Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Plan prezentacji
1. Cele rachunku kosztów
1. Cele rachunku kosztów
Koszty w zarzÄ…dzaniu firmÄ…
2. Rachunek kosztów w zarządzaniu
2. Rachunek kosztów w zarządzaniu
3. Nowoczesne spojrzenie na koszty (obiekty kosztów)
3. Nowoczesne spojrzenie na koszty (obiekty kosztów)
4. Rachunek kosztów działań
4. Rachunek kosztów działań
Prof. zw. dr hab.
Gertruda Krystyna Åšwiderska
Kierownik
Katedry Rachunkowości Mened\
erskiej
SGH
Koszty w zarzÄ…dzaniu
2
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Co to jest koszt? Co to jest koszt?
Ogólna definicja Dodatkowe pytanie
Wyra\
one w pieniÄ…dzu lub jego ekwiwalentach
Czy koszty = wydatkom?
zu\
ycie zasobów
w celu osiągnięcia w bie\
ącym lub przyszłym
okresie korzyści dla organizacji.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
3 4
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Informacje o kosztach sÄ… gromadzone dla pewnych
określonych celów
Co to jest koszt?
Wykorzystanie informacji o kosztach poza organizacjÄ…
Kilka pytań
1. Do czego mogą być wykorzystywane informacje o kosztach?
1. Do czego mogą być wykorzystywane informacje o kosztach?
Wykorzystanie informacji o kosztach w organizacji
2. Co wpływa na sposób gromadzenia, przetwarzania i
prezentacji kosztów?
3. Jaka jest relacja między zakresem dostarczanych informacji o
3. Jaka jest relacja między zakresem dostarczanych informacji o
kosztach a modelem rachunku kosztów?
kosztach a modelem rachunku kosztów?
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
5 6
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Cele rachunku kosztów
Informacje o kosztach sÄ… potrzebne przy sporzÄ…dzaniu sprawozdania finansowego i
przy podejmowaniu decyzji . Informacji o kosztach dostarcza rachunek kosztów,
który identyfikuje, gromadzi , przetwarza i interpretuje te informacje.
Sprawozdawczy rachunek kosztów
Rachunek
kosztów
Rachunek kosztów Rachunek kosztów
sprawozdawczy dla celów zarządzania
" Dostarczenie danych do " Dostarczenie danych do
ustalenia wyniku finansowego ustalenia rentowności produktów
i klientów przedsiębiorstwa
" Wycena produktów
" Dostarczanie danych do oceny
efektywności procesów i zasobów
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
7 8
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Wykorzystanie informacji o kosztach poza organizacjÄ…
Potrzeby sprawozdawczości zewnętrznej w zakresie
kosztów
Najwa\
niejsze z punktu widzenia sprawozdawczości zewnętrznej
Zaspokojenie zewnętrznych potrzeb sprawozdawczych
jest zastosowanie takiego rozwiązania rachunku kosztów aby
sprostać wymaganiom ustawy o rachunkowości i
(sprawozdawczy rachunek kosztów) - rachunkowość finansowa
międzynarodowych standardów rachunkowości.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
9 10
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Rachunek zysków i strat
Wynik na sprzeda\
y - prezentacja
(wariant kalkulacyjny c.d.)
F. Zysk (strata) ze sprzeda\
y (C-D-E)
G. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
wariant porównawczy wariant kalkulacyjny
II. Dotacje
A. Przychody netto ze sprzeda\
y
III. Inne przychody operacyjne
produktów, towarów i materiałów
A. Przychody ze sprzeda\
y i zrównane z nimi
H. Pozostałe koszty operacyjne
I. Przychody netto ze sprzeda\
y
I. Przychody netto ze sprzeda\
y produktów I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
II. Przychody netto ze sprzeda\
y towarów i
wartość dodatnia, zmniejszenie  wartość III. Inne koszty operacyjne
ujemna) materiałów
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne B. Koszty sprzedanych produktów, J. Przychody finansowe
potrzeby jednostki
towarów i materiałów II. Dywidendy i udziały w zyskach
IV. Przychody netto ze sprzeda\
y towarów i III. Odsetki
I. Koszt wytworzenia sprzedanych
materiałów
IIII. Zysk ze zbycia inwestycji
produktów
B. Koszty działalności operacyjnej IIV. Aktualizacja wartości inwestycji
II. Wartość sprzedanych towarów i
I. Amortyzacja V. Inne
materiałów
K. Koszty finansowe
II. Zu\
ycie materiałów i energii
C. Zysk/Strata brutto ze sprzeda\
y (A-B)
I. Odsetki
III. Usługi obce
D. Koszty sprzeda\
y
II. Strata ze zbycia inwestycji
IV. Podatki i opłaty
E. Koszty ogólnego zarządu
III. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Wynagrodzenia
F. Zysk/Strata ze sprzeda\
y (C-D-E)
IV. Inne
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I. - M.II.)
