Mikoekonomia zagadniania na egzamin 21 stron

1. Na czym polega ekonomiczny aspekt ludzkiej działalności?
Gospodarczy charakter działalności ludzi jest jednym z wielu jej aspektów, choć czasem mo\e mieć
znaczenie pierwszoplanowe (praca najemna, własna firma). Aspekt ten dotyczy natury
gospodarowania, które obejmuje du\ą grupę zachowań ludzkich, których efektem jest wytwarzanie
potrzebnych, a nie dostarczonych bezpośrednio przez przyrodę dóbr. Trudno jednak określić, co jest
najwa\niejsze: wytwarzanie, pomna\anie dochodu i majątku, wymiana dóbr, czy sposób
podejmowania decyzji. Gospodarowanie jest procesem historycznym i w ró\nych okresach na
pierwszy plan wybijały się inne pytania, w zale\ności od sposobów gospodarowania i pojmowania
świata (np. nowo\ytna ekonomia rozwinęła się w równolegle do gospodarki rynkowej).
2. Jakie jest pochodzenie nazwy �ekonomia�?
Stworzył ją Arystoteles. Pochodzi ze zło\enia dwóch greckich słów: oikos (gospodarstwo domowe) i
nomos (prawo). Oznaczała, \e ekonomia jest wiedzą o działalności w oikosie, dającą się ująć w
postaci praw naukowych.
3. Czym zajmuje się ekonomia?
Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn i
natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest
człowiek.
Za podstawowy problem badawczy uwa\a się pytanie o sposób dokonywania wyborów
ekonomicznych przez uczestników \ycia gospodarczego oraz o ich skutki w skali gospodarki.
4. Czym zajmuje się mikroekonomia, a czym makroekonomia?
Mikroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w
poszczególnych obszarach gospodarki, obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia
działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych: nabywców, konsumentów,
sprzedawców i producentów.
Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce.
5. Co stanowi kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną?
Kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną są sądy.
Jeśli ekonomia zajmuje się tylko wyjaśnianiem zjawisk, zachowań i procesów gospodarczych, to
określa się ją jako pozytywną. Je\eli zaś wydaje sądy i formułuje zdania o powinnościach, to ma
charakter normatywny.
6. Na czym polegają sądy oceniające w ekonomii?
Sądy oceniające w ekonomii:
a) o wartości etycznej - orzekają, \e jakiś czyn, zjawisko gospodarcze lub cały system ma wartość
dodatnią lub ujemną; są to sądy a priori;
b) o słuszności - orzekają, czy co konkretny czyn spowodował i czy był w danej sytuacji najlepszy z
mo\liwych;
c) o moralności - dotyczą intencji czynu i woli zachowania się nienagannego pod względem
etycznym.
7. Na czym polega metoda indukcyjna, a na czym metoda dedukcyjna?
Metoda indukcyjna polega na empirycznym badaniu pewnej klasy zjawisk i formułowaniu na jego
podstawie hipotez. Metody tej nie stosuje się ju\ raczej w mikroekonomii, gdy\ dziedzina ta jest zbyt
skomplikowana.
Metoda dedukcyjna polega na dedukcyjnym wnioskowaniu i odkrywaniu zale\ności z modelu o
zredukowanej liczbie zmiennych. Jest to najpopularniejsza metoda ekonomii, wykorzystująca zasadę
ceteris paribus.
8. Co to jest teoria ekonomiczna?
Teorią ekonomiczną nazywamy zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne
ujmowane w modelu ekonomicznym.
Nie ka\dy jednak zbiór twierdzeń jest teorią naukową, która musi mieć następujące cechy: zgodność
z obserwacjami, niesprzeczność logiczna, płodność poznawcza, prostota i elegancja.
9. Wymień i omów wa\niejsze trudności myślenia ekonomicznego.
1) Zdarzenia gospodarcze są sprzę\one zwrotnie.
2) To, co jest prawdziwe w mikroskali, nie musi być prawdziwe w makroskali.
3) Częste uleganie złudzeniu, \e w danej sytuacji występują zale\ności przyczynowo-skutkowe.
4) Subiektywizm i stereotypowość badającego.
5) Mierzenie zdarzeń gospodarczych (wiele z nich ma naturę jakościową) jest trudne, a ma bardzo
du\y wpływ na wynik badań (wybór sposobu pomiaru i miernika).
10. Co to jest model ekonomiczny?
Modele teoretyczne to konstrukcje myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk.
Słu\ą do wyizolowania badanych zjawisk, po to aby wyraziście ujawniły się badane zale\ności.
Teoretyczny model ekonomiczny składa się z pewnej liczby zało\eń, w których:
a) odrzuca się pewne zjawiska uznane za przypadkowe lub nieistotne,
b) przyjmuje się, \e badane zjawiska, przedmioty i osoby mają określone cechy.
Model ekonomiczny jest więc zbiorem zało\eń tworzącym uproszczony, schematyczny obraz
pewnego fragmentu gospodarki, w którym mo\na badać istotne zale\ności.
11. Jak mo\na sprawdzić teorie ekonomiczne?
Metody sprawdzania teorii:
a) weryfikacja - przez porównanie teorii z wynikami obserwacji empirycznych,
b) falsyfikacja - obalanie tezy przez znalezienie przypadku, w którym hipotetyczne zale\ności nie
zachodzą.
Obecnie w ekonomii przyjmuje się, \e teorię mo\na obalić, o ile istnieje od niej lepsza.
II. PROCES GOSPODAROWANIA
1. Jaki jest naturalny cel gospodarczej działalności człowieka?
Naturalnym celem gospodarczej działalności ludzi jest zaspokajanie potrzeb.
2. Co to są potrzeby? Jaka jest ich struktura?
Potrzeba to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub po\ądania określonych
warunków lub rzeczy, które człowiek uwa\a za niezbędne do utrzymania go przy \yciu,
umo\liwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp. Cechami potrzeb są indywidualizm i
subiektywizm.
Struktura potrzeb człowieka (wg Maslowa): 1� biologiczne, 2� bezpieczeństwa, 3� kontaktów
społecznych, 4� uznania, 5� samorealizacji.
3. Jakie środki słu\ą do zaspokajania potrzeb?
Osiągnięcie korzyści wymaga odpowiednich środków materialnych lub pienię\nych. Wszystkie środki
słu\ące bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich, w formie rzeczy, usługi lub
stanu, nazywamy dobrami.
4. Jaki jest związek między zaspokajaniem potrzeb a dobrami produkcyjnymi?
Zaspokajanie potrzeb to inaczej konsumpcja. Dobra konsumowane określa się jako dobra
konsumpcyjne. Wytwarza się je z dóbr produkcyjnych.
Poza tym wiele dóbr mo\e mieć jednocześnie charakter konsumpcyjny i produkcyjny.
5. Jakie właściwości mają dobra ekonomiczne?
Dobra ekonomiczne (wytworzone przez człowieka w ograniczonej ilości) mają dwie główne cechy:
a) do ich wytworzenia trzeba u\yć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr
pierwotnych,
b) są dobrami rzadkimi (w danym czasie mogą być wytworzone w ograniczonej ilości i przez to
tylko częściowo zaspokoić potrzeby).
6. Co stanowi kryterium podziału dóbr na dobra ekonomiczne i dobra wolne?
Kryterium podziału jest tutaj rzadkość i konieczność (lub nie) wytwarzania.
7. Czy wszystkie dobra rzadkie są dobrami ekonomicznymi? Czy wszystkie dobra
pierwotne są dobrami wolnymi?
Niektóre dobra pierwotne są dobrami rzadkimi, np. czyste powietrze, piasek pustynny (dla Polaka)
itp.
8. Na czym polegają: produkcja, podział, konsumpcja? Jakie są zale\ności między nimi?
Produkcja to wytwarzanie dóbr i usług. Podział zajmuje się rozdysponowaniem tych dóbr rzadkich
między producentów i konsumentów. Konsumpcja zaś polega na zaspokajaniu ludzkich przy
pomocy dóbr i usług.
Bez produkcji nie ma podziału, bez podziału nie ma konsumpcji, a konsumpcja napędza produkcję.
9. Czym są czynniki produkcji? Jakie są ich rodzaje?
Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do
wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:
a) ziemię - dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp.
b) pracę - ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami,
c) kapitał - ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce itp.)
