NAJCZ
STSZE WADY WYMOWY U DZIECI SZEÅšCIOLETNICH ORAZ
ĆWICZENIA NARZ
DÓW MOWY DO OKREŚLONEJ WADY WYMOWY
1. SEPLENIENIE ( SYGMATYZM)
W obrębie sygmatyzmu (seplenienia) występują:
A) substytucje głosek, czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi,
realizowanymi prawidłowo.
spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ;
(przykład: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada)
oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, z
, ć, dz
;
(przykład: szafa - śafa, żaba - z
aba, czekolada - ćekolada, dżungla - dz
ungla)
spółgłoski: c, , ć, , cz, - mogą też być zastępowane przez spółgłoski : s, ś, sz ;
(przykład: cebula - sebula, ćma - śma, , czapka - szapka,)
B). elizje, czyli opuszczenie dz
więku- głoski dentalizowane w ogóle nie są realizowane przez
dziecko, nie istnieją w jego systemie fonetycznym (przykład: szafa - afa, koza - koa, świnka -
finka).
C) deformacje głosek, czyli seplenienie właściwe. Polega na nieprawidłowej (zdeformowanej)
wymowie głosek dentalizowanych. Deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji
głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia. Najczęstsze postacie takich deformacji to:
seplenienie międzyzębowe
Przy artykulacji głosek dentalizowanych (niektórych lub wszystkich) język wsuwa się między
zęby w linii środkowej lub bocznej. W taki sam sposób mogą być wypowiadane głoski : t, d,
n.
seplenienie przyzębowe
Charakteryzuje się płaskim ułożeniem przodu języka, który zbyt mocno przylega do
wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się wzdłuż języka rowek i dlatego powietrze
przechodzi szerokim strumieniem. W efekcie brzmienie głosek jest przytępione, szmer
powstający na krawędziach dolnych siekaczy jest osłabiony lub w ogóle się nie pojawia.
seplenienie boczne
Artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka, szczelina nie tworzy się w
linii środkowej lecz z boku przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych.
seplenienie świszczące
Cechuje się bardzo ostrym brzmieniem głosek dentalizowanych, które powodują silny prąd
powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej
języka.
seplenienie podniebienne
W wyniku zbliżenia czubka języka do podniebienia twardego powstaje trący, nieprzyjemny
szmer. Wymowa głosek : sz, ż(rz), cz, dż zbliżona jest do wymowy miękkich: ś, z
, ć, dz
.
2. ROTACYZM
W obrębie rotacyzmu występuje:
A) zastępowanie (substytucja ) głoski r innymi głoskami wymawianymi prawidłowo np.: j, ł,
d, w, l; (przykład: rower - jowej, rower - łoweł, rower - dowed, rower - wowew, rower -
lowel).
B) opuszczenie (elizja) głoski r. Głoska r w systemie fonetycznym dziecka nie istnieje.
(przykład: ryba - yba).
C) deformacja głoski r, czyli tworzeniu dz
więku nie występującego w systemie fonetycznym
naszego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji głoska r powstaje w innym miejscu i
brzmienie jej jest zdeformowane. Najczęstsze deformacje tego rodzaju to:
reranie języczkowe
Zamiast czubka języka, drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu
podniebienia miękkiego.
reranie międzyzębowe
Polega na drganiu czubka języka wsuniętego między zęby.
reranie policzkowe lub boczne
PrÄ…d powietrza skierowany jest w bok, wprawiajÄ…c w drgania policzki. Przy takiej realizacji
głoski r drga czubek języka lub krawędzie języka oraz jeden lub dwa policzki.
reranie podniebienne
Polega na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego. Podczas artykulacji
wibruje całe podniebienie miękkie.
reranie gardłowe
Powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (możliwe testowanie ręką). Wymowa
głoski r gardłowa z wibracją języka i podniebienia miękkiego - zbliżona jest do wymowy
francuskiej dz
więku r.
reranie boczne
Wadliwa, boczna realizacja głoski r. Strumień powietrza przeciskając się między krawędzią
boczną języka a górnymi dziąsłami, powoduje powstanie nieprzyjemnego brzmienia.
reranie krtaniowe
Polega na wadliwej, krtaniowej realizacji głoski r.
ETAPY TERAPII LOGOPEDYCZNEJ
1. Terapię logopedyczną rozpoczyna się od ćwiczeń narządów mowy, które mają
usprawnić głównie pracę języka i warg, by umożliwić prawidłową wymowę
głoski.
