RUCH ROBOTNICZY ( XlX / XX )




RUCH ROBOTNICZY ( XlX / XX
)

Socjalizm i ruch robotniczy .

Przy omawianiu ruchu robotniczego
należy rozgraniczyć ruch robotniczy od ruchu socjalistycznego .


ll poł. XlX w. to szczególnie
burzliwy rozwój społeczeństwa przemysłowego na ziemiach
polskich . Szczególne znaczenie mają tutaj ziemie Królestwa
Polskiego , które z jednej strony były poddane brutalnej
rusyfikacji , z drugiej strony następował szybki rozwój
ośrodków przemysłowych : Warszawa , Łódź , Białystok ,
okręg śląsko - dąbrowski , staropolskie zagłębie
przemysłowe .

Rozwój przemysłu w Polsce
spowodowany był 2 czynnikami ;

1. Olbrzymi rynek zbytu na
terenach cesarstwa ros. , szczególnie dla przemysłu
włókienniczego .

2. Względnie tania siła robocza
, ze względu na to , że bardzo dużo chłopów po reformie
uwłaszczeniowej znalazło się bez możliwości posiadania lub
zatrudnienia na wsi , i ludzie ci przybywali do miast w
poszukiwaniu pracy .

Należy zwrócić uwagę na takie
elementy jak ros. administracja , wielka burżuazja przeważnie
obcego pochodzenia , grono wielkich kapitalistów wywodziło się
spośród Żydów lub Niemców . Polska inteligencja wywodząca
się częściowo ze zubożałej szlachty , która szukała
kariery przez wykształcenie . Drobnomieszczaństwo jak i kręgi
mieszczańskie były podzielone ze względów narodowościowych (
szczególnie dawała się odczuć rywalizacja żydowsko - polska
) . Proletariat przemysłowy z reguły rekrutował się z
Polaków . Jedynie bardzo niewielka grupa robotników
wysokowykwalifikowanych była pochodzenia niemieckiego ( gł. w
Łodzi ) .

Wieś w tym czasie żyła
własnymi problemami , w dalszym ciągu istniał zatarg między
wsią a dworem .

W tym czasie o szlachcie można
już mówić jako o ziemiaństwie .

Idee socjalistyczne przenikały do
Polski niejako z 2 stron :

1. Przez robotników niemieckich
zatrudnionych na terenie Królestwa Polskiego ( gł. w Łodzi ) .


2. Młodzież akademicka , która
studiowała na uczelniach ros. , gdzie idee socjalistyczne
cieszyły się dużą popularnością . Ci młodzi ludzie
wracając z tych uczelni , zarażeni aktywnością ros.
inteligencji tego czasu , usiłowali organizować robotników
tworząc pośród nich koło rewol. - kształceniowe i kasy oporu
.

Ruch socjalistyczny mógł się o
tyle dobrze rozwijać w Królestwie Polskim , bo państwo carskie
było państwem absolutnym , czyli nie istniała żadna
możliwość artykulacji żądań robotników ; np. w Anglii
istniały silne związki zawodowe ; w Niemczech , we Francji ,
Anglii zaczęły się rozwijać partie socjalistyczne , czy
partie pracy , które w sposób legalny mogły przenieść
żądania na płaszczyznę działań politycznych . Istniały
prawie powszechne prawa wyborcze , w latach 60- tych w Anglii
mógł głosować każdy dorosły ojciec rodziny .

Pod koniec XlX zaczęło rozwijać
się w krajach Europy Zach. ustawodawstwo socjalne .

W Anglii strajki były legalną
formą protestu .

Pierwszą partią robotniczą
była partia Proletariat ( Międzynarodowa Socjalno - Rewolucyjna
Partia Proletariatu. ) 1882- 1886 , na jej czele stał Ludwik
Waryński . Program :

głosiła konieczność przejęcia
ziemi i narzędzi pracy na rzecz społ.

głosiła konieczność walki z
wyzyskiwaczami i caratem .

Partia ta była ściśle
powiązana z ros. ruchem rewolucyjnym i negowała hasło
niepodległości głosząc , że niepodległość państwa
polskiego to wartość dla szlachty i burżuazji , natomiast
odciąga uwagę robotników od konieczności przeprowadzenia
rewolucji socjalnej .

Partia Proletariat podpisała
nawet umowę o współdziałaniu z terrorystyczną organizacją
ros. NARODNAJA WOLA .

Po rozbiciu tej organizacji ,
podczas procesu zapadło 5 wyroków śmierci ( wykonane ) , zaś
Ludwik Waryński został skazany na 16 lat więzienia w twierdzy
w Schisensburgu , skąd żywy nie wyszedł .

