Prace poglÄ…dowe
Nowotwory układu pokarmowego u psów
Neoplasms of digestive system in dogs
and cats. Part III. Neoplasms of the salivary
i kotów. Część III. Nowotwory ślinianek,
glands, liver and exocrine pancreas
wątroby i części zewnątrzwydzielniczej
Sapierzyński R. " Department of Clinical
Sciences, Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw trzustki
Agricultural University.
Tumors of salivary glands, exocrine pancreas and li-
Rafał Sapierzyński
ver are rare in dogs and cats. Cases are more fre-
quently reported in aged animals and some breeds
z Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
are more predisposed. Primary neoplasms of epithe-
lial origin are represented by malignant carcinomas
and adenocarcinomas, while primary mesenchymal torów japońskich spośród 340 przypadków wywodzić się z komórek wątrobowych (he-
tumors occur more seldom. Clinical signs of salivary, nowotworów stwierdzonych, u psów no- patocytów), komórek przewodów żółcio-
pancreatic and liver tumors are nonspecific. Anore- wotwory wątroby stanowiły jedynie nieco wych, a także z każdej innej tkanki budu-
xia, lethargy, vomiting, polydipsia and ascites are of- ponad 1% przypadków, a u kotów zmian jącej narząd (naczynia krwionośne, tkanka
ten reported in animals with panceratic and liver neo- tych nie stwierdzono w ogóle (1). łączna, układ limfatyczny), ponadto spotyka
plasms. Clinical signs accompanying salivary gland Nowotwory ślinianek są rzadkie zarów- się tu wiele różnych rodzajów nowotworów
tumors include halitosis, dysphagia, exophthalmos no u psów, jak i u kotów. Według jednego przerzutowych. Do najpowszechniejszych
and usually unilateral, firm, painless swelling of the badania obejmującego bardzo duży materiał pierwotnych nowotworów złośliwych nale-
upper neck, upper lip or maxilla. Routine hematolo- kliniczny, spośród materiału przesłanego do żą raki wywodzące się z hepatocytów (raki
gic and serum biochemical evaluation reveals abnor- badania histopatologicznego tkanki pocho- wątrobowokomórkowe, carcinoma hepato-
malities associated with hepatic and pancreatic cells dzące ze ślinianek stanowiły 0,3%, a podło- cellulare, hepatocellular carcinoma  HCC)
damage and biliary stasis. Surgical resection is the że nowotworowe zmian stwierdzono w 30% i raki wywodzące się z komórek nabłonka
principal treatment for exocrine pancreas and liver tych przypadków. Dwukrotnie częściej ma- przewodów żółciowych (carcinoma cho-
tumors, and other therapies are poorly evaluated in teriał pochodził od psów niż od kotów (2). langiocellulare, cholangiocarcinoma, bile
veterinary practice. In neoplasms of salivary glands W większości przypadków nowotwory śli- duct cancer  BC), rzadziej stwierdza się
radiation therapy can result in good local control and nianek mają charakter nowotworów gru- pierwotne rakowiaki wątroby i pierwotne
prolonged survival in some cases. czołowych i z reguły są guzami złośliwy- mięsaki (ryc. 1; 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14). Pier-
mi (gruczolakoraki) lub też raków płasko- wotne niezłośliwe nowotwory wątroby zda-
Keywords: salivary glands tumors, liver tumors, nabłonkowych rogowaciejących, jednakże rzają się rzadziej, należy tu wymienić gru-
exocrine pancreas tumors, diagnosis, treatment, stwierdzano też obecność innych typów no- czolaka z komórek wątrobowych (gruczolak
dog, cat. wotworów, między innymi włókniakomię- wątrobowokomórkowy, hepatocellular ade-
saków, guzów z komórek tucznych, gruczo- noma, hepatoma, adenoma hepatocellula-
laków czy nacieków tłuszczowatych (2, 3, 4, re) i zdarzające się stosunkowo często u ko-
kład pokarmowy składa się z dwóch 5, 6). Powiększenie ślinianek u psów wynika tów wywodzące się z nabłonka przewodów
Uzasadniczych części: przewodu pokar- częściej ze zmian zapalnych i niezłośliwych żółciowych gruczolaki (adenoma cholangio-
mowego i gruczołów. Pierwsza składowa, do zmian rozrostowych, z kolei u kotów bar- cellulare, cholangioma, biliary cystadeno-
której oprócz jamy ustnej zalicza się żołądek, dziej przemawia za obecnością guza złośli- ma; 9, 11, 15). Częściej jednak w wątrobie
jelita cienkie i grube ma zbliżoną budowę na wego (1, 7). Zmiany wywodzą się zarówno obserwuje się obecność guzów przerzuto-
całej swojej długości. Z kolei gruczoły prze- z gruczołów głównych, jak i z małych gru- wych, szczególnie z gruczołu mlekowego,
wodu pokarmowego mogą mieć charakter czołów rozproszonych w całej jamie ust- śledziony, trzustki i przewodu pokarmowe-
gruczołów wydzielania zewnętrznego (gru- nej, przy czym 75 80% zmian stwierdza się go lub ma miejsce zajęcie wątroby w prze-
czoły ślinowe skupione pod postacią ślinia- w gruczołach ślinowych żuchwowych i przy- biegu uogólnionego procesu rozrostowe-
nek, jak i rozproszone, część zewnątrzwy- usznicy, niekiedy nie udaje się jednoznacz- go tkanki krwiotwórczej, jak np. chłonia-
dzielnicza trzustki, hepatocyty wydzielające nie ustalić miejsca pochodzenia guza (2, 5, ka, guza z komórek tucznych i białaczek (6,
żółć do przewodów żółciowych) oraz gru- 8). Nowotwory mogą miejscowo naciekać 16). U psów zdecydowanie częściej opisu-
czołów wydzielania wewnętrznego, które okoliczne tkanki, a także dawać przerzuty do je się obecność guzów złośliwych, z kolei
w przewodzie pokarmowym mają charak- regionalnych węzłów chłonnych oraz miejsc u kotów wydaje się, że przeważają proce-
ter rozproszonych w całym układzie komó- odległych, płuc, kości, gałek ocznych, serca, sy niezłośliwe. Problem dotyczy zazwyczaj
rek endokrynowych, które w trzustce two- nerek i mózgu (odpowiednio 39 i 16% u ko- zwierząt starszych, ze średnią wieku 10 12
rzą nieco większe skupiska w postaci wysp tów oraz 17 i 8% u psów; 1, 2, cyt. za 6, 9, lat. Nie ustalono jednoznacznych predylek-
trzustki. Specyficznym narządem jest wą- 10). Nowotwory ślinianek stwierdza się za- cji do występowania nowotworów wątro-
troba, której komórki mają zdolność do syn- zwyczaj u zwierząt starszych, 10 12-letnich, by u psów i kotów, chociaż według niektó-
tezy i wydzielania dużej liczby aktywnych bez wyraz
nej predylekcji rasowej i płciowej rych danych są takie predyspozycje niektó-
biologicznie związków chemicznych niekie- u psów (4, 5, 8, 10). Według niektórych ba- rych płci do pewnych typów zmian (cyt. za
dy o właściwościach hormonów. dań koty syjamskie i ich mieszańce, psy pud- 6, 11, 12, 13, 15).