10. Na czym polega zu\ywanie się poszczególnych czynników produkcji?
Jednorazowe zu\ywanie się czynników produkcji polega na przekształcaniu w produkt o nowych
właściwościach.
Stopniowe zu\ywanie się czynników produkcji polega na wykorzystaniu danych dóbr kapitałowych w
wielu procesach produkcyjnych (stałe wyposa\enie, które musi być utrzymywane w sprawności
produkcyjnej).
11. Czym ró\nią się strumienie od zasobów?
Strumień oznacza przepływ określonej ilości wielkości ekonomicznej w ciągu danego czasu przez
podmiot gospodarczy lub gospodarkę.
Zasób oznacza ilościowy stan wielkości ekonomicznej w danym punkcie czasu.
12. Na czym polega suwerenność konsumenta?
Suwerenność konsumenta wyra\a się w swobodzie dokonywania wyborów wpływających na jak
najlepsze zaspokojenie jego potrzeb.
13. Wymień podstawowe podmioty gospodarcze. Jaka jest wspólna cecha podmiotów
gospodarczych?
Podmiot gospodarczy to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne
decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty
gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa
domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących
posiadanych dóbr.
14. Jakie są zale\ności między gospodarstwem domowym a przedsiębiorstwem?
Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pienię\nego,
pracy, a tak\e ziemi.
Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr
i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji.
15. Scharakteryzuj prawa własności. Jakie są cechy własności prywatnej?
Kompletny zestaw praw własności obejmuje:
a) prawo do u\ytkowania i zu\ywania przedmiotu własności,
b) prawo do zawłaszczenia dochodów osiągniętych dzięki wykorzystaniu przedmiotu własności,
c) prawo określania przeznaczenia dochodów z własności,
d) prawo zaniechania u\ytkowania,
e) prawo przekazania swoich praw własności innym osobom.
Główne cechy własności prywatnej to:
- ograniczenie pewnych praw własności,
- kompletność praw własności,
- wyłączność (lub rozproszenie) praw własności,
- cel wykorzystania praw własności.
16. Na czym polega kontrakt między podmiotami gospodarczymi?
Celem kontraktu jest przeniesienie praw własności z jednej osoby na drugą.
17. Jaka jest podstawowa ró\nica pomiędzy dobrami prywatnymi a dobrami publicznymi?
Prawo do u\ytkowania dobra prywatnego ma tylko właściciel, a z u\ytkowania dobra publicznego
nikogo nie mo\na wyłączyć.
III. GOSPODAROWANIE JAKO PROCES DOKONYWANIA WYBORÓW
1. Jakie podstawowe decyzje podejmują konsumenci i producenci? Jaka jest zale\ność
między tymi decyzjami?
Konsumenci decydują o tym, jakie dobra konsumpcyjne, w jakiej ilości i do kogo nabywać, a
producenci - co, ile, jak i dla kogo produkować.
Zale\ność między tymi decyzjami wynika z faktu, \e producenci muszą brać pod uwagę wybory
konsumentów.
2. Na czym polega statyczna, a na czym dynamiczna analiza decyzji ekonomicznych?
Statyczna analiza decyzji ekonomicznych opiera się na zało\eniu, \e danym czasie pewne czynniki są
stałe. W przypadku producenta mówi się wtedy o stałych i zmiennych czynnikach produkcji oraz o
decydowaniu ile i czego produkować.
W analizie dynamicznej wszystkie czynniki są zmienne, a do decyzji dochodzi pytanie jak
produkować.
3. Jakie zale\ności występują między czynnikami produkcji?
Czynniki produkcji mogą być komplementarne (uzupełniają się w celu spełnienia określonej funkcji)
lub substytucyjne (mo\na je sobą zastępować).
4. Jak obliczamy produkt marginalny?
Produkt marginalny obliczamy jako stosunek przyrostu całkowitego produktu do odpowiedniego
przyrostu zmiennego czynnika produkcji:
.
5. Jak zmienia się produkt marginalny w wyniku zwiększania nakładu zmiennego czynnika
produkcji?
Produkt marginalny (po przekroczeniu pewnego nakładu początkowego) maleje wraz ze
wzrostem nakładu jednego czynnika produkcji (przy stałej ilości innych czynników i
niezmiennej technice produkcji).
6. Wyjaśnij prawo malejącego produktu marginalnego.
Zmniejszanie się produktu marginalnego wynika z tego, \e przy powiększaniu nakładu jednego
czynnika produkcji, stosunek stałych czynników do niego stale się zmniejsza.
7. W jaki sposób buduje się granicę mo\liwości produkcyjnych?
Wyznaczają ją alternatywne kombinacje dwóch dóbr, które mo\na wytworzyć w przedsiębiorstwie w
danym czasie, jeśli wykorzystuje się do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane czynniki
produkcji.
8. Wyjaśnij, dlaczego granica mo\liwości produkcyjnych jest wklęsła względem początku
układu współrzędnych?
Wklęsłość granicy mo\liwości produkcyjnych jest przejawem kosztu alternatywnego rosnącego przy
ka\dej kolejnej zmianie zastosowania czynników produkcji (w celu uzyskania dodatkowych ilości
jednego dobra trzeba poświęcać kolejno coraz większe ilości dobra drugiego).
9. Co oznacza punkt na granicy mo\liwości produkcyjnych, wewnątrz granicy mo\liwości
produkcyjnych, na zewnątrz granicy mo\liwości produkcyjnych?
Na granicy mo\liwości produkcyjnych znajdują się punkty oznaczające wykorzystanie w całości i w
najlepszy sposób posiadanych czynników. Wewnątrz granicy mo\liwości produkcyjnych znajdują się
kombinacje dóbr, które mo\na wytworzyć przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji
(bezrobocie czynnika, nieefektywność wykorzystania). Na zewnątrz granicy mo\liwości
produkcyjnych znajdują się kombinacje, których producent uzyskać nie jest w stanie w danym
czasie.
10. Co oznacza przesunięcie granicy mo\liwości produkcyjnych?
Przesunięcie granicy mo\liwości produkcyjnych jest przejawem zmian w procesie produkcyjnym.
Przesunięcie w prawo świadczy albo o innowacjach technicznych, albo o zwiększeniu zasobów
czynników produkcji i oznacza relatywne zmniejszenie rzadkości produkowanego dobra.
Przesunięcie granicy mo\liwości produkcyjnych w lewo oznacza zmniejszenie produkcyjnych
mo\liwości przedsiębiorstwa w wyniku zdarzeń takich jak wojna, kataklizmy, czy nieutrzymywania
urządzeń w sprawności.
11. Czy postęp technologiczny mo\e sprzyjać zmniejszeniu znaczenia problemu
rzadkości?
Postęp technologiczny przyczynia się do zwiększenia mo\liwości produkcyjnych, co z kolei czyni
produkowane dobro relatywnie mniej rzadkim.
12. Jakie korzyści powoduje powiększanie skali produkcji?
Mo\liwe są trzy rodzaje korzyści skali:
a) stałe - produkcja rośnie w tym samym stopniu co nakłady,
b) rosnące - produkcja rośnie w większym stopniu ni\ nakłady,
c) malejące - produkcja rośnie w mniejszym stopniu ni\ nakłady.
IV. METODY DOKONYWANIA WYBORÓW EKONOMICZNYCH
1. Jak jest podstawowa, wspólna dla wszystkich podmiotów gospodarczych właściwość
wyborów ekonomicznych? Co jest przyczyną tej właściwości?
Podstawowa właściwość wyborów ekonomicznych mówi o tym, \e ka\dy wybór przynoszący korzyści
wymaga poniesienia nakładów i rezygnacji z innych mo\liwości.
Wynika ona z faktu gospodarowania w warunkach posiadania rzadkich zasobów.
2. Na czym polega dokonywanie wyborów w gospodarce tradycyjnej, nakazowej,
rynkowej?
Gospodarka Gospodarka Gospodarka
Lp. Pytanie
tradycyjna nakazowa rynkowa
przez zwyczaj, odgórnie
Jak są określane
1. tradycję, (klasa racjonalnie
cele?
moralność itp. rządząca)
przez zbiorowe
Jak są ustalane doświadczenie, odgórnie w myśl zasady
2. środki realizacji oceniające (klasa maksymalizacji
celów? środki metodą rządząca) funkcji celu
prób i błędów
Jakie są tradycja wykonują ich wybory
ograniczenia ogranicza pole decyzje ograniczają
3.
działalności osób wyborów do pod grozbą jedynie prawa
gospodarujących? metod przemocy i rynku
sprawdzonych przymusu
3. Czy twierdzenie, \e rynek stwarza przymus dla podmiotów gospodarczych, jest
prawdziwe?