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
N. Zysk (strata) brutto (L+/-M)
C. Zysk/Strata ze sprzeda\
y (A-B)
O. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
R. Zysk (strata) netto (N-O-P)
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
11 12
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Gromadzenie i kalkulacja kosztów dla potrzeb
Gromadzenie i kalkulacja kosztów dla
sprawozdawczości zewnętrznej
potrzeb sprawozdawczości zewnętrznej
Rachunek kosztów dostosowany do potrzeb
Amortyzacja Koszty wg rodzajów Usługi obce * Podatki
Koszty
Koszty
sprawozdawczości finansowej
Materiały i energia * Wynagrodzenia * Świadczenia na rzecz pracowników
Koszty Koszty
Koszty Koszty
produkcyjne nieprodukcyjne
produkcyjne nieprodukcyjne
Koszty wytworzenia Koszty wytworzenia
Koszty wytworzenia Koszty wytworzenia Koszty sprzeda\
y
Koszty sprzeda\
y
bezpośrednie pośrednie
bezpośrednie pośrednie
Pośrednie Koszty
Koszty ogólnego
Koszty ogólnego
Pośrednie Koszty
Materiały Robocizna Koszty
Materiały Robocizna Koszty
koszty ogólnego
koszty ogólnego
bezpośrednie bezpośrednia sprzeda\
y
bezpośrednie bezpośrednia sprzeda\
y
zarzÄ…du
zarzÄ…du produkcyjne zarzÄ…du
produkcyjne zarzÄ…du
Wydział I Wydział II
Wydział I Wydział II
sprzeda\
Rachunekk
Produkcja Wyroby Rachune
Produkcja Wyroby
Narzut !
Narzut !
wyników
w toku gotowe
wyników
w toku gotowe
zapasy
Bilanss
Bilan
Narzut !
Narzut !
Produkty
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
13 14
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Informacja kosztowa a decyzje
Czy mened\
er podejmujÄ…cy decyzje o redukcji personelu, poszukiwaniu
tańszych z
ródeł zaopatrzenia, rezygnacji z produkcji niektórych
Rachunek kosztów do zarządzania
wyrobów czy niektórych kanałów dystrybucji dysponuje odpowiednimi
informacjami. Czy jest pewien, \
e informacja o rentowności wyrobów
z których zamierza zrezygnować jest prawidłowa. A mo\
e została
zniekształcona?
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
15 16
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Rentowność przedsiębiorstwa jest pochodną rentowności
Informacja kosztowa a decyzje
osiąganej na poszczególnych produktach
Analiza rentowności hipotetycznego portfela produktów przedsiębiorstwa  wersja 1
Przykład - zało\
enia:
Segment 1 Segment 2 Segment 3 Razem
Przychody 200.000 300.000 400.000 900.000
Firma o ograniczonym potencjale wytwórczym , prowadzi
Koszty
190.000 330.000 280.000 800.000
produktu
działalność w trzech segmentach:
Wynik na
10.000 - 30.000 120.000 100.000
Segment pierwszy i drugi : niskie bariery wejście na rynek ,ceny sprzeda\
y
Rentowność
produktów kształtuje rynek 5% - 10% 30% 11,11%
sprzeda\
y (%)
Segment trzeci :usługi wyspecjalizowane, du\
y popyt, cena Pozostałe
55.000
koszty
Rozwijać
ka\
dorazowo negocjowana. Utrzymać
Wynik brutto sprzeda\
! 45.000
Rentowność
Zrezygnować??