Partia prowadziła działalność
oświatową , propagandową , a także wspomagała strajki robot.
- w Żyrardowie , warsztatach kolei warszawsko - wiedeńskiej .

DZIAŁALNOŚĆ l PROLETARIATU
KONTYNUOWAŁA PARTIA ll PROL. ( Marcin Kasprzak , Leon Kulczycki
)

W 1889 powstał Związek
Robotników Polskich , założyciel to Julian Marchlewski .

Jednocześnie robotnicy jako grupa
społeczna nabierali samoświadomości : pierwsza manifestacja 1-
majowa odbyła się w Warszawie w 1890 , a w 1892 - pierwszy
strajk powszechny w Łodzi ( bunt robotników łódzkich ) . Z
tym , że te formy aktywności rozwijały się żywiołowo
niezależnie od działalności partii polit.

Ruch socjalistyczny był ruchem ,
którego animizatorem była głównie inteligencja często
szlach. bądź burżuazyjnego pochodzenia . Natomiast sam program
socjalistów miał rozwiązywać kwestie robotnicze po przejęciu
władzy przez socjalistów i utworzeniu ustroju sprawiedliwego .

W 1892 w Paryżu odbył się zjazd
polskich socjalistów , w którym udział wzięli St. Mendelson ,
Bol. Limanowski , Witold Jodko - Narkiewicz , St. Wojciechowski ,
Feliks Perl , St. Grabowski .

Bardzo szybko polska partia
socjalistyczna zbudowała swe struktury w terenie i w 1893 do tej
partii wstąpił Józef Piłsudski , który wkrótce stał się
współredaktorem organu tej partii pt. Robotnik .

Natomiast na terenie Galicji ,
gdzie istniały legalne możliwości udziału w życiu publicznym
powstała ( 1892 ) POLSKA PARTIA SOCJALDEMOKRATYCZNA GALICJI I
ŚLĄSKA CIESZYŃSKIEGO . Jej czołowy działacz - Ignacy
Daszyński .

Program mieli jak PPS-i , z tym ,
że ten nurt polskiego socjalizmu łączył konieczność walki o
poprawę bytu klasy robotniczej z ideą niepodległości Polski .
Przyszła wolna Polska miała być opiekuńcza i sprawiedliwa .

W 1893 powstał inny nurt
socjalizmu - tzw. INTERNACJONALIZM , który skupił się w partii
SOCJALDEMOKRACJA KRÓLESTWA POLSKIEGO , od 1900 i Litwy : SDKPiL
. Na czele Julian Marchlewski , Feliks Dzerżyński , Róża
Luksemburg . Partia ta była przeciwna walce o niepodległość
czy odzyskanie niepodległości . Jej działacze udowadniali
nawet , że gospodarka byłych ziem polskich jest ściśle
powiązana z gospodarką państw zaborczych , natomiast celem
rewolucji proletariackiej jest w ogóle zniesienie państw i
powszechne wyzwolenie klasy robotniczej w skali co najmniej
kontynentu europejskiego .

Róża Luksemburg była
działaczką żydowskiego pochodzenia . Działała przez pewien
czas w SDKPiL , który traktowała jako część ros. ruchu
rewol. , później przeszła do socjaldemokracji niem. i została
zamordowana jako jeden z przywódców komunistycznej partii
niemieckiej .

Dzierżyński jak i Marchlewski
utożsamiali się z ros, ruchem rewol. Po rewolucji
październikowej odgrywali ważną rolę w strukturach państwa
radzieckiego , a Dzierżyński został nawet twórcą rosyjskiej
tajnej policji tzw. Czeki .

Ruch socjalis. dobrze rozwinął
się w zaborze rosyjskim , trochę gorzej w zaborze austriackim (
Galicja ) , a zupełnie źle w zaborze pruskim .

NACJONALIZM I RUCH NARODOWY

Nacjonalizm , zwany też ruchem
narodowym , w przeciwieństwie do socjalizmu apelował nie o
solidarność w ramach klasy społecznej , lecz o solidarność w
ramach narodu ( nacji ) , ale nacjonalizm nie jedno ma imię .

W ll poł. XlX bardzo popularne
było hasło walki ras , co było przeniesieniem teorii Darwina
na stosunki społeczne . Mówiono więc o rasie germańskiej
czyli nordyckiej , o rasie anglosaskiej , o rasie romańskiej ,
no i o rasie słowiańskiej . Uważano też , że w stosunkach
międzyludzkich , podobnie jak w świecie zwierząt , tylko
najsilniejsze rasy mogą przetrwać , a słabe giną i takie są
naturalne prawa biologiczne . Każdy naród natomiast to
wspólnota języka , kultury , tradycji i religii . Narody w
swoim postępowaniu winny się kierować tzw. egoizmem narodowym
. Idee solidarności narodowej , walki o przetrwanie , ochrona
kultury , tradycji , języka polskiego , warsztatu pracy ,
znalazła dostęp również do polskich elit społecznych .
Pierwszą organizacją , która oparła się na programie typu
nacjonalistycznego była Liga Polska założona w Szwajcarii
przez Zygmunta Miłkowskiego .LP negowała pozytywizm ,
propagowała program obrony czynnej i nawiązywała do tradycji
powstańczej .