Uznając za przymus presję jednych osób na drugie w celu wymuszenia określonego zachowania, nie
mo\emy stwierdzić, \e rynek stwarza przymus. Po prostu rynek podlega pewnym prawom i
koniecznością ekonomicznym, do których chcąc nie chcąc podmioty gospodarcze muszą się
stosować.
4. Na czym polega racjonalność działania? Na czym polega racjonalność działania
gospodarczego?
Racjonalność polega na wykorzystaniu zasad poprawnego myślenia i skutecznego
działania dla osiągnięcia preferowanego celu. W gospodarowaniu oznacza to takie działania,
które przy danym nakładzie środków pozwalają osiągnąć w maksymalnym stopniu cel lub odwrotnie:
przy zało\onym stopniu osiągnięcia celu pozwalają u\yć minimalnego nakładu środków.
5. Czym ró\ni się racjonalność proceduralna od racjonalności rzeczowej?
Je\eli działanie gospodarcze posiada następujące cechy:
a) prawdziwa i pełna wiedza oraz informacje dotyczące przedsięwzięcia,
b) logiczne rozumowanie i wykorzystanie wiedzy,
c) umiejętność realizacji decyzji,
to określamy je jako rzeczowo racjonalne.
Jeśli informacje i wiedza są niepełne a logika wnioskowania została zachowana to mówimy o
racjonalności proceduralnej.
6. Sformułuj w języku matematycznym problem ograniczonej maksymalizacji celu
podmiotu gospodarczego.
Zadaniem podmiotu gospodarczego jest maksymalizacja pewnej funkcji celu ,
gdzie zmienne x wyra\ają nakłady środków potrzebne do osiągnięcia celu. Jak wiadomo podmiot
gospodarczy dysponuje ograniczonymi nakładami środków: , które z zało\enia są
wartościami nieujemnymi (warunek brzegowy): , gdzie (i = 1, 2, ..., n). W związku z
powy\szym maksymalizacja funkcji celu polegać będzie na znalezieniu maksimum warunkowego tej
funkcji.
7. Dlaczego mikroekonomia nie zajmuje się wyborami w sytuacji liniowego przebiegu
funkcji celu oraz funkcji kosztów?
W takim przypadku decyzje mogą być tylko dwie: przestać produkować lub produkować coraz
więcej. Liniowość zaprzeczałaby rzadkości dóbr.
8. Uzasadnij warunek maksymalizacji nadwy\ki korzyści nad kosztami poniesionymi w
celu uzyskania korzyści, gdy funkcja celu jest nieliniowa.
Warunkiem maksymalizacji nadwy\ki korzyści nad kosztami jest maksimum TB - TC. Je\eli ró\nicę
tę potraktujemy jako funkcję nieliniową (wynika to z nieliniowości funkcji TB i TC) to maksimum
znajdować się będzie w punkcie, w którym pierwsza pochodna przyjmie wartość zero, więc:
.
Zatem maksymalizacja nadwy\ki korzyści nad kosztami występuje w punkcie przecięcia linii
marginalnego kosztu i marginalnej korzyści.
V. RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
1. Jaka jest zasadnicza ró\nica między gospodarką naturalną a gospodarką rynkową?
Zasadnicza ró\nica polega na specjalizacji działalności gospodarczej i wyodrębnieniu się gospodarstw
domowych i przedsiębiorstw.
2. Dlaczego współczesna gospodarka jest oparta na podziale i specjalizacji pracy?
Specjalizacja czyni gospodarowanie efektywniejszym, wykorzystując ró\nice w umiejętnościach
poszczególnych ludzi w celu uzyskania rosnących korzyści skali. Człowiek mający predyspozycje do
danej działalności rezygnuje z innych, gdy\ ponosi w nich wy\sze koszty alternatywne. Posiadane
zasoby pracy i kapitału stosuje więc w tych dziedzinach gospodarowania, w których osiąga wy\sze
korzyści marginalne.
3. Dlaczego podmioty gospodarcze przeprowadzają wymianę dóbr i usług?
Wymiana jest skutkiem specjalizacji i podziału i słu\y alokacji dóbr zgodnej z zapotrzebowaniem na
nie. W sensie subiektywnym wymiana dochodzi do skutku, poniewa\ obie strony wymieniają to, co
jest dla nich mniej korzystne, na to, co przynosi im większe korzyści.
Zrealizowanie wymiany polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru od
osoby sprzedawcy do osoby nabywcy w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent tego towaru,
będący własnością nabywcy.
4. Co to jest rynek i jakie rodzaje rynków mo\na wyró\nić w gospodarce?
Rynek to ogół transakcji kupna i sprzeda\y towarów, dokonujących się w sposób
dobrowolny i ciągły, w których wyniku określone zostają ceny oraz ilości nabywanych i
sprzedawanych dóbr. Jest to równie\ forma nawiązywania kontaktów między kupującymi
i sprzedającymi.
Rynki mo\na podzielić ze względu na rodzaj towarów (rynek pracy, rynek ziemi itp.), ze względu na
zakres przestrzenny transakcji (rynki lokalne i światowe), ze względu na stopień legalności (rynki
białe, szare i czarne).
5. W jaki sposób rynek koordynuje, za pośrednictwem systemu cen, działalność
podmiotów gospodarczych?
Rynek koordynuje działalność podmiotów gospodarczych za pomocą mechanizmu rynkowego.
Mechanizm rynkowy za pośrednictwem systemu cen (relatywnych) dostarcza podmiotom
gospodarczym informacje o stopniu rzadkości dóbr. Informacje te podmioty ekonomiczne
przetwarzają wg zasady racjonalności i kierując się własnymi korzyściami podejmują masowe
decyzje o zmianie (lub nie) zakupów. Dzieje się to poprzez rozwiązanie czterech podstawowych
problemów ekonomicznych: co?, ile? (decydują o tym wybory konsumentów), jak? (decyduje o tym
konkurencja pomiędzy producentami), dla kogo? (decydują o tym dochody i preferencje
konsumentów).
6. Co głosi doktryna �niewidzialnej ręki�?
Doktryna ta mówi o tym, \e mechanizm rynkowy rozdziela zyski i straty w taki sposób, by
podejmowane indywidualne decyzje w skali gospodarki koordynowały się, powodując ład
ekonomiczny. Powoduje to, \e jednostki, dą\ąc do własnych korzyści, działają równie\ dla dobra
publicznego, nie zdając sobie nawet z tego sprawy.
7. Omów model czystej gospodarki rynkowej. W jakim celu został on skonstruowany?
Model czystej gospodarki rynkowej:
1) Na rynku działają tylko gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa w rolach nabywców i
sprzedawców.
2) Podmioty te spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych i rynku czynników produkcji.
3) Podmioty działają na rynku doskonałej konkurencji:
a) poszczególni uczestnicy nie mają wpływu na ceny,
b) rynek jest przejrzysty,
c) istnieje swoboda zawierania transakcji,
d) istnieje swoboda wejścia i wyjścia.
4) Producenci i konsumenci dą\ą do ograniczonej maksymalizacji swoich korzyści.
5) Decyzje konsumentów są suwerenne i zale\ą od preferencji oraz cen relatywnych.
6) Decyzje producentów kształtują się w zale\ności od zasobów produkcyjnych i cen relatywnych.
7) Ceny to jedyne zewnętrzne informacje dla podmiotów gospodarczych.
8) Więzi między uczestnikami rynku dotyczą jedynie transakcji kupna-sprzeda\y.
9) Przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazanie praw własności.
10) Strumienie pieniądza i towarów są równowa\one za pośrednictwem cen (integralność
przepływów pieniądza i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami).
Powy\szy model został skonstruowany w celach badawczych.
8. Na czym polega zasadnicza ró\nica między gospodarką rynkową w ujęciu modelowym a
współcześnie działającymi gospodarkami noszącymi miano rynkowych?
