biblioteka problemów
Mahomet
tom sto sześćdziesiąty siódmy
I.Hrbek, K.Petraćek
Państwowe Wydawnictwo Naukowe
i są także tacy, którzy ciągle jeszcze wątpią w realne
a powiedziano mi, że zapyta mnie tylko o rodo
istnienie Mahometa, i tacy, którzy widzieli w Maho
wód i o to będzie wypytywać
mecie człon pośredni między bóstwem a człowiekiem.
Bardziej mnie to przeraża niż lew siedzący w jamie,
Są wśród nich rzekomi materialiści, a nawet ultra-
w dolinie Athtor, gdzie są jamy drapieżników jedna
materialiści, którzy w masie realnych faktów nie do
obok drugiej;
strzegajÄ… innego, nie mniej realnego faktu tworzenia
Rano wychodzą na polowanie, żeby nakarmić swoje
się nowej idei; i wreszcie niepoprawni idealiści, któ
lwięta, których pokarmem jest ludzkie mięso powa
rych nazwiska widziane są niechętnie przez przedsta
lane piachem;
wicieli nauk społecznych. Zestawiając ich wypowiedzi
Kiedy rzuci się na przeciwnika, nie można nic uczynić,
bez żadnego komentarza (jakkolwiek niektórzy z nich
dopóki nie zostawi go rozszarpanego;
zasługują na to), pragniemy dać im możność wypowie
Ze strachu przed nim zdrętwiały lwy z całej doliny
dzenia swych własnych poglądów, jak w końcu robią
i ludzie do tego parowu nie wejdÄ….
to od kilku już wieków.
Ten, kto jest siebie pewien i wkroczy do jego doliny,
zawsze zbrojÄ™ i szaty ma rozdarte i sam jest po
chłonięty.
Ka'b ibn Zuhajr
Prorok jest mieczem dającym światło,
hinduskim mieczem z mieczy Allaha wykutym.
Zostało mi przekazane, że Wysłannik Boży mi się od
Poemat Banat Su'ad (Nieszczęścia Saud).
grażał, a wszakże od Wysłannika można oczekiwać
autor żył w okresie współcznym Mahometowi
raczej przebaczenia.
Powstań, by poprowadził cię ten, który dał ci prze
cież Koran, w którym są napomnienia i rady.
Mekkańscy emigranci do etiopskiego negusa
I nie karz mnie za słowa oszczerców
(w roku 615)
nie zgrzeszyłem przecież, choć się o tym tyle
O, królu, żyliśmy w nieświadomości, bałwochwal
mówi.
stwie i bezwstydzie. Silniejszy gnębił słabszego. Mówi
Teraz jestem w takiej sytuacji, że gdyby w niej był
liśmy nieprawdę. Naruszaliśmy nakazy gościnności.
słoń i wiedział i słyszał to, co ja słyszę,
A potem pojawił się Prorok, człowiek, którego znaliśmy
Zacząłby się słaniać, chyba żeby dostąpił
od dzieciństwa, którego pochodzenie, zachowanie, do
za pozwoleniem Allaha miłości Wysłannika.
bra wola i prawdomówność nie były nam obce. I na
Nieustannie przemierzałem pustynię, ukryty pod skrzy
uczał nas, żebyśmy czcili jedynego Boba, mówili praw
dłami nocy,
dę, dotrzymywali słowa, pomagali swoim bliskim, sza
kiedy ciemności zostały rozpostarte,
nowali prawa gościnności i nie dopuszczali się rzeczy
Aż podałem i nie odrzucił jej swą prawicę Ma
nieczystych, bezbożnych i niesprawiedliwych. I kazał
hometowi, panu zemsty, którego słowa trwają. nam się modlić, dawać jałmużnę i pościć. Uwierzyliś
Teraz, kiedy mówię do niego my w niego i poszliśmy za nim.
262
263
Ze starosłowiańskiej legendy
nym duchem bożym. O Mahomecie wszyscy wiemy,
że jest kłamcą i niszczycielem zbawienia wszystkich,
Przy obiedzie siedział Konstanty z Agarenami, mą
który wyrzucił swe najpiękniejsze opowiastki na złość
drymi i wykształconymi ludzmi, uczonymi w geome
i plugawość.
trii i astronomii i w innych naukach, a ci go doświad
Żywot św. Konstantego-Cyryla, starosłowiańska
czali i wypytywali mówiąc: Widzisz, filozofie, ten
legenda z IX wieku n.e.
nadzwyczajny cud, jakim jest boski Prorok Mahomet,
który przyniósł nam od Boga szczęśliwą wieść, nawró
Al-Busiri (XIII w.)
cił mnóstwo ludzi? I wszyscy trzymamy się jego praw,
w niczym ich nie naruszając. Wy wszak, chrześcija
Mahomet jest panem obu światów, ludzi i demonów,
nie, trzymacie siÄ™ prawa Chrystusa, waszego proroka,
i obu wielkich wojsk, arabskich i niearabskich,
ale przy tym postępujecie, jak się komu podoba, jedni
Naszym Prorokiem, rozkazujÄ…cym i zakazujÄ…cym,
tak, drudzy inaczej..."
oprócz niego nikt nie mówi: tak i nie.
