierne ułożenie ciała
rozszerzenie z
renic
bladość powłok ciała
oziębienie kończyn.
Nawet wówczas gdy stwierdzimy wystąpienie wszystkich tych objawów razem nie ma
podstaw do stwierdzenia zgonu. Mogą one być bowiem następstwem śmierci klinicznej lub
też tzw. życia minimalnego (vitia minima) cechującego się bardzo znacznym spowolnieniem
funkcji życiowych. Dopiero następnym etapem jest tzw. śmierć biologiczna, która jest
procesem długotrwałym.
Lekarze nie byli by chyba sobą, gdyby nie skomplikowali procesu umierania przez
wprowadzenie mnóstwa łacińskich pojęć oraz klasyfikacji. Jeśli macie ochotę możecie
przeanalizować schemat procesu umierania na rysunku poniżej:
Agonia jest fazą w której czasem można jeszcze przywrócić funkcje życiowe - życie
zredukowane, życie minimalne oraz śmierć pozorna nie powodują ustania czynności
podstawowych układów. Powoduje to dopiero śmierć kliniczna. W fazie życia pośredniego
można jeszcze wywołać reakcje tkanki na bodz
ce chemiczne lub fizyczne. Śmierć osobnicza
uznawana jest jako punkt, po którym osobę uznaje się za zmarłą. Całkowite ustanie
wszystkich czynności komórek i tkanek określa się jako śmierć biologiczną.
Naukowcy próbowali ustalić czas, w którym możliwe jest jeszcze przywrócenie pełnej
sprawności danego narządu po śmierci klinicznej (czyli ustania czynności danego narządu). I
tak wynosi on dla:
mózgu  8-10 min.
serca - 15 min (praktycznie) i 30 nim. (teoretycznie)
wątroby  30-35 min.
płuc  60 min.
nerek  90-120 nim.
Truizmem jest stwierdzenie, że najłatwiej jest stwierdzić zgon gdy występują tzw.
póz
ne zmiany pośmiertne. Bo muszę tu wspomnieć że na to medycy oczywiście też stworzyli
klasyfikację i dzielą zmiany na wczesne i póz
ne.
Ustalenie czy śmierć nastąpiła w wyniku samobójstwa czy działania osób trzecich
Ważnym krokiem w badaniu zdarzenia jest ustalenie
czy śmierć nastąpiła w wyniku wypadku, samobójstwa
czy morderstwa. W bardzo wielu przypadkach można
pomylić te przyczyny. Sławny patolog Sir Sidney Smith
często w trakcie wykładów przytaczał przypadek
człowieka, który postanowił powiesić się na gałęzi
drzewa rosnącego nad brzegiem morza. Dla całkowitej
Rys. - Charakterystyczne nacięcia
pewności mężczyzna ów zażył przedtem dużą dawkę
próbne w przypadku samobójstwa.
opium oraz postanowił się zastrzelić.
Samobójca skoczył z wysokiego brzegu morza i w tym samym momencie oddal strzał.
Jako że na szyi miał założoną pętlę szarpnięcie liny spowodowało, iż chybił i kula zamiast w
głowę trafiła w linę, która osłabiona po strzale się zerwała. Mężczyzna wpadł do morza i opił
się wody, co spowodowało wymioty i wydalenie opium z organizmu. Na brzeg morza
wyszedł jako zupełnie zdrowy człowiek.
Samobójstwo choć normalnym, cieszącym się życiem ludziom może wydać się czymś
totalnie głupim, wcale nie jest tak rzadkie, aby każdą śmierć nie będącą wypadkiem
przypisywać działającym w ukryciu mordercom. Klasycznym przykładem z kryminalistyki,
powtarzanym na wielu wykładach, jest opowieść o chorej umysłowo kobiecie, która
próbowała zabić się zadając sobie ciosy siekierą w głowę. Ciekawe ilu lekarzy widząc ślady
po uderzeniach siekierą pomyślało by, że to próba samobójstwa?
Aby nie przypisywać skłonności do skracania swojej egzystencji tylko współczesnym,
warto dodać że podobno grecki filozof Empedokles rzucił się do krateru Etny, a powodem
tego miała być rozpacz związana z niemożnością odkrycia przez niego przyczyny wybuchów
tego wulkanu. O takich sławach jak Arystoteles lub Sokrates nawet nie wspomnę.
Niezwykłym samozaparciem popisała się żona niesławnego Brutusa  zabójcy Cezara 
Porcja, która popełniła samobójstwo połykając rozżarzone węgle.
Słowniczek
Vita reducta - życie zredukowane: okres agonii charakteryzujący się obniżeniem sprawności układów
podstawowych, niezbędnych
do podtrzymania funkcji życiowych (krążenia, oddychania, nerwowego).
Vita minima - życie minimalne: sprawność wyżej wymienionych układów jest tak niska, że zaobserwowanie
ich czynności rutynowymi metodami lekarskimi jest znacznie utrudnione.
Śmierć biologiczna mózgu - mors biologica celebri: trwałe zatrzymanie czynności psychicznych.
Dystanazja: Utrzymywanie stanu organizmu, w którym krążenie i oddychanie podtrzymują specjalistyczne
maszyny, ustały zaś
wszystkie "wyższe" czynności mózgu.
Ortotanazja: Zaprzestanie dystanazji, czyli odłączenie organizmu od aparatury podtrzymującej podstawowe
funkcje życiowe.
Okres interletarny: okres pomiędzy śmiercią kliniczną a ostateczną śmiercią biologiczną.
Vita intermedia - życie pośrednie: okres "życia tkankowego", gdy można jeszcze wywołać reakcje interletalne.
Reakcje interletalne: fizyczna zdolność reagowania narządów na określone bodz
ce mechaniczne, chemiczne i
elektryczne.
Rodzaje śmierci:
Śmierć naturalna - wynik naturalnego procesu starzenia się.
Śmierć z przyczyn chorobowych - końcowy etap ciężkiej choroby.
Śmierć gwałtowna - śmierć jest wynikiem uszkodzenia ważnych dla życia narządów w wyniku urazu (w
najszerszym tego słowa znaczeniu).
Medycyna sądowa: nauka dostosowująca wiedzę medyczną i pokrewnych nauk przyrodniczych dla potrzeb
prawa (śledztwa i postępowania dowodowego) w procesie karnym i cywilnym. Z tego powodu medycyna
sądowa bywa nazywana dziedziną "pomostową".
Identyfikacja
Od niepamiętnych czasów służby policyjne na całym świecie borykały się z
problemem wydawało by się błahym: jak danemu człowiekowi udowodnić, ze on to naprawdę
on. No bo jak wypiera się tego i idzie w tzw. zaparte? Albo jak rozpoznać do kogo należał
właśnie znaleziony szkielet? Dziś w dziedzinie identyfikacji osób wspiera nas dzielnie
daktyloskopia, a ostatnio coraz częściej badanie DNA. No ale co zrobić kiedy mamy tylko
zdjęcie lub opis świadka? No cóż - zawsze jakiś sposób się znajdzie.
Antropometria kryminalistyczna
Za prekursora antropometrii kryminalistycznej uważa się Francuza - Alphonse Bertillona.
Tworząc swoją teorię, oparł się on na następujących zasadach:
1. po 20 roku życia nie ulega zmianie długość kości
2. prawdopodobieństwo znalezienia dwóch osób o tych samych wymiarach kilkunastu
zewnętrznych części ciała jest znikome
3. precyzyjne mierzenie osób nie jest trudne
Teoria została sprawdzona w praktyce i zdała rezultaty. Sporządzano więc dokładne
pomiary wszystkich przestępców złapanych przez policję. Jednak szybko wyparła ją nowa
wówczas dziedzina - daktyloskopia. Okazało się potem iż niektóre założenia Bertillon były
błędne - wzrost jest różny w zależności od pory dnia, na starość zwiększa się długość uszu i
nosa, zmienia się oprawa oka i grubość tkanek miękkich.
Antropometria jest jednak stosowana do takich zadań jak:
ustalanie tożsamości zwłok nieznanych
opis cech zewnętrznych człowieka
badań identyfikacyjnych na podst. zdjęć
W ramach antropometrii jako takiej możemy wyróżnić pewne obszary:
kraniometrię - (gr. kranion - czaszka) - badanie czaszki
osteometrię (gr. osteon - kość) - badanie kości poza czaszką
cefalometrię - (gr. cephalos - głowa) - badanie czaszki i tkanek miękkich, czyli głowy
somatometrię - pomiary ciała jako całości.
Nie zawsze ślady zbrodni daje się wykryć w szybkim czasie. Bywa, że dopiero po
latach świadkowie znajdują ukryty głęboko szkielet lub jego fragmenty. Jeśli znajdziemy
(czego wybitnie nikomu nie życzę) kiedyś w ogródku zakopany szkielet, możemy być pewni,
że wkrótce potem zespół ekspertów będzie się ostro zastanawiał nad poniższym zestawem
pytań:
Czy to na pewno kości? (drewno, kamień)
A jeśli już to czy ludzkie?
A jak ludzkie  to z ilu ciał?
Jak długo ci ludzie nie żyją?
I w jaki sposób zostali zabici?
Jaka jest ich płeć?
Wiek?
Rasa?
Kluczową kwestią jest wówczas ustalenie tożsamości ofiary.
Aby móc podjąć się takiego wyzwania, konieczne jest ustalenie trzech zasadniczych cech,
które można wyczytać  z kości : są to płeć, wiek i wzrost.
Podstawowymi badaniami przeprowadzanymi wówczas mogą być (w zależności tego
co ze szkieletu zostało):
analiza zębów - na podst. zachowanych kart dentystycznych i zdjęć rentgenowskich
porównuje się kształt szczęk i zębów, ich liczbę, ustawienie i wykonane na nich
zabiegi. Metoda ta znajduje bardzo szerokie zastosowanie w razie wypadków
lotniczych lub dużych katastrof
analiza szkieletu - urazy mechaniczne, protezy, zniekształcenia zawodowe, zmiany
chorobowe
analiza kości
 Określenie płci bezspornie jest możliwe tylko przy zbadaniu gonad, lub też tzw. ciałek
Barra. Na podstawie szkieletu można jedynie domniemywać. Najwięcej informacji mogą nam
przekazać wówczas kości miednicy i czaszki.
Miednica u mężczyzn jest wysoka, długa i wąska, u kobiet  szeroka i krótka. Dymorfizm ten
najlepiej zilustruje nam tabelka:
cecha: mężczyzna: kobieta:
ciężka, mocno zarysowana, długa,
miednica bardziej obszerna, lżejsza, krótsza
wąska
obrys sercowaty kształt okrągły lub eliptyczny
otwór zasłoniony owalny kształt trójkątny
kształt odwróconego V , bardziej kształt odwróconego U, bardziej
talerze biodrowe
pionowe poziome
kąt spojenia
głęboki i ostry szeroki i prosty lub rozwarty
łonowego
wzgórek kości
wysunięty do przodu
krzyżowej
kość krzyżowa długa i ostra krótka i szeroka
Także budowa czaszki może udzielić pewnych wskazówek. Np. oczodoły u kobiet są
bardziej zaokrąglone niż u mężczyzn, tak samo jak szczęka. Ponadto kobiety mają mniej
cofnięte czoło i nie tak wyraz
nie zarysowane łuki brwiowe.