le, spaniele oraz koty samce (2 razy częściej Wśród przyczyn powstawania nowo-
Występowanie niż samice) częściej zapadają na tego typu tworów w wątrobie wymienia się pro-
nowotwory (1, 5, 6, 7, 8). mieniowanie radiacyjne, pewne zwiÄ…zki
Nowotwory wywodzące się z wydzielni- Nowotwory wątroby są guzami rzadki- chemiczne, zakażenie wirusem białaczki
czych komórek związanych z układem mi, stanowią one 0,6 1,5% spośród wszyst- u młodych kotów (cyt. za 6) oraz inwazje
pokarmowym u psów i kotów zdarzają się kich nowotworów u psów i 1 2,9% nowo- pasożytnicze (cyt. za 6, 17). U ludzi pod-
dość rzadko. We wczesnych badaniach au- tworów u kotów (6, 11, 12). Zmiany mogą łożem, na którym mogą rozwijać się pier-
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
388
Prace poglÄ…dowe
wotne nowotwory wątroby jest marskość
narządu (w więcej niż połowie przypadków
na bazie marskości wątroby rozwijają się
zmiany nowotworowe), z kolei u psów ta-
kiej zależności dopatrywano się w 6 na 110
przeanalizowanvch przypadków (18).
Nowotwory części zewnątrzwydzielni-
czej trzustki są guzami rzadkimi zarówno
u psów, jak i u kotów. Według niektórych
badań nowotwory wywodzące się z komó-
rek nie budujÄ…cych wysp trzustki stwierdza
się rzadziej niż nowotwory części endokry-
nowej narzÄ…du (19). Opisuje siÄ™ je zazwy-
czaj u osobników starszych (9 10-letnich),
bez wyraz
nych predylekcji, prawdopodob-
nie częściej u spanieli, bokserów, airedale
terierów i labrador retrieverów niż u innych
ras psów oraz według niektórych badań nie-
co częściej u suk (7, 20, cyt. za 20).
Ryc. 1. Przerzut naczyniaka krwionośnego mięsakowego śledziony w wątrobie
Objawy kliniczne i obraz makroskopowy
nić obecność ogniskowego bądz
rozlane- barwienie kału (21). Niekiedy obserwować
Objawy kliniczne nowotworów ślinia- go powiększenia wątroby lub też niepra- można objawy zapalenia tkanki tłuszczo-
nek przypominają te, które stwierdza się widłowego tworu w rzucie tego narządu wej, co przejawia się między innymi obrzę-
w przypadku innych guzów zlokalizowa- (6, 7, 11, 12). kami tkanki podskórnej (7). Badanie pal-
nych w jamie ustnej, a okres od pojawie- Morfologicznie pierwotne nowotwo- pacyjne może niekiedy ujawnić obecność
nia się pierwszych objawów klinicznych ry wątroby mogą przybierać trzy formy: guza w jamie brzusznej, co zdecydowanie
u psów wynosi średnio 8 tygodni, a u ko- mieć postać pojedynczego, masywnego łatwiej ocenić u kotów (7). U kotów po-
tów 4 tygodnie (5). Do najpowszechniej ob- guza ograniczonego zazwyczaj do jedne- nadto obserwowano obecność charakte-
serwowanych objawów klinicznych nale- go płata narządu (massive form), ponad- rystycznych zmian dermatologicznych 
żą: obecność deformacji, która może być to licznych guzków rozproszonych w kilku wyłysień, będących zespołem paranowo-
zlokalizowana w każdym miejscu trzewio- płatach (nodule form) lub rozległego na- tworowym, w przebiegu gruczolakoraka
czaszki, ślinienie się, zaburzenia pobiera- cieku, gdzie poszczególne ogniska nowo- z komórek pęcherzykowych.
nia i żucia pokarmu (5, 6, 7, 10). Objawy tworowe zlewają się ze sobą (diffuse form).
te są szczególnie silnie wyrażone w sytua- W przypadku raków wątrobowokomórko- Rozpoznawanie i obraz mikroskopowy
cji, gdy dojdzie do zapalenia, owrzodzenia wych u psów, najczęściej, bo w ponad 60%
lub martwicy w obrębie guza (7). Deforma- mają one charakter masywnego guza zaj- Podejrzenie nowotworu ślinianek sta-
cje mogą osiągać różną wielkość, bywa- mującego jeden płat narządu, co sprawia, wia się na podstawie obecności deforma-
ją z reguły twarde, bolesne, zlokalizowa- że zmiana jest stosunkowo łatwa do chi- cji o mniej lub bardziej typowej lokaliza-
ne u podstawy ucha, u podstawy szyi, na rurgicznego usunięcia (12). Rzadziej zdarza cji w połączeniu z objawami klinicznymi.
szczęce lub w każdym miejscu błony ślu- się postać guzkowa i rozsiana (odpowied- Niezbędne jest w takich przypadkach do-
zowej warg i języka, dość często obserwu- nio 29 i 10%), przy których zabieg chirur- kładne badanie palpacyjne podejrzanych
je się także wytrzeszcz gałki ocznej (5, 10). giczny nie może być przeprowadzony (6, okolic, węzłów chłonnych, niekiedy szcze-
Do rzadziej notowanych objawów zalicza 13). Z kolei raki z komórek nabłonka prze- gółowe badanie jamy ustnej w znieczule-
się występowanie zespołu Hornera, kicha- wodów żółciowych u psów oraz pierwot- niu ogólnym. Biopsja aspiracyjna cienko-
nie czy zmiany głosu (5). Lokalizacja guza ne złośliwe nabłonkowe nowotwory u ko- igłowa guza pomaga w odróżnianiu zmian
zależy oczywiście od tego, który z gruczo- tów częściej przybierają postacie guzkowa- nowotworowych od rozrostów innego tła,
łów jest miejscem wyjścia procesu. tą lub rozlaną (6, 22). a ocena materiału z powiększonych węzłów
Objawy kliniczne nowotworów wątroby Objawy nowotworów wywodzących się chłonnych pozwala na ewentualne potwier-
u psów i kotów są mało specyficzne, z re- z części zewnątrzwydzielniczej trzustki dzenie obecności przerzutów (7, 10). Osta-
guły jednak obserwuje się brak apetytu, u zwierząt są niespecyficzne (6, 7, 20). Naj- teczną diagnozę nowotworu ślinianek sta-
osowiałość, zwiększone pragnienie oraz częściej obserwuje się brak apetytu, spadek wia się na podstawie badania histopatolo-
wymioty, nieco rzadziej stwierdza się żół- masy ciała, zdecydowanie rzadziej stwier- gicznego pobranego fragmentu tkanek (6).