Współczesne gospodarki rynkowe mają charakter mieszany. Oznacza to, \e mechanizm
rynkowy jest zastępowany, uzupełniany i korygowany przez państwo poprzez gwarantowanie
przestrzegania reguł gry rynkowej, popieranie wolnej konkurencji, dokonywanie redystrybucji
dochodów, działania na rzecz stabilizacji gospodarczej itp.
VI. PRAWO POPYTU I PRAWO PODAśY
1. Co to jest popyt?
Popyt to zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie ceteris paribus i w
danym czasie. Na popyt wpływają tak\e czynniki niecenowe.
2. Jakie czynniki determinują popyt konsumenta na dane dobro?
Głównym czynnikiem determinującym popyt jest cena danego dobra. Na popyt na dane dobro
wpływają równie\ ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, dochód konsumenta, gusty
konsumentów i inne czynniki.
3. Jak zilustrujemy zmianę ilości nabywanej dobra spowodowaną: a) zmianą ceny danego
dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych?
Zmianę ilości nabywanej dobra pod wpływem zmiany jego ceny ilustruje przesunięcie wzdłu\
krzywej popytu. Czynniki niecenowe powodują przesunięcie całej krzywej popytu.
4. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa popytu i co uzasadnia jej kształt?
Krzywa popytu ilustruje prawo popytu mówiące o tym, \e w miarę wzrostu ceny ilość nabywana
danego dobra zmniejsza się ceteris paribus i odwrotnie.
5. Co oznaczają pojęcia efekt Veblena, efekt snobizmu, efekt owczego pędu?
Efekt Veblena (efekt presti\owy) polega na tym, \e niektóre gospodarstwa domowe nabywają
tym większe ilości danego dobra, im jest ono dro\sze. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na
demonstrowaniu swoich mo\liwości konsumpcyjnych.
Efekt snobizmu polega na tym, \e niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które
konsumują inni, a zatem nabywają ich mniej lub w ogóle ich nie kupują.
Efekt owczego pędu polega na tym, \e pewne gospodarstwa domowe tym wy\ej cenią pewne
dobra i tym więcej ich nabywają, im bardziej je cenią i więcej ich nabywają inne gospodarstwa
domowe (np. moda).
6. Jaki jest związek między popytem indywidualnym a popytem rynkowym?
Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych wszystkich nabywców występujących na rynku.
7. Co to jest poda\?
Poda\ to ilość dobra oferowanego na sprzeda\ w danym czasie uzale\niona od czynników cenowych i
niecenowych.
8. Jakie czynniki kształtują poda\ określonego dobra?
Podstawowym czynnikiem jest cena danego dobra. Do czynników niecenowych nale\ą: ceny
czynników produkcji, poziom techniczny produkcji i inne.
9. Jak ilustrujemy zmianę ilości dobra oferowanego na sprzeda\, spowodowaną: a)
zmianą ceny tego dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych?
Zmiana ceny danego dobra powoduje przesunięcie wzdłu\ jego krzywej poda\y, a zmiany czynników
niecenowych powodują przesunięcie całej krzywej poda\y.
10. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa poda\y i co uzasadnia jej kształt?
Krzywa poda\y ilustruje prawo poda\y, mówiące o tym, \e wraz ze wzrostem ceny danego dobra
ceteris paribus rośnie ilość oferowana tego dobra i odwrotnie.
11. Co to jest typowa krzywa popytu i typowa krzywa poda\y?
Typowe krzywe popytu i poda\y odpowiadają prawom popytu i poda\y. Wiadomo jednak, \e w
ka\dej regule istnieją wyjątki. Niektóre dobra mają to do siebie, \e ich ilość nabywana i oferowana
zmieniają się pod wpływem ceny inaczej ni\ mówi o tym prawo popytu i poda\y. Wyznaczone dla
nich krzywe popytu i poda\y będą miały zatem nachylenie dość nietypowe.
VII. RÓWNOWAGA RYNKOWA
1. Jak interpretujemy równowagę rynkową na rynku danego dobra?
Równowagę rynkową na rynku danego dobra interpretuje się jako punkt przecięcia krzywych popytu
i poda\y tego dobra, wyznaczający jedyną mo\liwą cenę, przy której ilość nabyta będzie równa ilości
oferowanej na sprzeda\.
2. W jaki sposób L. Walras wyjaśnia działanie mechanizmu równowa\enia rynku?
U Walrasa zmiany cen spowodowane są ró\nicami pomiędzy ilością nabywaną i oferowaną na rynku.
Je\eli QD - QS < 0 �� P�� (nadwy\ka), a je\eli QD - QS > 0 �� P (niedobór). Punkt równowagi: PD =
PS.
3. W jaki sposób A. Marshall uzasadnia kształtowanie się równowagi rynkowej?
Marshall uzale\nia ilość oferowaną na rynku od rynkowej ceny danego dobra. Je\eli PD - PS > 0 �� QS
(producenci zachęceni zyskiem będą produkować więcej), a je\eli PD - PS < 0 �� QS�� (strata zmusi
sprzedawców i producentów do zmniejszenia oferty). Następuje tutaj wyrównywanie się korzyści
nabywców i sprzedawców. Punkt równowagi: QD = QS.
4. Co oznacza stabilność rynku?
Stabilność rynku oznacza, \e jest on w stanie powracać do równowagi bez względu na to,
jakie początkowe wartości miały jego zmienne.
5. Jaki jest warunek stabilności rynku L. Walrasa, jaki zaś A. Marshalla? (patrz: 3.)
6. W jakich formach działa mechanizm równowa\enia rynku w praktyce?
Wyraznie widać go na giełdach i przy zastosowaniu zasady rekontraktu. Po zebraniu ofert sprzeda\y
i kupna dokonuje się wtedy ustalenia nowej ceny równowagi.
7. Co mo\e spowodować �wytrącenie� rynku ze stanu równowagi i jaki mechanizm
umo\liwia stabilizację rynku?
Rynek mo\e zostać wytrącony z równowagi zmianą któregokolwiek z niecenowych czynników poda\y
lub popytu, zmieniającą poło\enie tych krzywych. Stablizację umo\liwia mechanizm równowagi
rynkowej wyjaśniony przez Walrasa (QD - QS) i Marshalla (PD - PS).
8. Jakie są zało\enia modelu pajęczyny?
Najwa\niejszym zało\eniem w tym modelu jest stwierdzenie, \e nabywcy reagują w tym samym
okresie, w którym następuje zmiana sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują z opóznieniem
(dostosowanie ekstrapolacyjne). Zakłada się równie\, \e krzywe popytu i poda\y mają charakter
liniowy oraz \e wcześniej rynek został wytrącony ze stanu równowagi.
9. Jakie rodzaje wahań cen i ilości na rynku mo\emy zilustrować za pomocą modelu
pajęczyny?
Za pomocą modelu pajęczyny mo\emy zilustrować trzy rodzaje wahań cen i ilości:
a) oscylacje tłumione (rynek wraca do stanu równowagi),
b) oscylacje stałe (wahania na rynku mają charakter ciągły i cykliczny),
c) oscylacje wybuchowe (rynek jest niestabilny, a amplituda wahań wzrasta).
10. Jaki jest warunek stabilności rynku w modelu pajęczyny?
W modelu pajęczyny rynek jest stabilny tylko wtedy, gdy absolutna wartość stosunku nachylenia linii
popytu do nachylenia linii poda\y jest większa od jedności (bezwzględna wartość nachylenia popytu
jest większa od bezwzględnej wartości nachylenia linii poda\y).
11. Jaką rolę na charakteryzującym się występowaniem wahań cyklicznych rynku
odgrywają spekulanci?
Racjonalne spekulacje wywołują niekiedy względną stabilizację ceny i poda\y (wyrównują cykle
rynkowe).
VIII. ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAśY
1. Jaki jest cel mierzenia elastyczności funkcji?
Elastyczność mierzy się w celu badania wpływu zmiany ró\nych czynników na funkcję. Elastyczność
słu\y zatem do mierzenia reakcji zmiennej zale\nej y na zmianę jednej ze zmiennych niezale\nych.
2. W jakich jednostkach miary wyra\amy łukową elastyczność funkcji?
Elastyczność jest wielkością niemianowaną, ale mo\emy wyrazić ją w procentach. Będzie nam wtedy
mówiła o ile procent zmieniła się zmienna zale\na y, gdy zmienna niezale\na zmieniła się o 1%.