 Wzrost ocenia się na podstawie korelacji pomiędzy długością ciała a pomiarami
poszczególnych kości kończyn. Na podstawie badań opracowano cała masę odpowiednich
tabel porównawczych. Np. dla dorosłego mężczyzny wzrost określić można posługując się
tzw. wzorem Lorkego:
wzrost [w cm] = 60.96 + 1.491 x długość kości ramieniowej+ 1.599 x długość kości
piszczelowej
Wiek określa się opierając najczęściej na:
długości ciała;
kolejności wyrzynania się zębów oraz zmian zachodzących w następstwie ich zużycia;
kostnienie szwów czaszki.
Rys. - Kolejność wyrzynania się zębów w poszczególnych okresach życia - z
ródło: Kutlik
Najłatwiej określić jest wiek osoby do 30 roku życia (stopień błędu około 2 lata). Potem
granica błędu wzrasta do lat 10.
Dla ustalenia cech osobniczych ważne znaczenie mają różnego typu przebyte urazy oraz
odchylenia w uzębieniu.
 Jeżeli mamy pewne podejrzenia co do tożsamości ofiary oraz posiadamy jej zdjęcie,
bardzo przydatna jest technika superprojekcji. Polega ona na wykonaniu fotomontażu obrazu
czaszki pod odpowiednim kątem z nałożonym zdjęciem ofiary. Bada się wówczas stopień
korelacji pomiędzy obrazami. Poniżej przykład na "klasycznym" już zdjęciu. Fotografię
zaginionej kobiety nałożono na odpowiednio wyskalowane zdjęcie znalezionej czaszki.
y
ródło: "Medycyna sądowa" - Praca zbiorowa - PZWL -1978
Analogiczna metoda - wideosuperprojekcja polega na tym, że ustawia się dwie
kamery wideo. Jedna na czaszkę , druga na fotografię. Ich zdjęcia wyświetlane są
jednocześnie na ekranie komputera w postaci przenikającego się obrazu.
Jeśli natomiast nie mamy pojęcia kto może być ofiarą, za to posiadamy kompletną czaszkę
możemy dokonać rekonstrukcji twarzy.
Wiemy już jak ważne jest określenie, czy znaleziony szkielet należy do osoby, której
poszukujemy, lub co do śmierci której mamy podejrzenia. Ale co zrobić, gdy znajdujemy
pojedynczy szkielet lub czaszkę, o których nie mamy pojęcia do kogo mogłyby należeć?
rekonstrukcja plastyczna
Metoda rekonstrukcji plastycznej nazywana jest też metodą Gierasimowa, od
nazwiska rosyjskiego uczonego Michaiła Gierasimowa, współtwórcy Laboratorium
Rekonstrukcji Plastycznej Radzieckiej Akademii Nauk, otwartego w 1950 r. Ale próby
odtwarzania wyglądu ludzkiej twarzy na podstawie budowy czaszki podejmowano już
wcześniej. W 1895 roku Szwajcar W. His wyrzez
bił na podstawie czaszki podobiznę Jana
Sebastiana Bacha.
Podstawą metody rekonstrukcji plastycznej jest stwierdzenie, że możliwe jest ustalenie
zależności grubości pokrywy mięśniowej do części kostnych w poszczególnych typach
antropologicznych. Tzn. że dla różnych ras ludzkich można określić, jak grubo mięśnie
pokrywają czaszkę w danym miejscu. W skrócie technika prezentuje się następująco:
 najpierw wykonuje się odlew czaszki;
w ważnych miejscach anatomicznych wbija się małe
kołeczki, na których zaznacza się grubość tkanki mięśniowej
w danym miejscu;
w oczodoły wstawia się kulki z polistyrenu;
na odlew nakłada się glinę rzez
biarską do wysokości
zaznaczonej na kołeczkach;
po wyschnięciu gliny uzupełnia się głowę o brwi, włosy itp.
Jakie można uzyskać efekty zobaczcie poniżej:
Rys. - "Filip II - ojciec Aleksandra Wielkiego"
Rys. - "Dziewczynka znaleziona w bagnach
- rekonstrukcja twarzy - z
ródło: muzeum w
Yde w Holandii" - rekonstrukcja twarzy
Manchesterze
przeprowadzona przez muzeum w
Manchesterze
rekonstrukcja laserowa
Wraz z pojawieniem się możliwości jakie niesie technika komputerowa, zmieniła się
również metoda tworzenia podobizny na podstawie czaszki. Obecnie wykorzystuje się o tego
światło lasera. W przybliżeniu wygląda to tak:
czaszkę ustawia się na obrotowym podeście;
od obracającej się czaszki odbijane jest światło lasera;
dane przekazywane są do komputera gdzie odpowiedni program porównuje je z
danymi osób o podobnych wymiarach czaszki;
na podstawie zgromadzonych danych tworzony jest model twarzy.
Stosuje się kolorowy skaner laserowy o nazwie 3090CN oraz rotujące platformy. Laser
uderza w około 50 tys. punktów na czaszce i dane o nich przekazywane są do komputera.
Słowniczek
Rekonstrukcja (re- + łc. constructio  łączenie; budowa ) odtworzenie całkowite lub częściowe zniszczonego
obiektu, zwłaszcza zabytku lub dzieła sztuki na podstawie zachowanej dokumentacji pomiarowej lub
fotograficznej, także innych przekazów, form pochodnych.
Paleoantropologia, dział antropologii zajmujący się badaniem oraz rekonstrukcją szczątków kostnych
wymarłych człowiekowatych. Posiada duże znaczenie przy odtwarzaniu procesów antropogenezy.
Z życia wzięte
Chyba najbardziej znanym przypadkiem udanej rekonstrukcji metodą Gierasimowa jest sprawa "małej panny
Nikt"
W Walii, w 1989 roku wykopano szkielet młodej dziewczyny zawinięty w dywan. Angielski specjalista, dr.
Richard Neave rozpoczął rekonstrukcję plastyczną wyglądu twarzy nieboszczki.
Rys. - "Czaszka Karen Price w miejscu znalezienia" -
Rys. - "Rekonstrukcja wyglądu Karen" - z
ródło:
z
ródło: Brian Innes - "Niezbity dowód"
Brian Innes - "Niezbity dowód"
Zdjęcie zrekonstruowanej twarzy opublikowano w gazetach i w telewizji. Pracownik socjalny z Cardiff
rozpoznał na nim Karen Price. Identyfikację potwierdziło odnalezienie kartoteki dentystycznej Karen.
Niebawem schwytano również i osadzono morderców Karen - jej sutenera i bramkarza z lokalnego pubu.
Opis cech zewnętrznych człowieka
Podstawą opisu cech zewnętrznych jest tzw. portret pamięciowy - portret na podst.
opisu słownego świadka. Może mieć formę rysunku odręcznego, składanej formy graficznej,
fotograficznej lub też grafiki uzyskanej przy pomocy komputera.
Coraz częściej stosuje się prozopologiczny portret pamięciowy - na którym
zaznaczone jest tylko kilka najbardziej charakterystycznych cech danej osoby.
Podczas sporządzania portretu czasem konieczne jest uwzględnienie progresji
wiekowej. Na sposób starzenia ma wpływ gatunek, płeć, pozycja społeczna, uprawiany sport,
odżywianie, używki itd. Jednak daje się wyróżnić pewne prawidłowości w sposobie starzenia
u różnych ludzi. Podczas "postarzania" portretu u dzieci, zestawia się zdjęcia dziecka ze
zdjęciami członków rodziny. U osób starszych bada tryb życia, przyzwyczajenia i inne
informacje mające wpływ na sposób starzenia się.
Badania identyfikacyjne na podst. zdjęć
Czasami dysponujemy dowodami fotograficznymi: nagraniem z kamery, zdjęciem z
paszportu itp. Jeśli uda nam się uzyskać zdjęcie porównawcze, możemy pokusić się o
identyfikacje danej osoby. Istnieje kilka metod porównywania takich danych:
Metoda graficzno-opisowa: ekspert indywidualnie
oznacza na zdjęciach charakterystyczne elementy (znaki
szczególne, bruzd itd.)
Metoda konturowa - folia celuloidowa jest nakładana na
zdjęcie porównawcze, z zaznaczonymi konturami
pewnych elementów twarzy. Bada się zgodność tych
konturów.
Metoda pomiarowo-porównawcza polega na
porównaniu pomiarów (w milimetrach) poszczególnych
elementów twarzy na analizowanych zdjęciach. Zdjęcia
muszą być w skali a twarz jak najbardziej w tym samym
ustawieniu.
Metoda montażowa - zestawienie fragmentów
elementów twarzy ze zdjęć dowodowych z
porównawczym
Metoda antropometryczna - jest to analiza punktów
antropometrycznych (ściśle określonych). Bada się
odległość między punktami (dla jednakowej skali) oraz
proporcje odcinków łączących punkty. Mierzy się
również specjalne wskaz
niki - np. czołowo-ciemieniowy).
Metoda pomiaru kątów - mierzy się kąty pomiędzy
poszczególnymi punktami na fotografiach.
Ogromną rolę w takich wypadkach odgrywa jakość materiału porównawczego.
Słowniczek
Antropomeria - antropologiczna metoda badawcza opisująca cechy charakteryzujące budowę ciała ludzkiego.
Antropometria kryminalistyczna - dział techniki kryminalistycznej oparty na antropometrii i wykorzystywany
do identyfikacji człowieka.
Oprócz przytoczonego wzoru Lorkego, wzrost określa się także posługując się innymi przelicznikami:
Manouviera
Rolleta
Pearsona
Poszczególne wyniki mogą znacznie się różnić, np. dla tego samego badanego szkieletu uzyskano wzrost:
Manouviera - 172 cm
Rolleta - 175-182 cm
Pearsona - 165 - 166 cm
Z życia wzięte
Pierwszą potwierdzoną sądową analizą dentystyczną była identyfikacja zwłok dr. George'a Parkmana. Miejsce
akcji: Stan Massachusets, miasto Boston. osoby: dr. Parkman - wpływowy bogaty obywatel, fundator m.
innymi katedr anatomii i fizjologii na uniwersytecie Harvarda i profesor chemii John White Webster. Webster
często pożyczał od parkmana pieniądze. 22 listopada 1849 roku Parkman postanowił dług odebrać. Poszedł więc
na "męską rozmowę" z dłużnikiem i wszelki ślad po nim zaginął. No nie całkiem bo jakiś czas póz
niej
znaleziono jego domniemane szczątki w piecu laboratoryjnym, w pokoju Webstera. Do identyfikacji, że są to
szczątki Parkmana posłużyła proteza dentystyczna. Dr. Nathan Keep - dentysta u którego Parkman zamówił
protezę miał odlew jego uzębienia. W sądzie lekarz zademonstrował jak idealnie pasuje do niego znaleziona
proteza. W obliczu tego dowodu Webster przyznał się do zamordowania wierzyciela drewnianym klockiem.
Potem ciało pociął na kawałki i spalił we wspomnianym piecu.