I pytali go dalej: Jeśli jest jeden Bóg, dlaczego On jest przyjacielem, w którego wstawiennictwo się
sławicie go w trzech osobach? Nazywacie go ojcem i
wierzy i w każdym nieszczęściu, które nachodzi
synem i duchem. Skoro mówicie tak, dajcie mu nie
człowieka.
wiastę, niech się z tego rozpłodzi dużo bogów". Na to
Góruje nad wszystkimi prorokami szlachetnością ciała
odpowiedział filozof: Nie mówcie tak bezwstydnych
i ducha, a oni nie dorastajÄ… mu ani wiedzÄ…, ani
bluznierstw. Gdyż nauczyliśmy się od proroków, oj
szlachetnością,
ców i nauczycieli sławić Trójcę, Ojca, Słowo i Ducha,
On jest tym, którego ciało i dusza były doskonale
trzy osoby w jednej istocie. Słowo wcieliło się w Pan
zharmonizowane ze sobÄ…,
nie i narodziło się na nasze zbawienie, jak i wasz Pro
dlatego upodobał go sobie Stwórca ludzi.
rok, Mahomet, przyÅ›wiadcza, kiedy pisze tak: «PosÅ‚a-
Nie ma równego sobie w swych wdziękach,
liśmy ducha swego do Panny, pragnąc, żeby urodziła.
a istota piękna, która jest w nim, jest niepodzielna.
Z tego wynika dla was dowód o Trójcy".
Nie przypisuj mu tego, co chrześcijanie przypisują
Jeden z nich, doradca, dobrze znający sareceńską
swojemu Prorokowi,
złośliwość, zapytał filozofa [św. Konstantego]: Po
ale przysądz mu tyle chwały ile z własnej woli
wiedz mi, gościu, dlaczego wy nie pójdziecie za Ma
pragniesz.
hometem? Przecież on bardzo chwalił Chrystusa w
Jego osobie przypisz tyle wzniosłości, ile zechcesz,
swych księgach, mówił o nim, że się narodził z Panny,
a jego wzniosłości przyznaj taką wielkość, jaka ci
siostry Mojżesza, nazwał go wielkim prorokiem, który
siÄ™ podoba
wskrzeszał zmarłych i uzdrawiał wszelkie choroby
Gdyż znakomitość Wysłannika jest bez granic
wielką siłą"... Filozof pozostawił to do rozsądzenia
i żaden człowiek władający mową nie może jej wy
Maganowi, wskazując na to, ża Daniel oznajmił, iż
słowić.
po Chrystusie ustanÄ… wszelkie proroctwa ... Tu wielu
Z poematu pochwalnego o Proroku, zatytuło
z nich powiedziało: Co mówił Daniel, mówił natchnio-
wanego Burda (PÅ‚aszcz)
264 265
najgłupszy nawet i półgłówek) są tak bezdennie głupie
Vdclav Budovec z Budova
i niesmaczne kłamstwa, że gdyby same mówić miały,
Anti-Alkoran, to jest: pewne i nieodparte dowody na to,
musiałyby się takiego łgarstwa wstydzić . . .
że Alkoran turecki od diabła się wywodzi i to z rodu Arja-
Artykuły wiary mahometańskiej: o Bogu, o niebie,
nów ze świadomym bluznierstwem przeciw Świętemu Du
o raju: że założony jest na rybie i że w przyszłym
chowi. Dowodzi tego wysoko urodzony pan, Pan Vaclav Bu-
dovec z Budowa...
życiu jeść, pić, a najpierw w pięknej komnacie w nie
bie bezustannie żądze cielesne zaspokajać będą. . .
Larwę wiary tureckiej, w pierwszym rzędzie wy
Mahomet, ten zdechły bękart z Omahele (Ismaele),
ciąg Alkoranu według Azoarów, to jest rozdziałów, a
szyderca, bluznierca, syn nałożnicy, a nie ślubnej nie
potem religijne zachowanie Turków, albo raczej bez
wiasty, tak więc nie dziedzic królestwa bożego, ale
bożne, tu się przedkłada.
jawny Antychryst. . .
Odkrycie tej larwy mahometańskiej pewnym jest
Zapewne znajdą się tacy mędrkowie, którzy powie
dowodem, że Alkoran od Mahometa i Sergiej Arjan
dzą, że z tych Azoar, mianowicie rozdziałów Alkora
mają diabelski rodowód; był on pisany jako świado
nu, powinienem większy wyciąg robić, ale mnie i to
me bluznierstwo przeciw Duchowi Świętemu i praw
trochę, co przytoczyłem, wystarcza, gdyż dość, że się
dzie, czego żadni poganie nigdy nie uczynili. Maho
kawałek śmierdzącej padliny wyłoży, aby całej padli
met był ateistą, nie wierzył w Boga, jak więc powin
ny nie wykładać. Bowiem na podstawie tego każdy
ni z nim walczyć chrześcijanie, żeby pokonując go
może o smrodzie i smaku sądzić i powiedzieć, jaki był
ciałem nie zostali pokonani duchem.
by smród, gdyby cała padlina została wyłożona.