2. Równocześnie z takimi ćwiczeniami należy usprawniać słuch fonematyczny (
fonemowy), który pozwala różnicować głoski. Jest to szczególnie ważne w
przypadku substytucji głosek.
3. Potem następuje etap wywołania głoski.
4. Kolejny etap to żmudny proces utrwalania dz
więku: najpierw w izolacji, potem
w sylabach i wyrazach.
5. Terapia jest zakończona jeżeli dziecko realizuje poprawnie głoskę w mowie
spontanicznej ( w czasie codziennych czynności).
EFEKTY TERAPII UZALEŻNIONE S
MI
DZY INNYMI OD :
Częstotliwości i systematyczności ćwiczeń .
Zaangażowania, cierpliwości rodziców i współpracy z logopedą .
Motywacji dziecka do spełnienia zaleceń ( dostosowanie formy ćwiczeń do
potrzeb dziecka , dbanie o atrakcyjność ćwiczeń, wprowadzenie elementów
zabawy).
Stworzenia właściwych warunków do ćwiczeń ( wyciszone miejsce,
poświęcenie wyłącznej uwagi dziecku przez 15-20 minut dziennie).
Zauważenia i docenienia najmniejszych sukcesów dziecka.
ZAPEWNE KAŻDY RODZIC WIE, JAK
WAD
MA JEGO
DZIECKO, WI
C NIE ZAPOMINAJMY O ĆWICZENIACH
TAKŻE PODCZAS WAKACJI. TYLKO SYSTEMATYCZNOŚĆ
ZAPEWNI EFEKTY.
Poniżej podaję podstawowe ćwiczenia narządów mowy do określonej
wady wymowy.
ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE
SZEREG SYCZ
CY  S , Z , C , DZ
ĆWICZENIA SA
UCHU FONEMOWEGO
ĆWICZENIA NARZ
DÓW MOWY
1. Wymawianie głoski s i tej z którą dziecko ją utożsamia .
1. Wargi
2. Wymawianie głoski w sylabach : sa - sza +
ćwiczenia na samogłoskach ,
wskazywanie klaśnięciem , stuknięciem w stół , itp. sylaby
rozciąganie i zwężanie warg - na przemian ,
sa(póz
niej ćwiczenie asa - asza , as - asz ) .
to samo z wymowÄ… u-e ,
3. Klaśnij w ręce , gdy usłyszysz s na początku wyrazu .
krzywienie ust w lewo , prawo
sala sad szyba sałata szum sobota szmata ser sosna szopa sen kosz los
pies mysz lis grosz wÄ…s pas kapelusz tygrys wirus basen pasek depesza
2. Język
ptaszek kosa oset pasza
wysuwanie języka na brodę i cofanie do buzi płaskiego ,
oblizywanie dolnej wargi , oblizywanie dolnych zębów ,
ĆWICZENIA NA SYLABACH
wahadełko ( język w kącikach ust ) ,
1. Powtarzanie sylab
język unosimy i opuszczamy za dolne zęby
sa sa sa so so so se se se su su su sy sy sy
asa oso usu ese ysy as os us es ys
PRZYGOTOWANIE DO WYWOA
ANIA GA
OSKI
2 .Zabawy w wymyślanie słów zaczynających się na
wyćwiczone sylaby :
rozciÄ…gamy wargi i wypowiadamy eeee
sa (samolot)
język leży za dolnymi zębami , zęby zbliżamy do siebie , utrzymując
so (sos)
podany układ ust
se (serek)
przed lustrem wypowiadamy sssssss-eeeeee
su (sum)
ĆWICZENIA NA WYRAZACH
sad , sala , salon , sanki , sałata , samolot , samochód , sok ,
sobota , sól , sufit , sowa , sopel , supeł , sukienka , sen , syn
masa , kasa , pasek , basen , fasola , nosek , piosenka , włosy , wesele
, pisanka , wąsy , mięso , osada , kosa
as , las , kwas , hałas , nos , los , włos , pies , autobus , lis , napis ,
kaktus , kleks , konkurs , sos , spis , sosna , sposób
SZEREG CISZ
CY  Åš , y
, Ć , Dy
 klaśnij w ręce , gdy usłyszysz  ś
samolot , śnieg , skarpety , sierp , samochód , siekiera , siatka , sieć ,
sadzawka , serce , sen , sień , siano , sopel , śmiech , sosna , sarna ,
siać , siennik , siedem , samowar
1. ĆWICZENIA NARZ
DÓW MOWY .
