Rozdział 5
5. Zastosowanie wody podczas porodu
Zastosowanie wody
podczas porodu
netowych zwiÄ…zanych z tym tematem
Scenariusz inicjujÄ…cy
oraz firm zapewniajÄ…cych baseny poro-
Emma odbiera telefon od partnera dowe, zarówno domowe, jak i do zasto-
Yasmin, który twierdzi, że poród się sowania na oddziałach porodowych.
rozpoczął, i prosi położną o przybycie do Istnieją dowody na to, że zastosowanie
domu. Po przyjez
dzie Emma znajduje wody w pierwszym okresie porodu przy-
Yasmin odpoczywającą w salonie w ba- nosi korzyści, m.in. poczucie większej
senie porodowym wypożyczonym na tę kontroli przez kobietę (Hall & Holloway
okazję. 1998), zmniejszenie odczuwania bólu
(Cluett i wsp. 2002; Eberhardt i wsp.
2005), zmniejszenie częstości wywoły-
wania porodów oksytocyną oraz zmniej-
szenie zapotrzebowania na znieczulenie
Wprowadzenie zewnÄ…trzoponowe (Cluett i wsp. 2004;
Eberhardt i wsp. 2005). Celem tego roz-
Stosowanie wody podczas porodu jest
działu jest przeanalizowanie kwestii doty-
ostatnio coraz bardziej akceptowane.
czÄ…cych stosowania wody podczas poro-
W Europie kąpiel była zalecana jako
du, zarówno w domu, jak i w ośrodkach
forma relaksu (Odent 1984) w efekcie
opieki zdrowotnej, oraz roli położnej
pionierskich prac Igora Tjarkowskie-
w tych sytuacjach. Rozdział ten nale-
go w Rosji (Mackey 2001). W innych
ży przeczytać po zapoznaniu się z treścią
krajach woda była sposobem na zapew-
rozdziału 4, odnoszącego się do  niefar-
nienie komfortu rodzącej już w czasach
makologicznych metod zwalczania bólu
historycznych (Garland 2006a). Zasto-
podczas porodu .
sowanie wody w czasie porodu Å‚Ä…czy siÄ™
z jego duchowym aspektem (Garland
2000; Wickham 2001). Zwiększające się
Przygotowanie w czasie ciąży
na całym świecie chęci kobiet, aby rodzić
w wodzie, spowodowały wzrost częstości Zastosowanie basenów lub wanien z cie-
porodów w wodzie, rozwój stron inter- płą wodą podczas porodu staje się co-
54
5. Zastosowanie wody podczas porodu
raz bardziej popularne, dlatego położna
Zadanie
powinna aktywnie przedyskutować tę
opcję z kobietą w czasie ciąży. Położna
powinna znać miejscowe zalecenia do- Dowiedz się, które miejscowe oddziały
tyczące porodów w wodzie i poinfor- położnicze mają baseny? Jak często są
mować ciężarną o dostępnych możli- one używane?
wościach. Należy zachęcać ciężarną, aby
Jak często kobiety muszą z nich rezy-
rozważyła zalety i wady zastosowania
gnować, ponieważ są zajęte?
wody w czasie porodu. Należy również
Wejdz
na stronę porodów domo-
udzielić wyjaśnień dotyczących postę-
wych i dowiedz siÄ™, jakie baseny sÄ… do-
powania w trzecim okresie porodu. Je-
stępne dla kobiet rodzących w domu:
śli kobieta życzy sobie odbywać poród
http://www.homebirth.org.uk/water.
w wodzie w domu, położna powinna za-
htm
stanowić się, czy jest w stanie zapewnić
właściwą opiekę w tej sytuacji. Jeśli nie
jest tego pewna, powinna poprosić nad-
zorującą położną o nakreślenie planu
działania na miejscu, aby mogła rozwi-
Poród w wodzie
nąć swoje umiejętności i wiedzę w tym
Stosowanie ciepłej kąpieli w czasie poro-
zakresie. Może wziąć udział w lokalnych
du jest wartościowym sposobem zmniej-
szkoleniach lub też uczestniczyć w edu-
szania bólu (Cluett i wsp. 2002; Eber-
kacji  przy łóżku , pracując z położną,
hardt i wsp. 2005). Wytyczne Opieki
która ma doświadczenie w porodach
Okołoporodowej NICE zalecają, aby
w wodzie.