"Na zęba" wpadł też osławiony Ted Bundy. W styczniu 1978 roku zamordował on na Florydzie Lisę Levy. Na
lewym pośladku Lisy znaleziono ślad po ugryzieniu. Po schwytaniu Teda sporządzono odlew zębów (Bundy nie
zgodził się na to od razu - trzeba było uzyskać nakaz). Odontolog dr. Richard Souviron zademonstrował na
procesie, jak fotografie śladu po ugryzieniu i odlewu zębów idealnie do siebie pasują. Bundy skończył na krześle
elektrycznym.
Odontologia
Znaczenie posiadania zdrowych, mocnych zębów doceniamy przeważnie siedząc
w poczekalni u dentysty. Niektórzy doceniają je także na sali sądowej, w chwili kiedy biegły
przedstawia im ekspertyzę śladów uzębienia, znalezionych na miejscu przestępstwa.
Przeważnie są to odbicia pozostawione na produktach żywnościowych, niekiedy pozostają na
papierze, skórze itp. Czasem można znalez
ć je też na ciele ofiary morderstwa, napadu lub
gwałtu. Kiedy sprawca nadgryza dany produkt, możemy znalez
ć ślad łuku zębowego, przy
przegryzieniu - ślad zgryzu. Materiał na jakim znaleziono ślad, jest niezmiernie ważny
w dalszym zabezpieczaniu i postępowaniu.
Inna sprawa, to znajdowane fragmenty szczęki lub zębów niewiadomego pochodzenia. Jak
pewnie pamiętacie z wcześnej publikowanych artykułów - mogą być ważnym elementem
identyfikacji zwłok zeszkieletowanych. Piszemy o tym w artykule o identyfikacji.
Normalnie dorosły człowiek posiada maksymalnie 32 zęby.
Mają one wiele cech indywidualnych, charakterystycznych
tylko i wyłącznie dla danej osoby. Są to przede wszystkim:
Kształt i wielkość poszczególnych zębów;
Ustawienie ich w linii łukowej;
Wzajemne położenie szczęk;
Wszelkie nieprawidłowości w budowie;
Nabyte deformacje i ubytki;
Wyniki "działalności" dentysty - wszelakie plomby,
mostki, protezy itp.
Starcia powierzchni żucia.
Zęby mają tą przydatną cechę, że są trwalsze od kości i mogą
opierać się np. działaniu ognia. Odontologia (nauka o rozwoju,
budowie, fizjo- i atologii zębów) - jako technika identyfikacji
przy wykorzystaniu kartotek dentystycznych, stała się
niezastąpioną metodą podczas np. identyfikacji ofiar masowych
katastrof.
Kiedy technik znajduje ślady zębów na miejscu
przestępstwa, wykonać powinien przede
wszystkim zdjęcia makrograficzne, oraz sporządzić
model. Taki model może potem posłużyć do
porównania z odlewami gipsowymi zębów
sporządzonymi przez lekarza stomatologa lub
protetyka. Oprócz gipsu przydatny może być wosk,
stens i silikon. Obecnie coraz częściej zaprzęga się
do takich porównań komputery. Pierwszy raz
zostały one użyte do analiz dentystycznych w 1976
roku, podczas identyfikacji 139 ofiar powodzi w
Big Thompson Canyon w Kolorado.
Porównawcze nakładki wytwarza się obecnie z
materiału żaroodpornego. Obraz zębów nakłada się
potem na przezroczysta błonę octanową. Metoda
jest bardzo dokładna i umożliwia rejestrację
parametrów krawędzi tnących każdego zęba.
Pierwszy raz dowód z odcisków zęba dopuszczono
w sądzie w1906 roku. Włamywacz do pewnego
domu w Anglii nie mógł oprzeć się nadgryzieniu
Rys. - 1 - guma do żucia znaleziona na
kawałka pachnącego sera. Zostawione ślady zębów
miejscu zdarzenia, 2 - odlew uzębienia
"przyniosły"mu wyrok skazujący.
wykonany np. gumy, 3 - odlew
porównawczy. y
ródło:
Inna sprawa to ujawnianie śladów ugryzienia na
http://www.policensw.com
ciele. Przeciętna trwałość siniaka to 36 godzin. W
przypadku martwej osoby, ślady mogą pojawić się
dopiero po 12-24 godzinach. Czasem pomocne
bywa światło ultrafioletowe, pozwalające ujawnić
ślady po ugryzieniu nawet kilka miesięcy po
fakcie.
Odontolog musi także ocenić, czy ślady po
ugryzieni pochodzą od:
Człowieka - ślad w kształcie litery "U",
ślady kłów mniej wyraz
ne;
Psa - wąski łuk z wyraz
nie zaznaczonymi
śladami po kłach;
Kota - mały zaokrąglony łuk z nakłuciami
po kłach;
Gryzonie - małe ślady z wyraz
nymi
bruzdami po siekaczach.
Kiedy na miejscu przestępstwa znajdziemy ząb lub
jego fragment, konieczne jest najpierw
stwierdzenie, czy aby na pewno należy do
człowieka. Jeśli znajdziemy kawałek szczęki,
dobry anatom nie powinien mieć wątpliwości co do
jej pochodzenia gatunkowego. No ale co zrobić,
gdy mamy tylko mały fragmencik? Bada się go
podobnie jak próbki krwi - poszukując
charakterystycznego ludzkiego białka. Do
identyfikacji indywidualnej czasem udaje się
zastosować badanie DNA.
Krótko mówiąc - zęby mogą nam oddać nieocenione usługi nie tylko w
procesie objadania się.
Z życia wzięte
Najsłynniejszym przepadkiem wykorzystania odcisku zębów
pozostawionych na miejscu przestępstwa w procesie, jest
chyba sprawa seryjnego mordercy - Teda Bundy. Wdarł się
on 15 stycznia 1978 roku do akademika żeńskiego na
Uniwersytecie Stanowym w Tallahassee na Florydzie.
Zaatakował tam cztery studentki - dwie zostały ciężko ranne,
dwie zabił.
<< Rys. - Porównanie zdjecia uzębienia Teda ze śladem na
pośladku Lisy.
Na lewym pośladku jednej z nich - Lisy Levy, znaleziono ślad po
ugryzieniu. Podczas procesu powołano jako biegłego odontologa - dr
Richarda Souviron. Umieścił on powiększoną fotografię uzębienia
Teda nad zdjęciem śladu ugryzienia z pośladków Lisy. Następnie
dokładnie wykazał, jak dobrze te dwa elementy do siebie pasują.
Bundy musiał zdawać sobie sprawę z wagi tego śladu, gdyż
początkowo odmówił zgody na sporządzenie odlewu zębów. Eksperci
musieli uzyskać nakaz i zezwolenie użycia w razie potrzeby siły. O
potwierdzenie opinii dr Souviron poproszono głównego konsultanta
odontologii z biura nowojorskiego kornera - dr Lowella Levine.
Ted został uznany za winnego. Przez 10 lat udawało mu się uniknąć
krzesła elektrycznego. Stracony został 24 stycznia 1989 r.
Rodzaje i przyczyna śmierci
W medycynie sądowej ważne jest rozróżnienie
dwóch pojęć: rodzaju i przyczyny śmierci.
W parktyce wyróżnia się trzy rodzaje śmierci:
naturalną - czyli wynikającą ze starzenia
i zużycia organizmu
z przyczyn samoistnych - chorobowych -
czyli skutek chorób, zwyrodnień, stanów
zapalnych itp.
gwałtowną - czyli powodowana przez
różnorakie czynniki zewnętrzne.
Nietrudno się domyślić, że to właśnie śmierć
gwałtowna jest głównym przedmiotem
zainteresowania lekarzy medycyny sądowej.
 Każdy zgon gwałtowny klasyfikuje się jako jeden z trzech rodzajów:
wypadek;
samobójstwo;
zabójstwo.
Przyczyna śmierci jest pojęciem w pewnym sensie bardziej ścisłym niż rodzaj -
lekarz musi określić jakiego narządu choroba lub zaprzestanie działania spowodowało zgon.
Przyczyną śmierci może być
np.: zatrucie tlenkiem węgla, uduszenie w przypadku utonięcia itp.
Obrażenia w następstwie urazu mechanicznego
Bardzo ważnym pojęciem przy badaniu urazu mechanicznego, jest określenie
narzędzia, które było przyczyną powstania urazu. Ze względu na to, iż może być to nie tylko
młotek lub siekiera, ale także schody, poręcz czy też asfaltowa droga, wprowadzono pojęcie:
urazu czynnego - czyli zadanego narzędziem trzymanym w ręku, rzuconym itp. oraz
urazu biernego - powstającego w wyniku upadku na daną powierzchnię lub
przedmiot.
Im większa jest powierzchnia, na która
działa dane narzędzie, tym lżejsze powouje
obrażenia. Ważna jest także okolica ciała i rodzaj narzędzia jakim zadano obrażenia. Uraz
"zaokra
glonej" części nas - np. głowy, bywa przeważnie znacznie poważniejszy niż kiedy
występuje na naszym "płaskim" kawałku - np. w okolicy grzbietu.
ocena "zażyciowości"
Bardzo istotne bywa określenie, czy dane obrażenia powstały po śmierci, czy jeszcze
za życia ofiary. Bada się wtedy tzw. cechy
zażyciowości. Są to przede wszystkim:
podbiegnięcia krwawe (sugillationes) - zwane potocznie siniakami. Stwierdzenie
siniaków na ciele ofiary świadczy o przyżyciowym powstaniu
obrażenia. Występowanie siniaków i krwiaków zależy od utrzymania krążenia krwi,
jeśli ono ustanie siniak się nie utworzy. Zaznaczyć jednak należy, iż czasem siniaki
mogą nie wystąpić (np. w przypadku przejechania przez pociąg), lub też mogą zniknąć
(np. mogą zostać wypłukane w zwłokach długo przebywających w wodzie).
cechy zapalne gojenie się ran - obrzęki, nacieki leukocytarne, ziarnina itp.)
krwotok wewnętrzny lub zewnętrzny - o objętości przekraczającej 500 ml
ogniska zachłystowe krwią w płucach - powstaje wówczas bardzo charakterystyczny
obraz tzw. "płuca lamparciego" - na przekroju płuca widać nieregularne
ciemnoczerwone plamy różnej wielkości.
zatory tłuszczowe w płucach - jeśli stwierdza się je w wycinkach pobranych ze
wszystkich płatów płuc.
W zależności od rozmiaru i cech specyficznych możemy obrażenia podzielić na:
stłuczenia;
otarcia - powstałe na skutek tarcia, uderzenia zgniecenia. Czasem z odwzorowaniem
powierzchni narzędzia działającego na skórę. Czasami błędnie jako otarcia
interpretowane są ukąszenia owadów i tzw. rumień pieluszkowy.
zranienia;
zmiażdżenia;
złamania i wyłamania kości;
rozkawałkowanie.
Innym kryterium podziału jest narzędzie jakie
spowodowało uraz. Obrażenia mogą być
zadane:
narzędziem: twardym, tępym,
tępokrawędzistym, ostrokrawędzistym,
tnącym, kończystym, ostrokończystym.
Najczęściej spotykanym obrażeniem jest
pospolity siniak.