taczkę czy objawy neurologiczne, które są dza się wymioty, które zazwyczaj występu- Ponadto wskazane jest wykonanie pełnego
wynikiem encefalopatii wątrobowej lub hi- ją w końcowej fazie choroby oraz biegun- badania morfologicznego i biochemiczne-
poglikemii (6, 11, 12, 14, 21). Powiększe- ki. Ponadto, szczególnie u kotów obser- go krwi, ogólnego badania moczu, a także,
nie zarysu powłok brzusznych wynikają- wowano także obecność tłuszczu w kale, co jest szczególne istotne u kotów, badanie
ce z wodobrzusza zdarza się dość często. gorączkę, odwodnienie, zaparcia lub po- funkcji tarczycy (różnicowanie z guzami
Objawy kliniczne stwierdza się zdecydo- większenie zarysu powłok brzusznych, wy- tarczycy, które mogą mieć podobną loka-
wanie częściej u psów niż u kotów (u po- nikającego bądz
z obecności dużego nowo- lizację). Mimo że przerzuty odległe w po-
łowy kotów z nowotworem wątroby nie tworu, bądz
licznych nowotworów lub wo- czątkowej fazie choroby zdarzają się dość
obserwuje się objawów klinicznych), co dobrzusza (6). Nowotwory trzustki dość rzadko (8% psów ma przerzuty w momen-
wynika z faktu, że u kotów dość często często bywają przyczyną pozawątrobowe- cie rozpoznania), to zdjęcie rentgenowskie
zmiany mają charakter niezłośliwy (6, 7, go zatkania przewodów żółciowych, dając klatki piersiowej powinno być wykonane
11). Omacywanie jamy brzusznej, szcze- w konsekwencji objawy kliniczne tego sta- w każdym przypadku nowotworu złośli-
gólnie wykonywane u kotów, może ujaw- nu, a szczególnie żółtaczkę, wymioty i od- wego ślinianek (7).
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
389
Prace poglÄ…dowe
Badanie cytopatologiczne materiału po-
branego drogÄ… biopsji aspiracyjnej cienko-
igłowej ujawnia obecność pleomorficznych
komórek, raczej z małą ilością cytoplazmy,
niekiedy zwakuolizowanej. Jądra komórko-
we są okrągłe, duże i zawierają jedno lub kil-
ka wyraz
nych jÄ…derek, a stosunek wielko-
ści jądra do cytoplazmy jest z reguły wyso-
ki (2:1), stwierdza siÄ™ wyraz
nÄ… anizokariozÄ™
i anizocytozę (10). Komórki leżą pojedyn-
czo bÄ…dz
są ułożone w pakietach, a ponad-
to stwierdza się obecność elementów zrębu
Å‚Ä…cznotkankowego. Niekiedy jednak rozpo-
znanie cytopatologiczne gruczolakoraka śli-
nianek bywa niemożliwe i ostateczne roz-
poznanie możliwe jest jedynie na podstawie
badania histopatologicznego guza usunięte-
go operacyjnie (23). W obrębie gruczolako-
raka dochodzić może do metaplazji różne-
Ryc. 2. Naciek komórek chÅ‚oniaka w wÄ…trobie; barwienie hematoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 200× go typu, co czasami może skutkować bÅ‚Ä™d-
nym rozpoznaniem cytopatologicznym,
ponadto trudne, nawet badaniem histopa-
tologicznym, może być odróżnianie zmian
nowotworowych od guzów rzekomonowo-
tworowych, np. metaplazja ślinianek prze-
biegajÄ…ca z powstawaniem ognisk martwi-
cowych (10). W przypadku niektórych gu-
zów ślinianek o złośliwości guza świadczy
naciekowy charakter jego wzrostu, co moż-
liwe jest do wykazania jedynie badaniem hi-
stopatologicznym (8).
Według klasyfi kacji WHO nowotwo-
ry ślinianek podzielono na kilka typów,
które różnią się miejscem wyjścia procesu
oraz obrazem histopatologicznym. Najpo-
wszechniej występującymi nowotworami
nabłonkowymi ślinianek są gruczolakoraki
(adenocarcinoma), zbudowane z silnie aty-
powych komórek nowotworowych, które
tworzą struktury pęcherzykowe, cewkowe,
a niekiedy formujÄ… lite struktury. Niekiedy
Ryc. 3. Chłoniak wątroby  preparat odciskowy wątroby, na dole, pośrodku widoczne 2 hepatocyty; barwienie twory pęcherzykowate lub cewkowate wy-
hematoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 400× twarzajÄ… struktury torbielowate, a nabÅ‚onek
je wyściełający może proliferować, ukła-
dajÄ…c siÄ™ w formy brodawkowate wystajÄ…-
ce do światła cewek nowotworowych (9).
Atypia komórkowa, liczba figur podziałów
mitotycznych mogą różnić się w poszcze-
gólnych przypadkach tego typu nowotwo-
rów ślinianek. Guzy mieszane ślinianek
(mixed tumors) to kolejny typ guzów, któ-
re mogą tworzyć się w obrębie gruczołów
ślinowych. Oprócz postaci niezłośliwych
tych rozrostów stwierdza się też postacie
złośliwe (malignant mixed tumors). Istotą
guzów mieszanych jest obecność w miąż-
szu guza tkanek, czy komórek o różnym po-
chodzeniu histologicznym, jak np. komórek
nabłonka, mioepitelium oraz macierzy ślu-
zowej, chrzęstnej lub kostnej z występują-
cymi ogniskami szkliwienia (9). Nabłonek
w obrębie guzów mieszanych tworzy cew-
ki lub przewody, których komórki ulegać
mogÄ… keratynizacji. W przypadku gruczo-
Ryc. 4. Naczyniak krwionośny mięsakowy  komórki nowotworowe wypełniają naczynia zatokowe, hepatocyty laków monomorficznych (monomorphic
ulegajÄ… zmianom wstecznym; barwienie hematoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 400× adenoma) miąższ nowotworu utworzony
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
390
Prace poglÄ…dowe
jest jedynie z nabłonka gruczołowego, bez fosfatazy zasadowej, transaminaz, rzadziej go rozpoznania (27). Niedostępna jeszcze
składowej mezenchymalnej. Gruczolaki są dehydrogenazy mleczanowej, gamma-gluta- w naszym kraju metoda rezonansu mag-
dobrze odgraniczone od otoczenia toreb- mylotransferazy czy podwyższenie stężenia netycznego umożliwia dokładne określa-
ką łącznotkankową, komórki guza są do- bilirubiny całkowitej i kwasów żółciowych nie niektórych zmian w obrębie wątroby
brze zróżnicowane, jednolite i spoczywają (11, 12, 13). W ponad połowie przypadków u psów, nawet z 100% czułością (28).