5%
brutto (%)
Informacja o koszcie produktu jest kluczowa dla oceny rentowności produktów, a tym samym stanowi
Informacja o koszcie produktu jest kluczowa dla oceny rentowności produktów, a tym samym stanowi
podstawÄ™
podstawędla decyzji o utrzymaniu, rozwoju lub rezygnacji z danego produktu.
dla decyzji o utrzymaniu, rozwoju lub rezygnacji z danego produktu.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
17 18
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Rentowność przedsiębiorstwa jest pochodną rentowności
osiąganej na poszczególnych produktach
Analiza rentowności hipotetycznego portfela produktów przedsiębiorstwa  wersja 2
Segment 1 Segment 2 Segment 3 Razem
Przychody 200.000 300.000 400.000 900.000
Koszty
150.000 200.000 450.000 800.000
produktu
Wynik na
50.000 100.000 -50.000 100.000
sprzeda\
y
Rentowność
Jaka jest relacja między zakresem
25% 33% -12,5% 11,11%
sprzeda\
y (%)
dostarczanych informacji o kosztach a
Pozostałe
55.000
modelem rachunku kosztów
koszty
Rozwijać
Utrzymać
Wynik brutto 45.000
sprzeda\
!
Rentowność Zrezygnować??
5%
brutto (%)
Informacja o koszcie produktu jest kluczowa dla oceny rentowności produktów, a tym samym stanowi
Informacja o koszcie produktu jest kluczowa dla oceny rentowności produktów, a tym samym stanowi
podstawÄ™
podstawędla decyzji o utrzymaniu, rozwoju lub rezygnacji z danego produktu.
dla decyzji o utrzymaniu, rozwoju lub rezygnacji z danego produktu.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
19 20
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Kilka pomocniczych pytań
Czy proste układy rodzajowe i kalkulacyjne pozwalają na
identyfikacje przyczyn powstawania kosztów?
" Co oznacza stwierdzenie:  zarzÄ…dzanie kosztami to proces
świadomy
Stosowane w rachunkowości finansowej rozwiązania rachunku
" Czy gromadzenie i przetwarzanie kosztów przy wykorzystaniu
kosztów powodują, \
e otrzymujemy zniekształcone informacje o
prostych układów rodzajowych i kalkulacyjnych pozwala na
kosztach wytworzonych wyrobów czy usług i w konsekwencji
identyfikacje przyczyn powstawania kosztów i ich kontrolę?
zniekształcone informacje o ich rentowności.
" Czy stosowanie rachunku kosztów zmiennych pozwala na
Tradycyjny, dostosowany do potrzeb sprawozdawczości finansowej,
identyfikację przyczyn powstawania kosztów i ich kontrolę?
rachunek kosztów uznaje produkt finalny (wyrób lub usługę) za
" Jaką informacją kosztową powinni dysponować menad\
erowie by
przyczynę ponoszenia wszystkich kosztów .
w sposób odpowiedzialny zarządzać kosztami ?
Tymczasem, bezpośrednią przyczyną zu\
ywania zasobów
" Czy w firmie właściwie zarządzającej kosztami są potrzebne przedsiębiorstwa jest wykonywanie działań, a nie fakt wytworzenia
okresowe cięcia kosztów?
pojedynczego produktu.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
21 22
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Czy proste układy rodzajowe i kalkulacyjne pozwalają na Zarządzanie kosztami często polega na analizie
identyfikacje przyczyn powstawania kosztów? zarejestrowanych kosztów rodzajowych
Mened\
erowie uzyskując informacje z działu finansowo księgowego często
Przychody
Przychody
Koszty
Koszty
zastanawiajÄ… siÄ™ dlaczego:
Produkt A Zu\
ycie materiałów i energii
Produkt A Zu\
ycie materiałów i energii
" Koszt wytworzenia najbardziej skomplikowanych wyrobów jest ni\
szy od znacznie
Produkt B Amortyzacja
Produkt B Amortyzacja
mniej skomplikowanych, nie wymagajÄ…cych zaanga\
owania drogich maszyn i
technologii;
Produkt C Wynagrodzenia
Produkt C Wynagrodzenia
Wynik
Wynik
" Narzut kosztów pośrednich w stosunku do robocizny bezpośredniej dochodzi do
firmy
firmy
Wysokość
Wysokość
500 a nawet 1000%; Narzuty na wynagrodzenia
Narzuty na wynagrodzenia
Klient A kosztów w
Klient A kosztów w
pozycjach
pozycjach
Podatki i opłaty
Podatki i opłaty
" In\
ynierowie podwa\
ają jakość księgowej kalkulacji kosztów, dokonują własnych rodzajowych jest
rodzajowych jest
Klient B
Klient B
obliczeń i proponują wycofanie z produkcji wyrobów, które według danych z pochodną
pochodnÄ…
księgowości są najbardziej rentowne; struktury
struktury
Usługi obce
Usługi obce
Klient C działalności
Klient C działalności
przedsiębiorstwa.
przedsiębiorstwa.
