Biologia
Poziom podstawowy
1.
Za prawid"owe podanie kryterium  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
Przedstawione nab"onki moÅ»na podzieliç, uwzgl´dniajÄ…c liczb´ warstw tworzÄ…cych je komórek.
Przedstawione nab"onki moÅ»na podzieliç, uwzgl´dniajÄ…c kszta"t komórek nab"onkowych.
Za wskazanie jednej cechy budowy i jej zwiÄ…zku z funkcjÄ…  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
Nab"onek jednowarstwowy walcowaty z mikrokosmkami ma duŻą powierzchni´, dlatego moÅ»e wy-
dajnie wch"aniaç substancje.
Nab"onek jednowarstwowy p"aski jest zbudowany ze sp"aszczonych cienkich komórek, dlatego nie
utrudnia transportu ani przenikania substancji.
W wypadku nab"onka jednowarstwowego wielorz´dowego rz´ski na wolnej powierzchni jego ko-
mórek umoŻliwiają usuwanie zanieczyszczeł
.
2.
Za prawid"owo podanÄ… nazw´  1 pkt
OdpowiedÄ™: Úelazo.
Za prawid"owe wymienienie jednego pokarmu  1 pkt
Za prawid"owe wymienienie dwóch pokarmów  2 pkt
Przyk"ady pokarmów bogatych w Å»elazo: mi´so, wÄ…troba, Å»ó"tka jaj, orzechy, roĘliny strÄ…czkowe
3.
Za dwie prawid"owe oceny  1 pkt
Za cztery prawid"owe oceny  2 pkt
Prawid"owa ocena zdał
: a  F, b  P, c  F, d  P
4.
Za prawid"owe opisanie osi  1 pkt
Za prawid"owe naniesienie danych  1 pkt
Za podanie jednej prawdopodobnej przyczyny  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
Do przyczyn spadku liczby zachorował

liczba
na choroby zawodowe uk"adu ruchu
zachorował

naleŻą:
300
 wi´ksza dba"oĘç o przestrzeganie
250
przepisów BHP,
200
 post´p techniczny,
 wzrost bezrobocia 150
100
50
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
lata
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
5.
Za prawid"owe uzupe"nienie tabeli  4 pkt
Za kaÅ»dÄ… prawid"owo przyporzÄ…dkowanÄ… par´ cech  1 pkt
Prawid"owe przyporzÄ…dkowanie cech:
Przedsionek prawy: gruboĘç warstwy mi´Ä˜niowej Ęciany  8, ciĘnienie krwi  3, kierunek pompo-
wanej krwi  7, d"ugoĘç skurczu  4
Komora lewa: gruboĘç warstwy mi´Ä˜niowej Ęciany  1, ciĘnienie krwi  2, kierunek pompowanej
krwi  9, d"ugoĘç skurczu  5
6.
Za oznaczenie literÄ… X jÄ…der  1 pkt
Za oznaczenie literÄ… Y penisa  1 pkt
Za oznaczenie literÄ… Z jÄ…der  1 pkt
Za prawid"owe podanie nazwy jednego z narządów  1 pkt
Y
X, Z
7.
Za prawid"owe uporządkowanie etapów rozwoju nowotworu  1 pkt
Prawid"owa kolejnoĘç etapów rozwoju nowotworu: 7  tworzenie przerzutów, 2  mutacja, 1 
dzia"anie czynników kancerogennych, 6  migracja, 5  angiogeneza, 4  przerastanie zdrowych
tkanek, 3  intensywne mitozy zmienionych komórek
Za prawid"owÄ… odpowiedÄ™  2 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™: Dzi´ki badaniom kontrolnym moÅ»na wykryç wczesne stadium nowotwo-
ru. To zaĘ zwi´ksza szanse wyleczenia, gdyÅ» pozwala na szybkÄ… interwencj´ lekarza (np. na chirur-
giczne usuni´cie nowotworu). Operacja moÅ»e zapobiec fazie migracji komórek nowotworowych
do innych cz´Ä˜ci cia"a. Tym samym zmniejsza si´ ryzyko powstawania przerzutów.
8.
Za prawid"owe uzupe"nienie rysunku B  1 pkt
Za prawid"owy opis zaznaczonych elementów oka  1 pkt
AB
ęrenica
t´czówka
9.