4.ĆWICZENIA NA SYLABACH.
wysuwanie i cofanie języka za zęby - płaszczyzna pozioma ,
i , i , ichi , ichi
liczenie zębów dolnych językiem ,
sia , sio , sie , siu
opieranie czubka języka o dolne zęby i wypychanie go ,
asia , asio , asie , asiu
ściskanie warg w dzióbek ,
esia , esio ,esie , esiu
rozszerzanie warg w uśmiechu ,
osia , osio , osie , osiu
wciąganie i wypychanie policzków do środka i na zewnątrz
aÅ› , oÅ› , uÅ› , eÅ› , yÅ› , iÅ›
jamy ustnej ,
ruchy wargi dolnej w prawo i w lewo
5.ĆWICZENIA NA WYRAZACH .
2. PRZYGOTOWANIE DO WYWOA
ANIA GA
OSKI
siano , siatka , siodło , sierp , siedem , siniak , sito ,
nasiona , gosposia , mamusia , jesień , sąsiad
przedłużanie głoski  i lub  x  powoli zbliżając siekacze ,
oÅ› , coÅ› , ktoÅ› , struÅ› , tatuÅ› , Å‚oÅ› , wieÅ› , miÅ› , ptyÅ› , ryÅ›
wymawianie przedłużonego  s i cofanie języka od zębów w głąb
ślad , ślub , ślina , śliwka , śmiech , ślimak , śmietnik , świat,
jamy ustnej
śnieg , śniadanie , śpiew , światło , świerk , środa
maślak , myśl , taśma , pieśń , wiśnia , naleśnik , baśń , uśmiech ,
myśliwy , huśtawka , jaśmin , maślanka
3.SA
UCH FONEMATYCZNY .
SZEREG SZUMI
CY
1. Wargi
samogłoski
ĆWICZENIA NARZ
DÓW MOWY
demonstracja układów ( u-i , o-e )
cmokanie
 gwizdanie wymowa a-l , l-a (samym j. )
buziaczki sylaby la la , la
lo , lo , lo
nadmuchiwanie policzków ( balonik )
le ,le , le
2. Język
układ ( j. dotyka górnych dziąseł , zęby zwarte , ryjek )
wysuwanie języka do przodu i chowanie go
szum wiatruÄ…ð szszsz
j. szeroki i wÄ…ski
dotykanie j. wargi dolnej i górnej
2. Ćwiczenia na sylabach .
oblizywanie warg
wahadełko
sza szo sze szu szy
klÄ…skanie
asza oszo uszu esze yszy
otwieranie i zamykanie zębów bez odrywania j. od podniebienia
asz osz usz esz ysz isz
SA
UCH FONEMATYCZNY
3. Ćwiczenia na wyrazach .
1. Klaśnij w ręce , gdy usłyszysz sz
szafa szata salik szachy szabla
szafa sala szop sok szopa solniczka sad szabla
szopa szorty szofer szop
szyja syn szeroki serek sen szew supeł szuflada
szum szuflada szufla szuwary
synek szynka sól szufelka szampon sanki
szelki szef szept szewc szereg
szyja szyba szyna szynka szydełko
ĆWICZENIA POCZ
TKOWE
1. Przygotowanie do wywołania głoski .
GA
OSKA  R j. dotyka górnych i dolnych dziąseł
klÄ…skanie
ĆWICZENIA NARZ
DÓW MOWY
masaż j. między zębami
1. Język
wysuwanie i chowanie j. ĆWICZENIA PRZYGOTOWAWCZE
j. szeroki - wąski unoszenie j. do dziąseł + dmuchanie
j. dotyka górnej i dolnej wargi wymowa a-l
 tda tda tda tdo tdo tdo tdu tdu tdu tde tde tde
j. między parskające wargi
udu odo ada tedu tedo teda
gra na trÄ…bce
trla trla trla trlo trlo trlo
parskanie
tra tro tru atra atro atru otro otru otra otre edre edru edro
zimno br
dmuchanie na papierek przyklejony do czubka j. (wymowa tr t tr )
la la la
lo lo lo
lu lu lu
ĆWICZENIA POCZ
TKOWE
le le le
tra tro tru tre try atra atro utru etre ytry otro
llllllllllll
dra dro dru dry dre dry adra adro odro udru edre ydry
wymowa dziąsłowa : tttttttt ddddddd nnnnnnnn td td td td
ra ro re ry ara oro uru ere yry ar or ur er yr
tdn tdn tdn