Circulus et horologium operum et oeconomiae in
Anty-Alkoran, według wydania z 1614 roku
mundo Dei, hystoricum typicum et mysticum, to jest:
Jak w różnych świata przemianach, ze Starego i No
Ludovicus Marracius
wego Testamentu prawdy i oszustwa wyrastały, jak
i kiedy zaczęły się wiersze mahometańskie, jak po
To są informacje, które o życiu i czynach Mahome
wstawały, i co prorocy o Gogu, Magogu i Antychryś
ta podają muzułmańscy historycy, pokazują one jed
cie przepowiadali, oraz apostołowie; dużo tego widać
nak, że nie był prorokiem czy wysłannikiem bożym,
u Mahometa, jak ten Gog i Magog padnie, i jakich
ale rozbójnikiem, bezbożnym, sprośnym i wyjątkowo
jeszcze przemian aż do skończenia świata według pism
obłudnym.
świętych oczekujemy . ..
Alcorani textus universus... His omnibus praemissus
Ale Alkoran to nie tylko umiejętnie ułożone wier
est Prodromus ad refutationen Alcorani, Patavii 1698.
sze, jakie są o Bianciforze, o Amadysie, o Marchołcie,
Sowizdrzale, ziemi obiecanej i utopii, w której lenie
Thomas Carlyle
kiełbasami się przejadają, a obżartuchy nurzają się
w rzekach małmazją i wszelkimi najwspanialszymi
Dla narodu arabskiego było to niby wynurzenie się
winami płynących .. . bowiem w Alkoranie (co pozna
z ciemności na światło; dzięki niemu Arabowie zaczęli
267
266
dopiero żyć. Biedny lud pasterski, koczujący od stwo
jak każdy ruch religijny, była formalnie reakcją, po
rzenia świata na swych pustyniach, nie zwracający na
wrotem, jak twierdzili, do tego, co dawne, co proste.
siebie niczyjej uwagi. Bohater-Prorok wysłany został
Jest dla mnie obecnie zupełnie jasne, że tak zwane
do, nich ze słowem, w które mają wierzyć. I oto nie
Pismo Święte Żydów było niczym innym, jak spisaną
zauważeni dotąd stają się znani na świecie, maluczcy
staroarabskÄ… tradycjÄ… religijnÄ… i plemiennÄ…, zmodyfi
zmieniają się w olbrzymów. W sto lat pózniej Arabia
kowaną przez wczesne oddzielenie się Żydów od spo
rozciÄ…ga siÄ™ od Grenady do Delhi. BÅ‚yszczy odwagÄ…
krewnionych z nimi, lecz koczujących sąsiadów.
i męstwem w świetle geniusza. Przez długie wieki
Arabowie królują nad znaczną częścią świata. Wiara
Do Karola Marksa, ok. 18 maja 1853,
jest wielka, życiodajna. Historia narodu staje się płod Przekład według: K. Marks i F. Engels
Listy wybrane, Warszawa 1951
na, uszlachetniająca, wielka, kiedy naród wierzy. Ci
Arabowie, ten człowiek, Mahomet, i to jedno stulecie,
jak gdyby padła iskra, jedna iskra na to, co się zda
Karol Marks
wało być czarnym, niepostrzeżonym piachem i oto
Za czasów Mahometa szlak handlowy z Europy do
piach zmienia się w proch i płomień sięgający niebios
Azji uległ znacznej zmianie i miasta Arabii, które
rozlał się od Delhi aż do Grenady! Powiedziałem, że
dawniej brały wielki udział w handlu z Indiami itd.,
zawsze wielki człowiek był niby błyskawicą z nieba;
podupadły pod względem handlowym, co oczywiście
reszta ludzi czekała nań niczym paliwo, by stanąć w
również dało pewien impuls.
ogniu.
Do Fryderyka Engelsa, 2 czerwca 1853.
On Heroes, Hero worship and the Heroic in History,
Przekład według K. Marks i F. Engels
Londyn 1841
Listy wybrane, j.w.