na nienaruszonej błonie podstawnej. Typ obserwuje się hipoalbuminemię i hiper- Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa i ba-
Å›luzowo-nabÅ‚onkowaty (mucoepidermo- globulinemiÄ™, a w Ä…D Xö hipoglikemiÄ™ (21, 24). danie cytopatologiczne umożliwiajÄ… rozpo-
id type) jest utworzony przez nieregularne W obrazie morfologicznym krwi stwier- znanie nowotworu wÄ…troby 30 60% przy-
struktury wypełnione substancją śluzową, dza się zazwyczaj niedokrwistość normo- padków (6, 12, 28, 29, 30). Jest to metoda
produkowaną przez komórki nowotworowe chromatyczną i normocytarną, leukocyto- łatwa w wykonaniu, mało kosztowna, za-
(9). Typ pęcherzykowokomórkowy (acio- zę, a testy oceniające krzepliwość krwi nie- zwyczaj nie wymaga ani znieczulenia, ani
nic cell type) raków gruczołowych ślinia- kiedy ujawniają zaburzenia tego procesu (6, sedacji pacjenta, a powikłania po zasto-
nek stwierdzany bywa tylko w przyuszni- 12, 14). Podobnie jak u ludzi, tak i u psów sowaniu tej techniki opisywane są rzadko
cy, utworzony jest z komórek pęcherzyko- do potwierdzania obecności pierwotnych (mniej lub bardziej poważne komplikacje
wych budujących struktury gruczołowe lub nabłonkowych nowotworów wątroby sto- stwierdza się w 1,6 5,6% przypadków bio-
lite pola, bez obecności komórek mioepi- sować można oznaczanie alfa-fetoprotei- psji wątroby; 30, 31). Przed wykonaniem
telium, przewodów i obszarów wypełnio- ny (AFP) w surowicy (6, 7, 24). Podwyższe- biopsji cienko-, a zwłaszcza gruboigłowej
nych śluzową wydzieliną (9). Rzadko opi- nie stężenia tej glikoproteiny stwierdzono niezbędna jest ocena parametrów ukła-
sywanym rodzajem raków ślinianek jest rak w 55% przypadków raków wywodzących du krzepnięcia krwi (6, 28). U niektórych
gruczołowy podstawnokomórkowy (basal się z dróg żółciowych i 75% przypadków ra- zwierząt do ustalenia ostatecznego rozpo-
cell adenocarcinoma) zbudowany głównie ków wątrobowokomórkowych i jednocześ- znania niezbędne jednak będzie pobranie
z komórek przypominających komórki war- nie nie obserwowano tego zjawiska w prze- fragmentu miąższu wątroby w czasie lapa-
stwy podstawnej naskórka i mieszków wło- biegu innych pierwotnych nowotworów wą- rotomii diagnostycznej i badania histopa-
sowych (8). W przypadku raków niezróż- troby, ani przerzutów z innych narządów tologicznego wycinka (7, 28).
nicowanych (undifferentiated carcinoma) (24). Należy jednak pamiętać, żeby inter- Badanie cytopatologiczne materiału
mamy do czynienia z obecnością komórek pretować wyniki oznaczenia AFP łącznie uzyskanego drogą biopsji aspiracyjnej cien-
okrągłych lub wrzecionowatych o cechach z innymi badaniami laboratoryjnymi oraz koigłowej w przypadku raków wątrobo-
komórek nabłonkowych, ale bez szczegóło- badaniami obrazowymi (7, 24). wokomórkowych ujawnia obecność ana-
wego zróżnicowania w komórki wydziela- Badania obrazowe są niezbędne do okre- plastycznych komórek, spośród których
jące czy pokrywające przewody wyprowa- ślenia dokładnej lokalizacji zmiany, jej za- niektóre różnicują w kierunku dojrzałych
dzające gruczołów ślinowych (9). Niekiedy sięgu, oceny rozprzestrzenienia się proce- hepatocytów. Jądra komórkowe wykazują
do określania dokładnego charakteru guza su nowotworowego. Badanie rentgenow- cechy atypii, ze szczególnie wysokim sto-
niezbędne jest wykonanie badań immuno- skie jamy brzusznej i klatki piersiowej oraz sunkiem wielkości jądra do cytoplazmy,
histochemicznych z zastosowaniem całego badanie ultrasonograficzne jamy brzusz- anizokariozą i bardzo dużymi pojedyn-
panelu przeciwciał markerowych (8). nej w większości przypadków pozwalają czymi lub rzadziej mnogimi jąderkami
W rozpoznaniu różnicowym nowotwo- na ustalenie tych parametrów (25). Bada- (29, 32). W przypadku stwierdzenia ko-
rów ślinianek zawsze należy brać pod uwagę nie rentgenowskie może wykazać obec- mórek o nieznacznej tylko atypii komór-
innego tła nienowotworowego powiększenie ność mas tkankowych w rzucie wątroby, kowej, do rozpoznania niezbędne jest ba-
gruczołów ślinowych (torbiele ślinowe, zapa- doogonowe przemieszczenie żołądka i je- danie histopatologiczne wycinka zmiany,
lenie ślinianek, ropnie, zawały) lub struktur lit lub też ogniska mineralizacji w przypad- albowiem nie jest możliwe cytologiczne od-
sąsiadujących (często trudno w badaniu kli- ku raków przewodów żółciowych (12, 14, różnienie raków z komórek wątrobowych
nicznym odróżnić gruczoły ślinowe od po- 25). Badanie ultrasonograficzne oraz to- od ich niezłośliwych form (23, 32). W ba-
większonych nowotworowo lub odczynowo mografia komputerowa są w takich przy- daniu histopatologicznym komórki raka
węzłów chłonnych), jak np. węzły chłonne padkach bardziej pomocne, nawet te me- wątrobowokomórkowego swoim wyglą-
głowy i szyi czy tarczyca (1, 6, 9, 10). tody nie zawsze pozwalają na rozróżnianie dem przypominają hepatocyty, często za-
W każdym przypadku obecności po- poszczególnych typów zmian nowotworo- wierają glikogen, lipidy i krople tłuszczu
większenia guzowatego bądz
rozlanego po- wych od procesów innego tła (12). W jed- (9). Komórki mogą układać się w pasma
większenia wątroby, wodobrzusza czy żół- nym z badań, jednakże, które przeprowa- i beleczki, czasami formują układy gru-
taczki, szczególnie u starszego psa lub kota dzono na 72 kotach z różnymi chorobami czołowe, niekiedy w miąższu guza obecne
należy w diagnozie różnicowej brać pod wątroby, badanie ultrasonograficzne oka- są także wielojądrowe komórki olbrzymie
uwagę nowotwór wątroby. W takiej sytu- zało się bardzo pomocne w odróżnianiu (9, 22, 23). Komórki raków wywodzących
acji należy wykonać podstawowe badanie procesów nienowotworowych (zapalenie się z nabłonka przewodów żółciowych są
morfologiczne i biochemiczne krwi, ogól- wątroby i dróg żółciowych) od nowotwo- mniejsze niż w przypadku raka wątrobo-
ne badanie moczu, badania serologiczne rów, a w szczególności chłoniaków. W ba- wokomórkowego, zazwyczaj układają się
u kotów (poszukiwanie zakażeń wiruso- daniu tym, oprócz zmian dotyczących sa- w skupiskach i cechują się znaczną atypią
wych) oraz badania obrazowe. W przypad- mego miąższu wątroby w diagnozie bra- komórkową i jądrową, przy czym ich ją-
ku wodobrzusza powinno pobrać się płyn no pod uwagę obecność zmian w innych derka nie są tak wyraz
ne jak w komórkach
z jamy otrzewnej do oznaczeń biochemicz- narządach jamy brzusznej (śledziona, wę- raka wątrobowokomórkowego. Cytologicz-
nych i badania cytologicznego (6). Wyniki zły chłonne krezkowe) oraz wygląd ukła- nie może być trudne, a nawet niemożliwe
badania biochemicznego surowicy zwie- du żyły wrotnej (25). Techniki obrazowa- odróżnienie tego typu gruczolakoraków
rząt z guzami wątroby, choć nie są specy- nia oprócz tego, że umożliwiają podjęcie od raków przerzutowych w wątrobie (32).