" Oferty na realizacjÄ™ du\
ych zleceń przegrywają z ofertami konkurentów, których
ceny sÄ… nierealistyczne niskie;
Próba ograniczenia kosztów przedsiębiorstwa bez mo\
liwości wpływu na strukturę jego
Próba ograniczenia kosztów przedsiębiorstwa bez mo\
liwości wpływu na strukturę jego
działalności jest skazana na pora\
kÄ™.
działalności jest skazana na pora\
kÄ™.
" Przygotowanie informacji dla podejmowania konkretnych decyzji zajmuje du\
o
czasu.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
23 24
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Uwa\
ane za bardziej zaawansowane zarzÄ…dzanie kosztami
na bazie układu rodzajowo-kalulacyjnego zazwyczaj nie
spełnia oczekiwań
Przykładowe decyzje w zakresie zarządzania kosztami przy wykorzystaniu
informacji o kosztach w układzie rodzajowo-kalkulacyjnym
Zwolnienia,
Zwolnienia,
redukcja płac
Zbyt wysokie redukcja płac
Zbyt wysokie
Posiedzenie
wynagrodzenia
wynagrodzenia
zarzÄ…du
Czy stosowanie rachunku kosztów zmiennych
pozwala na identyfikacje przyczyn
powstawania kosztów?
Nie znamy siÄ™ na
Nie znamy siÄ™ na
transporcie
transporcie
Sprzeda\
działu,
Sprzeda\
działu,
zakup  na zewnÄ…trz
zakup  na zewnÄ…trz
Efekty takich decyzji są łatwo widoczne, ale najczęściej krótkotrwałe.
Efekty takich decyzji są łatwo widoczne, ale najczęściej krótkotrwałe.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
25 26
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Rachunek kosztów powinien uzale\
niać zmienność
Tradycyjny rachunek kosztów uzale\
nia zmienność
kosztów od zmian w wolumenie ró\
nych nośników
kosztów od zmian w wielkości produkcji
kosztów
Ilustracja wykorzystania tradycyjnego rachunku kosztów zmiennych do Ilustracja wykorzystania rachunku kosztów do podejmowania decyzji
podejmowania decyzji krótkookresowych krótkookresowych
Ograniczona informacja o Pełna informacja o
przyczynach zmienności przyczynach zmienności
kosztu kosztów
Koszty zmieniajÄ…ce siÄ™ w
stosunku do:
Koszty zmieniające się " wielkości produkcji Koszty zasobów
Koszty zasobów
w stosunku do Koszty zmienne
" ilości serii elastycznych
Koszty zmienne
elastycznych
rozmiarów produkcji " Ilości operacji kontrolnych
" liczby operacji transportowych
" ......
Koszty
Koszty Koszty
Koszty
firmy
firmy firmy
firmy
Koszty zasobów
Pozostałe koszty
Pozostałe koszty Koszty zasobów
Koszty stałe
zaanga\
owanych
Koszty stałe
zaanga\
owanych
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
27 28
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Zarządzanie kosztami to świadome decydowanie o nich
Koszt reprezentują rezultat ilości zu\
ywanych zasobów oraz cen ich nabycia.
Trzech pracowników Jeden pracownik
=
ten sam
Kiedy mo\
na twierdzić, \
e przedsiębiorstwo
efekt
zarzÄ…dza kosztami?
Koszt pracownika: 3 x 4.000 zł Koszt pracownika: 8.000 zł
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
29 30
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Wpł ś
ływ zmiennego środowiska biznesowego na koszty
Å‚ Å›
Å‚ Å›
Jaką informacją powinni dysponować menad\
erowie
dział ści
Å‚alnoÅ›
Å‚ Å›
Å‚ Å›
by w sposób odpowiedzialny zarządzać kosztami?
W zmiennym środowisku biznesowym różnorodność jest istotnym
Informacja kosztowa stanowi podstawę informacyjną dla całego
czynnikiem wpływającym na skomplikowanie i koszty działalności
systemu zarzÄ…dzania.
przedsiębiorstwa. Przykładem z
ródeł różnorodności są:
Informacja ta powinna wskazać jakie są przyczyny powstania
kosztów, czyli jakie zasoby , w jakich ilościach i po jakiej cenie
" Mnogość zasobów i produktów przedsiębiorstwa,
wykorzystano świadcząc usługi, wytwarzając wyroby, obsługując
klientów.