Fryderyk Engels
Fryderyk Engels
Tam, gdzie Arabowie prowadzili życie osiadłe, na
Owo sztuczne użyznianie gruntu, które ustawało na
południowym zachodzie, byli oni, jak się wydaje, na
tychmiast, gdy tylko uległy zniszczeniu urządzenia
rodem równie cywilizowanym, jak Egipcjanie, Asy-
nawadniające, tłumaczy dziwny skądinąd fakt, że całe
ryjczycy itd.: świadczą o tym ich budowle. I to także
obszary, które ongiś były wspaniale uprawiane
wyjaśnia coś niecoś z podbojów mahometańskich. Co
obecnie opustoszały i stały się bezpłodne; ono też tłu
do religijnego oszustwa, to jak wynika ze starych
maczy fakt, że wystarczyło jednej wyniszczającej woj
napisów na Południu, w których przeważa jeszcze sta
ny, by wyludnić cały kraj na przeciąg stuleci i pozba
ra tradycja monoteizmu (jak u amerykańskich Indian),
wić go całej jego cywilizacji. Do tejże kategorii zja
której zaledwie drobną częścią jest tradycja hebraj
wisk należy, jak sądzę, unicestwienie handlu południo-
ska wydaje się, że religijna rewolucja Mahometa,
woarabskiego w czasach przed Mahometem, które bar-
268
269
puszczać, że cechowała go niepohamowana namiętność
dzo słusznie uważasz za jeden z głównych momentów
zmysłowa, która stanowiła symptom jego choroby, i że
rewolucji mahometańskiej .. . Historię samego Maho
cierpiał na impotencję satyriazis. Biednemu szelmie
meta zacznę studiować dopiero w tych dniach; na ra
nie zawsze jednak dobrze szło, jak można przeczytać
zie wydaje mi się, że historia ta ma charakter reakcji
u Ibn Kutajby w rozdziale Die faemina, quam uxo-
beduinów przeciwko osiadłym, ale coraz bardziej upa
rem duxit propheta et non compressit".
dającym fellachom miejskim, którzy byli wówczas
bardzo rozczłonkowani również pod względem religij
Das Leben und die Lehre des Mahommad,
nym i łączyli zanikający kult przyrody z rozkładającą
Berlin 1869
się religią żydowską i chrześcijaństwem.
Do Karola Marksa, 6 czerwca 1953. J. W. Draper
Przekład według: K. Marks i F. Engels
Znana to rzecz w medycynie, że długi post i niepo
Listy wybrane, j.w.
kój psychiczny wywołują halucynacje. I chyba nigdy
nie było systemu religijnego założonego przez ofiar
A. Sprenger
nego, poważnego człowieka, który nie byłby doświad
Młode histeryczne kobiety z natury są romantyczne czony przez siły nadprzyrodzone i nie słyszał nad
i skłonne do marzycielstwa religijnego, kiedy się jed przyrodzonych głosów. Tajemnicze głosy zachęcały
nak zbliżają do krytycznego wieku w życiu, często arabskiego kaznodzieję, żeby wytrwał przy swojej de
ogarnia je nimfomania. Podobne symptomy towarzy
cyzji pojawiały się przed nim cienie o dziwnych
szyły chorobie Mahometa. W swojej młodości prowa
kształtach. W powietrzu słyszał głos niczym dzwięk
dził podobno amoralny tryb życia naturalnie nie
odległego dzwonu.
jest wolny od podejrzeń, że się oddawał rozpuście na
Dejiny konfliktu mezi ndbozenstwim. o vedou,
zwanej, według Genesis, 38,9 onanią. Aż do czterdzie
Praga 1926, wyd. I, 1873
stego dziewiątego roku życia zadowalał się jedną ko
bietą, która na dodatek była o piętnaście lat starsza
od niego. Na starość jednak odznaczał się nienasyconą
Muhammed 'Abduh
pogonią za rozkoszą. Miał ponad tuzin żon, a kiedy
Jak mógł Mahomet, ubogi członek średniej klasy
oddalał się tylko na kilka dni od domu, jedna lub
swojego ludu, rościć sobie prawo do królestwa i dą
dwie musiały mu towarzyszyć. Zmiana w jego życiu
żyć do zdobycia władzy? Nie miał majątku ani auto
wywołała zgorszenie wśród wiernych i konieczne stało
rytetu, ani armii, ani poparcia. Brak mu było zdolnoś
się, żeby Bóg zesłał mu objawienie i przyznał mu w
ci literackich, dobrego stylu i mądrości, aby pozyskać
tych sprawach większą swobodę niż zwykłym ludziom
ludzi swoją wymową. Nie posiadał nic, co by mu po
Nie patrząc na oburzenie, powiększał aż do końca ży
mogło zdobyć wybitną pozycję, wy dzwignąć go do eli
cia swój harem, i mimo że wkładał wiele w to wysił
ty. Jakaż to więc siła wynosiła go ponad naród spra-
ków, aby uchodzić za wysłannika bożego, należy przy-
271
270
wiając, że jego myśl górować zaczęła nad innymi, a
Mimo że posiadał wielką mądrość praktyczną, bez
wola nad wolą innych, że poczuł się predestynowany
której nigdy by mu się nie udało tryumfować nad
do tego, aby stanąć na czele narodu, uchronić go od
wrogami, nie potrafił myśleć logicznie w kategoriach
zła i tchnąć życie w bezwolne natury ludzkie? Było
abstrakcji. Dlatego to, co wzburzało go wewnętrznie,
to poczucie wlane mu w serce przez Allaha i świado
uważał za coś zesłanego z zewnątrz, z nieba, i nie do
mość odczuwanej przez ludzkość potrzeby wyprosto
świadczał nigdy siły swojej wiary, ale szedł za gło
wania prawd wiary i przeciwstawienia siÄ™ panujÄ…cemu
sem instynktu, który rzucał nim to w jedną, to w dru
zepsuciu obyczajów i nawyków. Była to wiara w mi
gą stronę gdyż uważał, że jest to do niego skiero
łosierdzie boże, które będzie go wspierać we wszelkich
wany głos boży. Stąd pochodzi to wewnętrzne, do
poczynaniach i pozwoli mu za życia doprowadzić do
słowne pojmowanie objawienia, tkwiące w nauce isla
realizacji swych planów. Było to objawienie boże,
mu . ..
