Wprowadzenie do oświecenia.











Wtorek, 25 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marek, Jarosław, Elwira
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Oświecenie >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Wprowadzenie do
oświecenia.











kategoria:   J.polski
zakres:   Oświecenie
dodano:   1999-07-26




O ile poprzednia
epoka wywodziła swą nazwę od klejnotu, o tyle kolejna zaczerpnęła ją
od światła. Ówcześni ludzie mówili o swej epoce jako o "wieku
rozumu" (w Anglii), "wieku filozofów" (we Francji) czy "wieku
oświeconym" (w Niemczech). Zwłaszcza to ostatnie określenie zyskało
powszechną akceptację i szybko rozpowszechniło się w całej Europie,
dając nazwę nowemu okresowi literackiemu. Mimo bowiem wielu
odrębności i różnic narodowych, oświecenie miało zasięg
ogólnoeuropejski. Przyniosło Europie i światu wiele przełomowych
wydarzeń. We Francji zaowocowało Wielką Rewolucją i Deklaracją Praw
Człowieka i Obywatela. Kolonie angielskie w Ameryce wywalczyły
niepodległość, tworząc Stany Zjednoczone, a w Polsce myśl
oświeceniowa zainspirowała wielki ruch reform, uwieńczony
uchwaleniem Konstytucji 3 Maja. Najlepszym odzwierciedleniem
zmian dokonujących się w ówczesnej Europie mogą być losy Francji. W
początkowym okresie oświecenia Francja, jako potężna monarchia,
dominowała w Europie. Jej władcami byli kolejno Ludwik XIV (Król -
Słońce), Ludwik XV i Ludwik XVI. Pierwszy z nich rozpoczął tworzenie
silnej, absolutnej władzy królewskiej. Jednocześnie zaś przyczynił
się on do rozkwitu dworu i zbytniej wystawności i okazałości życia
arystokracji. Takie zmiany odbijały się niekorzystnie na innych
stanach społecznych. Dwór królewski kwitł, lecz równocześnie rosły
podatki, nakładane na niższe stany. Duży wpływ na rządy miały także
królewskie metresy - zwłaszcza w dobie panowania Ludwika XV.
W tym samym czasie nastąpił wzrost ludności, a mieszczaństwo
francuskie zaczęło buntować się przeciwko wszechobecnej biedzie, tak
widocznej przy przepychu możnych. Prowadzono liczne salony naukowe,
ale równocześnie postępowała ruina gospodarcza kraju i zwiększała
się liczba więźniów Bastylii. Dlatego Ludwik XVI i jego żona, Maria
Antonina, przejęli rządy w kraju gotowym do buntu. Później nastąpiła
Rewolucja Francuska, szturm i zburzenie osławionej Bastylii oraz
ścięcie pary królewskiej. Dopiero po fali terroru i krwawych rzezi
nastąpił względny spokój, zaprowadzony przez Napoleona. Wszystkie te
wydarzenia miały wpływ na całą Europę, która była świadkiem wzrostu
potęgi i bogactwa Francji, rozpoczynających się w niej niepokojów, a
ostatecznie jej upadku. Mimo tak ważnych i znaczących
wydarzeń historycznych oświecenie było także wiekiem wielkich
filozofów, encyklopedystów i uczonych, dokonujących przełomowych
odkryć i ustaleń w dziedzinie fizyki, biologii, medycyny czy
ekonomii. Było także okresem tworzenia powszechnych systemów
oświatowych i elitarnych towarzystw naukowych. Było okresem
genialnych kompozytorów, takich jak Jan Sebastian Bach czy Wolfgang
Amadeusz Mozart. Powstawały wtedy takie pyszne rezydencje
królewskie, jak Pałac Elizejski w Paryżu czy Łazienki Stanisława
Augusta w Warszawie. Tworzono słynne muzea i galerie malarstwa, np.
British Museum w Londynie lub Ermitaż w Petersburgu.
Oświecenie nie było jednorodne pod względem filozoficznym
czy światopoglądowym. W polskich warunkach wynikało to z faktu, iż w
jego tworzeniu brali udział zarówno arystokraci, jak i szlachta oraz