Za dwie prawid"owo podane nazwy  1 pkt
bodziec, na przyk"ad nag"e
neuron
3
2  neuron czuciowy
dotkni´cie przedmiotu
poĘredniczący
4  neuron ruchowy
rogi tylne
1 receptor
neuron 2
(grzbietowe)
Za prawid"owe wskazanie strza"kami kie- w skórze
czuciowy
rdzeł

runku przebiegu impulsu  1 pkt
kr´gowy
nerw
rdzeniowy
reakcja  szybki
5
mimowolny skurcz
odpowiedniego
4 rogi przednie
mi´Ä˜nia efektor neuron
(brzuszne)
(mi´sieÅ‚
) ruchowy
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
10.
Za wykonanie rysunku  1 pkt
Za opisanie elementów tkanki (jądro, cytoplazma, b"ona podstawna, mikrokosmki)  2 pkt
Za prawid"owe wyjaĘnienie  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™:
Nab"onek jednowarstwowy walcowaty z mikrokosmkami ma duŻą powierzchni´, dlatego moÅ»e wy-
dajnie wch"aniaç substancje pokarmowe w jelicie cienkim.
mikrokosmki
cytoplazma
jÄ…dro
b"ona
nab"onek
podstawna
jednowarstwowy walcowaty
11.
Za ustalenie, Że jest to reakcja swoista  1 pkt
Za podanie argumentu  1 pkt
Jest to reakcja swoista, poniewaÅ» przeciwcia"a sÄ… produkowane i uwalniane przez uczulone limfo-
cyty B w odpowiedzi na pojawienie si´ w organizmie antygenu pochodzÄ…cego ze szczepionki.
12.
Za prawid"owe podanie dwóch nazw koĘci  1 pkt
Za prawid"owe podanie trzech nazw koĘci  2 pkt
Prawid"owe nazwy koĘci:
X  koĘç "okciowa, Y  koĘç promieniowa, Z  "opatka
Za trafne wyjaĘnienie roli "opatki  1 pkt
Przyk"ad wyjaĘnienia: ¸opatka pe"ni rol´ ochronnÄ…. ¸opatka tworzy panewk´ stawu barkowego,
umoÅ»liwia ruchy r´ki.
13.
Za prawid"owe wskazanie krzywej  a  1 pkt
Za podanie jednego argumentu  1 pkt
Przyk"adowy argument:
Krzywa  a jest charakterystyczna dla organizmów sta"ocieplnych, do których zaliczamy cz"owieka.
Cz"owiek jest sta"ocieplny, temperatura jego cia"a nie zmienia si´ mimo zmian temperatury oto-
czenia. ZaleÅ»noĘç t´ ilustruje krzywa  a .
Za wstawienie znaku + przy zdaniach b) i c)  1 pkt
14.
Za prawid"owe wskazanie czterech funkcji szkieletu  a), b), d), e)  2 pkt
Za prawid"owe wskazanie dwóch funkcji szkieletu  1 pkt
15.
Za prawid"owe podpisanie wszystkich elementów koĘci udowej  2 pkt
Za prawid"owe podpisanie trzech elementów koĘci udowej  1 pkt
Za ustalenie, Że trzon koĘci zbudowany jest z tkanki kostnej zbitej  1 pkt
okostna
chrzÄ…stka nasadowa
nasada bliŻsza
chrzÄ…stka stawowa
trzon
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
16.
Za podanie prawid"owej nazwy Ęlinianki (A  przyuszna, B  podj´zykowa, C  podÅ»uchwowa)  1 pkt
Za wyjaĘnienie roli jednego z podkreĘlonych sk"adników Ęliny  1 pkt
mucyna  u"atwia prze"ykanie, nadajÄ…c k´sowi poĘlizg
amylaza Ęlinowa  trawi wielocukry do maltozy
lizozym  rozk"ada Ęciany komórkowe wielu bakterii, chroni organizm przed zakaŻeniami
17.
Za podpisanie wszystkich elementów (A  g"ówka, B  wstawka, C  witka)  2 pkt
Za podpisanie dwóch elementów  1 pkt
Za kaŻdy argument wykazujący związek budowy plemnika z pe"nioną funkcją  1 pkt
Przyk"ady argumentów:
Akrosom zawiera enzymy hydrolityczne, które pomagajÄ… penetrowaç warstw´ granularnÄ… i b"on´
komórkową komórki jajowej bezpoĘrednio przed zap"odnieniem.