które rozlewało się przed Prorokiem, oświetlając mu
Jako naiwny myśliciel, Mahomet musiał uważać za
drogÄ™.
dozwolone wszystko, co po prostu nie kolidowało
z głosem jego serca. A ponieważ nie miał rozbudzonej
Risalat at-tauhid 1897
wrażliwości i brak mu było pewności w rozróżnieniu
dobra i zła, chroniącej przed różnymi fałszywymi kro
kami tylko tych, którzy wznoszą się na wyżyny czło
Th. Noldeke
wieczeństwa, nie cofał się przed użyciem godnych po
gardy środków i niecnych podstępów przy krzewieniu
Obiektywnie i sumiennie badajÄ…c charakter Maho
wiary.
meta i właściwie rozumiejąc pojęcie proroctwa musi
my przyznać, że Mahomet był prawdziwym prorokiem. Geschichte des Qorans, wyd. II, 1909
Można dyskutować, czy główne założenia jego nauki
są wytworem jego umysłu, czy zostały zaczerpnięte
C. Brockelmann
od żydów i chrześcijan. Z pewnością islam przejął z
religii żydowskiej i chrześcijańskiej to, co było w nich
Próba oceny charakteru Proroka według kryteriów
najbardziej wartościowe, ale sposób, w jaki Mahomet
europejskich nie byłaby łatwa. Wahalibyśmy się bar
przetworzył je w swoim umyśle, traktując za obja
dzo w swoich sądach, gdybyśmy znali jedynie tego
wienie zesłane przez Boga, które musi przekazać lu
marzyciela z Mekki z jego niewzruszoną wiarą we wła
dziom, czyni z niego prawdziwego Proroka .. .
sne przekonania i wielkim wpływem na najlepszych
Wszakże charakter Mahometa obciążony był dwie
ludzi swojego narodu, albo tylko dyplomatÄ™ z Medyny,
ma wadami, które, przynosiły ujmę jego wzniosłej
który miał na uwadze wyłącznie swój cel panowa
naturze. Jeśli przyjąć, że proroctwo jest wytworem
nie nad Arabami i nie dał się zastraszyć nawet
bardziej niespokojnej fantazji i bezpośredniej inspi
chwilową klęską. Ale połączenie właśnie tych dwóch
racji uczucia niż produktem spekulatywnego rozsąd
cech, które nas w pierwszej chwili odpycha, a nawet
ku, to Mahometowi brak było właśnie tej fantazji.
mogłoby nam odebrać wiarę w jego uczciwość w ostat-
272
18 Mahomet 273
nich latach życia, typowe jest dla jego czasów i jego Rudolf Ruzićka
narodu. Można mu nie brać za złe tego, że przy za
Byłoby błędem uważać naukę Mahometa za zwykły
spokajaniu nienasyconych popędów seksualnych często
zbiór idei, przejętych z religii żydowskiej i herezji
łamał poglądy obyczajowe swojego okresu. Przecież
chrześcijańskich krążących w różnych częściach Ara
nie ukrywał on swoich ludzkich słabości i nigdy nie
bii, idei, które zostały zebrane w jakiś surogat nauki
twierdził, że jest bez grzechu.
religijnej, a w istocie pozbawione sÄ… wszelkich arab
Der Islam von seinen Anfangen bis zur Gegenwart,
skich elementów. Jest oczywistym faktem, że islam
Ullsteins Weltgeschichte, Geschichte des Orients,
formułuje od samego początku i w trakcie swego roz
Berlin 1910
woju przede wszystkim zakazy i nakazy; jednakże od
samego początku przejawiał on godną podziwu zdol
ność przyswajania i takiego przystosowywania obcych
,D. S. Margoliouth
elementów, że ich obce pochodzenie widoczne jest do
Ci, którzy nie mogą mu przyznać wartości moral
piero po szczegółowym analitycznym badaniu. Tak
nych, nie mogą powstrzymać się od podziwu dla jego
więc zadaniem współczesnego badacza który nie sta
zdolności intelektualnych. Można się również spierać,
wia z góry przed sobą żadnych tez, ale szuka, studiu
czy wytrwałość, którą wykazał obstając przy swoich
je i zbiera doświadczenia i dokumenty porównując je,
poglądach, mimo gwałtownej opozycji trwającej przez
starając się odróżnić prawdę od nieprawdy, zrozumieć
wiele lat, była produktem serca, czy intelektu.