ficzne dla nowotworu, jednak w większo- decyzji co do postępowania terapeutycz- W obrazie mikroskopowym biopsji aspi-
ści przypadków (z reguły częściej u psów nego, ułatwiają pozyskanie próbki tkanek racyjnej cienkoigłowej mają wygląd typo-
niż u kotów) wskazują na uszkodzenie ko- z najbardziej reprezentatywnego miejsca wy dla gruczolakoraków, których komór-
mórek wątrobowych i zastój żółci. Najczęś- w narządzie (biopsja pod kontrolą ultra- ki wydzielają śluz i nigdy nie zawierają żół-
ciej obserwuje się podwyższoną aktywność sonograficzną) i określenie ostateczne- ci. Struktury gruczołowe tworzone przez
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
391
Prace poglÄ…dowe
komórki guza mają nieregularny kształt
i różną wielkość. Niekiedy formują one
duże torbielowate jamy pokryte warstwą
stransformowanych nowotworowo komó-
rek nabłonka przewodów żółciowych, któ-
re są wypełnione śluzowatą substancją (bile
duct cystadenocarcinoma; 9). ZrÄ…b nowo-
tworu obfituje w tkankę łączną i jest słabo
unaczyniony (22). Chłoniaki (lymphoma)
i guzy z komórek tucznych (mastocytoma)
wątroby cechują się obecnością nacieków
nowotworowych odpowiednio limfocytów
(ryc. 2) bÄ…dz
mastocytów w miąższu wątro-
by. W obrazie cytologicznym wśród pra-
widłowych lub patologicznie zmienionych
hepatocytów stwierdza się w przypadku
chłoniaków obecność komórek z dużym,
wypełniającym prawie całą komórkę ją-
drem i niewielką ilością cytoplazmy (ryc. 3),
Ryc. 5. Przerzut gruczolakoraka do wątroby, komórki nowotworowe układają się w postaci gniazd i struktur rze- a w przypadku mastocytomy komórek ty-
komogruczoÅ‚owych (na dole); barwienie hematoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 200× powych dla tego nowotworu (23, 29). Ko-
mórki naczyniaków krwionośnych mięsa-
kowych (haemangiosarcoma) majÄ… typowy
wrzecionowaty wygląd i obficie wypeł-
niają naczynia zatokowe zrazików wątro-
bowych, niekiedy przesłaniając strukturę
narzÄ…du (ryc. 4). Przerzuty gruczolakora-
ków najczęściej przybierają postać sku-
pisk i gniazd komórek, niekiedy tworzą-
cych struktury pseudogruczołowe roz-
proszonych w różnym stopniu w miąższu
wÄ…troby (ryc. 5)
W diagnozie różnicowej nowotworów
wątroby należy wziąć pod uwagę wszelkie
stany, które przebiegają z pojawieniem się
w miąższu narządu zmian guzowatych, jak
np. rozrost guzkowaty, zapalenia ziarninia-
kowe, ropnie, krwiaki, a także rzadko opisy-
waną zmianę dotyczącą naczyń krwionoś-
nych narzÄ…du  peliosis hepatis (ryc. 6; 33).
Przy podejrzeniu obecności guza z czę-
Ryc. 6. Peliosis hepatis  naczynia zatokowe wątroby silnie poszerzone, wypełnione obficie krwią, hepatocyty ści zewnątrzwydzielniczej trzustki nale-
ulegajÄ… zmianom wstecznym; barwienie hematoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 200× Å¼y wdrożyć postÄ™powanie diagnostyczne.
Niezbędne jest wykonanie pełnego badania
morfologicznego i biochemicznego krwi,
badania ogólnego moczu, zdjęć rentge-
nowskich klatki piersiowej i jamy brzusz-
nej, a także badania ultrasonograficznego
jamy brzusznej. Taki zestaw testów diag-
nostycznych pozwoli na określenie sta-
dium zaawansowania choroby, obecność
zmian wtórnych, a ponadto pozwoli na
ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Należy jednak zaznaczyć, że podstawową
rolÄ™ w rozpoznawaniu tego typu nowotwo-
rów odgrywa laparotomia diagnostyczna
i ocena bezpośrednia miąższu gruczołu
(6, 7, 19). Badanie biochemiczne i morfo-
logiczne krwi może ujawnić podwyższony
poziom enzymów trzustkowych  amyla-
zy i lipazy, przy czym u kotów te niepra-
widłowości zdarzają się rzadziej. Niekiedy,
w stanach bardziej zaawansowanych prze-
biegających z wtórnym zajęciem innych na-
Ryc. 7. Gruczolakorak trzustki  po prawej stronie ognisko martwicy; barwienie hematoksylina-eozyna, powięk- rządów, obserwuje się podwyższoną aktyw-
szenie 200× ność enzymów wÄ…trobowych, zaburzenia
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
392
Prace poglÄ…dowe
elektrolitowe, hiperglikemiÄ™, azotemiÄ™, hi-
perbilirubinemiÄ™, a czasami Å‚agodnÄ… niedo-
krwistość i neutrofilię. Należy zaznaczyć,
że w przypadku guzów części zewnątrzwy-
dzielniczej trzustki nieprawidłowości wy-
kryte w badaniach biochemicznych częś-
ciej sÄ… wynikiem zewnÄ…trzwÄ…trobowego
zatkania przewodów żółciowych przez roz-
wijający się guz niż następstwem uszko-
dzenia komórek pęcherzykowych trzust-
ki (20). Badanie ultrasonograficzne w ta-
kich przypadkach pozwala na ocenÄ™ guza
pierwotnego (lokalizacja zmian w trzust-
ce), naciekania okolicznych tkanek oraz
wykrycie ewentualnych ognisk przerzu-
towych, które szczególnie często stwier-
dza się w wątrobie, sieci i węzłach chłon-
nych krezkowych, a także jelicie, śledzionie
i sercu (7, 20). Przydatność badania ultra-
sonograficznego w rozpoznawaniu nowo- Ryc. 8. Gruczolakorak trzustki  gniazda komórek nowotworowych, w zrębie obfite włóknienie; barwienie hema-
tworów trzustki jest wysoka, w jednym toksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 200×
z badań czułość tej metody w rozpozna-
waniu ognisk zlokalizowanych w trzustce
lub ognisk przerzutowych u psów ocenio-
no na odpowiednio 75 i 55% (19). Dość ła-
two jednak zmiany nowotworowe pomylić
z zapaleniem gruczołu, a także zdarzający-
mi się dość często u starszych osobników
guzkami o nienowotworowym charakte-
rze. Ponadto badanie ultrasonograficzne
może służyć jako narzędzie pomocnicze
podczas wykonywania przezskórnej bio-
psji aspiracyjnej cienkoigłowej (19). W ba-
daniu rentgenowskim z kontrastem moż-
na wykryć opóz
nione opróżnianie żołąd-
ka, a niekiedy zmiany naciekowe w obrębie
dwunastnicy czy zwężenie światła tego
odcinka jelita przez rozrastajÄ…cy siÄ™ guz
trzustki. Badanie rentgenowskie jest jed-