Słowniczek
Obrażenie - zmiana anatomiczna, która powstaje w wyniku działania na ciało energii kinetycznej, elektrycznej
lub postrzału).
Narzędzie- każdy przedmiot, który godząc w ciało wywołuje zmiany anatomiczne (więc także twarde podłoże,
obuta noga itp.)
Powszechnie uznaje się że siniaki nie mogą powstać pośmiertnie. Nie jest to do końca prawdziwe. Podbiegnięcia
mogą powstać po zgonie, kiedy to znaczna ilość krwi napływa do naczyń i może powodować pęknięcie kapilar.
Ślady biologiczne
Badanie śladów biologicznych w praktyce najczęściej sprowadza się do badań plam krwi,
nasienia, śliny i włosów. Ale każda wydzielina ciała ludzkiego może być potraktowana jako
ślad biologiczny. Także komórki naskórka, pot, mocz, itp.
Aby takie ślady zbadać, należy je najpierw znalez
ć, prawidłowo zabezpieczyć i rozpoznać. A
to wbrew pozorom wcale nie jest takie proste.
Krew
Przeciętnie dorosły człowiek ma w organizmie około 6 litrów krwi, co
stanowi średnio 7,5% masy ciała. Składa się ona z osocza i składników
komórkowych. Składniki komórkowe to krwinki: czerwone (erytrocyty) i
białe (leukocyty) oraz płytkowe (trombocyty).
 Świeże plamy krwi można rozpoznać bez problemu, ale stare są czasem
czerwonobrunatne i podszywają się pod ślady rdzy, farby lub lakieru. Jeśli znajdziemy plamy
"podejrzane" o bycie krwią to należy określić:
1). czy aby na pewno jest to krew?
2). czy jest to krew ludzka?
3). jakiej grupy jest to krew?
4). jaka jest płeć osoby która krwawiła?
Początki nauki o krwi - hematologii - to wiek XVII. W 1616 r. angielski lekarz Wiliam
Harvey odkrył pracę serca i krążenie krwi.
W 1901 austriacki lekarz patolog i immunolog Karl Landsteiner
stwierdził, że istnieją trzy rodzaje (grupy) krwi ludzkiej - nazwał je: A,
B, C. Podział ten oparł na oznaczeniu tzw. antygenów, które pomagają
w produkcji przeciwciał zwalczających choroby. Póz
niej grupę C
przemianowano na O, a czwartą grupę odkryto w 1907 r. Ale dopiero
w 1940 r. ten sam Karl Landsteiner odkrył, że w czerwonych
krwinkach większości ludzi (ok. 85% populacji) znajduje się jeszcze
tzw. antygen Rh D. Nazwany został czynnikiem Rh (od małp
rezusów, u których wykryto po raz pierwszy czynnik Rh we krwi).
<< Rys. - "Karl Landsteiner "
Cechy poszczególnych grup krwi można zobaczyć w tabeli poniżej:
Grupa krwi: A B AB 0
Antygeny: A B A i B brak
Przeciwciała w
anty-B anty-A brak Anty-B i anty-A
osoczu:
Krwinki zlepiają
z anty-B z anty-B z anty-B i anty-A nie zlepiają się
się:
Procent w
43% 14% 6% 37%
Europie:
Już w 1853 roku Ludwik Teichmann opracował metodę pozwalającą określić, czy
dane plamy są plamami krwi. Czerwony barwnik krwi pod działaniem kwasu octowego i w
obecności soli kuchennej zmieniają się w chloroheminę, nazywaną  heminą Teichmanna .
Należało zatem odrobinę zaschniętej krwi zdrapać, rozetrzeć na szkiełku podstawowym wraz
z niewielką ilością soli kuchennej, zmieszać z kilkoma kroplami lodowatego kwasu
octowego, a następnie ogrzać nad palnikiem aż do zagotowania. Po ostudzeniu chlorohemina
krystalizowała pod postacią rombowych słupków lub płytek widocznych pod mikroskopem;
nazwano je kryształkami Teichmanna. W zależności od użycia soli (chlorku sodu, bromku
sodu lub jodku sodu), kryształki heminy barwią się na kolory: jasnobrunatny,
czerwonobrunatny lub prawie czarny.
W roku 1901 niemiecki biolog Paul Uhlenhuth opracował test z
wstrzykiwaniem proteiny z kurzego jaja królikowi. Potem
mieszał surowice
królika z białkiem jaja. Proteiny oddzielały się i tworzyły mętny
osad - precypitynę. Czyli krew królika reagując na proteiny z jaja
wytworzyła przeciwciała, co spowodowało reakcje podobną do
aglutynacji czerwonych krwinek. Taką procedurę można było
powtórzyć dla krwi innych zwierząt, oraz dla krwi ludzkiej. Test
ten pozwolił na rozwiązanie problemu, który trapił śledczych od
bardzo dawna: czy znalezione ślady krwi są śladami człowieka,
Rys. - "Paul Uhlenhuth"
czy też krew pochodzi od zwierzęcia.
Jak bada się krew
Najpierw należy określić czy dana plama to aby na pewno krew. Oczywiście
najpewniej było by zbadać DNA, ale można to zrobić trochę prościej (i taniej). Metoda
spektralna pozwala wykryć obecność hemoglobiny nawet w 1:10 000000 mg zaschniętej
krwi. A
atwiej jest jednak po prostu polać plamę wodą utleniona lub roztworem benzydryny.
Woda utleniona przy zetknięciu z krwią pieni się obficie, roztwór benzydryny barwi się na
kolor niebiesko - ciemnogranatowy. Ale takie próby niszczą cześć dowodu i są nieswoiste -
tzn. podobnie reagują z innymi substancjami pochodzenia organicznego. Stosuje się zatem
testy Kastel-Mayera oraz mikrospektroskopię.
Aby określić czy krew jest ludzka posługujemy się metodą
elektroimmunoprecypitacji w żelu agarowym, wywodzącą się z doświadczenia Paula
Uhlenhutha. Stosowane są specjalne surowice antyludzkie i antyzwierzęce.
W roku 1949 odkryto możliwości rozpoznania krwinek męskich i
żeńskich przez oznaczenie tzw. ciałka barra, czyli chromatyny
płciowej (X). Występuje ona w jądrach komórek żeńskich w
postaci zasadochłonnej grudki. W 1970 P. L. Pearson wykrył
ciałka Y (nie mylić z chromosomem Y - ciałko to jego cześć)
barwiące się w komórkach męskich barwnikiem
fluorescencyjnym. Obecnie bada się krew metodą PCR,
oznaczając sekwencje swoiste dla danej płci.
Można też rozróżnić krew noworodka i osoby dorosłej. Krew noworodka zawiera
około 60-80 % tzw. hemoglobiny płodowej (HbF) i resztę HbA - hemoglobiny ludzi
dorosłych. W 3 miesiącu życia HbA stanowi już 90 % hemoglobiny we krwi.
Plamy nasienia
Plamy nasienia na cienkiej bieliz
nie i pościeli nadają
materiałowi charakterystyczna sztywność. Są one nieregularnej
budowy, szaro-białawe o ciemniejszych brzegach. Na grubych
materiałach sperma nie wnika w głąb podłoża ale zasycha na
brzegach. Na włosach i włóknach przypomina ślady zastygłej
parafiny.
Plemniki w pochwie zachowują żywotność tylko kilka godzin,
w zwłokach 2-3 dni. Jednak w pewnych sytuacjach mogą być
wyjątkowo wykryte nawet po upływie tygodni.
Aby móc stwierdzić, iż dana plama jest nasieniem ludzkim najlepiej szukać w niej
plemników. Jednak plemniki szybko giną. Można też szukać mleczanu dehydtrogenezy -
składnika specyficznego dla nasienia. Oświetlenie lampą kwarcową z tzw. filtrem Wooda
daje niebieskawą fluorescencję. Jeśli nie można stwierdzić plemników pomocna jest próba
Florence'a - po dodaniu płynu Lugola (jodyny) na granicy zetknięcia się z odczynnikiem
wytwarzają się kryształki w postaci ciemnobrunatnych igieł i romboidalnych płytek. Nasienie
można dalej badać metodami analizy DNA.
Ślina
Ślinę zdradza obecność ptialiny - substancji dla niej
charakterystycznej, pozwalającej na rozkładanie skrobi zwierzęcej
i roślinnej. Do identyfikacji używa się roztworu Lugola po uprzednim
zastosowaniu roztworu skrobi.
Metoda PCR-DNA pozwala na identyfikacje danej osoby po śladzie śliny.
Włosy
Istotny dowód w wielu sprawach stanowią ludzkie włosy. Dzieję
się tak dzięki temu, że są one stosunkowo łatwe do zidentyfikowania.
U dorosłego człowieka włosy na głowie rosną średnio w tempie 2.5
mm na tydzień. Wzrost ustaje z chwilą śmierci, lecz kurczenie się
skóry uwydatnia owłosienie  stąd też mity o włosach
rosnących po śmierci.
Najpierw bada się cechy morfologiczne porównywanych włosów:
kolor, grubość, obecność rdzenia, wygląd końcówek, ślady
farbowania, trwałej itp.
Włosów do badań porównawczych nie wolno odcinać - muszą być wyrwane.
Do identyfikacji włosów ludzkich, tak jak w przypadku broni wykorzystuje się mikroskop
porównawczy. Inną metodą jest wykorzystanie tzw. neuronowej analizy aktywacyjnej -
tzn. próbki włosa bombarduje się neutronami przez co poszczególne zawarte tam pierwiastki
emitują specyficzne promieniowanie gamma. Jednak jest to metoda zbyt skomplikowana i
zbyt kosztowna. Bada się tak unikatową zgodność chemiczną poszczególnych próbek.
Także działanie niektórych trucizn powoduje osadzanie się we włosach charakterystycznych
związków toksycznych.
Do identyfikacji indywidualnej włosa stosuje się najczęściej badanie DNA.
Inne
Treść zza paznokci
Do pobierania próbek służy drewniana pałeczka, aby uniknąć zadrapań i
zanieczyszczenia próbki. Szuka się komórek naskórka, krwi, włosów, oraz
charakterystycznych zabrudzeń (smaru, ziemi itp.)
Smółka
Smółka podlega analizie w wypadku dzieciobójstwa lub utajnionego porodu.
Wyschnięte plamy nie maja połysku, są nieregularne i mają
ciemnozieloną, a czasem czarną barwę.
Oprócz wymienionych wyżej, sporadycznie bada się także kał, mocz i pot.
Słowniczek
Surowica - płynna część krwi pozbawiona krwinek, płytek krwi oraz fibrynogenu. W przeciwieństwie do
osocza nie krzepnie. Surowica krwi, także surowica krwi zwierząt uodpornionych przez wstrzyknięcie żywych
lub zabitych zarazków albo ich jadów, stosowana jest leczniczo lub zapobiegawczo. Dwa główne składniki
białkowe surowicy to albuminy i globuliny.
Płyn Lugola - (jodyna) roztwór jodu w jodku potasu.
Neutronowa analiza aktywacyjna, NAA, jedna z jądrowych metod stosowanych w analityce chemicznej.
Polega na aktywacji neutronowej próbki (np. w reaktorze jądrowym), a następnie analizowaniu widma
promieniowania gamma powstałych w próbce izotopów promieniotwórczych.