3. Jakie znasz miary elastyczności popytu? Jaki jest cel ich wyznaczania i jakie wartości
mo\e przyjmować ka\da z nich?
Wyró\nia się trzy miary elastyczności popytu:
a)elastyczność cenową - mówi o wpływie zmian ceny na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje
wartości w przedziale [-", 0]
b) elastyczność mieszaną - mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zale\nych na ilość nabywaną
danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [-", "]
c) elastyczność dochodową - mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną
danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [-", "]
4. Jak mierzymy punktową elastyczność popytu?
5. Dlaczego na ogół stosuje się bezwzględną wartość elastyczności cenowej popytu?
Wartość bezwzględna cenowej elastyczności popytu pomaga uniknąć wartości ujemnych, co
odpowiada potocznym wyra\eniom o większej lub mniejszej elastyczności oraz ułatwia wszelkie
porównania z cenową elastycznością poda\y.
6. Jaki związek występuje między elastycznością cenową popytu a przychodami
producentów?
zmiana
e = 1 e > 1 e < 1
ceny
zmiana TR = zmiana TR < zmiana TR >
0 0 0
zmiana TR = zmiana TR > zmiana TR <
0 0 0
7. Jaka jest ró\nica między elastycznością łukową a elastycznością punktową?
Elastyczność łukowa dotycząca nieciągłych zmian i obliczana na podstawie tabeli popytu (poda\y)
odnosi się do pewnego odcinka krzywej popytu (poda\y). Elastyczność punktowa dotycząca zmian
ciągłych i obliczana geometrycznie z krzywej popytu (poda\y) odnosi się do poszczególnych punktów
krzywej.
8. Czy elastyczność funkcji popytu w danym punkcie mo\e być uto\samiana z wartością
nachylenia krzywej (linii) popytu w tym punkcie?
Elastyczność funkcji nie jest równa wartości jej nachylenia, ale w niektórych przypadkach (np. model
pajęczyny) mo\e być z nią uto\samiana, bowiem:
.
W modelu pajęczyny wa\ny jest stosunek elastyczności dwóch krzywych w punkcie wspólnym, widać
więc, \e mo\na go zastąpić stosunkiem ich nachylenia.
9. Od czego zale\y wartość elastyczności cenowej popytu na dane dobro?
Czynniki wpływające na wartość elastyczności cenowej popytu:
a) stopień substytucyjności dobra - im więcej substytutów danego dobra tym większa
elastyczność jego popytu,
b) rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny ni\ na dobra luksusowe,
c) znaczenie dobra dla konsumenta - popyt na dobro o du\ym udziale w bud\ecie jest
stosunkowo elastyczny,
d) poziom ceny towaru - im wy\szy poziom ceny, tym elastyczność jest większa,
e) czas trwania ceny - im dłu\ej utrzymuje się zmiana ceny, tym elastyczność cenowa dobra
będzie ceteris paribus większa.
10. Jak mierzymy punktową i łukową elastyczność cenową poda\y? Jakie wartości mo\e
przyjmować współczynnik elastyczności cenowej poda\y?
Poniewa\ zmiany ceny i ilości oferowanej na sprzeda\ są jednokierunkowe, elastyczność poda\y
przyjmuje wartości dodatnie [0, ").
Elastyczność łukową poda\y mierzymy arytmetycznie: .
Elastyczność punktową poda\y mierzymy geometrycznie: .
11. Od czego zale\y wartość elastyczności cenowej poda\y?
Elastyczność cenowa poda\y zale\y od rodzaju towaru (dzieła sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp.
charakteryzują się doskonałą nieelastycznością) oraz od czasu obserwacji poda\y.
12. Porównaj elastyczność cenową poda\y w okresie infrakrótkim, krótkim i długim?
W okresie infrakrótkim poda\ jest stał, więc elastyczność wynosi 0. W okresie krótkim elastyczność
jest względnie niedu\a (poda\ mo\e wzrosnąć w granicach stałego potencjału produkcyjnego). W
okresie długim elastyczność poda\y jest stosunkowo du\a.
Im poda\ jest bardziej elastyczna wahania ceny równowagi są coraz mniejsze (nie wzrasta, a w
skrajnych przypadkach nawet maleje).
IX. ZASTOSOWANIE TEORII RYNKU
1. Czy znajomość praw rynku mo\e przynieść korzyści mikropodmiotom gospodarczym?
Znajomość praw rynku przynosi korzyści mikropodmiotom gospodarczym. Najbardziej jest to
widoczne na rynku konkurencji niedoskonałej, gdzie mogą one do pewnego stopnia wpływać na cenę
i wielkość oferty rynkowej.
2. W jakim celu państwo mo\e korzystać ze znajomości praw rynku?
Znajomość praw rynku umo\liwia państwu korygowanie lub uzupełnianie mechanizmu rynkowego
przez regulację cen i redystrybucję dochodów.
3. W jaki sposób państwo kształtowało ceny dóbr w gospodarce centralnie planowanej?
W gospodarce centralnie planowanej państwo kształtowało ceny (nie biorąc pod uwagę popytu i
poda\y) zazwyczaj poni\ej poziomu równowagi. Aby likwidować niedobory stosowano przymus,
regulowano ceny czynników produkcji, dotowano przedsiębiorstwa i wprowadzano reglamentację.
4. Czy liberalizacja cen w Polsce była niezbędna?
Liberalizacja cen była konieczna w celu uzdrowienia rynku, co przejawiało się głównie w zniknięciu
niedoboru poda\y (zlikwidowało to kolejki, czarny rynek itp.). Liberalizacja odbywała sie stopniowo,
by nie spowodować gwałtownego wzrostu cen.
5. Rynki których dóbr są zwykle regulowane przez państwo w rozwiniętej gospodarce
rynkowej?
Najczęściej reguluje się rynki produktów rolniczych, które charakteryzują się du\ymi wahaniami cen
(producenci działają z opuznieniem). Reguluje się równie\ rynki przemysłu zbrojeniowego (popyt
wytwarzany jest tylko przez państwo).
6. Jakimi metodami państwo mo\e wpływać na kształtowanie cen określonych dóbr w
warunkach gospodarki rynkowej?
Do wyboru są dwie podstawowe metody:
a) wywieranie wpływu na ceny przez oddziaływanie na popyt i poda\ (zamówienia rządowe, zapasy
buforowe, dotacje, podatki),
b) bezpośrednie ustalanie cen (ceny maksymalne i minimalne).
7. W jakim celu państwo ustala cenę minimalną na określony produkt i jakie skutki mo\e
to wywołać?
Ceny minimalne ustala się, aby zapewnić producentom odpowiednio wysokie dochody umo\liwiające
pózniejsze inwestycje itp. Najczęściej powoduje to nadwy\ki danego dobra na rynku.
8. W jakim celu państwo ustala cenę maksymalną na określone dobra i jakie mogą być
tego skutki ekonomiczne?
Ceny maksymalne ustala się, aby uczynić dane dobro bardziej przystępnym dla nabywców.
Najczęściej powoduje to niedobór poda\y i pogorszenie jakości dobra.
9. Jakie argumenty przemawiają za kontrolowaniem cen określonych dóbr przez państwo,
jakie zaś przeciw?
Głównym argumentem przemawiającym za kontrolowaniem cen przez państwo jest zwiększanie
dobrobytu przez czynienie niektórych dóbr bardziej przystępnymi z jednej strony i zapewnianiem
producentom odpowiednich zysków z drugiej strony.
Silna ingerencja w rynek kosztuje jednak państwo bardzo du\o, jak równie\ nierzadko powoduje
negatywne zjawiska w sferze jakości dóbr i usług oraz inwestycji w bran\ach.
10. Jaki wpływ na równowagę rynkową wywiera opodatkowanie sprzeda\y i dotowanie
producentów?
Podatek od sprzeda\y podwy\sza cenę równowagi, obni\a oferowaną i nabywaną ilość dobra i w
zale\ności od elastyczności popytu zwiększa lub zmniejsza zyski producentów. W długim okresie
podatek powoduje straty wynikające ze zmniejszonej produkcji, co powoduje zmniejszenie poziomu
inwestycji.
Dotacja obni\a cenę rynkową, przez co zwiększa się ilość dobra oferowana i nabywana na rynku.
11. Od czego zale\y rozdział podatku i dotacji między sprzedawców i nabywców?
Je\eli elastyczność poda\y i popytu mają tę samą wartość zarówno dotacja, jak i podatek zostaną
rozło\one po równo na sprzedawców i nabywców.