kobieta mogła stosować kąpiel jako
Położna powinna ponadto wiedzieć,
środek łagodzący ból w czasie poro-
gdzie można wypożyczyć lub kupić ba-
du (NICE 2007:19). KÄ…piel w wannie
seny do domowego użytku, jak rów-
lub prysznic również mają pozytywny
nież, jaki sprzęt jest dostępny w miejsco-
wpływ, szczególnie we wczesnym okresie
wych oddziałach położniczych. Wiedza
porodu. Niemniej jednak baseny o głę-
o istnieniu i dostępności basenów po-
bokości sięgającej piersi uważa się za lep-
winna ułatwiać właściwy wybór miej-
sze, tymczasem kobiety wolą duże base-
sca porodu. Położna może również po-
ny, które umożliwiają im swobodne po-
móc kobiecie przygotować się do poro-
ruszanie siÄ™ (Maude & Foureur 2007).
du domowego, upewniajÄ…c siÄ™, czy jest
Ustalono, że każdej kobiecie w czasie
wystarczająco dużo miejsca na ustawie-
niepowikłanego porodu należy zalecać
nie basenu, czy lokalizacja jest bezpiecz-
używanie wody (RCOG/RCM 2006;
na oraz czy jest zapewniony odpowied-
NICE 2007). Choć uważa się, że kobie-
ni sprzęt. Należy przećwiczyć procedury
ty chore na nadciśnienie tętnicze rów-
związane z porodem, aby mieć pewność,
nież mogą skorzystać z relaksacyjnych
że sprzęt działa właściwie i znajduje się
właściwości kąpieli (Katz 2003), to za-
w odpowiednim miejscu. W niektórych
stosowanie wody w czasie porodu wy-
sytuacjach może być konieczne spraw-
maga dalszych badań. Istnieją doniesie-
dzenie, czy basen może stać na piętrze,
nia o porodach bliz
niaczych i w uło-
gdyż woda jest bardzo ciężka. Należy
żeniu miednicowym, które odbyły się
ocenić czas, jaki jest potrzebny do na-
w wodzie (Evans 1997). Wiadomo, że
pełnienia basenu, jak również ustalić
kobiety po przebytym cięciu cesarskim
sposób wyjścia z niego w nagłym przy-
mogą rodzić w wodzie, jeśli zostały wła-
padku.
55
5. Zastosowanie wody podczas porodu
ściwie zbadane (Garland 2006b), nie-
Zadanie
mniej jednak lokalne wytyczne zwykle
ograniczajÄ… stosowanie wody do kobiet
z niepowikłanym wywiadem położni- Dowiedz się:
Jak długo trwa napełnianie basenu
czym. Konieczne sÄ… dalsze badania nad ƒƒ
stosowaniem wody w czasie porodu, aby w Twoim miejscu pracy.
umożliwić spokojne korzystanie z base- ƒƒ
W jaki sposób basen jest czyszczony
nów również kobietom z różnymi pro-
między porodami, kto to robi oraz jak
blemami położniczymi.
długo basen powinien być nieuży-
wany po czyszczeniu.
Zadanie
Tricia Anderson (2004) poszukiwa-
Dowiedz się, którym kobietom zaleca
Å‚a odpowiedzi na pytanie, jaka jest opty-
siÄ™ stosowanie wody podczas porodu
malna temperatura wody, i stwierdzi-
w Twoim miejscu pracy.
ła, że kobiety rodzące w basenie powin-
Na jakich dowodach opierajÄ… siÄ™ te
ny same oceniać, czy woda jest dla nich
kryteria?
zbyt ciepła czy zbyt zimna (zob. też
Dowiedz się, co mówią wytyczne na
Geissbuehler i wsp. 2002). Jednak nie-
temat czasu, kiedy rodzÄ…ca powinna
pokój związany z zagrożeniami, jakie
wejść do wody.
może nieść dla matki i dziecka hiperter-
Na jakich dowodach opierajÄ… siÄ™ te
mia, spowodował, że NICE (2007:19)
kryteria?
wydał zalecenia, aby temperatura wody
nie przekraczała 37,5oC. Oznacza to,
że należy monitorować temperaturę ką-
pieli. Osoba towarzyszÄ…ca przy porodzie
Wskazówki praktyczne może pomóc, dodając gorącej lub zim-
nej wody w razie potrzeby.