mieszczanie. W skali europejskiej w ruchu tym uczestniczyli
katolicy, deiści oraz mniej liczni ateiści. Oświecenie na Zachodzie
było głównie ruchem mieszczaństwa, ale za zwolenników tej epoki
uchodzili także tak despotyczni władcy jak caryca Katarzyna II i
król pruski Fryderyk II. Europa tego okresu pełna była wewnętrznych
sprzeczności, a spory i polemiki towarzyszyły nieustannie rozwojowi
nowej epoki. Na Zachodzie walczono o wolność, w Polsce - o
ograniczenie jej nadużyć, o jej nowe rozumienie. Tam problemem była
równość, w kraju - likwidacja jej pozorów i rozszerzenie jej na
inne, poza szlacheckim, stany. Na Zachodzie istotną kwestią był
trójpodział władzy; w Polsce szlachecki parlamentaryzm dawno już
wprowadził taki podział, który teraz wymagał jedynie usprawnienia i
wyelminowania istniejących wad. W Europie dążono do osłabienia
centralnej władzy królewskiej, w Rzeczypospolitej do jej wzmocnienia
w celu zapobieżenia szlacheckiej anarchii. W europejskim
oświeceniu główną siłą społeczną, forsującą nowe idee było
mieszczaństwo, w kraju - przedstawiciele szlachty, a wśród pisarzy i
działaczy oświecenia przeważali duchowni. Ponadto ówczesna
Rzeczpospolita była zagrożona utratą niepodległości i z tej
przyczyny kwestie polityczne wyznaczały zasadniczy horyzont
oświeceniowej myśli polskiej - sprawą nadrzędną stawała się walka o
naprawę Rzeczypospolitej. Oświecenie polskie nie było więc
kopiowaniem zachodnich wzorców myślenia, lecz efektem dostosowania
nowych prądów do szczególnych uwarunkowań w kraju. Początek
polskiego oświecenia to (umownie) rok 1730. W tym czasie zaczęły
powstawać w Warszawie pierwsze instytucje inspirujące nowe
spojrzenie na świat. Były to dopiero zalążki, z których oświeceniowe
poglądy promieniować miały na cały kraj. Gdy w roku 1764 na tron
Rzeczypospolitej wstępuje Stanisław August Poniatowski, polskie
oświecenie wchodzi w fazę dojrzałą. Po trzecim rozbiorze (1795)
zaczyna się schyłek epoki oświecenia w Polsce. Trwa on do roku 1822,
kiedy to wydanie pierwszego tomu poezji Adama Mickiewicza
ostatecznie obwieszcza narodziny romantyzmu. Polskie
oświecenie to z jednej strony liczne próby naprawy ojczyzny (czego
uwieńczeniem była Konstytucja 3 Maja), z drugiej jednak okres
stopniowej utraty niepodległości (trzy rozbiory - 1772, 1793, 1795).
Po okresie rozbiorów pojawiły się pierwsze próby i starania o
odbudowę niepodległości. Oświecenie wniosło do tradycji
europejskiej nowe, trwałe wartości, spośród których najważniejsze
było wprowadzenie na stałe do świadomości ludzkiej przekonania o
sile i możliwościach poznawczych rozumu, o randze nauki i oświaty, o
wadze ideałów wolności i równości - indywidualnej i zbiorowej.
W Polsce rozbiory nie przekreśliły dorobku oświecenia.
Wieloletnie wysiłki działaczy, publicystów i pisarzy nie uchroniły
wprawdzie kraju przed upadkiem, ale zaowocowały, jak trafnie to
określono, przewrotem umysłowym. Konserwatywna do niedawna szlachta
poparła Konstytucję 3 Maja, a kiedy w przeddzień Insurekcji
Kościuszko powiedział "Za samą szlachtę bić się nie będę", zyskał
powszechne uznanie. Przełamane zostały uprzedzenia stanowe,
ukształtował się rzeczywisty demokratyzm, a pojęcie narodu objęło
wszystkie warstwy społeczne. Nowoczesna świadomość narodowa
i poczucie przynależności do europejskiej kultury i cywilizacji
pomogły Polakom przetrwać ponad sto dwadzieścia lat politycznej
niewoli.







Autor: Nieznany

Ocena : 1 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000