Witka pozwala plemnikowi zbliÅ»yç si´ do komórki jajowej i prawid"owo si´ wzgl´dem niej ustawiç.
Liczne mitochondria umoÅ»liwiajÄ… wytwarzanie energii potrzebnej do poruszania si´ plemnika.
JÄ…dro komórkowe zawiera haploidalnÄ… liczb´ chromosomów, dzi´ki temu w zygocie b´dzie zawar-
ta ich w"aĘciwa iloĘç.
18.
Za podanie dwóch, trzech nazw  1 pkt
a  krtał
, b  tchawica, c  oskrzela g"ówne i p"atowe
Za prawid"owe podanie funkcji krtani  1 pkt
Krtał
umoÅ»liwia wydawanie dÄ™wi´ków.
19.
Za wpisanie w tabeli dwóch awitaminoz  1 pkt
Prawid"owe odpowiedzi: A  kurza Ęlepota, Ęlepota zmierzchowa; C  szkorbut, gnilec; D  krzywica
Za kaŻdy argument na poparcie wyraŻonego stanowiska (niezaleŻnie od stanowiska)  1 pkt
Przyk"adowe argumenty:
Preparaty witaminowe zaÅ»ywane w nadmiarze mogÄ… doprowadziç do hiperwitaminozy.
ZaŻywanie preparatów witaminowych jest wskazane jedynie, gdy naraŻeni jesteĘmy na niedobory
witamin, na przyk"ad podczas przewlek"ej choroby, stosowania diety odchudzajÄ…cej, karmienia
dziecka piersiÄ….
Nie naleÅ»y zaÅ»ywaç preparatów witaminowych, lecz prawid"owo si´ odÅ»ywiaç.
20.
Za wykonanie wykresu  2 pkt, w tym: za opisanie osi z uwzgl´dnieniem jednostek  1 pkt, za po-
prawne naniesienie danych  1 pkt
Za okreĘlenie tendencji zmian  1 pkt
OdpowiedÄ™:
SpoŻycie mas"a spad"o, zaĘ spoŻycie t"uszczów roĘlinnych wzros"o.
Za przedstawienie jednej prawdopodobnej przyczyny tych zmian  1 pkt
Przyk"ad odpowiedzi:
SpoŻycie mas"a spad"o, poniewaŻ wzrós" poziom wiedzy na temat zawartoĘci cholesterolu w maĘle
i jego wp"ywu na choroby serca.
kg
12
t"uszcze
roĘlinne
10
8
6
mas"o
4
2
lata
0
1950 1960 1970 1975 1980 1985 1990 1994
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
21.
Za prawid"owe wykonanie diagramu  1 pkt
Za prawid"owe opisanie diagramu  1 pkt
Za prawid"owe wyjaĘnienie róŻnicy w iloĘci DNA  1 pkt
Przyk"adowe wyjaĘnienie: Komórka wątrobowa jest komórką o diploidalnej liczbie chromosomów,
dlatego ma dwukrotnie wi´kszÄ… iloĘç DNA niÅ» plemnik, który ma haploidalnÄ… liczb´ chromosomów.
22.
Za okreĘlenie prawdopodobieł
stwa  1 pkt
Prawid"owa odpowiedę: Prawdopodobieł
stwo przyjĘcia na Ęwiat córki wynosi 0,5 (50%).
Za sporządzenie krzyŻówki  3 pkt, w tym: za wypisanie gamet  1 pkt, za zapisanie szachownicy
Punnetta  1 pkt, za obliczenie prawdopodobieł
stwa  1 pkt
P: matka  XX ojciec  XY
Gamety: komórki jajowe  X plemniki  X, Y
p = 0,5 p = 0,5
X Y
P = 1 p = 0,5 p = 0,5
X XX XY
p = 1 x 0,5 p = 0,5
23.
Za uporządkowanie etapów tworzenia bakterii transgenicznej  1 pkt
4  transformacja komórki bakteryjnej, 2  "ączenie fragmentów DNA dawcy i wektora mających
lepkie koł
ce, 5  namnaŻanie zmienionych bakterii na odpowiednich poŻywkach, 3  wnikanie
wektora do komórki bakteryjnej, 1  ci´cie enzymem restrykcyjnym DNA dawcy i DNA wektora
Za wyjaĘnienie poj´cia lepkich koÅ‚
ców  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedę: Lepkie koł
ce to jednoniciowe komplementarne w stosunku do siebie od-
cinki DNA, liczące kilka nukleotydów.