nak zdecydowanie mniej czułe niż ulraso-
nograficzne, w wizualizacji zarówno zmian
pierwotnych, jak i przerzutowych (odpo- Ryc. 9. Gruczolakorak trzustki  widoczny pleomorfizm komórek; barwienie hematoksylina-eozyna, powiększe-
wiednio 16 i 11%; 6, 19). nie 400×
Pomocne w odróżnianiu zmian nienowo-
tworowych trzustki (zapalenie, rozrost guz-
kowy) od nowotworów jest badanie cytopa-
tologiczne materiału pobranego drogą BAC,
płynu z jamy brzusznej w przypadku wodo-
brzusza lub też odcisków tkanek pobranych
w czasie laparotomii diagnostycznej (20). Ba-
danie mikroskopowe tak pozyskanego mate-
riału ujawnia obecność kruszywa komórko-
wego i komórek nacieku zapalnego, a oprócz
tego komórek nowotworowych z wysokim
stosunkiem wielkości jądra do cytoplazmy,
anizokariozÄ… i hiperchromazjÄ… (23). Obraz
histopatologiczny raków części zewnątrz-
wydzielniczej trzustki cechuje siÄ™ olbrzymiÄ…
różnorodnością i to zarówno w różnych gu-
zach, jak i w obrębie tej samej zmiany. Ko-
mórki nowotworowe mogą tworzyć różnej
wielkości gniazda, formować struktury pę-
cherzykowe, beleczkowe lub tworzyć różnej
wielkości pola niezróżnicowanych komórek
(ryc. 7; 9). Tkanka łączna zrębu może two- Ryc. 10. Gruczolakorak trzustki  przerzut do płuc (po lewej stronie widoczne pęcherzyki płucne); barwienie he-
rzyć delikatnÄ… sieć, rozdzielajÄ…cÄ… skupiska matoksylina-eozyna, powiÄ™kszenie 200×
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
393
Prace poglÄ…dowe
komórek miąższu nowotworu lub też, jak du  całkowita regeneracja w takich przy- gionalnych węzłów chłonnych i narządów
w przypadku zmian niskozróżnicowanych, padkach następuje w ciągu 6 8 tygodni (7). odległych (kości, płuc, nerek, węzłów chłon-
zrąb łącznotkankowy bywa obfity (ryc. 8). Ją- Pojedyncze guzy zlokalizowane w obwodo- nych) zdarzają się dość często. W jednym
dra komórek nowotworowych są małe, hi- wych częściach płatów wątrobowych moż- z badań w czasie rozpoznania klinicznego
perchromatyczne, a cytoplazmy może być na z powodzeniem usuwać drogą lobektomii zajęcie regionalnych węzłów chłonnych
dużo, o układzie typowym dla komórek pę- częściowej lub całkowitej i odnosi się to na- u kotów i psów stwierdzono u odpowied-
cherzykowych trzustki (ryc. 9). Rzecz jasna, wet do dużych zmian (12, 15). U kotów na- nio 39 i 17% zwierząt, a obecność prze-
raki części zewnątrzwydzielniczej trzustki wet gruczolaki z komórek nabłonka prze- rzutów odległych w 16 i 8% przypadków
mogą wywodzić się z obu typów komórek wodów, nie dające objawów klinicznych, po- (5). Jednakże radykalny zabieg chirurgicz-
nabłonkowych budujących narząd, częściej winny być w całości usuwane chirurgicznie ny w połączeniu z dodatkowym leczeniem
stwierdzane są wywodzące się z nabłonka ze względu na możliwość ich transformacji radiacyjnym pozwalają na uzyskanie dłu-
przewodów wyprowadzających gruczola- w postacie złośliwe, jak to ma miejsc u ludzi gich okresów przeżycia u poddanych tera-
koraki oraz drugie w kolejności gruczola- (cyt. za 6). Zabieg chirurgiczny może też być pii zwierząt. W jednym z opracowań takie
koraki, które wywodzą się z pęcherzyko- traktowany jako postępowanie paliatywne postępowanie u 54 psów i kotów dało bar-
wych komórek wydzielniczych (komórek polegające na usuwaniu zmian, które pęka- dzo dobre wyniki, mediana okresu przeży-
pęcherzykowych; 9). ją i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia cia zwierząt wyniosła w tym badaniu ponad
W diagnozie różnicowej nowotworów zwierzęcia. Do najpoważniejszych kompli- 500 dni. Stopień zaawansowania klinicz-
części zewnątrzwydzielniczej trzustki nale- kacji pooperacyjnych należą tu krwawienie nego był ważnym czynnikiem w rokowa-
ży wymienić dość często stwierdzany u star- pooperacyjne, przejściowa hipoglikemia, niu u psów (lepsze rokowanie dla stadium
szych osobników rozrost guzkowaty, ostre które przy właściwym postępowaniu są ła- I i II, niż stadium III i IV), ale już nie u ko-
zapalenie trzustki oraz torbiele rzekome, któ- twe do opanowania (6, 12). Śmiertelność tów (5). Wartość indeksów mitotycznych
re, pomimo że nie dają objawów klinicznych, operowanych psów w jednym z przeprowa- (IM) komórek nowotworowych pozostawał
mogą w obrazie ultrasonograficznym suge- dzonych badań wyniosła 4,8% (na 42 leczo- bez wpływu na rokowania, a u kotów para-
rować obecność ognisk nowotworowych (6). ne chirurgicznie osobniki; 12). Inne metody doksalnie, niższa wartość indeksu mitotycz-
Ponadto istotne jest różnicowanie pomię- terapii nowotworów wątroby zarówno u lu- nego rokowała gorzej (5). Rodzaj zastoso-
dzy rakami części zewnątrz- i wewnątrzwy- dzi, jak i u zwierząt nie są polecane, istnieją wanego leczenia nie wpływa znacząco na
dzielniczej oraz gruczolakoraków wywodzą- nieliczne doniesienia odnośnie do chemio- długość okresu przeżycia u kotów, a u psów
cych się z żołądka i jelita, które przez cią- terapii tego typu guzów u psów, a radiotera- najlepsze wyniki uzyskano przy połączeniu
głość mogą naciekać trzustkę (9). pia ze względu na wysoką wrażliwość wątro- zabiegu chirurgicznego z radioterapią (5).
by na promieniowanie jest w tym względzie Z kolei w innym z badań u wszystkich 6
Leczenie także mało przydatna. (6). W kontroli po- psów z gruczolakorakiem ślinianek leczo-
operacyjnej psów z usuniętym chirurgicz- nych jedynie za pomocą zabiegu chirur-
W przypadku nowotworów ślinianek po- nie rakiem wątrobowokomórkowym nale- gicznego stwierdzono obecność przerzu-
stępowaniem z wyboru jest radykalny za- ży uwzględnić badania biochemiczne krwi, tów do płuc, a mediana okresu przeżycia
bieg chirurgiczny, który może być trudny ultrasonogram jamy brzusznej i rentgenow- wyniosła jedynie 74 dni (cyt. za 6).