prymitywny islam w jego arabskim środowisku,
obserwować jego powstanie na rodzimym gruncie, po
Mohammedanism, Londyn 1911
dobnie jako botanik studiuje roślinę w jej macierzystej
glebie i ustala warunki jej życia jest wolne od
O. Spengler
uprzedzeń dążenie do odkrycia przyczyn tego potęż
nego ruchu umysłowego, który zburzył stare tradycje
Wielkie postacie z otoczenia Mahometa, jak Abu
i stare cywilizacje. O ile przed XIX wiekiem ogólnie
Bakr i Umar, przypominają bardzo purytańskich przy
chodziło o przedstawienie Mahometa jako oszusta,
wódców rewolucji angielskiej, jak John Pym i Hamp-
współczesna nauka stara się zrozumieć, czym był Ma
den, a to podobieństwo sposobu myślenia i postępo
homet i czego dokonał, stara się ocenić dobre i złe
wania byłoby jeszcze większe, gdybyśmy więcej wie
strony jego nauki, co się działo wokół niego i dlaczego
dzieli o hanifitach, arabskich purytanach żyjących
echo jego słów wyrwało Arabów z letargu i kazało
przed Mahometem i w jego epoce. Mieli oni świado
zdobywać świat.
mość wielkiego posłannictwa, która pozwoliła im gar
dzić życiem i mieniem. Wszyscy oni otrzymali od lo
Duraid ben as-Simma.
su zapewnienie, że są wybrańcami bożymi.
Obraz stfedniho Hidzdzu na usiti islamu,
tom 1, Praga 1925
Der Untergang der Abendlandes,
Monachium 1924
274
275
A. R. Nykl
Frans Buhl
Indywidualność Mahometa, oceniana bezstronnie,
Największe trudności, z jakimi spotyka się biograf
przejawia wszystkie elementy autentycznego proroka,
Mahometa na każdym kroku, sprawia tajemnica jego
szczególnie w pierwszym okresie mekkańskim. We
oddziaływania, godna podziwu siła wewnętrzna i su
dług tradycji był to człowiek średniego wzrostu, do
gestywny wpływ na otoczenie; sprawy te nie były,
brze zbudowany i silny, dużą głowę opromieniały ży
ani nie mogły być wyjaśnione w starych zródłach.
we, czarne oczy o długich rzęsach, nos miał orli, bia
Jakkolwiek biografowie Mahometa muszą z powyż
łe zęby, gęstą ciemną brodę i włosy, które w pózniej
szych powodów zachować dużą ostrożność w formu
szym okresie życia farbował. Naturę miał dobrotliwą
łowaniu swoich sądów, istnieje przecież jedna podsta
i łagodną, był trochę nerwowy i skłonny do melan
wowa strona jego działalności, którą należy z całą po
cholijnej zadumy. Był niezwykle wrażliwy na nie
wagą podkreślić, szczególnie dlatego, że w nowszych
przyjemne zapachy. Jego nadmierna skłonność do ko
publikacjach o jego życiu nie zawsze zwraca się na
biet, która ujawniła się po śmierci pierwszej małżonki,
nią uwagę. Niektórzy bowiem nowsi autorzy, jak nie
tłumaczy się chęcią zatroszczenia się o ich przyszłość,
trudno zauważyć, skłonni są do podkreślania wszyst
gdyż los kobiet w jego oczach i w jego narodzie był
kiego, co nieprzychylne, oraz odsuwania na dalszy
bardzo ciężki. Zarzut zmysłowości, stawiany tak je
plan jego znaczenia religijnego. Gdyby Mahomet rze
mu, jak i tworzonym przez niego opisom przyjemno
czywiście był tylko nadmiernie pobudliwym seksu
ści czekających wiernych w raju, jest dość przesadzo-
alnie, goniącym za korzyściami materialnymi, nieprze-
ny, gdyż opisy te są raczej estetyczne i nie ma w nich
bierającym w środkach, bezwzględnym człowiekiem,
wulgarnej zmysłowości. W końcu Mahomet jest tylko
założony przez niego i rozkwitający po jego śmierci
człowiekiem, a nie istotą nadprzyrodzoną, od której
islam byłby dziełem bezwartościowym. Obiektywny
można by żądać nadprzyrodzonych wyczynów. Takie
historyk musi jednak przyznać, że Mahomet zdołał
stanowisko zyskuje dla niego sympatiÄ™.
rozbudzić instynkt religijny swoich współplemieńców
i zostawił zbiór idei religijnych i moralnych, które
Koran, Praga 1938
zaspokajały nie tylko ich, lecz również mieszkańców
zdobytych pózniej przez muzułmanów krajów o wyso
ko rozwiniętej kulturze, i stały się dla wielu zródłem
F. Tauer
intelektualnej energii i pogłębionej działalności ide
Mahomet aż do śmierci wierzył w swe prorocze po
owej.