24.
Za prawid"owo przyporzÄ…dkowane dwie choroby  1 pkt
Za prawid"owo przyporzÄ…dkowane trzy choroby  2 pkt
OdpowiedÄ™: D, A, E
Za podkreĘlenie chorób C, F  1 pkt
25.
Za dopisanie pasma kodujÄ…cego DNA  1 pkt
Pasmo kodujÄ…ce DNA: ACTGATCTTGAACCCTAG
Za dopisanie sekwencji mRNA  1 pkt
mRNA: ACUGAUCUUGAACCCUAG
26.
pobranie pobranie
Za uwzgl´dnienie wszystkich etapów klono-
komórki jajowej komórki od dawcy
wania pionowego  2 pkt, w tym:
 za uwzgl´dnienie etapów przygotowania
usuni´cie jÄ…dra reaktywacja
komórki jajowej  1 pkt,
uĘpionych genów
 za uwzgl´dnienie etapów przygotowania jÄ…-
dra dawcy  1 pkt wprowadzenie jÄ…dra
pobranie jÄ…dra
dawcy
pobudzenie jaja do rozwoju
implantacja jaja matce zast´pczej
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
27.
Za kaÅ»de wskazane zdanie b"´dne  1 pkt
Zdania b"´dne: b), c)
Za kaŻde prawid"owe uzasadnienie  1 pkt
Przyk"adowe uzasadnienia:
b) W czasie mitozy nie tworzÄ… si´ pary chromosomów homologicznych, nie moÅ»e wi´c dochodziç
do zjawiska crossing-over. Chromosomy homologiczne tworzÄ… si´ w czasie mejozy.
c) Pierwsze prawo Mendla to prawo czystoĘci gamet.
28.
Za prawid"owe wyjaĘnienie, na czym polega przedstawiona mutacja  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™: Przedstawiona mutacja chromosomowa polega na utracie fragmentu
chromosomu.
Za wymienienie trzech mutagenów  2 pkt
Za wymienienie dwóch mutagenów  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™: promienie rentgenowskie (X), gamma, ultrafioletowe (UV), wysoka tem-
peratura, kwas azotawy, iperyt, barwniki akrydynowe, benzopiren, amoniak, nadtlenek wodoru,
kolchicyna
29.
Za prawid"owe opisanie rysunku  2 pkt
Za dwa prawid"owe opisy  1 pkt
niç
chromatynowa
bia"ka
DNA
histonowe
chromatyda
30.
Za podanie nazw dwóch wybranych procesów (1  transkrypcja, 2  translacja, 3  odwrotna trans-
krypcja)  1 pkt
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
31.
Za ustalenie genotypów grup krwi dziadków  1 pkt
Genotyp grupy krwi dziadka ze strony matki  IBi
Genotyp grupy krwi dziadka ze strony ojca  IAi
Za ustalenie genotypu grupy krwi matki IBi  1 pkt
Za ustalenie genotypów grup krwi wnucząt  1 pkt
Genotyp grupy krwi wnuczki  IAIB
Genotyp grupy krwi wnuka  IBi
32.
Za wskazanie kaŻdego z dwóch zdał
 c), d)  1 pkt
33.
Za wskazanie nici X  1 pkt
Za podanie liczby aminokwasów (3)  1 pkt
34.
Za ustalenie g"ówek tabeli  1 pkt
Za uzupe"nienie tabeli  1 pkt
Ekspresja genów "ysienia u kobiet i u m´Å»czyzn:
Za podanie dwóch prawdopodobnych genotypów rodziców  1 pkt
Przyk"ady genotypów rodziców:
BB x bb
BB x Bb
Bb x bb
Bb x Bb
Fenotyp
Genotyp
Żeł
ski m´ski
BB "ysienie "ysienie
Bb brak "ysienia "ysienie
bb brak "ysienia brak "ysienia
35.
Za przyporzÄ…dkowanie opisom cech kodu  1 pkt
Za wyjaĘnienie uniwersalnoĘci kodu  1 pkt
OdpowiedÄ™:
Wszystkie organizmy wykorzystują jednakowe kodony, które w róŻnych organizmach okreĘlają te
same aminokwasy.
1 2 3 4
F D A E
36.