Kluczowym problemem w metodzie jest kalibracja przeprowadzana zazwyczaj dzięki zastosowaniu tzw.
standardów (materiałów o znanych koncentracjach badanych pierwiastków). Współczynniki kalibracji można też
wyliczyć znając przekroje czynne na reakcje, wielkość strumienia neutronów i czynniki geometryczne procesu
rejestracji promieniowania.
Z życia wzięte
1 lipca 1900 w miejscowości Rugia w Niemczech, dwóch braci zniknęło z domu. Nazajutrz w lesie znaleziono
ich wypatroszone i
rozczłonkowane zwłoki. Wśród podejrzanych znalazł się wędrowny stolarz - Ludwig Tessnow. Na jego ubraniu
i butach stwierdzono ciemne plamy, mogące być plamami krwi. Podejrzany twierdził, że poplamił się
zaprawą stolarską.
Wcześniej (3 tyg. przed morderstwem) miejscowy farmer zauważył uciekającego z łąki mężczyznę. Znalazł na
niej siedem swoich owiec porąbanych na kawałki. Paula Uhlenhutha poproszono o analizę plam na ubraniu
Ludwiga. W sierpniu 1901 roku naukowiec oświadczył, ze plamy na ubraniu Tessnowa sa palmami krwi
ludzkiej i owczej. W 1904 roku "szalonego stolarza" stracono.
Toksykologia
W dobie dynamicznego rozwoju przemysłu
chemicznego, określenie czym jest pojęcie
 trucizna może spowodować nie lada trudności.
Arystoteles np. uważał za trucizny wszystkie
substancje nie przyswajane przez organizm.
W sumie wszystkie znane substancje podane
w nadmiarze mogą spowodować poważne
kłopoty z organizmem. Dlatego lekarze zwykli
mawiać, że  truciznę od lekarstwa dzieli tylko
dawka .
troszkę historii
Najdawniejszy opis otrucia pochodzi ze staroegipskiego Papirusa Ebersa z 1550
r.p.n.e.
W starożytnej Grecji pisali (przede wszystkim o truciznach roślinnych) Arystoteles,
Hipokrates, Theoprasta.
Rzymianie za czasów cezarów używali trucizny z równą rozrzutnością jak politycy
obietnic. Bogaci patrycjusze i cezarowie mieli u siebie "testatorów pożywienia"
i "urzędowych trucicieli". W roku 50 n.e. lekarz Nerona - Dioskordies podał pierwszą
klasyfikację trucizn, dzieląc je na roślinne, zwierzęce i mineralne. Trucicielstwo doszło do
takiego poziomu, iż w 82 roku Sulla musiał zaostrzyć przepisy prawne. Wydał tzw. "Lex
Cornelia", zbiór praw gdzie za samo podejrzenie o otrucie groziła banicja, konfiskata mienia
lub nawet kara śmierci.
Średniowiecze to "złoty wiek " dla trucicieli. Wystarczy wymienić takie "sławy" jak
Cezar i Lukrecja Borgia, Katarzynę de Medici lub Marię Lafarge. Ale także
wówczas powstaje pierwszy znany (w miarę racjonalny) podręcznik postępowania w
przypadku zatruć. Maimonides (Moses ben Maimon) wydał w 1198 roku dzieło "Trucizny
i odtrutki".
Za ojca toksykologii uważa się powszechnie Minorczyka  Mateo Orfillę. W 1813
roku opublikował pierwsze dzieło  toksykologiczne   Theatise of general Toxicology 
Podręcznik Toksykologii Ogólnej .
odrobina teoretyzowania
Toksykologia teoretyczna - dzieli się na:
ogólną - zajmującą się definiowaniem podstawowych pojęć, takich jak trucizna,
zatrucie titd.
szczegółową - bada i opisuje trucizny
doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn
w organizmie
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
oraz sądowo-lekarskę - czyli ekspertyza i opiniowane
Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny. Już w VIII wieku n.e. alchemik
arabski Gabir Ibn Hayyan stwierdził dość rewolucyjnie jak na owe czasy, że  ... trucizny
rozwijają swoje działanie przez ilość, a nie tylko przez swą naturę... .
dawka toksyczna
określana w gramach na kilogram ciężaru ciała jest najmniejszą ilością substancji mogącą
wywołać objawy toksyczne
dawka śmiertelna
jest to dawka, której podanie powoduje jednorazowo śmierć 50% użytych w doświadczeniu
zwierząt.
Rys. - "Definicja dawki śmiertelnej".
 Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie. Kwas solny odpowiednio
rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast stężony jest silną substancją żrącą.
Oczywiście jedną z pierwszych rzeczy, które zrobili specjaliści, było
poklasyfikowanie trucizn pod różnymi względami. W  Medycynie sądowej S. Raszei
możemy znalez
ć taki oto podział trucizn pod względem toksyczności:
Stopień toksyczności Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka
Wyjątkowo toksyczne Szczypta, kilka kropel
Silnie toksyczne A
yżeczka do herbaty
Średnio toksyczne 30 g lub 30 cm3
Słabo toksyczne 250-500 g
Praktycznie nietoksyczne 1 dm3 lub 1 kg
Praktycznie nieszkodliwe Powyżej 1 kg lub 1 dm3
Inny podział to rozróżnienie ze względu na na zmiany w organizmie:
Trucizny powodujące wyraz
ne zmiany:
1. działające miejscowo - kwasy, ługi, brom, jod - jeśli zetkną się z tkankami organizmu powodują
martwice i denaturację białek
2. miąższowe - metale, sole metali ciężkich, grzyby - uszkadzają nerki, wątrobę, serce
Trucizny mogące nie powodować wyraz
nych zmian (ale niekoniecznie):
1. lotne - działają przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole,
węglowodory
2. krwi - tlenek węgla, cyjanki, fenole, benzen, leki, narkotyki, pestycydy
3. działające na drodze czynnościowej - nie powodujące żadnych wyraz
nych uszkodzeń widocznych
w badaniu pośmiertnym - leki, narkotyki, pestycydy.
I jeszcze jeden:
1. trucizny protoplazmatyczne - działające ogólnie poprzez denaturację białek i enzymów
2. trucizny wykazujące tzw. tropizm tkankowy - czyli powinowactwo do poszczególnych tkanek i
narządów.
Jeśli już się zatrujemy (sami lub z pomocą "życzliwego") to według toksykologów nasze zatrucie jest
sparametryzowane. Na to czy przeżyjemy wpływa m. innymi:
Dawka wchłonięta - czyli ile trucizny przedostało się do organizmu. Oznacza się jej stężenie w
płynach ustrojowych albo w narządach.
Szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny - ma bardzo duże znaczenie w leczeniu ostrych zatruć
Droga wprowadzenie trucizny do organizmu:
oddechowa - bezpośrednie wchłanianie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia
parami i gazami. Odgrywa szczególną rolę w zatruciach zawodowych i środowiskowych. W ten
sposób przedostaje się największy truciciel - tlenek węgla oraz krzemionka wywołująca pylicę.
pokarmowa - trucizna "pokonuje" na swej drodze żołądek i wątrobę. Jest to najczęstsza droga
przedowstawania się trucizny do organizmu. Przewód pokarmowy człowieka dorosłego ma około 8 m
długości. Wchłanianie zachodzi na całej jego długości, choć najlepiej w jelitach.
poprzez skórę - nie uszkodzoną lub błony śluzowe, wchłaniają się tu trucizny dobrze
rozpuszczalne w tłuszczach. Powierzchnia skóry dorosłego człowieka to około 1,25 - 2 m 2.
Taka absorbcja ma szczególne znaczenie w zatruciach zawodowych.
poprzez wstrzyknięcie - domięśniowe, dożylne, dootrzewnowe lub podskórne
poprzez jamy ciała - dospojówkowo, przez nos, doodbytniczo i dopochwowo.
Rozpuszczalność w wodzie i tłuszczach
Stężenie trucizny
oraz indywidualne cechy ustroju - płeć, waga, stan zdrowia, cechy genetyczne.
W organizmie trucizna przechodzi cztery główne stadia:
wchłanianie (absorbcja) - szybkość wchłaniania się trucizny decyduje np. o nasileniu
efektu toksycznego, czyli rozmiarach zatrucia. Wchłanianie polega ogólnie mówiąc na
przejściu substancji toksycznej ze środowiska zewnętrznego do krążenia ogólnego
(krew, chłonka).
rozmieszczanie (dystrybucja) - w pierwszej fazie największą rolę odgrywa pojemność
minutowa serca i przepływ krwi przez poszczególne narządy. W kilka minut po
absorbcji największa ilość trucizny dochodzi do serca, wątroby mózgu, nerek i innych
narządów dobrze ukrwionych. W drugiej fazie trwającej od kilku minut do
kilkudziesięciu godzin trucizna wnika do tkanek skóry, mięśni, tłuszczu zapasowego.
przemiany biochemiczne (biotransformacja) - Substancje obce ulegają w organizmie
różnym przemianom chemicznym. Zazwyczaj każda substancja powoduje powstanie
kilku a nawet kilkunastu metabolitów. Główne z nich to: utlenianie, redukcja i
hydroliza ( w fazie pierwszej) oraz sprzęganie w fazie drugiej.
wydalanie (eliminacja) - W zależności od właściwości trucizny wydalanie następuje z
moczem, żółcią lub wydychanym powietrzem. Mniejsze ilości substancji toksycznej
wiążą się również z potem, mlekiem i śliną.
 Do analizy pobiera się (jeśli to możliwe) minimum krew, mocz, żółć i ciało szkliste
oka. Nastepnie przeprowadzane są badania składające się zazwyczaj z trzech etapów:
wydzielenia substancji czynnej z tkanki biologicznej;
oczyszczenia wydzielonej substancji;
wykrycia i oznaczenia ilościowego substancji metodami analitycznymi
(chromatografia gazowa, chromatografia gazowa ze spektometrią masową,
chromatografia cieczowa wysokiej rozdzielczości, testy immunochemiczne,
spektrofotometria UV itp.)
Należy również wspomnieć o toksykologicznych badaniach przesiewowych.
Badania te można podzielić na cztery podstawowe rodzaje:
1. Na obecność alkoholi drobnocząsteczkowych: Za pomocą chromatografii gazowej
szuka się acetonu oraz alkoholi: etylowego, metylowego, izopropylowego.
2. Na obecność substancji kwaśnych i obojętnych: Poszukiwanie barbituranów,
salicylanów oraz niektórych składników pestycydów za pomocą testów
immunochemicznych;
3. Na obecność substancji zasadowych: Za pomocą chromatografii gazowej szuka się
leków uspakajających, przeciwdepresyjnych i przeciwhistaminowych, syntetycznych
narkotyków, środków znieczulających oraz innych, które można wydzielić z roztworu
wodnego o odczynie zasadowym;
4. Na obecność narkotyków: przeprowadzane głównie za pomocą testów
immunochemicznych.