słannictwo i wiara ta pomogła mu zwyciężyć. Jego
działalność, szczególnie w okresie mekkańskim, wy
Muhamad, Enzyklopaedie des Islam, tom III,
raznie przypomina działalność starozakonnych proro
Leida-Lipsk 1936
ków. Bezstronny badacz znajdzie w jego nauce dużo
słabych stron, a w jego medyńskich akcjach niejeden
czyn, który trudno usprawiedliwić, jednakże biorąc
277
276
pod uwagę epokę i środowisko, nie można mu zaprze
czenia swoich operacji handlowych, teraz gorliwie tru
czyć prawa do miana Proroka. dniła się lichwą, a liczne zubożone plemiona zadłuża
ły się u mekkańskich bogaczy.
Islam a jeho rozpeti do końce doby umajlovske,
Z jednej strony, sprzeczności między możnymi a
Dejiny lidstwa, wyd. III (J. Sustra), Praga 1940
zwykłymi członkami plemion w czasie rozpadu wspól
noty rodowej i rozwoju własności prywatnej ziemi
coraz bardziej pogłębiały się i zaostrzały; z drugiej
Gustave E. von Grunebaum
zaś, sprzeczności między właścicielami niewolników a
niewolnikami doprowadzały w Arabii do kryzysu spo
W osobowości Mahometa nie można oddzielić pra
łecznego i gospodarczego. Szlachta arabska, szczegól
wodawcy od kaznodziei; te dwie postawy przeplatajÄ…
nie mekkańska, starała się znalezć wyjście z tego kry
się również w głoszonych przez niego prawach. Jak
zysu prowadząc podboje, które mogły dać możliwość
kolwiek muzułmanie mieli niejednokrotnie okazję za
wzbogacenia się przez zagrabianie nowych gruntów
poznać się z językiem prawniczym i, oczywiście, pra
uprawnych, zdobycie niewolników i innych łupów wo
wem podbitych przez nich ludów sąsiednich, sami nie
jennych . . .
osiągnęli na tym polu wybitnych rezultatów, toteż
jedną z ogromnych zasług Mahometa było sformuło Kształtowanie się nowych stosunków społecznych
wanie po raz pierwszy w dziejach w języku arabskim powoływało do życia również nową ideologię społecz
oficjalnych przepisów prawnych, które miały powszech ną, i to w postaci nowej religii islamu. Islam po
nie obowiązywać i służyć za wzór w konkretnych przy wstał z połączenia elementów żydowskich, chrześci
padkach. jańskich, nauk hanifitów i liturgiczych przeżytków
staroarabskich kultów przyrody z okresu przedislam-
skiego. Założycielem islamu był kupiec z Mekki, Ma
Medieval Islam. A. Study in Cultural
Orientation, Chicago 1946
homet, rodem z Haszymitów, z plemienia Kurajszy-
tów. Imię Mahometa, którego muzułmanie uważają
za proroka i wysłannika boskiego na ziemi", otoczo
Historia świata
ne zostało pózniej najróżnorodniejszymi legendami.
Przesunięcie szlaków handlowych z dróg lądowych
WÅ„emirnaja istorija, tom III, Moskwa 1957
biegnących niegdyś przez Półwysep Arabski na
szlak morski od Morza Czerwonego do Zatoki Per
skiej boleśnie odbiło się na arabskiej gospodarce.
B. Spuler
W kryzysie znalazł się również handel prowadzony
przez Mekkę. Wiele plemion, które dotąd czerpały do Kiedy w 632 roku umierał założyciel islamu, Maho
chody z karawan handlowych, dostarczając im poga met, był on już władcą znacznej części Półwyspu Arab
niaczy wielbłądów i ochronę przed napaścią, obecnie skiego, a równocześnie dla większości mieszkańców te
zbiedniało. Szlachta mekkańska zmuszona do ograni- go obszaru był wysłannikiem boskim, prorokiem no~
279
278
wej religii, zaś liczba tych, którzy w niego wierzyli, ścijańskiej nietolerancji. Nie zachowały się żadne ory
rosła z dnia na dzień. Mahometowi udało się to, czego ginalne dokumenty pochodzące od Mahometa lub jemu
nie osiągnęli wszyscy inni założyciele nowych reli współczesnych. Głównym zródłem, z którego czerpie
gii... Religie światowe, założone przez [inne wybitne] my wiarygodne wiadomości o początkach islamu, jest
osobistości (jak: Budda, Jezus, Mani), zmuszone były Koran. Na podstawie Koranu można jednak mieć wy
torować sobie drogę w państwach wrogo, w najlep obrażenie o zasadach wiary i organizacji muzułma
szym wypadku neutralnie ustosunkowanych do religii nów w islamskiej gminie wiernych. Nie ma w nim ani
i musiały się jakoś dostosować do ich form życia . . . faktów historycznych, ani dat, ani imion uczestniczą
Zupełnie inną sytuację miał islam . . ., który od cza cych osób.