Za ustalenie treĘci trzech wpisów (A  dominująca autosomalna, B  albinizm,
C  brak jednego z czynników krzepliwoĘci krwi)  2 pkt
Za ustalenie treĘci dwóch wpisów  1 pkt
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
37.
Za kaŻdy argument, trafnie uzasadniający twierdzenie  1 pkt
Przyk"adowe argumenty:
Biotechnologia narodzi"a si´, gdy nasi przodkowie zacz´li stosowaç selekcj´ sztucznÄ… uprawianych
roĘlin i hodowanych zwierzÄ…t, kiedy zacz´li wykorzystywaç bakterie i grzyby do produkcji alkoholu,
octu, pieczywa.
Biotechnologia jest nadziejÄ… ludzi XXI wieku. Dzi´ki organizmom modyfikowanym moÅ»liwe b´dzie
rozwiązanie problemu g"odu, zmniejszenie zanieczyszczenia Ęrodowiska.
38.
Za zapisanie genotypów rodziców  1 pkt
Genotyp matki  CBcb
Genotyp ojca  cbY
Za zapisanie krzyŻówki w kwadracie Punnetta  1 pkt
Za obliczenie i podanie prawdopodobieł
stwa wystÄ…pienia daltonizmu u dzieci  1 pkt
p = 0,5 x 0,5 + 0,5 x 0,5
p = 0,5
Prawdopodobieł
stwo wystÄ…pienia w tej rodzinie potomstwa dotkni´tego daltonizmem wynosi 0,5
(50%).
p = 0,5 p = 0,5
CB Cb
p = 0,5
CBcb cbcb
Cb
p = 0,5
CBY cbY
Y
39.
Za podanie dwóch przyk"adów wykorzystania ognia przez cz"owieka wyprostowanego  2 pkt
Przyk"ady odpowiedzi:
Pos"ugiwanie si´ ogniem:
 dawa"o moÅ»liwoĘç skolonizowania terenów o ch"odniejszym klimacie,
 zapewnia"o skutecznÄ… obron´ przed drapieÅ»nikami,
 umoÅ»liwi"o pieczenie poÅ»ywienia, co zwi´kszy"o jego wartoĘç odÅ»ywczÄ….
40.
Za podpisanie wskazanych cz´Ä˜ci chromosomu  2 pkt
Za podpisanie trzech wskazanych cz´Ä˜ci chromosomu  1 pkt
Za wyjaĘnienie, czym są chromosomy homologiczne  1 pkt
Przyk"ad odpowiedzi:
Chromosomy homologiczne sÄ… tej samej wielkoĘci, majÄ… centromer i satelit´ w tej samej pozycji i
niosą allele tych samych genów. Jeden jest ojcowski, a drugi matczyny.
1
3
A a
BB 5
E e 4
gg
2
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
41.
Za kaŻde prawid"owe ustalenie przyczyny bądę skutku  1 pkt
A  przyczyna: stosowanie katalizatorów w samochodach, tankowanie benzyny bezo"owiowej
B  skutek: zanikanie porostów krzaczkowatych, obumieranie drzew iglastych, kwaĘne deszcze
C  przyczyna: zasypywanie oczek wodnych, melioracja, stosowanie pestycydów
42.
Za wskazanie piramidy A  1 pkt
Za prawid"owe uzasadnienie wyboru  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™: Piramida ma szerokÄ… podstaw´. To oznacza, Å»e w populacji jest duÅ»o
osobników m"odych, które w kolejnych latach przystÄ…piÄ… do rozrodu i liczebnoĘç populacji b´dzie
wzrasta"a.
43.
Za prawid"owe zapisanie "ał
cucha spasania  2 pkt, w tym: za umieszczenie na pierwszym pozio-
mie producenta  1 pkt, za prawid"owÄ… orientacj´ strza"ek  1 pkt
Przyk"ady "ał
cuchów pokarmowych:
a) nasiona traw mysz lis
b) maliny lis
c) liĘcie gąsienica jaszczurka zwinka lis
Za okreĘlenie poziomu troficznego lisa w przedstawionym "ał
cuchu pokarmowym  1 pkt
Poziom troficzny lisa w poszczególnych przyk"adowych "ał
cuchach:
a) konsument drugiego rz´du, b) konsument pierwszego rz´du, c) konsument trzeciego rz´du
Za wyjaĘnienie z uwzgl´dnieniem mono- i polifagizmu  2 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi: Wi´kszoĘç organizmów zjada bardzo róŻne pokarmy, czyli jest polifaga-
mi. Monofagi Å»ywiÄ…ce si´ jednym rodzajem pokarmu sÄ… nieliczne. Dlatego w naturalnych bioceno-
zach rzadko wyst´pujÄ… pojedyncze "aÅ‚
cuchy troficzne  2 pkt
W naturalnych biocenozach pojedyncze "ał
cuchy pokarmowe zdarzajÄ… si´ rzadko, gdyÅ» organizmy
cz´sto zjadajÄ… róŻne rodzaje pokarmów  1 pkt
44.