" Stosowanie wielu technologii (często o różnym stopniu zaawansowania
Potrzebne są więc informacje:
pod względem postępu technicznego),
" Ile kosztują poszczególne zasoby, np. pracownik (grupa
pracowników), eksploatowana maszyna, wykorzystywane
" Mnogość różnych transakcji (operacji) wykonywanych w
pomieszczenie itd.
przedsiębiorstwie,
" Ile zasobu trzeba wykorzystać (zu\
yć) by wykonać usługą, wyrób
czy działanie?
" Różnorodne wymagania klientów.
" Co sprawiło, \
e wykorzystano większą ilość zasobu ni\

przewidywano.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
31 32
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Zmiany w systemach rachunku kosztów
Zmiany w systemach rachunku kosztów
Faza I Faza II Faza III Faza IV
Kaplan
Brak Tradycyjny Nowoczesny Zintegrowany
wyró\
nił czterofazowy model wprowadzania systemów pomiaru
Autonomiczne
kosztów i efektywności:
systemy
Niesatysfakcjo- Dostosowany
rachunkowośc
nująca zarówno głównie do
" systemy fazy I - nieodpowiednie dla potrzeb sprawozdawczości
i zarzÄ…dczej
Jakość dla celów wymogów
finansowej
i finansowej
danych sprawozdaw- sprawozdaw-
System
" systemy fazy II - ukierunkowane na sprawozdawczość finansową czości, jak i czości
integrujÄ…cy
zarządzania zewnętrznej
Wspólne bazy sprawozdaw-
" systemy fazy III - dostosowane do potrzeb klienta, odpowiednie
danych czość,
do zarządzania przedsiębiorstwem, autonomiczne (dwa systemy)
zarzÄ…dzanie
Koszty Prawidłowe
operacyjne
Krzy\
owe
" systemy fazy IV - integrujÄ…ce zarzÄ…dzanie kosztami
produktów Nieprawidłowe dla celów
i strategiczne
subsydiowanie
i sprawozdawczość finansową
i klientów zarządzania
Kontrola Odchylenia Mierniki
Brak
kosztów ex post niefinansowe
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
33 34
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
PojÄ™
ęcie i obiekty kosztów
Ä™
Ä™
Przedsiębiorstwo (organizacja) prowadzące działalność we właściwych
Ä™
Ä™
Ä™
dla niego warunkach (lokalizacja, wyposażenie, technologia i organizacja
produkcji, kwalifikacje pracowników, itd.), wykorzystuje (zuż
żywa) zasoby
ż
ż
w celu osiągnięcia określonych korzyści. Wśród zasobów możemy
Pojęcie i obiekty kosztów
wyróżnić zasoby ludzkie, fizyczne, finansowe, informacyjne.
Koszty powstają jako efekt celowego wykorzystania dostępnych w
Ä… Ä™
Ä… Ä™
Ä… Ä™
organizacji zasobów. Celowego, to znaczy przy przekonaniu, że
przyniosą określone korzyści, np. wytworzone produkty zostaną sprzedane
po cenach przewyższających koszty.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
35 36
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
y

ródło: R.Cooper, R.S.Kaplan,  The design of cost mgt. systems , 1999
y

ródło: R.Cooper, R.S.Kaplan,  The design of cost mgt. systems , 1999
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
OBIEKTY KOSZTÓW a informacje dla zarzą ących
Ä…dzajÄ…
Ä… Ä…
Ä… Ä…
Pojęcie i obiekty kosztów
Ä™
Ä™
Ä™
Nie tylko
Jednostki biznesowe
Produkty
Obiekty zarzÄ…dzania wyznaczajÄ… bardzo szeroki zakres potencjalnych
Obiekty zarzÄ…dzania wyznaczajÄ… bardzo szeroki zakres potencjalnych
OBIEKTY KOSZTÓW,
obiektów grupowania i kalkulacji kosztów.
obiektów grupowania i kalkulacji kosztów. o których informacje
są niezbędne dla
Odpowiedzialność
zarzÄ…dzajÄ…cych
za koszty
Podejmujący decyzje chcą wiedzieć, jaki jest i jaki będzie w przyszłości
Ró\
ny koszt
wytworzenia
koszt wytworzenia wyrobu, świadczenia usługi, obsługi klienta, utrzymania i
w zale\
ności
Procesy
wykorzystywania maszyny, utrzymania działu kontroli jakości, określonego
od technologii Zasoby
Działania
działania, np. obsługi zamówienia itd.
i długości partii
klienta kli entowi
klienta kli entowi
(usługi )
(usługi )
docelowego (usługi) (usługi)
docelowego (usługi) (usługi) klienta
potrzeb produktu
potrzeb produktu klienta
r ynku produktu produ ktu
r ynku produktu produ ktu
ofer ty
kowanie ofer ty
kowanie Obsługa potrzeb
Stwor zeni e
Stwor zeni e Zaspokojenie
Zident yfi- Określenie Wytworzenie Dostarczenie
Zident yfi- Określenie Wytworzenie Dostarczenie
Procesy innowacyjne Procesy operacyjne
Procesy innowacyjne Procesy operacyjne posprzeda\
nej
To, co jest przedmiotem zainteresowania u\
ytkowników informacji o Klienci Dostawcy Procesy obsługi
Segmenty rynku
kosztach powinno być mierzone w rachunkowości.