Aby zidentyfikować truciznę laboratoria kryminalistyczne wykorzystują dziś oprócz
odczynników chemicznych najnowszy sprzęt komputerowy. Ale aby znalez
ć substancję
toksyczną naukowcy muszą przynajmniej z grubsza wiedzieć czego szukać. Dlatego też
najwięcej informacji dostarczają patolodzy badający ciało podczas sekcji. Niektóre trucizny
można rozpoznać dopiero po zmianach anatomicznych jakie powodują (np. rtęć, tal, ołów),
inne zaś po zmianie zabarwienia krwi i narządów (np. tlenek węgla  żywoczerwony kolor
krwi i palm opadowych) lub charakterystycznym zapachu ( np. alkohole, formalina oraz
 klasyczny cyjanek pachnący  gorzkimi migdałami ).
Charakterystyczne cechy wybranych trucizn:
Oględziny Oględziny
Trucizna Objawy chorobowe
zewnętrzne wewnętrzne
Kwasy nieorganiczne wymioty, biegunka, bóle widoczna nadżerka zmiany w obrębie
(np. kwas siarkowy, brzucha (biała, żółta do żołądka
solny, azotowy) brunatnej) w obrębie
jamy ustnej
Kwasy organiczne (np. wymioty, biegunka, bóle charakterystyczna woń zmiany w obrębie
octowy, szczawiowy) brzucha octu wyczuwalna z żołądka- żywoczerwone
przewodu pokarmowego zabarwienie błony
śluzowej, przy kwasie
szczawiowym
charakterystyczne
kryształki w nerkach
Arsen wymioty, biegunka, bóle wikwity skórne, żółte zmiany w obrębie żołądka,
brzucha zabarwienie skóry, dziąsła stan zapalny, owrzodzenie,
z szaroczarną obwódką treść jelitowa wodnisto-
wokół zębów ryżowa zmiany w obrębie
wątroby, zmiany w mózgu
- krwawe wybroczyny
Chrom wymioty, biegunka, bóle zwłóknienie płuc, zmiany
brzucha, kolka w nerkach
żołądkowo-jelitowa
Ołów wymioty, biegunka, bóle szary rąbek ołowiczny na czarny kolor błony
brzucha,, kolka dziąsłach śluzowej jelita grubego,
żołądkowo-jelitowa, martwica komórkowa
porażenie nerwu
promieniowego i
strzałkowego, zaburzenia
potencji
Rtęć wymioty, biegunka, bóle stany zapalne jamy ustnej , owrzodzenie jelita
brzucha, niewydolność szary rąbek na dziąsłach grubego, tzw. nerka
nerek, mocznica, możliwa sublimowata - duża, biało
żółtaczka, żółtawa kora, czerwono
ceglaste piramidy nerkowe
Tal bóle mięśniowe, wymioty, odkładanie się ciemnego zapalenie żołądka i jelit,
biegunka, bóle brzucha barwnika przy korzeniach uszkodzenie wątroby,
wypadanie włosów włosów nerek i serca
Grzyby trujące wymioty, biegunka, bóle przy muchomorze zmiany w wątrobie,
brzucha, z
renice zwężone sromotnikowym żółte stłuszczenie w nerkach,
zabarwienie skóry wylewy krwawe w mózgu
Alkohol etylowy śpiączka, majaczenie, sucha skóra, obrzęk mózgu, niekiedy
zaburzenia równowagi, charakterystyczna woń obrzęk płuc
zwężenie pola widzenia
wymioty, nudności, bóle sucha skóra, stłuszczenie wątroby i
brzucha, zaburzenia charakterystyczna woń, nerek, obkurczenie pętli
Alkohol metylowy
widzenia prowadzące do szerokie z
renice jelita cienkiego
ślepoty
Formaldehyd (np. charakterystyczna woń martwica skrzepowa
formalina) żołądka- stwardnienia (jak
gdyby "ugotowane"),
przewodu pokarmowego,
narządów wewnętrznych
Cyjanki drgawki, duszności, w charakterystyczna woń jasnoczerwone plamy
mniejszych dawkach: bóle migdałów, szerokie opadowe, krew o
głowy, ucisk w klatce z
renice jasnoczerwonym
piersiowej, zawroty zabarwieniu, ostry stan
głowy, utrata zapalny żołądka,
przytomności
Tlenek węgla bóle i zawroty głowy, czasem pęcherze na malinowoczerwone
podwyższone ciśnienie skórze (przechodzące w fioletowo
krwi, bóle, wymioty, szum czerwone) plamy
w uszach i mroczki przed opadowe, żywoczerwony
oczyma, duszności, utrata kolor narządów
przytomności, śpiączka wewnętrznych i mięśni,
martwica kory mózgowej
 Czy najczęściej się trujemy? Na wykresie poniżej przedstawiono strukturę ostrych
zatruć w Polsce w 1991 roku. Dane ujęte procentowo pochodzą z "Toksykologii" pod
redakcją Witolda Seńczuka:
Słowniczek
Toksykologia: gr. - toxicon - trucizna do zatruwania grotów strzał
logos - nauka.
Nauka o truciznach, ich działaniu, pochodzeniu, budowie i właściwościach.
Definicja trucizny według Paracalsusa:
"sola dosis facit venerum" - wszystko trucizną jest i nic nią nie jest. O tym decyduje dawka.
Z życia wzięte
Z życia wzięte
3 września 1840 roku rozpoczął się w Tulle proces Marii Lafarge. Wydana za mąż
wbrew swojej woli postanowiła rozwiązać ten problem karmiąc męża
arszenikiem. Jednak służąca zauważyła, że Marie dosypywała jakiś biały proszek do
jedzenia Charlesa Lafarge. Rodzina zmarłego poprosiła o zbadanie jedzenia
miejscowego aptekarza. Potwierdził on, że pokarm zawiera arszenik. Po błyskotliwym
wystąpieniu Mateo Orfilli jako eksperta, Marie została skazana na karę śmierci, którą
potem zamieniono na więzienie i ciężkie roboty.
Rys. - "Marie
Lafarge"
Rys. - "Kadr z filmu o Grahamie Youngu"
Graham Young jest jedną z barwniejszych postaci w "trucicielskim świadku". Zrealizowano nawet film
przedstawiający jego "karierę". W 1962 roku ten czternastoletni wówczas chłopiec otruł swoją macochę oraz
próbował otruć ojca, siostrę i koleżankę siostry. Zamknięto go w instytucie dla psychicznie chorych
przestępców. Jednak w 1971 roku psychiatrzy uznali, że wyleczyli Grahama i wypisali go ze szpitala. Young
podjął pracę w firmie produkującej soczewki optyczne. Wkrótce zaczęły się tam mnożyć tajemnicze przypadki
chorób członków załogi. Dwa przypadki skończyły się niestety śmiertelnie. Jedną z charakterystycznych cech
choroby było wypadanie włosów. Skojarzono to z objawami zatrucia talem. Po sprawdzeniu w kartotekach
Scotland Yardu odkryto przeszłość Younga. Grahama zaaresztowano, a przeszukanie mieszkania ujawniło
dziennik, w którym morderca ze szczegółami opisywał jak dodawał talu do herbaty kolegom z pracy. Tym
razem postanowiono odizolować truciciela dożywotnio.
Urazy głowy
Kiedy bliz
ni sugerują nam czasem, iż "upadliśmy na głowę", "zbyt mocno się w głowę
uderzyliśmy" lub też "szukamy guza", nie mają raczej na myśli rzeczywistego upadku lub
przeczesywania naszej fryzury w poszukiwaniu odkształceń. Niewielu pewnie też zastanawia się,
czym naprawdę grozi fizyczny upadek i uderzenie w czaszkę, lub dlaczego reagujemy na cios
zwiększeniem stopnia "zguzienia". A tymczasem urazy czaszki i okolicy głowy, to jedne z najbardziej
niebezpiecznych urazów. Aby móc opowiedzieć, co też może nam się przytrafić, gdy dosłownie
"uderzymy się w głowę", musimy zacząć od odrobiny anatomii.
1. kość czołowa
2. kość ciemieniowa
3. kość skroniowa
4. kość potyliczna
5. kość jarzmowa
6. kość nosowa
7. szczęka
8. żuchwa
Czaszka dzieli się na dwie główne części:
mózgową i twarzową. Część mózgowa
zbudowana jest z 8 kości, cześć twarzowa z
14: W pobliżu łuków brwiowych znajdują się
zatoki czołowe. Do kości potylicznej
przyczepione są mięśnie karku, w przez tzw.
otwór potyliczny przechodzi rdzeń kręgowy.
Podstawa czaszki dzięki powierzchnia
stawowym łączy się z kręgiem szyjnym I w
sposób umożliwiający poruszanie głową do
przodu i do tyłu.
Budowa naszej głowy (w tzw. ogromnym skrócie
Kość klinowa ma na swojej powierzchni zagłębienie - tzw. siodełko tureckie, w
którym mieści się przysadka mózgowa.
Mózg otoczony jest tzw. oponami, będącymi błonami z tkanki łącznej. Sam mózg
zbudowany jest z tzw. substancji białej i substancji szarej (zbudowanej głownie z komórek
nerwowych i nazywanej korą mózgową). Mózg dzieli się na dwie półkule, móżdżek i pień
mózgowy. Półkule mózgowe łączy ze sobą spoidło wielkie. Pofałdowania kory mózgowej
nazywane są zakrętami mózgowymi. Między zakrętami znajdują się rowki. Półkule dzielą się
na płaty mózgowe: czołowe, ciemieniowe, skroniowe i potyliczne.
Mózg osłaniają trzy warstwy opon mózgowych (licząc od "zewnątrz": opona twarda,
pajęcza, naczyniowa), przedzielone przestrzeniami zawierającymi płyn mózgowy. Opona
twarda to szara błona ściśle przylegająca do wewnętrznej powierzchni czaszki. Przestrzeń
pomiędzy oponą twardą a czaszką nazywana jest nadtwardówkową. Przestrzeń pomiędzy
opona twarda a mózgiem, to jak się łatwo domyślić przestrzeń podtwardówkowa. Mózg
otaczają jeszcze dwie przezroczyste opony: wewnętrzna naczyniówka i zewnętrzna
pajęczynówka.
Krew dociera do czaszki za pomocą dwóch tętnic szyjnych i dwóch tętnic kręgowych.
Krew do mózgu prowadzą trzy pary tętnic mózgowych: przednia, środkowa i tylna, oraz
tętnice kręgowe.
Rodzaje urazów
Urazu głowy możemy nabawić się w
najprzeróżniejszy sposób. Możemy zostać uderzeni
jakimś przedmiotem, sami możemy uderzyć o coś
głową, ale także możemy wykonać zbyt gwałtowny
ruch, który spowodować może nagłą zmianę
ciśnienia śródczaszkowego. Inny podział to urazy
otwarte, gdy dochodzi do powstania otworów lub
szczelin w pokrywie czaszkowej i zamknięte, gdy
obrażenia nie powodują przerwania pokrywy
kostnej.
Aby ocenić, czy uraz powstał na skutek uderzenia,
Rys. - "Linia kapeluszowa " y
ródło: S.
czy też upadku, wykorzystuje się tzw. zasadę "linii
Raszeja "Medycyna sądowa"
kapeluszowej". Uznaje się, iż obrażenia powyżej
tej linii nie powstają (lub powstają tylko
wyjątkowo) w wyniku upadku. Natomiast obrażenia
w linii kapeluszowej i poniżej są najczęściej
wynikiem uderzenia głowy o twarde podłoże.