sów swego twórcy mógł się rozwijać w kierowanym
Na podstawie ustnych przekazów Mahomet zaczął
przez muzułmanów niezależnym państwie, kształto
nauczać i głosić nową wiarę w swym rodzinnym mie
wać to powstające państwo zgodnie ze swoimi nauka
ście około roku 610 n.e. Początkowo był hanifitą. Ale
mi i ideałami, i zbliżyć istniejący ustrój polityczny
fantastyczny jedyny Bóg hanifitów w wyobrazni mek-
do swojego ideału państwa.
kańskiego zwiastuna nowej wiary otrzymał charakte
rystyczne cechy kupca i handlarza niewolników.
Der Islam einst und jetzt, 1958
Moskwa 1957
Sputnik ateista"
Toshihiko Izutsu
Burżuazyjni orientaliści, stojący na pozycjach ide-
ailzmu, uważają za założyciela islamu mieszkańca Mek Stosunek łączności między Bogiem i człowiekiem
ki, Mahometa, członka rodu Haszymitów, z plemienia jest według Koranu żeby powtórzyć to, co wielo
Kurajszytów. Tłumaczenie jednak pochodzenia tej czy krotnie już zostało powiedziane podwójny: 1) od
innej religii jedynie działalnością jej założyciela jest Boga do człowieka i 2) od człowieka do Boga... Obja
równoznaczne z całkowitą rezygnacją z naukowego wienie nie jest niczym innym, jak szczególnym przy
wyjaśnienia tego zjawiska. Zachowane arabsko-mu- padkiem wysyłania sygnałów". Jednak objawienie od
zułmańskie biografie Mahometa .napisane w 100 do biega tak jasno i wyraznie od pozostałych znanych
150 lat po jego śmierci, są przeładowane mitami reli nam form wysyłania", że wymaga oddzielnego omó
gijnymi i legendami, bardzo więc trudno, a często nie wienia jako odrębna kategoria. Taki jest również po
sposób odróżnić fakty historyczne z życia i działalno gląd Koranu na tę sprawę. W Koranie objawienie zaj
ści tego apostoła. muje miejsce zupełnie wyjątkowe. Uważa się je za
coś osobliwego, sekretnego, tajemnicę, która nie może
Podania, które się o nim zachowały w dziełach sy
być odkryta przez zwykły ludzki rozum. Stąd koniecz
ryjskich, ormiańskich i bizantyjskich pisarzy wczesne
ność pośrednika, nazywanego prorokiem.
go śniedniowiecza, również pozostają w sferze legend,
które, co więcej, przesycone są wrogim duchem chrze- Za jedną z najbardziej charakterystycznych i wy-
280 281
różniających cech trzech wielkich religii pochodzenia
semickiego: żydowskiej, chrześcijańskiej i islamskiej,
możemy przyjąć wspólne im wszystkim założenia pod
stawowe, że prawdziwym zródłem historycznym oraz
ostateczną gwarancją prawdziwości religijnych do
świadczeń wiernych jest to, że Bóg sam się objawił
istotom ludzkim. Sens objawienia w islamie polega
na tym, że Bóg przemówił, że się objawił przez sło
wa, i to nie wypowiedziane w jakimÅ› nieludzkim, ta
jemniczym języku, ale jasno i zrozumiale dla człowie
ka. Jest to podstawowy i decydujÄ…cy fakt. Bez tego
poczÄ…tkowego aktu objawienia ze strony Boga nie by
łoby według islamskiego rozumienia światowej re
ligii prawdziwej wiary.
Nie jest zaś żadnym cudem, że islam od samego po
czątku całkowicie świadomy był znaczenia języka.
Islam powstał, kiedy Bóg przemówił. Cała kultura
islamska zaczęła się wraz z faktem historycznym, że
Bóg zwrócił się do człowieka w tym języku, jakim
on sam mówi. . . Objawienie w zasadzie jest katego
riÄ… lingwistycznÄ….
God and Man in the Koran. Semantics
of the Koranie Weltanschauung, Tokjo 1964
283
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ZABLOCKI FRANCISZEK arlekin mahomet albosavonarola mahometanska sektaARLEKIN Mahomet4Arlekin Mahomet albo taradajka latajaca Zablocki FZabłocki Franciszek Arlekin Mahomet albo taradajka latajaca (pdf)Arlekin Mahomet albo taradajka latajaca Zablocki Farlekin mahomet albo taradajka latajaca zablocki fdżihad mahometFranciszek Zabłocki Arlekin Mahomet albo taradajka latającaArlekin Mahomet albo taradajka latajaca Zablocki FARLEKIN Mahomet2ARLEKIN Mahomet3Mahomet IIARLEKIN Mahomet1więcej podobnych podstron