Według NICE (2007) nie ma wystar-
czających dowodów, które potwierdza-
jÄ…, w jakim momencie rodzÄ…ca powinna
Zadanie
wejść do basenu porodowego. Michel
Odent (1997) sugeruje, że dobrze jest
Dowiedz siÄ™, jaki termometr do
zaczekać do rozpoczęcia aktywnego po-
pomiaru temperatury wody w basenie
rodu. Uważa się, że planowanie wejścia
porodowym jest używany w Twoim
do wody, w tym słuchanie jak woda pły-
miejscu pracy.
nie i patrzenie na nią, może pomóc ko-
Dowiedz się, w jaki sposób termo-
bietom w pozbyciu się uprzedzeń i rów-
metr jest sterylizowany po użyciu.
nież ma znaczenie w procesie porodu
(Odent 1997; Maude & Foureur 2007).
W czasie porodu szpitalnego położ-
na musi przygotować basen do użycia.
Musi sprawdzić, czy jest on czysty, czy
Opieka w pierwszym okresie
wyposażenie jest przygotowane, oraz na-
porodu
pełnić go wodą. W ramce 5.1 przedsta-
wiono wyposażenie potrzebne podczas Należy monitorować temperaturę ciała
używania basenu porodowego. rodzącej co godzinę (NICE 2007:19),
56
5. Zastosowanie wody podczas porodu
Ramka 5.1 Wymagane wyposażenie
ƒƒ ƒƒ
Głęboki basen Latarka i zapasowe baterie
Uzasadnienie Aby kobieta mogła się głębo- Uzasadnienie Aby oświetlać dziecko przy-
ko zanurzyć i swobodnie poruszać. ćmionym światłem.
ƒƒ ƒƒ
Schodki lub wejście do basenu Sito
Uzasadnienie Dla rodzącej, aby mogła Uzasadnienie Aby usuwać nieczystości
łatwo wchodzić i wychodzić z basenu, z basenu.
i dla położnej, aby miała łatwy dostęp do
ƒƒ
Coś do siedzenia lub klęknięcia dla
rodzÄ…cej.
położnej
ƒƒ
Wyposażenie do napełniania gorącą
Uzasadnienie Dla komfortu położnej.
i zimną wodą oraz do opróżniania
ƒƒ
Wodoodporne urzÄ…dzenie dopplerow-
Uzasadnienie Aby zapewnić komfortową
skie lub słuchawka
temperaturÄ™ wody.
Uzasadnienie Do monitorowania tętna
ƒƒermometr do pomiaru temperatury
T
płodu.
wody
ƒƒ
Długie rękawiczki w razie potrzeby
Uzasadnienie Do sprawdzania temperatury
Uzasadnienie Dla zabezpieczenia położnej.
wody co godzinÄ™.
ƒƒ
Pełna zmiana ubrania dla położnej
ƒƒermometr do pomiaru temperatury
T
Uzasadnienie W razie zmoczenia ubrania
ciała
położnej.
Uzasadnienie Aby mieć pewność, że rodzą-
ƒƒ
Coś do położenia się dla rodzącej
ca nie jest w hipo- lub hipertermii.
(materac, sofa, łóżko)
ƒƒ
Dużo ręczników
Uzasadnienie Gdy rodząca będzie chciała
Uzasadnienie Potrzebne, gdy kobieta
wyjść z basenu i odpocząć oraz po porodzie.
wychodzi z wody.
ƒƒ
Krzesło porodowe (szpital)
ƒƒ
Zabezpieczenia wodoodporne do
Uzasadnienie Aby kobieta mogła usiąść
przykrycia podłogi i mebli, jeśli poród
w trzecim okresie porodu.
odbywa siÄ™ w domu
ƒƒ
Koszyk lub naczynie
Uzasadnienie Aby zabezpieczyć podłogę
i meble przed zachlapaniem.
Uzasadnienie Aby  złapać łożysko i błony
płodowe.