Za trzy prawid"owo dobrane nazwy  2 pkt
Za dwie prawid"owo dobrane nazwy  1 pkt
OdpowiedÄ™: b), d), a)
45.
Za podanie dwóch innych form ochrony przyrody  1 pkt
Formy ochrony przyrody:
rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, ochrona gatunkowa, rezerwaty biosfery, strefy ochronne
(otuliny), obszary chronionego krajobrazu, parki krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne przy-
rody nieoŻywionej, zespo"y przyrodniczo-krajobrazowe, uŻytki ekologiczne
Za kaŻdy podany argument  1 pkt
Przyk"ady argumentów:
Parki narodowe chroniÄ… ca"oĘç systemów przyrodniczych danego terenu.
Na terenie parków narodowych dzia"ają pracownie naukowe i muzea.
46.
Za podanie optimum termicznego 29 31°C (+  1°)  1 pkt
Za wyjaĘnienie, dlaczego Żó"wia zaliczamy do stenobiontów  1 pkt
Przyk"adowe wyjaĘnienie:
Úó"wia s"oniowego zaliczamy do stenobiontów, poniewaÅ» ma wÄ…ski zakres tolerancji cieplnej.
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
47.
Za podkreĘlenie kaŻdego z dwóch stwierdzeł
 1 pkt
OdpowiedÄ™: a), c)
48.
Za podanie jednej z dwóch nazw typu zaleŻnoĘci  mutualizm, symbioza  1 pkt
Za wykonanie schematu  1 pkt
49.
Za kaŻdy podany przyk"ad  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi: uŻywanie aerozoli z freonem, który niszczy ozon, uŻywanie freonów w
urządzeniach ch"odniczych, spalanie paliw prowadzące do powstawania tlenków azotu, uŻywanie
nawozów sztucznych azotowych
Za podanie jednego argumentu opisujÄ…cego wp"yw nadmiernego promieniowania UV na organizm
 1 pkt
Przyk"ady argumentów: Warstwa ozonowa chroni powierzchni´ Ziemi przed promieniowaniem ul-
trafioletowym, którego nadmiar wywo"uje: raka skóry, katarakt´, zak"óca dzia"anie systemu immu-
nologicznego (zmniejsza odpornoĘç na choroby zakaÄ™ne), zmniejsza skutecznoĘç szczepionek,
niszczy fito- i zooplankton, powodując zak"ócenia w funkcjonowaniu sieci pokarmowych.
50.
Za wskazanie b"´dnych odpowiedzi c) i e)  1 pkt
Za uzasadnienie wyboru kaÅ»dego b"´dnego stwierdzenia  1 pkt
Odpowiedzi: c) Opór Ęrodowiska w miar´ wzrostu liczebnoĘci populacji roĘnie.
e) Dla organizmów Żyjących w "awicach charakterystyczne jest rozmieszczenie skupiskowe.
51.
Za uporządkowanie etapów sukcesji  1 pkt
7  podmok"y las, 2  poszerzanie si´ pasa roĘlinnoĘci przybrzeÅ»nej, 5  przekszta"cenie si´ jeziora
w torfowisko, 6  zarastanie powierzchni trawami, turzycami, krzewami i drzewami, 3  zmniejsza-
nie si´ powierzchni lustra wody, 4  przekszta"cenie si´ jeziora w bagno, 1  odk"adanie si´ na dnie
jeziora coraz grubszych warstw osadów
Za podanie nazwy ostatecznego trwa"ego stadium sukcesji  klimaks  1 pkt
Za wyjaĘnienie, na czym polega sukcesja pierwotna i za podanie jej przyk"adu  1 pkt
Przyk"ad wyjaĘnienia: Sukcesja pierwotna zachodzi na terenach, które nigdy dotąd nie by"y zasie-
dlone przez biocenoz´, na przyk"ad zbocza wulkanów, osuwiska górskie, wydmy nadmorskie.