w związku z obecnością ważnych dla życia skie zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej, Ogólnie rzecz biorąc, rokowanie w przy-
struktur zlokalizowanych w pobliżu ślinia- wykonywane co 3 miesiące w pierwszym padku niezłośliwych nowotworów wątro-
nek, szczególnie przyusznicy. Jednakże za- roku po zabiegu, a następnie co 6 miesięcy, by u psów i kotów oraz nierozsianych ra-
stosowanie odpowiednich technik opera- aż do śmierci zwierzęcia (12). ków wątrobowokomórkowych u psów po
cyjnych pozwala na usunięcie dużego ob- Ostateczne rozpoznanie nowotworów leczeniu chirurgicznym jest dobre (6, 15).
szaru tkanek bez drastycznego wpływu na wywodzących się z części zewnątrzwy- y
le rokują natomiast wszystkie złośliwe
takie struktury, jak naczynia, nerwy, mięś- dzielniczej trzustki stawia się z reguły pod- nowotwory u kotów, raki z komórek na-
nie i gałka oczna (6). Przy niedoszczętnym czas laparotomii diagnostycznej. W takiej błonka przewodów żółciowych i, rzecz jas-
zabiegu usunięcia guza możliwe jest zasto- sytuacji, po potwierdzeniu podejrzenia kli- na, wszystkie rozsiane nowotwory złośli-
sowanie radioterapii pooperacyjnej, która nicznego, braku widocznych makroskopo- we u psów (w tym guzy przerzutowe i pier-
w badanych przypadkach pozwoliła na dłu- wo ognisk przerzutowych i dobrym ogól- wotne mięsaki wątroby; 6, 14). W jednym
gookresowe kontrolowanie procesu choro- nym stanie pacjenta, należy podjąć próbę z badań 50% psów z rakiem wątrobowo-
bowego (7). Z kolei chemioterapia (akty- resekcji zmiany/zmian wraz z zapasem tka- komórkowym przeżyło 377 dni po opera-
nomycyna D, karboplatyna, chlorambucil, nek zdrowych. Zabieg usunięcia całej trzust- cji (od 195 do 1025 dni), a przyczyna ich
cisplatyna) w nielicznych prowadzonych ki czy trzustki wraz z dwunastnicą jest moż- śmierci rzadko miała związek z chorobą
przypadkach nie wydłużała okresu przeży- liwy do wykonania u psów, ale wiąże się on podstawową. W innym opracowaniu obej-
cia leczonych psów, zaś u niektórych kotów z dużą śmiertelnością i nie odgrywa znaczą- mującym 42 psy z leczonym chirurgicznie
zastosowanie karboplatyny i doksorubicy- cej roli w wydłużaniu okresu przeżycia (6). masywnym rakiem wątrobowokomórko-
ny dało dobre wyniki (7). Uważa się jednak- Inne metody postępowania (chemioterapia, wym, mediana okresu przeżycia przekro-
że, że nie jest to polecana metoda terapeu- radioterapia) nie są szeroko stosowane w le- czyła 1460 dni i była zdecydowanie wyższa
tyczna w leczeniu nowotworów ślinianek czeniu tych nowotworów u zwierząt. niż u zwierząt, pozostawionych bez lecze-
u psów i kotów, prawdopodobnie ze wzglę- nia (mediana 270 dni), choć i w tej grupie
du na oporność komórek guza (5). Rokowanie niektóre osobniki żyły do 415 dni od mo-
Możliwości leczenia nowotworów wą- mentu postawienia rozpoznania (12). Z ko-
troby zależne są od charakteru zmiany i jej W przypadku niezłośliwych nowotworów lei okres przeżycia psów BC, z reguły nie
zasięgu, a podstawową metodą ich lecze- ślinianek i guzów rzekomonowotworo- przekracza 6 miesięcy od zabiegu (cyt. za
nia jest chirurgiczne usunięcie zmienionych wych rokowanie po chirurgicznym usu- 6, 7). Do niekorzystnych czynników w ro-
chorobowo tkanek wraz z zapasem zdrowe- nięciu jest dobre (3). Z kolei w przypadku kowaniu w przypadku raków wątrobowo-
go miąższu narządu. Wiadomo, że wątroba zmian złośliwych dość często zabieg chirur- komórkowych u psów należą: wysoka ak-
ma olbrzymią zdolność do odrostu i moż- giczny nie umożliwia usunięcia wszystkich tywność transaminaz oraz zlokalizowanie
liwe jest usunięcie ponad 75% masy narzą- tkanek nowotworowych, a przerzuty do re- guza po prawej stronie narządu (mediana
Życie Weterynaryjne " 2006 " 81(6)
394
Prace poglÄ…dowe
during a ten-year period (1980 1989) at Miyazaki Uni- dog: a retrospective study of 16 cases. Vet. Rec. 1995, 137,
okresu przeżycia psów z nowotworem zlo-
versity. J. Vet. Med. Sci. 1994, 56, 403 405. 65 68.
kalizowanym w prawych płatach wątro- 2. Spangler W. L., Culbertson M. R.: Salivary gland disea- 20. Bennett P. F., Hahn K. A., Toal R. L., Legendre A. M.: Ul-
ses in dogs and cats: 245 cases (1985 1988). J. Am. Vet. trasonographic and cytopathological diagnosis of exocri-
by wynosiła 365 dni, w płatach lewych 
Med Assoc. 1991, 198, 465 469. ne pancreatic carcinoma in the dog and cat. J. Am. Anim.
powyżej 1460 dni), co wiąże się z wyższą
3. Brown P. J., Lucke V. M., Sozmen M., Whitbread T. J., Hosp. Assoc. 2001, 37, 466 473.
Wyatt J. M.: Lipomatous infiltration of the canine saliva- 21. Fahie M. A., Martin R. A.: Extrahepatic biliary tract ob-
śmiertelnością śródoperacyjną w tej gru-
ry gland. J. Small Anim. Pract. 1997, 38, 234 236. struction: a retrospective study of 45 cases (1983 1993).
pie pacjentów (12). Bez wpływu na długość
4. Thomsen B. V.: Extraskeletal osteosarcoma of the mandibu- J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 1995, 31, 478 482.
okresu przeżycia zwierząt po operacji po- lar salivary gland in dog. Vet. Pathol. 1999, 36, 71 73. 22. Kruś S., Skrzypek-Fakhoury E.: Podłoże morfologiczne
5. Hammer A., Getzy D., Ogilvie G., Upton M., Klausner J., niewydolności wątroby i układu żółciowego. W: Kruś S.,
zostawały wielkość guza czy doszczętność
Kisseberth W. C.: Salivary gland neoplasia in the dog and Skrzypek-Fakhoury E. (ed). Patomorfologia kliniczna. Wy-
usunięcia zmian podczas zabiegu chirur-
cat: survival times and prognostic factors. J. Am. Anim. dawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996, 475 542.
Hosp. Assoc. 2001, 37, 478 482.
23. Baker R., Lumsden J. H.: The gastrointestinal tract. W:
gicznego (12).