Ka\
de działanie
Koszty wynikajÄ…
powoduje koszty
z samego faktu
dysponowania
Obiekt kosztów nale\
y zdefiniować jako dowolny przedmiot odniesienia,
" Czy jest potrzebne?
zasobami
grupowania i kalkulacji kosztów
Ró\
ny koszt Ró\
ny koszt
" Czy przynosi
w zale\
ności w zale\
ności wartość dla klienta? " Czy są
wykorzystywane
od sposobu od jakości
" Czy jest wykonywane
efektywnie?
dystrybucji i sposobu
efektywnie?
i obsługi dostawy " Jakie są koszty
niewykorzystania?
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
37 38
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Charakterystyka rachunku kosztów działań
Koncepcja rachunku kosztów działań zrodziła się w Stanach Zjednoczonych z
potrzeby praktycznego rozwiązania problemu prawidłowej alokacji kosztów
pośrednich produkcji oraz w opozycji do przewa\
ającej ówcześnie praktyki
rachunku kosztów.
Na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku prace grupy amerykańskich
naukowców  R. Kaplana, R. Coopera i T. Johnsona [1]  wskazywały, \
e
tradycyjny rachunek kosztów powoduje powstawanie zjawiska subsydiowania
wzajemnego produktów, tj. zniekształcenia kosztów jednostkowych produktów,
polegajÄ…cego na systematycznym zani\
aniu kosztów jednych produktów, przy
jednoczesnym zawy\
aniu kosztów innych produktów[2].
Activity-based Costing, ABC
[1] T. Johnson, and R. Kaplan, , Relevance Lost, Harvard Business School Press, Boston 1987. R.
Cooper, R. Kaplan, How Cost Accounting Systematically Distorts Product Costs,  Management
Accounting , April 1988, s. 20-27.[2] Typową strategią badawczą było porównanie kosztów produktów lub
klientów skalkulowanych metodą tradycyjną i za pomocą RKD. Badania te wykazywały, \
e w
przedsiębiorstwach o zró\
nicowanej strukturze produktowej tradycyjny rachunek kosztów zwykle zani\
a
koszt jednostkowy produktów zło\
onych, skomplikowanych technologicznie i wytwarzanych w małych
seriach, a jednocześnie zawy\
a koszt produktów standardowych, wytwarzanych wielkoseryjnie w mniej
skomplikowanych warunkach technologiczno-organizacyjnych. Zob. np.: Kaplan, R.S. and Cooper, R.
(1998),  Cost and effect: using integrated systems to drive profitability and performance , Harvard
Business School Press, Boston 1998, s. 80.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
39 40
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Elementy klasycznego rachunku kosztów dział ń
łań
Å‚ Å„
Å‚ Å„
Charakterystyka rachunku kosztów działań
Podstawowe elementy, składające się na klasyczny model rachunku
Rachunek kosztów działań (Activity Based Costing) charakteryzuje się
kosztów działań to:
specyficzną strukturą wewnętrzną oraz funkcjami, które odró\
niajÄ… go od tzw.
 tradycyjnego rachunku kosztów oraz powodują, \
e rachunek kosztów działań
Zasoby ekonomiczne wykorzystywane podczas wykonywania pracy w
uwa\
any jest za lepsze z
ródło informacji zarządczej.
przedsiębiorstwie Przykładem zasobów mogą być wynagrodzenia,
materiały, amortyzacja, zu\
yta energia elektryczna.
W szczególności w przedsiębiorstwach, których działalność charakteryzuje się
znacznym poziomem ró\
norodności i zło\
oności [1], tradycyjny rachunek kosztów,
Działanie - jednostka powtarzalnej pracy wykonywanej w
ze względu na swoją strukturę wewnętrzną i cechy funkcjonalne, nie jest w stanie
przedsiębiorstwie, podczas której wykorzystywane są zasoby
dostarczyć prawidłowej, a więc u\
ytecznej i wiarygodnej, informacji o
ekonomiczne przedsiębiorstwa.
powstawaniu i przepływach kosztów w przedsiębiorstwie.