ƒƒ
Lustro (niektóre kobiety używają
kafelków)
ƒƒaca reanimacyjna
T
Uzasadnienie Aby widzieć rodzące się na
Uzasadnienie Aby prowadzić akcję resuscy-
dnie basenu dziecko.
tacyjną dziecka w razie nagłej potrzeby.
a czynność serca płodu zgodnie z ogól- kę. Powinna sprawdzić, czy nie będzie
nie obowiązującymi zaleceniami (NICE potrzebowała czegoś, na czym będzie
2007). Położna powinna przemyśleć, mogła stanąć, aby sięgnąć do wody, gdy
w jaki sposób będzie sprawować opie- rodząca będzie chciała wstać, a także,
57
5. Zastosowanie wody podczas porodu
czy jest dostępny sprzęt elektronicz- przyjąć postawę  nie przeszkadzać , jeśli
ny, który może być używany pod wo- to tylko możliwe, aby zapobiec niepo-
dą. Musi się również zastanowić, jakie trzebnej stymulacji dziecka. Zwykle jest
założyć ubranie, gdyż łatwo może się obecna druga położna, aby zapewnić
zamoczyć. Wskazane jest posiadanie za- dodatkowe wsparcie w razie potrze-
pasowego ubrania oraz rękawiczek do by. Sugerowano, że podczas porodów
łokci. Badanie przezpochwowe można w wodzie częściej dochodzi do urazów
wykonywać w wodzie, ale rodząca mo- krocza. Jednakże wyniki badań wyka-
że też wyjść z basenu na czas badania. zują, że u rodzących w wodzie krocze
Obserwacje należy zapisywać na bieżą- pozostaje nienaruszone (Geissbuehler
co, zgodnie z zasadami dobrej praktyki i wsp. 2004), występuje mniej uszko-
(NMC 2004). dzeń zwieraczy i mniejsza jest całkowi-
Rodząca może stosować wodę jako je- ta liczba urazów krocza (Otigbah i wsp.
dyny środek uśmierzający ból i zdołać 2000). Do obserwowania rodzącego się
urodzić w wodzie. Jednak niektóre ko- dziecka można używać lusterka i latarki.
biety chcą wykorzystać także inne środ- Dziecko powinno całkowicie urodzić się
ki. Jeśli rodząca stosowała urządzenie do pod wodą, a następnie należy je ostroż-
przezskórnej stymulacji nerwowej, musi nie wynurzyć, pamiętając, że pępowina
je odłączyć przed wejściem do wody. może być krótka.
Podczas pobytu w basenie rodzÄ…-
ca może używać tlenku azotu [Ento-
nox  mieszanina tlenu i tlenku azotu Zadanie
w stosunku 1:1 używana w znieczule-
Dowiedz się, kogo w Twoim środowisku
niu ogólnym  przyp. tłum.], ale nie na-
uważa się za doświadczonego w zakre-
leży jej wtedy pozostawiać samej, gdyż
powoduje on senność. Wytyczne Opie- sie porodów w wodzie i porozmawiaj
ki Okołoporodowej NICE (2007:21) z nimi.
podajÄ…:
Rodząca nie powinna wchodzić do wody
Opieka w trzecim okresie
(basenu porodowego lub wanny) w ciÄ…gu
porodu
dwóch godzin od podania opioidów lub
gdy czuje siÄ™ senna.
Pierwszy i drugi okres porodu w wo-
dzie majÄ… zwykle charakter fizjologiczny,
W czasie pierwszego okresu porodu
okres trzeci również najczęściej przebie-
partner powinien być blisko kobie-
ga fizjologicznie. Jeśli rodząca sobie tego
ty i zapewnić jej wymagany komfort.
życzy, może pozostać w basenie, należy
W niektórych sytuacjach partner rów-
jednak zwracać uwagę na utratę krwi.
nież może zapragnąć wejść do wo-
W wodzie krew szybko zmienia barwÄ™,
dy. Należy uszanować ten wybór, ale
a kobieta może czuć się niekomfortowo,
w obecności położnej partner powinien
widząc ją i siedząc w niej. Należy uważ-
być ubrany w kąpielówki.
nie obserwować stan kliniczny rodzącej,
gdy pozostaje ona w wodzie, aby nie
Opieka w drugim okresie przeoczyć krwotoku. W innych przy-
padkach basen można opróżnić z wo-
porodu
dy lub kobieta może wyjść z niego, aby
Jeśli kobieta zdecydowała się urodzić
odbyć trzeci okres porodu w zwykłych
dziecko w wodzie, położna powinna
warunkach.
58