6. Withrow S. J.: Cancer of the gastrointestinal tract. W: Baker R., Lumsden J. H. (edit.): Color atlas of cytology of
Przerzuty w przypadku raków wątro-
Small animal clinical oncology. Withrow S. J., MacEwen the dog and cat. Mosby, St. Louis 2000, s. 177 183.
bowokomórkowych i raków z komórek
E. G. (edit), wyd. 3, W.B. Saunders Company, Philadel- 24. Lowseth L. A., Gillett N. A., Chang I.-Y., Muggenburg B.
phia 2001, str. 305 353. A., Boecker B. B.: Detection of serum Ä…-fetoprotein in
nabłonka przewodów żółciowych u psów
7. Leibman N. F., Larson V. S., Ogilvie G. K.: Oncologic dise- dogs with hepatic tumors. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1991,
zdarzają się odpowiednio w około 50 i 80%
ases of the digestive system. W: Tams T. R. Handbook of 199, 735 741.
przypadków, z kolei u kotów bez względu small animal gastroenterology. Wyd. 2, Saunders, St. Louis 25. Newell S. M., Selcer B. A., Girard E., Roberts G. D., Thom-
2003, 370 415. pson J. P., Harrison J. M.: Correlations between ultraso-
na typ histologiczny w 56 67% przypad-
8. Sozmen M., Brown P. J., Eveson J. W.: Salivary gland ba- nographic findings and specific hepatic diseases in cats:
ków i najczęściej stwierdza się je w czasie
sal cell adenocarcinoma: a report of cases in a cat and two 72 cases (1985 1997). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1998, 213,
laparotomii diagnostycznej lub planowa- dogs. J. Vet. Med. A. 2003, 50, 399 401. 94 98.
9. Popp J. A.: Tumors of the liver, gall bladder, and pancre- 26. Cuccovillo A., Lamb C. R.: Cellular features of sonographic
nego zbiegu operacyjnego (cyt. za 6). Naj-
as. W: Tumors in domestic animals. Moulton J. E. (red.), target lesions of the liver and spleen in 21 dogs and a cat.
powszechniejszym miejscem powstawania
wyd. 2, University of California Press Philapdlphia, 1992, Vet. Radiol. Ultrasound. 2002, 43, 275 278.
s. 436 457. 27. Clifford C. A., Pretorius E. S., Weisse C., Sorenmo K. U.,
wtórnych ognisk nowotworu są regionalne
10. Militerno G., Bazzo R., Marcato: Cytological diagnosis Drobatz K. J., Siegelman E. S., Solomon J. A.: Magnetic
węzły chłonne, płuca i otrzewna (9).
of mandibular salivary gland adenocarcinoma in a dog. resonance imaging of focal splenic and hepatic lesions in
Rokowanie w przypadku nowotworów J. Vet. Med. A. 2005, 52, 514 516. the dog. J. Vet. Intern. Med. 2004, 18, 330 338.
11. Post G., Patnaik A. K.: Nonhematopoietic hepatic neo- 28. Kerwin S. C.: Hepatic aspiration and biopsy techniques.
części zewnątrzwydzielniczej trzustki
plasms in cats: 21 cases (1983 1988). J. Am. Vet. Med. As- Vet. Clin. North. Am. 1995, 25, 275 291.
jest złe. Guzy cechują się agresywnym za-
soc. 1992, 201, 1080 1082.
29. Stockhaus C., Van der Ingh T., Rothuizen J., Teske E.:
chowaniem biologicznym, naciekajÄ… oko- 12. Liptak J. M., Dernell W. S., Monnet E., Powers B. E., Ba- A multistep approach in the cytologic evaluation of liver
chand A. M., Kenney J. G., Withrow S. J.: Massive hepa- biopsy samples of dogs with hepatic diseases. Vet. Pat-
liczne tkanki lub dają przerzuty odległe do
tocellular carcinoma in dogs: 48 cases (1992 2002). J. Am. hol. 2004, 41, 461 470.
wątroby, płuc, otrzewnej, śledziony, nerek
Vet. Med. Assoc. 2004, 225, 1225 1230.
30. Wang K. Y., Panciera D. L., Al.-Rukibat R. K., Radi Z. A.:
13. Center S. A., Slater M. R., Manwarren T., Prymak K.: Accuracy of ultrasound-guided fine-needle aspiration of
i regionalnych węzłów chłonnych (ryc. 10;
Diagnostic efficacy of serum alkaline phospathase and the liver and cytologic findings in dogs and cats: 97 saces
9). Wtórne ogniska nowotworowe stwier-
Å‚-glutamyltransferase in dogs with histologically confir- (1990 2000). J. Am. Vet. Med. Assoc. 2004, 224, 75 78.
dza się bardzo często w czasie zabiegu la- med hepatobiliary disease: 270 cases (1980 1990). J. Am. 31. Lavaille R., Partington B. P., Biller D. S.: Complication af-
Vet. Med. Assoc. 1992, 201, 1258 1264. termultrasound-guided biopsy of abdominal structures
parotomii (u kotów w 81% przypadków
14. Kapatkin A. S., Mullen H. S., Matthiesen D. T., Patnaik in dogs and cats: 264 cases (1984 1991). J. Am. Vet. Med.
stwierdza siÄ™ przerzuty w momencie usta-
A. K.: Leiomyosarcoma in dogs: 44 cases (1983 1988). J. Assoc. 1993, 203, 413 415.
32. Ramaiah S. K., Alleman A. R.: Cytologic evaluation of the
lenia rozpoznania), a w pozostałych przy- Am. Vet. Med. Assoc. 1992, 201, 1077 1079.
15. Nyland T. G., Koblik P. D., Tellyer S.: Ultrasonographic liver: aspiration findings and limitations. Comp. Cont. Edu.
padkach majÄ… one charakter niewidocz-
evaluation of biliary cystadenomas in cats. Vet. Radiol. 2002, 24, 798 810.
nych makroskopowo mikroprzerzutów
Ultrasound. 1999, 40, 300 306.
33. Chapman B. L., Hendrick M. J., Washabau R. J.: Granulo-
16. Takahashi T., Kadosawa T., Nagase M., Matsunaga S., Mo- matous hepatitis in dogs: nine cases (1987 1990). J. Am.
(6). Często, mimo pozornie doszczętnego
chizuki M., Nishimura R., Sasaki N.: Visceral mast cell tu- Vet. Med. Assoc. 1993, 203, 680 684.
usunięcia zmian, nie udaje się uzyskać wol-
mors in dogs: 10 cases (1982 1997). J. Am. Vet. Med. As-
nych od komórek nowotworowych brze- soc. 2000, 216, 222 226.
17. Feldman B. F., Strafuss A. C., Gabbert N.: Bile duct carci-
gów cięcia chirurgicznego (7).
noma in the cat: Three cas reports. Fel. Pract. 1976, (Ja-
nuary), 33 39.
18. Patnaik A. K., Hurvitz A. I., Liberman P. H.: Canine he-
Piśmiennictwo
patic neoplasms: a clinicopathological study. Vet. Pathol.
Dr R. Sapierzyński, Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Me-
1980, 17, 553 564.
1. Rostami M., Tateyama S., Uchida K., Naitou H., Yamagu-
dycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159C,
19. Lamb C. R., Simpson K. W., Boswood A., Matthewman
chi R., Otsuka H.: Tumors in domestic animals examined
L. A.: Ultrasonography of pancreatic neoplasia in the
43-976 Warszawa, e-mail: [e-mail]