Wykonywanie działań powoduje wykorzystywanie zasobów
ekonomicznych, zatem z wykonywaniem działań wią\
e siÄ™ ponoszenie
przez przedsiębiorstwo określonych kosztów.
[1] Ró\
norodność i zło\
oność odnoszą się zarówno do dywersyfikacji produktów i
rynków, jak i do rosnącego zró\
nicowania i skomplikowania procesów
Obiekty kosztów - wyroby, usługi, zamówienia, kontrakty, projekty,
technologicznych, logistycznych, marketingowych, badań i rozwoju itd.
klienci, itp., dla których wymagana jest oddzielna kalkulacja kosztów.
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
41 42
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Etap pierwszy  okreÅ›
ślenie obiektów kalkulacji kosztów
Å›
Å›
Pożą łań
żądany model rachunek kosztów dział ń
żą ł ń
żą ł ń
1. Rachunek kosztów działań jest modelem (odwzorowaniem)
funkcjonowania przedsiębiorstwa i ma postać obiektów kosztów
powiÄ…zanych relacjami przyczynowo-skutkowymi.
Koszty proste
2. Wyodrębnione są działania, rozumiane jako zorganizowana i celowa
(w miarę jednorodna) praca wykonywana w przedsiębiorstwie.
3. Kalkulacja kosztów działań odbywa się na bazie przypisania kosztów
zasobów do działań.
Materiały Praco- Urzą-
4. Kalkulacja kosztów zasobów odbywa się na bazie przypisania Pomie-
Usługi wnicy dzenia
szczenia
kosztów prostych do zasobów (zwykle w sposób bezpośredni).
5. Kalkulacja kosztów oparta jest na bazie wielkości planowanych.
Ostateczne obiekty kalkulacji to nie tylko
Ostateczne obiekty kalkulacji to nie tylko
6. Wyliczenie planowanych stawek dla zasobów odbywa się na
produkty, ale także:
produkty, ale także:
poziomie praktycznych zdolności produkcyjnych.
...
Działanie 1 Działanie 2 Działanie n
" Klienci
" Klienci
7. Kontrola kosztów rzeczywistych odbywa się na poziomie kosztów
" Kanały dystrybucji
" Kanały dystrybucji
prostych oraz informacji operacyjnej (nośniki kosztów zasobów,
" Rynki sprzedaży
" Rynki sprzedaży
nośniki kosztów działań, inne czynniki kosztotwórcze).
" Dostawcy
" Dostawcy
" &
" &
Produkty, klienci, dostawcy, &
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
43 44
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Etap trzeci  identyfikacja zasobów zł żonych
łoż
ł ż
ł ż
Etap drugi  identyfikacja dział ń
łań
Å‚ Å„
Å‚ Å„
Zasób złożony  ekonomiczny zasób
Działanie  zorganizowana i celowa Zasób złożony  ekonomiczny zasób
Działanie  zorganizowana i celowa
Koszty proste Koszty proste
wykorzystywany (zużywany)
praca wykonywana w jednostce, np. wykorzystywany (zużywany)
praca wykonywana w jednostce, np.
w przedsiębiorstwie w celu wykonywania
w przedsiębiorstwie w celu wykonywania
" przygotowanie produkcji
" przygotowanie produkcji
działań
działań
" obróbka ręczna
" obróbka ręczna
Na koszty zasobu złożonego składają się
Na koszty zasobu złożonego składają się
Materia- Praco- Urzą- Materiały Praco- Urzą-
" obróbka maszynowa
" obróbka maszynowa
zasoby proste
Pomie- Pomie- zasoby proste
ły wnicy dzenia Usługi wnicy
dzenia
szczenia szczenia
" montaż
" montaż
Działania kosztują, gdy\
podczas ich
" kontrola jakości&
" kontrola jakości&
wykonywania zu\
ywane sÄ… zasoby
... ...
Działanie 1 Działanie 2 Działanie n Działanie 1 Działanie 2 Działanie n
Aby obliczyć koszty działania nale\
y
ustalić:
 jakie zasoby sÄ… zu\
ywane ?