Cały cię\ar podatku (ewentualnie całą dotację) ponosi nabywca kiedy poda\ jest doskonale
elastyczna lub popyt doskonale nieelastyczny.
X. TEORIA UśYTECZNOŚCI
1. Na jakich zało\eniach oparta jest kardynalna teoria u\yteczności?
Kardynalna teoria u\yteczności opiera się na zało\eniu, \e ka\dy konsument posiada w danym
czasie określony dochód pienię\ny i stoi przed wyborem, ile wydać pieniędzy na poszczególne dobra,
z których ka\de przynosi mu pewną całkowitą u\yteczność, aby uzyskać maksymalną u\yteczność z
całego koszyka dóbr. Wynika z tego, \e celem konsumenta jest uzyskanie ograniczonej przez jego
dochód maksymalizacji u\yteczności z konsumpcji wybranego koszyka dóbr i usług.
2. Jaka jest zale\ność między u\ytecznością całkowitą a u\ytecznością marginalną
osiąganą z konsumpcji danego dobra?
U\yteczność całkowita wzrasta coraz wolniej w miarę stałego wzrostu ilości konsumowanego dobra,
w związku z czym u\yteczność marginalna maleje w miarę wzrostu konsumpcji tego dobra.
3. Jak uzasadnia się typowy przebieg krzywej popytu w teorii u\yteczności kardynalnej?
Typowy przebieg krzywej popytu wyjaśnia się za pomocą stosunku u\yteczności marginalnej danego
do jego ceny, który to stosunek maleje wraz ze wzrostem ceny, w związku z czym jego utrzymanie
na niezmienionym poziomie wymaga zmniejszenia ilości nabywanej.
4. Jak interpretujemy stan równowagi konsumenta w ramach kardynalnej teorii
u\yteczności?
Warunek równowagi konsumenta w kardynalnej teorii u\yteczności wyra\a II prawo Gossena,
mówiące o wyrównywaniu się u\yteczności marginalnych na jednostkę pieniądza dóbr znajdujących
się w koszyku konsumenta:
Gdyby marginalna u\yteczność na jednostkę pieniądza nie była równa dla ró\nych dóbr, konsument
mógłby zwiększyć osiąganą przez siebie u\yteczność całkowitą przeznaczając więcej pieniędzy na
zakup dobra dającego większą u\yteczność na jednostkę pieniądza. Konsument nie dokonuje takich
zmian w koszyku jeśli marginalne u\yteczności na jednostkę pieniądza są równe (koszyk
optymalny).
Równowaga konsumenta oznacza zatem, \e wybrał on taki koszyk dóbr, który przy danym poziomie
dochodów i cen ma dla niego największą (maksymalną) u\yteczność.
5. Co to jest nadwy\ka konsumenta?
Nadwy\ka konsumenta to korzyść netto, jaką konsument uzyskuje z nabycia danego dobra. Oblicza
się ją jako ró\nicę między u\ytecznością całkowitą osiąganą z danej ilości dobra X, a wydatkiem
poniesionym na zakupienie tej ilości dobra X.
6. Jak zmienia się nadwy\ka konsumenta wraz ze zmianą ceny danego dobra ceteris
paribus?
Im wy\sza cena ceteris paribus, tym mniejsza nadwy\ka konsumenta (przy typowej krzywej
popytu).
7. Na czym polega paradoks wartości?
Paradoks wartości polega na tym, \e bardziej u\yteczna dla człowieka woda osiąga na rynku ni\szą
cenę, ni\ na przykład diamenty. Oznacza to, \e popyt i poda\ wody przecinają się przy cenie niskiej,
a popyt i poda\ diamentów przy cenie wysokiej. Wynika to z faktu, \e u\yteczność marginalna
ostatniej kupowanej jednostki wody jest znacznie stosunkowo niska, a u\yteczność marginalna
ostatniej kupowanej jednostki diamentów jest stosunkowo du\a. Wią\e się to z większą rzadkością
diamentów.
XI. TEORIA UśYTECZNOŚCI - 2 (OPTIMUM KONSUMENTA)
1. Jaka jest podstawowa ró\nica między zało\eniami kardynalnej i ordynalnej teorii
u\yteczności?
Podstawowa ró\nica dotyczy tego, \e w kardynalnej teorii u\yteczności próbuje się mierzyć
u\yteczność w sposób dość obiektywny, a w ordynalnej teorii u\yteczności rezygnuje się z tego
zabiegu opierając się na porządkowaniu subiektywnych preferencji konsumenta.
2. Jakie właściwości mają preferencje konsumenta?
Preferencje konsumenta są spójne (kompletne) i przechodnie (zgodne).
3. Jakie właściwości ma krzywa obojętności?
Krzywa obojętności łączy takie kombinacje dwóch dóbr, które są tak samo preferowane przez
konsumenta. Jest wypukła względem początku układu współrzędnych, co świadczy o jej ujemnym
nachyleniu wynikającym z faktu, \e jeśli wzrasta w koszyku ilość dobra X, to musi maleć ilość dobra
Y (warunek jednakowej preferencji koszyków).
Krzywe obojętności oddalające się w prawo od układu współrzędnych wyznaczają koszyki dóbr
bardziej preferowane przez konsumenta.
Krzywe obojętności nie mogą się przecinać.
4. Jakie zjawisko ilustruje malejąca marginalna stopa substytucji?
Malejąca marginalna stopa substytucji mówi o tym, \e w miarę zwiększania konsumpcji dobra X
konsument jest skłonny rezygnować z coraz mniejszej ilości dobra Y, aby utrzymać ten sam poziom
u\yteczności.
5. Porównaj kształt krzywej obojętności dla dóbr substytucyjnych, doskonale
substytucyjnych, doskonale komplementarnych.
Krzywa obojętności dla dóbr substytucyjnych jest wypukła względem początku układu
współrzędnych (malejąca marginalna stopa substytucji), dla dóbr doskonale substytucyjnych krzywa
obojętności przyjmuje kształt linii o stałym nachyleniu (marginalna stopa substytucji jest stała), a
dla dóbr komplementarnych krzywa obojętności ma kształt litery L (marginalna stopa substytucji
wynosi zero).
6. Jak interpretuje się substytucyjność i komplementarność dóbr w teorii u\yteczności?
Substytucyjność w teorii u\yteczności oznacza, \e dwa dobra zapewniają niezale\nie od siebie tę
samą u\yteczność, więc dla konsumenta będzie obojętne, które konsumuje.
Komplementarność oznacza, \e dwa dobra są u\yteczne dla konsumenta jedynie razem i to w stałej
proporcji, tzn. zwiększanie ilości tylko jednego z nich nie zwiększa u\yteczności całkowitej.
7. Jakie czynniki ograniczają decyzje konsumenta dotyczące zakupów dóbr?
Głównym czynnikiem ograniczającym decyzje konsumenta jest jego dochód pozostający w ścisłym
związku z cenami dóbr. Jeśli cały dochód przeznaczany jest na zakup dwóch dóbr mo\na to zapisać
następująco:
.
Wtedy maksymalna ilość zakupionego dobra wynosi: i odpowiednio: .
8. Jak w teorii krzywej obojętności interpretuje się równowagę konsumenta?
Geometrycznie koszyk optymalny wyznaczany jest przez punkt styczności linii bud\etowej z
najwy\ej poło\oną krzywą obojętności. Oznacza to, \e konsument wybrał taki koszyk zakupów,
który daje mu maksimum u\yteczności przy danym ograniczeniu dochodów i danych cenach. Punkt
ten wyznacza warunek:
.
9. Czy ustalenie punktu równowagi konsumenta wymaga mierzenia u\yteczności?
Nie. Wystarczy obliczenie marginalnej stopy substytucji.
10. Jak zmiana ceny jednego z dóbr ceteris paribus wpływa na poło\enie linii bud\etowej?
Jeśli cena dobra maleje, to zmniejsza się stopień nachylenia linii bud\etowej względem osi tego
dobra.
11. Jak zmienia się poło\enie równowagi konsumenta, który ma stały dochód, je\eli
rośnie lub maleje cena poszczególnych dóbr?
Jeśli cena któregoś z dóbr maleje, to konsument przenosi swój punkt równowagi na wy\ej poło\oną
krzywą obojętności. Odwrotnie dzieje się, kiedy cena danego dobra rośnie.
