Czas pracy
1.Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w
innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
2.Wymiar czasu pracy jest to okres , w jakim pracownik obowiązany jest pozostać do dyspozycji pracodawcy
w obrębie każdej doby i tygodnia pracy. Z reguły wymiar czasu pracy jest określony liczbą godzin pracy w ciągu
dnia lub tygodnia. Wymiar czasu pracy ma charakter maksymalny, co oznacza, że może on być krótszy.
Podstawowa norma czasu pracy wynosi 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym
tygodniu pracy w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesiące. Okres rozliczeniowy jest to odcinek
czasu obejmujący tygodnie lub miesiące, na który jest planowany i po jego upływie którego jest rozliczana praca
każdego pracownika.
3. Wyróżniamy następujące systemy czasu pracy:
" Równoważny system czasu pracy- w którym dopuszczalny jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu
pracy, przeciętnie 490 godzin w tygodniu, nie więcej jednak niż do12 godzin , w okresie rozliczeniowym
nie przekraczającym 1 miesiąca. Może być stosowany w sytuacji, gdy jego wprowadzenie uzasadnione jest
rodzajem pracy lub jego organizacją.
" Równoważny system czasu pracy- czas pracy przy dozorze-w którym dopuszczalny jest przedłużenie
dobowego wymiaru czasu pracy, przeciętnie 40 godzin w tygodniu, nie więcej jednak niż do 16 godzin , w
okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. System ten może być stosowany przy pracach
polegających na dozorze urządzeń lub zawiązanych z częściowym pozostaniu w pogotowiu do pracy.
" Równoważny system czasu pracy- czas pracy przy pilnowaniu mienia, ochronie osób w zakładowych
straży pożarnej i zakładów służb ratunkowych -którym dopuszczalny jest przedłużenie dobowego
wymiaru czasu pracy, przeciętnie 40 godzin w tygodniu, nie więcej jednak niż do 24 godzin , w okresie
rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. Może być stosowany przy pilnowaniu mienia lub ochronie
osób, a także do pracowników zakładowych straży pożarnej i zakładówo służb ratunkowych.
" System pracy w ciągłym ruchu-w którym dopuszczalne jest przedłużenie czasu pracy do 43 godzin
przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni. Jednego dnia w niektórych
tygodniach w tym okresie dobowym wymiar czasu pracy można przedłużyć do 12 godzin. Opisywany
system może być stosowany przy pracach, które ze względu na technologie produkcji nie mogą być
wstrzymane, a także gdy praca nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspakajania
potrzeb ludzi.
" Przerywany system pracy- według z góry ustalonego rozkładu. Nie więcej niż jedna przerwę w pracy w
ciągu doby. Przerwa ta nie może trwać dłużej niż 5 godzin i nie wlicza się jej do czasu pracy. Za czas tej
przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego
za czas przestoju.
" Zadaniowy system czasu pracy- czas pracy ustala się za pomocą wymiaru zadań do wykonywania przez
danego pracownika lub grupę pracowników. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas
niezbędny do wykonania powierzonych zadań. Ilość i rozmiar zadań powinny być tak ustalone, aby
pracownik mógł je wykonać w czasie nie dłuższym niż 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w
przeciętnie 5- dniowym tygodniu pracy. System ten może być wprowadzony, jeżeli jest to uzasadnione
rodzajem pracy lub jej organizacja albo miejscem wykonywania pracy.
" Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy  w
którym dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym
przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie mniej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym
nieprzekraczającym 1 miesiąca.
" Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy weekendowej- w
którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest
dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie
rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
" System skróconego czasu pracy- można wprowadzić dla pracowników zatrudnionych w warunkach
szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia. Skrócenie czasu pracy może polegać na
1
ustaleniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy ( w taki sposób skraca się czas pracy przy pracy
monotonnej lub w pracy w ustalonym z góry tempie) albo obniżeniu norm czasu pracy.
4 Przerwa w pracy
Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do
płatnej przerwy w pracy trwającej 15 min, która wlicza się do czasu pracy. Pracodawca może
wprowadzić jedną niewliczoną do czasu pracy, a tym samym nieodpłatną, w wymiarze nie
przekraczalnym 60 min. Jest ona przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw
osobistych.
5. Okres odpoczynku
Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11. Oznacza to, że pracownik
może pracować w ciągu doby maksymalnie przez 13 godzin. W każdym tygodniu co najmniej35
godzin nieprzerwalnego odpoczynku. Prawo tygodniowego odpoczynku łączy się również z
przeciętnym 5-dniowym tygodniem pracy.
6. Praca w godzinach nadliczbowych:
Jest to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca
wykonywania ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego
pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Prawo pracy chroni pracownika przed wydłużeniem czasu pracy, ustanawiając:
1. Zakazy zatrudniania których pracowników w godzinach nadliczbowych
Zakazy bezwzględne (obowiązujące bez jakichkolwiek wyjątków )dotyczą:
-pracowników młodocianych
-pracownic w ciąży
-pracowników posiadających zaświadczenie lekarza o potrzebie czasowego wstrzymania się od pracy
w godzinach nadliczbowych , wydane na podstawie przepisów szczególnych
-pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
Zakaz względny (obowiązujące w zakresie ograniczonym tzn. wówczas gdy pracownik nie wyrazi
zgody na zatrudnianie go w omawianych godzinach ):
- osób opiekujących się dzieckiem w wieku do lat 4.
2. Ograniczenia dopuszczalności zatrudnienia pozostałych pracowników w tym samym czasie
3. Dopuszczalną przeciętną liczbę nadliczbowych w tygodniu oraz roczny limit godzin
nadliczbowych dla poszczególnych pracowników.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia przysługuje
dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go
rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w
święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
2) 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym
dniu.
7. Praca w porze nocnej
Pora nocna obejmuje 8 godzin między 21 a 7 pracodawca w regulaminie pracy określa, które z ośmiu
godzin we wskazanym przedziale czasowym stanowi w jego zakładzie pracy porę nocną.
Pracownikowi wykonywującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za
każdą godzinę w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego
wynagrodzenia za pracę
2
W porze nocnej pracodawca nie może zatrudniać:
-kobiet w ciąży
- pracowników młodocianych
- bez zgody pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4
8. Praca w niedziele i święta jest dozwolona:
1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia
ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2) w ruchu ciągłym,
3) przy pracy zmianowej,
4) przy niezbędnych remontach,
5) w transporcie i w komunikacji,
6) w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8) w rolnictwie i hodowli,
9) przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne
potrzeby ludności, w szczególności w:
a) zakładach świadczących usługi dla ludności,
b) gastronomii,
c) zakładach hotelarskich,
d) jedenastkach gospodarki komunalnej,
e) zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla
osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
f) jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych
wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
g) zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i
wypoczynku,
10) w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest
świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
9. Czas pracy pracownika młodocianego
Pracodawca zatrudniający pracownika młodocianego przy wykonywaniu prac lekkich, jest
zobowiązany do ustalenia wymiaru i rozkładu jego czasu pracy, uwzględniając tygodniową liczbę
godzin nauki wynikającą z programu nauczania i z rozkładu zajęć szkolnych.
Aby młodociany mógł wypełniać obowiązek szkolny:
" Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie
może przekraczać 12 godzin
" Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych
nie może przekroczyć 2 godzin
W okresie ferii szkolnych wymiar czasu pracy pracownika młodocianego zatrudnionego przy
wykonywaniu lekkich prac nie może przekroczyć 7 godzinna dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy
wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekroczyć 6 godzin. Czas
pracy młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego nie może przekraczać 8
godzin.
3