W wyniku uderzenia, oprócz wszelakiego rodzaju ran głowy,
grozić nam może:
Nabicie sobie tzw. guza.
Kiedy przedmiot uderza o kość czaszki, ta odkształca się,
powodując uwypuklenie kości wokół miejsca kontaktu.
Złamanie kości czaszki
To czy w wyniku zbyt bliskiego kontaktu z "ciałem obcym"
nasze kości czaszki ulegną złamaniu zależy od ich grubości,
grubości skóry głowy i gęstości włosów, oczywiście od
rodzaju przedmiotu oraz szybkości uderzenia. Do złamania
Rys. - "Mechanizm nabijania
kości czaszki może dojść już przy upadku osoby z wysokości
guza " y
ródło: DiMayo
180 cm. Jeśli uderzy np. tyłem głowy o podłoże.
"Medycyna sądowa"
Jeżeli narzędzie będące przyczyna urazu jest raczej wąskie (do 20 cm2) i
tępokrawędziste, a cios był silny, dochodzi do tzw. włamania (infractio), czyli uszkodzenia
kości sklepienia czaszki poprzez ich odłamanie, wbicie.
Bardzo często taki fragmenty maja kształt mocno zbliżony do kształtu powierzchni
narzędzia, która zadano cios. Przykładem może być silny cios młotkiem. Czasem w taka ranę
wklinowane są włosy ofiary. Nie ma za to rozchodzących się promieniście od miejsca
włamania pęknięć.
Kiedy uderzamy w czaszkę narzędziem szerszym (np. deską), mogą powstać złamania
wskutek wgięcia blaszki wewnętrznej do środka w momencie spłaszczenia kości. Pęknięcia
wówczas występują najczęściej w miejscach najmniej odpornych lub wzdłuż linii
promieniście rozchodzących się od miejsca urazu. Przy sile działającej z jednej strony (np.
upadku z wysokości) możemy czasem zaobserwować również linie pęknięcia "w poprzek"
linii promienistych, tzw. "układ koła ze szprychami".
Najczęściej spotykanym przypadkiem złamania jest złamanie kości podstawy czaszki.
Prawie każdy uraz szczytu czaszki powoduje uszkodzenie kości podstawy.
Złamania zawiasowe przebiegają w poprzek podstawy czaszki i dzielą ją na części.
Są skutkiem przeważnie uderzenia w bok głowy, rzadziej w podbródek.
Złamania okrężne otaczają otwór wielki czaszki. Mogą być spowodowane
uderzeniem w podbródek, szczyt czaszki (głowa jest "nabijana" na kręgosłup, lub
upadku na pośladki.
Złamania przechodzące mogą wystąpić u bardzo małych dzieci i niemowląt, kiedy
masywny obrzęk mózgu może spowodować rozejście się szwów.
Złamania typu contr-coup powstają po przeciwnej stronie od miejsca uderzenia.
Stłuczenie mózgu (contusio cerebri)
Charakteryzuje się występowaniem drobnych wybroczyn krwawych w korze mózgu i
istocie białej. W obrębie kory mózgu są widoczne obszary krwotoku i martwicy. Stłuczenia
najczęściej występują w płatach czołowych i skroniowych, rzadziej na powierzchniach
bocznych. Tylko wyjątkowo występują u dzieci.
Stłuczenia powstałe po stronie uderzenia, nie występują zbyt często i są
spowodowane odkształceniem kości czaszki.
 Pośrednie stłuczenia mózgu, występujące tylko przy upadkach, charakteryzują się
występowaniem krwotoków w głębokich obszarach mózgu (np. pniu mózgu).
Gliding Contusions, czyli ogniska krwotoczne w korze mózgowej i leżącej poniżej
istocie białej zlokalizowane w grzbietowych obszarach półkul występują najczęściej
przy wypadkach komunikacyjnych.
Stłuczenia typu contr-coup
Obrażenia są mniejsze (lub nie ma ich wcale) po stronie której nastąpił uraz, za to o
wiele wyraz
niejsze po przeciwległej stronie na osi działania siły. Spowodowane są
siłami rozciągającymi, powstającymi w czaszce w chwili odbicia głowy po uderzeniu.
Mózg przemieszcza się zgodnie z działaniem siły urazu, co powoduje wytworzenie się
podciśnienia w szczelinie międzyoponowej po stronie przeciwnej w chwili powrotu
mózgu na właściwe miejsce. Stłuczenia te prawie zawsze powstają w wyniku upadku.
O ciekawe, przy upadku na twarz nie występuje stłuczenie płatów potylicznych.
Rys. - "Mechanizm powstawania urazu typu coutre coup" A- uraz w okolicę czołową, B - uraz
w okolicę potyliczną, C - uraz w okolicę skroniową, D- uraz w okolicę skroniowo - potyliczną.
y
ródło: A. Jakliński "Medycyna sądowa"
Krwiak nadtwardówkowy (haematoma epidulare)
Zawsze jest wynikiem urazów i bardzo
często towarzyszy złamaniom kości. Rzadko
występują u osób starszych i bardzo młodych.
Uderzenie powoduje oderwanie opony od
kości czaszki. Krwawienie pochodzi od
uszkodzonych naczyń opony, najczęściej jest
to tętnica oponowa środkowa. Ofiara traci
przejściowo przytomność po urazie. Po kilku
lub kilkunastu (a nawet - dziestu) godzinach
występuje ponowna utrata przytomności,
a ucisk mózgu przez narastający krwiak
powoduje zgon.
Czasem początkowe zaburzenia czynności
środkowego układu nerwowego spowodowane
Rys. - "Krwiak nadtwardówkowy " y
ródło:
krwiakiem przypominają stan upojenia
DiMayo "Medycyna sądowa"
alkoholowego.
Po pewnym czasie przychodzi uczucie senności, przechodzące w stan utraty
świadomości i głębokiej śpiączki.
Krwiaki nadtwardówkowe zazwyczaj występują jednostronnie w postaci cienkich krążków.
Rys. - "Mechanizm powstawania krwiaka nadtwardówkowego" y
ródło: A. Jakliński
"Medycyna sądowa"
Krwiak podtwardówkowy (haematoma subdurale)
Występuje trzykrotnie częściej niż krwiak nadoponowy i jest najczęstszym powodem
zgonu przy urazach głowy. Krwotok wypełnia przestrzeń międzyoponową, a pochodzi z
naczyń żylnych opon. Jest prawie wyłącznie następstwem urazu. Jest jednostronny i nie
narasta szybko. Rozprzestrzenia się od razu na dużej powierzchni. Czasami może wystąpić po
nawet niezbyt silnym urazie. Powoduje przemieszczenie półkul mózgu i spłaszczenie
pofałdowania przeciwległej półkuli na skutek nacisku na oponę twardą i kość.
Wolno narastające krwawienie może doprowadzić do powstania przewlekłego krwiaka
podtwardówkowego, którego objawy mogą wystąpić nawet po 3 miesiącach od chwili urazu.
Jeżeli krwiak jest jednostronny, to po tej samej stronie występuje rozszerzenie się z
renicy oka.
Rys. - "Mechanizm powstawania krwiaka podtwardówkowego" y
ródło: A. Jakliński
"Medycyna sądowa"
Krwiak podpajęczynówkowy (haematoma subarachnoidealis)
Obejmuje warstwy opon miękkich, wnikając w przestrzeń pomiędzy oponą pajęczą i
naczyniówką. Powstaje na skutek urazu i często łączy się ze stłuczeniem mózgu. Jeśli jednak
obejmuje podstawę mózgu jest raczej następstwem zmian chorobowych. Może być jednak
spowodowany także uszkodzeniem tętnic szyjnych, kręgowych i podstawnych. Krwiak może
występować w postaci ogniskowej lub (najczęściej) rozlanej - obejmującej obie półkule.
Krwiak może powstać także pośmiertnie, na skutek procesów gnilnych lub przy wyjmowaniu
mózgu podczas sekcji.
Wstrząśnienie mózgu lub pnia mózgu (commotio cerebri s. trunci cerebri)
Powstaje na skutek urazu lub nagłego gwałtownego szarpnięcia. Jest zespołem
objawów pourazowych: utraty przytomności, nudnościami, oraz amnezją dotyczącą samego
zdarzenia i poprzedzających okoliczności. Nie jest raczej śmiertelne (chyba że prowadzi do
obrzęku mózgu).
Obrzęk mózgu
Jest następstwem poważniejszych obrażeń mózgoczaszki. Powoduje go niedotlenienie
tkanki mózgowej. Zaburzone krążenie, przesunięcie elektrolitów powoduje zatrzymanie wody
w pozakomórkowych obszarach tkanki mózgowej. Póki jest miejscowy, nie jest
niebezpieczny. Jednak rozległy obrzęk mózgu może doprowadzić do śmierci. Ciężkie
obrzmienie mózgu może wystąpić już po 20 minutach od urazu. Najbardziej narażoną grupą
wiekową są dzieci.
Objawy wystąpienia obrzęku mózgu to: ból głowy, zwolnienie czynności serca, nudności i
wymioty, podwyższone ciśnienie tętnicze, zaburzenia świadomości, śpiączka, a w rezultacie
niewydolność krążeniowo-oddechowa i zgon.
Rys. - "Zmiany w EEG w zależności od pogłebiania się stanu śpiączki " y
ródło: T.
Marcinkowski "Medycyna sądowa dla prawników "
Jak więc widać na nasza głowę spaść mogą problemy nie tylko w przenośni. Pamiętajmy o
tym, idąc np. na rower bez kasku...
Wypadki drogowe
Odkąd człowiek przesiadł się z konia do samochodu, stały się nasze "cztery kółka"
narzędziem niezliczonej liczby zabójstw. Truizmem było by wspominać ile osób rocznie ginie
w wypadkach i w wyniku urazów w nich powstałych. Ilość bliz
nich których ludzie zabijają za
pomocą pojazdów mechanicznych jest porównywalna z ilością ofiar obu wojen światowych.
Na nic nie zdają się apele trzez
wość za kierownicą, o dostosowanie prędkości i uwagę
na drogach. Trzeba przyznać, że niefrasobliwość pieszych też dokłada do statystyk spore
wartości. Jak podają z
ródła KSP w 2003 roku zaistniało 51.078 wypadków drogowych,
w których zginęło 5.640 osób, a 63.900 zostało rannych.
Kiedy już (czego nikomu absolutnie nie życzę) dojdzie do wypadku komunikacyjnego
w wyniku którego lądujemy na sali sądowej, organ procesowy może powołać biegłego aby
przedstawił swoją ekspertyzę. Najczęściej odnosi się ona do:
zagadnień medycyny sądowej - lekarz wydaje ją po przeprowadzeniu sekcji zwłok
lub oględzin ciała ofiar wypadku;
metalograficznej lub /i mechanoskopijnej - badania całej masy śladów które
powstają na samochodzie w chwili wypadku, lub też niewielkiej ilości śladów
zostawionej przez pojazd uciekający z miejsca wypadku;
rekonstrukcji przebiegu wypadku.