12. W jaki sposób konstruujemy krzywa cena-konsumpcja?
Krzywą cena-konsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku kolejnych
zmian ceny danego dobra.
13. Jak na podstawie krzywej cena-konsumpcja mo\na odtworzyć przebieg krzywej
popytu indywidualnego?
Dokonuje się tego upraszczając model i zamiast drugiego dobra zaznaczając na osi rzędnych dochód
pienię\nych konsumenta. Wtedy kąt nachylenia linii bud\etowej będzie odpowiadał cenie dobra,
którego popyt odtwarzamy. Zauwa\ymy wtedy, \e wraz ze wrostem nachylenia linii bud\etowej,
przy stałym dochodzie, konsument będzie nabywał coraz większe ilości danego dobra i odwrotnie.
14. Jak zmiana dochodu konsumenta wpływa, ceteris paribus, na jego równowagę?
Zwiększenie dochodu powoduje równoległe przesunięcie linii bud\etowej w prawo. Oddala to punkt
równowagi od początku układu współrzędnych, zapewniając tym samym konsumentowi koszyki dóbr
o wy\szej u\yteczności. W przypadku malejącego dochodu, dzieje się odwrotnie.
15. W jaki spsób konstruujemy krzywą dochód-konsumpcja?
Krzywą dochód-konsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku przesunięcia
linii bud\etowej pod wpływem zmiany dochodu konsumenta.
16. Jak na podstawie krzywej dochód-konsumpcja mo\na wyznaczyć krzywe Engla dla
dóbr: podstawowego, luksusowego i podrzędnego?
Krzywe Engla wyznacza się analizując stosunek wzrostu ilości nabywanej danego dobra do wzrostu
dochodu, co przedstawia krzywa dochód konsumpcja. Jeśli ilość nabywana dobra rośnie wolniej ni\
dochód to jest to dobro podstawowe, jeśli ilość nabywana dobra rośnie szybciej ni\ dochód to jest to
dobro luksusowe, a jeśli ilość nabywana dobra maleje w miarę wzrostu dochodu to takie dobro
nazywamy podrzędnym.
17. Co to jest paradoks Giffena?
Paradoks Giffena dotyczy dóbr, których ilość nabywana róśnie wraz ze wzrostem ceny. Krzywa
popytu na dobra Giffena ma więc w pewnym zakresie nachylenie pozytywne.
XII. KOSZTY PRZEDSIBIORSTWA
1. Jakie znasz podstawowe formy organizacji przedsiębiorstwa prywatnego?
Przedsiębiorstwo o własności jednoosobowej - małe przedsiębiorstwo, którego właścicielem jest
jedna osoba.
Spółka cywilna - przedsiębiorstwo będące własnością dwóch lub więcej osób, które zgodziły się na
wspólne prowadzenie firmy i uzgodniły wzajemne udziały i ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność
za zobowiązania firmy.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółka kapitałowa, do której zało\enia wymagany jest
określony kapitał; udziały w niej są imienne i trudno je zbyć.
Spółka akcyjna - spółka kapitałowa z ograniczoną odpowiedzialnością, której udziałowcy i
subskrybenci otrzymują akcje potwierdzające ich udział.
2. Jaka jest ró\nica między prywatnym i społecznym kosztem wytwarzania danego
produktu?
Koszt społeczny obejmuje, oprócz kosztu prywatnego, koszty produkcji, stanowiące straty dla osób
nie związanych z tą działalnością. Są to tzw. koszty zewnętrzne (niezinternalizowane).
3. Czym ró\nią się ekonomiczne koszty prywatne od księgowych kosztów prywatnych?
Ekonomiczne koszty prywatne odró\niają się od księgowych kosztów prywatnych kosztami implicite
(wyra\one w jednostkach pienię\nych koszty alternatywne).
4. Co to jest zysk ekonomiczny? Czym ró\ni się od zysku księgowego?
Zysk ekonomiczny to ró\nica między przychodami ze sprzeda\y a całkowitymi kosztami
ekonomicznymi, będącymi sumą kosztów explicite i implicite. Jest on mniejszy od zysku księgowego
właśnie o koszty implicite.
5. Jakie rodzaje kosztów ponosi przedsiębiorstwo w krótkim okresie? Jakie jest kryterium
ich wyodrębnienia?
W okresie krótkim przedsiębiorstwo ponosi koszt stały - FC (wynikający ze nakładu stałych
czynników produkcji) i koszt zmienny - VC (wydatek na zmienne czynniki produkcji). Sumę tych
kosztów określa się jako koszt całkowity - TC.
6. Od czego zale\y nieliniowy przebieg krzywych kosztu całkowitego w krótkim okresie?
Zmiany kosztu całkowitego następują wyłącznie jako zmiany kosztu zmiennego. Koszt zmienny
zale\y od ilości zmiennego czynnika produkcji. Jego nieliniowy przebieg wynika z prawa malejącego
prawa produktu marginalnego po przekroczeniu pewnej wartości nakładu zmiennego czynnika
produkcji. Bezpośrednio wyra\a się to w przebiegu krzywej kosztu marginalnego, odwrotnej
względem krzywej produktu marginalnego.
, ,
7. Jak na podstawie znajomości przebiegu krzywych kosztu całkowitego, zmiennego i
stałego mo\na wyznaczyć opowiadające im krzywe kosztów przeciętnych?
Koszty przeciętne wyra\ają stosunek danego kosztu ponoszonego w wyniku produkcji danego dobra
do wyprodukowanej ilości tego dobra.
W związku z tym zauwa\amy, \e krzywa kosztu stałego zbli\a się asymtotycznie do zera, gdy\ koszt
stały ma stałą wartość a ilość produkowanego dobra stale wzrasta.
Koszt zmienny przypadający na jednostkę produkcji maleje, kiedy koszt zmienny ulega stabilizacji i
rośnie, kiedy następnie koszt zmienny gwałtownie rośnie (co wynika z prawa malejącego produktu
marginalnego).
Przeciętny koszt stały jest sumą przeciętnego kosztu zmiennego i przeciętnego kosztu stałego i
będzie zbli\ał się asymptotycznie do krzywej przeciętnego kosztu zmiennego, tak jak przeciętny
koszt stały zbli\a się asymptotycznie do zera.
8. Wyjaśnij, dlaczego krzywa kosztu marginalnego przecina krzywą przeciętnego kosztu
zmiennego w punkcie jej minimum?
Je\eli AVC = min, to .
Poniewa\ , więc: .
9. Wyjaśnij, dlaczego krótkookresowy koszt przeciętny ma kształt litery U?
Krótkookresowy koszt przeciętny ma kształt litery U, gdy\ będąc sumą AVC i AFC, maleje kiedy one
maleją, a rośnie kiedy AVC gwałtownie rośnie przy AFC malejącym do zera.
10. Jakie czynniki zewnętrzne powodują zmianę kosztów w krótkim okresie i przesunięcie
krzywych kosztów?
Poziom kosztów zale\y od:
a) cen czynników produkcji,
b) rozliczeń przedsiębiorstw z bud\etem państwa,
c) działalności innych podmiotów gospodarczych.
Je\eli podniesie poziomu kosztów spowodowane jest zmianą dotyczącą zmiennych czynników
produkcji w górę przesuną się krzywe AVC, AC i MC. Je\eli podniesienie poziomu kosztów
spowodowane jest zmianą dotyczącą stałych czynników produkcji to w górę przesuną się krzywe AFC
i AC.
11. Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w okresie długim?
W okresie długim wszystkie koszty przedsiębiorstwa są zmienne, tak jak zmienne są wszystkie
czynniki produkcji. Wyró\niamy zatem (analogicznie do okresu krótkiego) długookresowy koszt
całkowity, długookresowy koszt przeciętny i długookresowy koszt marginalny.
12. Od czego zale\y przebieg długookresowej krzywej kosztu przeciętnego?
Przebieg długookresowej krzywej kosztu przeciętnego zale\y od korzyści skali. Jeśli są stałe to
długookresowy koszt przeciętny jest stały, jeśli są rosnące to LAC maleje, a jeśli są malejące to LAC
rośnie.
13. W jakiej sytuacji długookresowa krzywa kosztu przeciętnego pokrywa się z
długookresową krzywą kosztu marginalnego?