Wykonywanie działań jest
 jaki jest koszt tych zasobów ?
podstawowÄ… przyczynÄ… powstawania
Produkty, klienci, dostawcy, & Produkty, klienci, dostawcy, &
kosztów w przedsiębiorstwie
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
45 46
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Etap czwarty  kalkulacja kosztów zasobów zł żonych Etap piąty  kalkulacja kosztów dział ń
łoż ą łań
ł ż ą ł ń
ł ż ą ł ń
Nośniki kosztów zasobów odzwierciedlają
Na przykład na koszty pracy pracownika
Na przykład na koszty pracy pracownika
Koszty proste Koszty proste
przyczynowo-skutkową relację pomiędzy
mogą się składać zasoby proste:
mogą się składać zasoby proste:
zu\
ywaniem zasobów
" wynagrodzenie podstawowe
" wynagrodzenie podstawowe
a wykonywaniem działań
" dodatki i premie
" dodatki i premie
" ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
" ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
" badania medyczne
" badania medyczne
Materiały Praco- Urzą- Materiały Praco- Urzą-
Pomie- Pomie-
Usługi wnicy dzenia " szkolenia Usługi wnicy dzenia
" szkolenia
Najczęściej stosowane nośniki kosztów
Najczęściej stosowane nośniki kosztów
szczenia szczenia
" posiłki
" posiłki
zasobów:
zasobów:
" odzież robocza
" odzież robocza
" Pracownicy: roboczogodziny,
" Pracownicy: roboczogodziny,
" stanowisko pracy
" stanowisko pracy
% zaangażowanie
% zaangażowanie
... ... " Maszyny: maszynogodziny
Działanie 1 Działanie 2 Działanie n Działanie 1 Działanie 2 Działanie n " Maszyny: maszynogodziny
" Pomieszczenia: powierzchnia,
" Pomieszczenia: powierzchnia,
kubatura
kubatura
" Materiały: szt., kg i inne jednostki
" Materiały: szt., kg i inne jednostki
Produkty, klienci, dostawcy, & Produkty, klienci, dostawcy, &
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
47 48
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej
Koszty w zarzadzaniu firmÄ…
Prof. dr hab.Gertruda Krystyna Åšwiderska
Zakres informacji finansowej i niefinansowej w przypadku
Etap szósty  kalkulacja kosztów obiektów finalnych
zastosowania rachunku kosztów działań
Koncepcja rachunku kosztów działań wychodzi naprzeciw oczekiwaniom
przedsiębiorstw prowadzących działalność o wysokim stopniu zło\
oności,
skomplikowania i ró\
norodności.
Koszty proste
Zastosowanie rachunku kosztów działań pozwala na uzyskanie informacji
Nośniki kosztów działań odzwierciedlają
przyczynowo-skutkową relację pomiędzy o kosztach:
wykonywaniem działań na obiektami " wytwarzanego produktu (grupy produktów)
Materiały
Praco- UrzÄ…- finalnymi
" obsługiwanego klienta (grupy klientów), wykorzystywanego dystrybutora
Pomie-
Usługi
wnicy dzenia
szczenia (kanału dystrybucji)
" wykorzystywanych zasobów i ich efektywności ,
" nowych produktów,
Wyróżniamy trzy główne typy
Wyróżniamy trzy główne typy
" istniejÄ…cego rynku produktowego oraz geograficznego,
...
Działanie 1 Działanie 2 Działanie n
nośników kosztów działań:
nośników kosztów działań:
" wykonywanych działań,
" nośniki ilości
" nośniki ilości
" dostawców.
" nośniki czasu
" nośniki czasu
" nośniki intensywności
" nośniki intensywności
Produkty, klienci, dostawcy, &
Koszty w zarzÄ…dzaniu Koszty w zarzÄ…dzaniu
49 50
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010 Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
Najczęś
ęściej wykorzystywane informacje z ABC w
ęś
ęś
zarzÄ…
Ä…dzaniu
Ä…
Ä…
" Zarządzanie rentownością portfela produktów, portfela klientów,
kanałów dystrybucji i rynków,
" Wprowadzenie nowych produktów,
" Pozyskiwanie nowych klientów, kanałów dystrybucji i rynków,
" Zarządzanie niewykorzystanym potencjałem,
" Krótkookresowa optymalizacja wykorzystania zasobów w przypadku
niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych
" Zarządzanie działaniami nie wnoszącymi wartości w celu optymalizacji
kosztu produktu, klienta, kanału dystrybucji, rynku,
Koszty w zarzÄ…dzaniu
51
Wykład Studia doktoranckie IX tok KNOP grudzień 2009, styczeń 2010
© Katedra RachunkowoÅ›ci Mened\
erskiej