Szalejący kierowca
Lekarze medycyny sądowej wypadki samochodowe bez udziału pieszych dzielą
bardzo ogólnie na cztery podstawowe rodzaje:
1. zderzenia czołowe
2. zderzenia boczne
3. wypadki z przewracaniem samochodu
4. uderzenia od tyłu
Zderzenia czołowe
Kiedy dwa obiekty (samochody lub samochód i nieruchoma przeszkoda) zderzają się
ze sobą pomimo zatrzymania już pojazdu obecne w nim osoby kontynuują ruch do przodu.
Jeśli kierowca nie ma przypiętych pasów, uderzyć może klatką piersiową o kierownice, głową
o szybę, a kolanami o deskę rozdzielczą. Jeśli ma zapięte pasy - kolana uderzają o deskę
rozdzielczą, natomiast głowa jest doginana do przodu. Pasy zmniejszają ryzyko śmierci
pasażera siedzącego z przodu do około 45%.
Typowym śladem uderzenia o szybę są pionowe otarcia naskórka oraz rany cięte
twarzy, nosa, czoła. Szyba ma to do siebie, że wykonana jest w taki sposób, by w chwili
uderzenia wypaść z ramy i spowodować jak najmniejsze obrażenia. Szkło hartowane w niej
stosowane rozpada się tak, aby zapobiec powstaniu poważnych raz ciętych. Rany widoczne
wówczas u kierowcy najczęściej usytuowane są na lewej części twarzy i lewej ręce (u
pasażerów analogicznie na prawej). Jednak jeśli uderzymy o górne ograniczenia szyby, to
może dojść nawet do złamania podstawy czaszki oraz kręgów szyjnych. Charakterystyczne
dla osób kierujących pojazdem są obrażenia w okolicach kciuka.
Klatka piersiowa (w zależności od tego czy jesteśmy pasażerem, czy kierowcą) uderza
o kierownicę lub deskę rozdzielczą. Czasem można zobaczyć nawet dość dokładne
odwzorowanie tych miejsc w podbiegnięciach krwawych. Typowe obrażenia po takim
uderzeniu to:
poprzeczne złamanie mostka,
złamanie żeber i przebicie płuc,
pęknięcie serca (a także zaburzenia jego rytmu),
rozerwanie wątroby i śledziony,
oraz przerwanie ciągłości aorty (podczas sekcji widoczne są w błonie wewnętrznej
niewielkie poziome pęknięcia).
Rys. - "Mechanizm powstawania obrażeń u kierowcy podczas zderzenia czołowego." y
ródło:
"Medycyna sądowa" pod redakcją Andrzeja Jaklińskiego
W wyniku uderzenia kolanami o deskę rozdzielczą dojść może do złamań kości
udowej i pęknięcia rzepki. Także do złamania szyjki kości udowej i zwichnięcia w stawie
biodrowym.
Rys. - "Mechanizm powstawania urazów kręgosłupa przy nagłej zmianie prędkości." y
ródło:
"Medycyna sądowa dla prawników" Tadeusz Marcinkowski
Innym z
ródłem obrażeń stają się pasy bezpieczeństwa i poduszki powietrzne. Pasy
biodrowe mogą nawet powodować rozerwanie jelit. Poduszki powietrzne mogą być
niebezpieczne szczególnie dla dzieci do lat 13 - tu i kobiet o drobnej budowie ciała.
Spowodować mogą nawet złamanie kręgosłupa w odcinku szyjnym, obrażenia jamy brzusznej
i klatki piersiowej oraz złamanie podstawy czaszki.
Rys. - "Mechanizm powstawania obrażeń u pasażera (bez pasów i w pasach) podczas
zderzenia czołowego." y
ródło: "Medycyna sądowa" pod redakcją Andrzeja Jaklińskiego
W zderzeniach bocznych, w których dochodzi do uderzenia od strony kierowcy,
głowa tegoż może przebić boczną szybę i uderzyć w drugi pojazd. W takiego typu kolizjach
korzyści ze stosowania pasów i poduszek powietrznych są nikłe. Oprócz wyżej
wymienionych skutków zderzenia, może dojść także do pęknięcia lewej nerki. W tego typu
wypadkach częściej ofiary śmiertelne znajdują się w samochodach uderzanych niż
uderzających - tam chroni je dodatkowo silnik.
Jeśli samochód w trakcie wypadku przewraca się, to naprawdę przydadzą się nam
wówczas zapięte pasy. Przytrzymają nas w jednym miejscu (nie będziemy obijać się po
samochodzie jak kukiełka) oraz zapobiegną wypadnięciu z pojazdu.
Największe szanse przeżycia wypadku mamy wówczas, gdy drugi uczestnik brutalnie mówiąc
"przywalił" w nas od tyłu. Broni nas wówczas bagażnik i tylne siedzenia (o ile właśnie na
nim nie siedzimy). Przy takim rodzaju zderzenia pasażerowie poruszają się ku tyłowi pojazdu
i mogą wypaść przez tylne okno.
Rys. - "Mechanizm powstawania obrażeń podczas najechania od tyłu. A - fotel bez zagłówka,
B - fotel z zagłówkiem" y
ródło: "Medycyna sądowa" pod redakcją Andrzeja Jaklińskiego
Dość powszechną wesołość wśród policjantów wywołują filmy, w których
(najczęściej hollywoodzcy) reżyserzy raczą nas bez przerwy widokiem zapalających się
samochodów zaraz po wywrotce. Tak naprawdę zapalnie się samochodu podczas wypadku
drogowego zdarza się niezmiernie rzadko.
Niestety inne powszechne przekonanie, iż motocykliści są z marszu "dawcami
narządów" ma głębokie podstawy.
Motocyklisty nie chroni karoseria pojazdu i zostaje on
w czasie zdarzenia wyrzucony na zewnątrz. Uderza wówczas
o ziemię lub o inne przeszkody, nabawiając się rozległych
urazów głowy i szyi. Jeśli mamy na głowie kask motocyklowy,
może on dać ochronę przy małych prędkościach. Specjaliści
twierdzą, że przy szybkiej jez
dzie, działanie kasku ogranicza
się do tego, iż zatrzymuje naszą tkanek mózgową w środku
i nie "wala" się ona po jezdni. Pamiętajmy że wszelakie rodzaju
kaski spełniają swoje zadanie wtedy gdy stopniowo łamią się
przy urazie (powodując wydłużenie czasu wytracania prędkości
i zmniejszenie obrażeń) a nie wtedy gdy nie można ich rozbić
młotem kowalskim.
Groz
ne są też tzw. "pułapki na motocyklistów" tzn. wszelakie
rozwieszone wzdłuż lub w poprzek jezdni druty i linki.
Powodują one odcięcie głowy lub kończyn.
 Oprócz okolic głowy obrażenia pojawiają się także na powierzchni rąk oraz
kończynach dolnych - w tym charakterystyczne złamanie rzepki kolanowej.
Rys. - "Typowe dla motocyklistów pęknięcie rzepki i obłupanie kości." y
ródło: "Medycyna
sądowa dla prawników" Tadeusz Marcinkowski
To tyle na temat kierowców - zajmijmy się teraz pieszymi.
Najczęściej piesi popełniają na drogach kilka podstawowych błędów, takich jak:
1. przechodzenie w miejscu niedozwolonym i przy ograniczonej widoczności,
2. wtargnięcie na jezdnię przed nadjeżdżający pojazd i zza stojącej przeszkody, w tym
również na przejście dla pieszych,
3. zła ocena odległości i prędkości pojazdu z uwzględnieniem dobrych i złych warunków
atmosferyczno - drogowych,
4. przechodzenie na czerwonym świetle i przebieganie przez jezdnię,
5. wsiadanie i wysiadanie z pojazdu od strony jezdni.
Obrażenia jakich doznają piesi w wypadku mogą być dwojakiego rodzaju:
Pierwotne - powstałe w wyniku bezpośredniej styczności pieszego z pojazdem
Wtórne - kiedy odrzucona ofiara uderza o jednie, pojazd, inne przeszkody, bądz

zostaje przejechana.
Na to czy przeżyjemy zderzenia z pędzącym na nas samochodem mają wpływ głównie cztery
czynniki (niestety nie mamy na nich wpływu). Są to:
1. Nasz wiek (dziecko czy dorosły),
2. Prędkość pojazdu,
3. Budowa samochodu,
4. Reakcji hamowania.
Decydująca jest tu oczywiście prędkość samochodu. Od niej bowiem zależy czy nabędziemy:
Złamania kręgosłupa (zawsze gdy samochód jedzie więcej niż 68 km/h),
Rozerwania aorty piersiowej (zawsze pow. 85 km/h),
Ran dartych w okolicach pachwin (zawsze pow. 95km/h),
No i czy zostaniemy rozkawałkowani (duża szansa gdy samochód jedzie pow. 98 k/h).
Jeśli samochód jedzie bardzo szybko (około 100 -
125 km/h) nie hamuje, lub zaczyna hamować póz
no,
możemy zostać podrzuceni i przelecieć nad
dachem samochodu. Wówczas grozi nam amputacja
kończyn, rozległe obrażenia ciała i charakterystyczne
rozstępy urazowe w okolicach pachwin (spowodowane
gwałtownym rozciągnięciem skóry). Jeśli prędkość była
mniejsza, to uderzymy o przednią szybę i spadniemy na
asfalt. Wówczas na samochodzie powstają
charakterystyczne ślady powypadkowe (z udziałem
pieszego): wgnieciony zderzak, wgnieciona przednia
cześć maski i stłuczona szyba.
Jeśli samochód przed zderzeniem ostro hamuje,
mamy szansę iż odrzuci nas do przodu. Jak by sprawa
nie wyglądała - najczęstszym miejscem "pierwszego
kontaktu" z pieszym jest w samochodzie zderzak.
Rys. - "Mechanizm
Podczas wypadku dostajemy nim zazwyczaj "w nogi".
powstawania złamania
Powstają wówczas również bardzo charakterystyczne
zderzakowego i (obok)
tzw. "złamania zderzakowe" (podudzia lub uda).
widok złamanej kości."
Czasem obrażenia nie są widoczne gołym okiem,
y
ródło: "Medycyna
dopiero po nacięciu miejsc można znalez
ć rozległe
sądowa" pod redakcją
podbiegnięcia krwawe śródmięśniowe. Innym
Andrzeja Jaklińskiego
charakterystycznym śladem będą odbite nawierzchnie
opon na skórze przejechanego.
Kiedy dochodzi do podrzucenia pieszego przez
samochód, może się zdarzyć odarcie z
odzieży. Ofiary wypadku znajduje się wówczas nawet w
samej bieliz
nie. Wygląda to czasem, jakby biegały
przed wypadkiem skąpo ubrane po ulicy, choć tak
absolutnie nie jest.
Rys. - "Porównanie skutków uderzenia pieszego przez jadący samochód ze skutkami upadku z
wysokości" - z
ródło: na podst. "Medycyny sądowej dla prawników" T. Marcinkowskiego.
No to na tyle straszenia "w temacie" drogowych piratów. Mam nadzieje, że uwierzycie nam
na słowo i nigdy nie będziecie sprawdzać na sobie prawdziwości tego artykułu ;-). Tak więc:
SZEROKIEJ DROGI!