Dzieje się tak w przypadku stałych korzyści skali, kiedy krzywa długookresowego kosztu całkowitego
ma stałe nachylenie.
XIII. OPTIMUM PRZEDSIBIORSTWA (RACHUNEK MARGINALNY)
1. Jakie są zało\enia modelu rynku doskonale konkurencyjnego?
Model rynku doskonale konkurencyjnego:
1� sprzedawców i nabywców jest wielu i nie mają wpływu na cenę,
2� produkt jest jednorodny,
3� panuje swoboda wejścia i wyjścia z rynku,
4� państwo jest bierne,
5� produkt i czynniki produkcji są doskonale podzielne,
6� rynek jest doskonale przejrzysty.
2. Czy producent działający na rynku doskonałej konkurencji mo\e wpływać na cenę, po
jakiej sprzedaje swój produkty?
Nie. Nazywamy go price taker: musi akceptować cenę rynkową.
3. Po jakiej cenie sprzedaje swój produkt firma działająca na rynku doskonale
konkurencyjnym?
Firmy sprzedają towar po cenie równowagi rynkowej.
4. Jak firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt?
Firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt jako doskonale elastyczny.
5. Przed jakim problemem decyzyjnym staje producent działający w warunkach
doskonałej konkurencji?
Musi wybrać ilość wytwarzanego produktu.
6. Jakie są warunki wyboru optymalnej ilości produkcji w okresie krótkim?
Warunek dostateczny: P = MC
Warunek konieczny: P = MC > AC
7. Jakie stany równowagi mo\e osiągnąć firma doskonale konkurencyjna w okresie
krótkim?
Jeśli P = MC > AC, to wtedy TP > 0.
Jeśli P = MC = ACmin, to wtedy TP = 0 (break even point).
Jeśli P = MC > AVC, to wtedy TP < 0 (minimalizacja krótkookresowej straty).
Jeśli P = MC = AVCmin, to wtedy TP < 0 (shut down point).
8. Jak wyznaczamy krótkookresową krzywą poda\y firmy doskonale konkurencyjnej?
Jest to fragment krzywej kosztu marginalnego od shut down point do granicy mo\liwości
produkcyjnych.
9. Jaki jest związek między poda\ą pojedynczych producentów działających na danym
rynku a poda\ą rynkową?
Poda\ rynkowa jest sumą poda\y indywidualnych.
10. Jak zmieniają się warunki działania firmy doskonale konkurencyjnej w okresie długim,
w porównaniu z okresem krótkim?
Zmieniają się ilości i wielkość producentów, dzięki wolnemu wejściu i wyjściu. Zmiany te polegają na
uzyskiwaniu korzyści skali przez poszczególne firmy i całą bran\ę.
11. W jaki sposób mechanizm konkurencji doskonałej działa na rzecz wyrównywania
kosztów przedsiębiorstw działających w danej bran\y w długim okresie?
Spadki ceny poni\ej poziomu zamknięcia niektórych firm (shut down point) powoduje ich wycofanie
się z bran\y. W długim okresie pozostaną więc w bran\y tylko przedsiębiorstwa o zbli\onych
poziomach kosztów (tzw. firmy reprezentatywne).
12. Co rozumiemy przez pojęcie firma reprezentatywna dla bran\y? (patrz: 11)
13. Według jakiej reguły (warunku) firma doskonale konkurencyjna podejmuje decyzje
dotyczące wielkości produkcji w długim okresie?
Będzie to warunek zerowego zysku całkowitego, przy którym wielkość produkcji musi być tak
dobrana, aby LACmin = SAC = LMC = SMC = P.
14. Przy jakim poziomie produkcji firma doskonale konkurencyjna osiąga długookresową
równowagę? (patrz: 13)
15. Je\eli krzywa długookresowego kosztu przeciętnego na kształt litery U, to
długookresowe optimum produkcji mo\na wyrazić przy pomocy trzech minimów. Jakich?
Minimum zysku (TP = 0), minimalny długookresowy koszt przeciętny i minimalny krótkookresowy
koszt przeciętny.
16. Od czego zale\y przebieg długookresowej krzywej poda\y w bran\y doskonale
konkurencyjnej?
Je\eli koszty bran\y są stałe, to krzywa poda\y jest pozioma. Jeśli koszty bran\y rosną, to krzywa
poda\y ma nachylenie dodatnie. Jeśli koszty bran\y maleją, to krzywa poda\y ma nachylenie
ujemne.
17. Przy jakim przebiegu długookresowej krzywej kosztu przeciętnego jest mo\liwa
konkurencja doskonała?
Konkurencja doskonała jest mo\liwa tylko przy nieujemnym nachyleniu długookresowej krzywej
poda\y.
18. W jaki sposób przedsiębiorstwa konkurują ze sobą na rynku doskonałej konkurencji?
Przedsiębiorstwa konkurują ze sobą zmniejszając koszty.
XVI. MONOPOL I KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
1. Jakie są właściwości czystego monopolu?
Właściwości czystego monopolu:
1� na rynku znajduje się tylko jeden nabywca lub sprzedawca,
2� monopolista nie ma \adnych preferencji (monopol niedyskryminujący),
3� rynek jest w pełni przejrzysty,
4� nie istnieje konkurencja.
2. Czy w warunkach monopolu istnieje konkurencja?
Nie. Mo\e to być spowodowane wyłącznością na surowce, posiadaniem patentu na dany produkt,
wyłączność na sprzeda\, du\ą skalą produkcji, polityką państwa itp.
3. Co to znaczy, \e czysty monopol jest niedyskryminujący?
Niedyskryminacja polega na tym, \e monopolista nie ma \adnych preferencji dotyczących drugiej
strony rynku.
4. Co oznacza doskonała przejrzystość rynku w warunkach monopolu?
Przejrzystość oznacza w tym przypadku, \e monopolista zna popyt (poda\) interesującego go dobra,
a uczestnicy z drugiej strony rynku mają pełną informację o cenach.
5. Czy w warunkach monopolu występuje zawsze homogeniczność produktu?
Homogeniczność produktu wynika z faktu, \e albo jest on jedyny na rynku, albo nie ma bliskich
substytutów.
6. Jakie są przyczyny monopolizacji rynku? (patrz: 2)
7. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku została prawnie ograniczona,
natomiast w innych sytuacjach jest nie tylko dopuszczalna, ale nawet chroniona przez
prawo?
Państwo często tworzy monopole w celach fiskalnych (monopole państwowe) lub (tak było w
gospodarce centralnie planowanej) kiedy zale\y jej na kontroli bran\y.
8. Porównaj rynek konkurencji doskonałej i rynek zmonopolizowany.
Konkurencja
Cechy popytu Monopol
doskonała
Elastyczność
" (doskonała) [0, ")
cenowa popytu
Elastyczność
(-", ") 0
mieszana popytu
Pojemność rynku ograniczona
nieskończona
dla producenta popytem
9. Uzasadnij, dlaczego w warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od
ceny?
W warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od ceny, bo monopolista, chcąc
ulokować na rynku dodatkową produkcję, musi obni\yć cenę, gdy\ napotyka barierę popytu.
10. Uzasadnij warunek krótkookresowej równowagi firmy monopolistycznej.
Monopolista musi osiągnąć punkt równowagi, w którym osiąga max (TR - TC). TP jest maksymalne,
gdy TP�� = 0. A to jest spełnione, gdy MR - MC = O. Wtedy warunek krótkookresowej równowagi
wygląda tak: MR = MC.
11. Dlaczego nie istnieje funkcja poda\y firmy monopolistycznej?
Dzieje się tak, gdy\ ilość wyznaczana jest z warunku MC = MR, a MR zmienia się, w zale\ności od
cenowej elastyczności popytu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mikoekonomia zagadniania na egzamin (21 stron)
Mikoekonomia zagadniania na egzamin tabelka
[ASK] Opracowanie zagadnień na egzamin w trakcie składania
Zagadnienia na egzamin z Historii Polski
Opracowanie Zagadnień na egzamin Mikroprocki
Międzynarodowa polityka społeczna ZAGADNIENIA NA EGZAMIN
marketing miedzynarodowy zagadnienia na egzamin
zagadnienia na egzamin
HPN ZAGADNIENIA NA EGZAMIN (1)
zagadnienia na egzamin
Zagadnienia na egzamin 10

więcej podobnych podstron