Pod zaborami praca organiczna
polegała na prowadzeniu działalności pozarządowej ,
działalność taka polegała na upowszechnieniu oświaty ,
kultury , wiedzy o dobrym gospodarowaniu , zakładaniu kółek ,
zrzeszeń w oparciu o siłę społeczną nie rządową , ale z
wykorzystaniem istniejących możliwości prawnych .

W 1893 miejsce Ligi Polskiej
zajęła Liga Narodowa . Jej przywódcy : Roman Dmowski , Zygmunt
Balicki , Jan Ludwik Popławski . Była to organizacja nielegalna
, działająca w kraju . Jej organem stał się wydawany we
Lwowie " Przegląd Wielkopolski " .

Natomiast w 1897 Liga Narodowa
postanowiła stworzyć stronnictwo narodowo - demokratyczne w
celu podjęcia działań na skalę masową . Ten nurt nazywa się
popularnie ENDECJĄ . Program :

1. Podstawą jest naród
niezależny od grup zaborczych , naród należy rozumieć jako
wspólnotę etniczną .

2. Największym zagrożeniem są
ideologie klasowe , czyli socjalizm oraz Żydowska mniejszość
narodowa jako czynnik obcy rozkładowy w społeczeństwie polskim
, zaś największym zagrożeniem jest żywioł germański . Rosja
natomiast to Słowianie , z którymi wcześniej czy później
będzie się można porozumieć w obliczu wspólnych zagrożeń ,
czyli germańskiego , żydowskiego , rewol. Co więcej Rosja ze
względu na prymitywizm kulturowy nie stanowi specjalnego
zagrożenia dla polskiej tożsamości narodowej .

1. NALEŻY UNARODOWIĆ WSZYSTKIE
WARSTWY SPOŁECZNE OD WŁOŚCIANINA , POPRZEZ MIESZCZUCHA, AŻ DO
SZLACHCICA

2. KRZEWIĆ SOLIDARNOŚĆ NARODU
POPRZEZ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ODDZIAŁYWAŃ , a więc
towarzystwo oświaty narodowej , polskie spółki ,
spółdzielnie , polskie towarzystwa gimnastyczne ,
stowarzyszenia kulturalne . Wszędzie tam gdzie można było
prowadzić jakieś legalne formy działalności , należało
wykorzystać dla dobra Polski , a jednocześnie popierać się
nawzajem .

Największe wpływy miała w
zaborze pruskim . Klientela to były klasy posiadające ,
drobnomieszczaństwo , część inteligencji , niektóre
środowiska chłopskie . Natomiast wśród robotników wpływy
Endecji nie były zbyt duże .

RUCH LUDOWY

Chłopi przez długi czas nie
mieli własnej świadomości politycznej , ich myślenie
sprowadzało się do granic parafii i wsi . Pierwszymi
działaczami , którzy usiłowali wciągnąć chłopa w życie
publiczne był ksiądz ............

W 1875 ów ksiądz zakupił 2
pisma "Wieniec" i " Pszczółka "

a także organizował masowe
pielgrzymki do Częstochowy . W ten sposób upowszechniał
wśród chłopów kategorie myślenia politycznego ( dobro
wspólnoty ) . Ksiądz ten wszedł bardzo szybko w konflikt z
władzą pańs. ( 2 razy siedział w więzieniu ) . Władze
duchowne też źle widziały jego działalność i obłożyły go
ekskomuniką .

Pod koniec XlX podobną
działalność podjęli w Galicji Bolesław i Maria Wysłouchowie
. Z tym , że kładli oni większy nacisk na świadomość
narodową chłopa . Według nich chłopi mieli być tą warstwą
, która przywróci Polsce niepodległość . Nawoływali by
chłopi wybierali chłopskich posłów do sejmu krajowego i
parlamentu .

Pierwsze partie chłopskie
powstały w Rzeszowie w 1895 - STRONNICTWO LUDOWE z Jakubem
Bojką , Bolesławem Wysłouchym , Janem Stapińskim .

Na początku XX SL przyjął
nazwę PSL , a później w 1913 doszło do rozłamu na PSL -
Lewica i PSL - Piast ( W. Witos na czele ) .

Natomiast ruch ludowy w
kongresówce rozwinął się dopiero po 1905 r.