52.
Za dobranie odpowiednich poj´ç do definicji  1 pkt
Prawid"owa kolejnoĘç: B, C, A
Za uzupe"nienie wybranej definicji przyk"adem  1 pkt
Synantrop  szczur, mysz, bocian, wróbel, jaskó"ka, karaluch
Hibernacja  p"azy, gady, nietoperze, borsuki, chomiki, niedęwiedzie, jeŻe
Introdukcja  sprowadzenie królików do Australii, kóz na Wysp´ Âwi´tej Heleny
53.
Za kaÅ»dy podany przyk"ad uwzgl´dniajÄ…cy spalanie paliw kopalnych i uwalnianie do atmosfery tlen-
ków siarki i azotu  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
 spalanie w elektrociep"owniach w´gla z duŻą iloĘciÄ… siarki,
 nap´dzanie samochodów benzynÄ…, których spaliny zawierajÄ… tlenki siarki i azotu,
 spalanie w´gla w gospodarstwach domowych
Za podanie jednego argumentu  1 pkt
Za uwzgl´dnienie wp"ywu kwaĘnych deszczy na ig"y bÄ…dÄ™ koron´ drzewa i powiÄ…zanie z kondycjÄ…
drzewa oraz za uwzgl´dnienie zwiÄ…zku zakwaszenia gleby z zanikaniem grzybów symbiotycznych i
powiÄ…zanie z kondycjÄ… drzewa  1 pkt
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
Przyk"ady argumentów: Wi´kszoĘç drzew iglastych nie zrzuca igie" na zim´, dlatego gdy zostanÄ…
uszkodzone lub przedwczeĘnie odpadnÄ…, nie odnowiÄ… si´ na wiosn´, korona drzewa staje si´ rzad-
ka, drzewo g"oduje, jest podatniejsze na szkodniki. Gleby, na których wyst´pujÄ… drzewa iglaste, sÄ…
z natury kwaĘne, ubogie w substancje odÅ»ywcze i majÄ… niewielkie moÅ»liwoĘci zoboj´tniania kwa-
Ęnych opadów, co powoduje niszczenie mufki mikoryzowej (grzybów symbiotycznych) i wp"ywa na
spadek kondycji drzewa.
54.
Za wskazanie skutku  konkurencja  1 pkt
Za wyjaĘnienie (W jednym siedlisku mogÄ… wyst´powaç róŻne populacje, gdy ich nisze si´ nie po-
krywają lub gdy Żadna z konkurujących populacji nie zdobywa wyraęnej przewagi)  2 pkt
55.
Za wskazanie odpadów organicznych  1 pkt
Za wskazanie i opisanie dwóch sposobów zmniejszania iloĘci Ęmieci w gospodarstwach domowych
 2 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
 segregowanie Ęmieci do odpowiednich pojemników (jeŻeli pojemników nie ma
w okolicy, w której mieszkamy, naleÅ»y zwróciç si´ do odpowiednich instytucji o ich postawienie)
 wybieranie przy zakupach rzeczy trwa"ych, wielokrotnego uŻytku (np. napoi w butelkach wy-
miennych)
 kompostowanie Ęmieci organicznych we w"asnym zakresie (mieszkał
cy wsi, osiedli domów jed-
norodzinnych)
56.
Za po"Ä…czenie definicji z poj´ciami  1 pkt
1 2 3
B E A (C)
57.
Za podanie celu obserwacji  1 pkt
Przyk"ady odpowiedzi:
Celem obserwacji by"o oszacowanie st´Å»enia dwutlenku siarki w róŻnych punktach miasta na pod-
stawie wyst´powania okreĘlonych gatunków porostów.
Celem obserwacji by"o wyznaczenie w mieĘcie stref o najmniejszym (najwi´kszym) zanieczyszcze-
niu powietrza dwutlenkiem siarki.
Celem obserwacji by"o okreĘlenie za pomocą skali porostowej stopnia zanieczyszczenia powietrza
w roŻnych strefach miasta.
Za propozycj´ prezentacji wyników obserwacji  1 pkt
Propozycje prezentacji wyników: przygotowanie wystawy, opublikowanie artyku"u informacyjnego
w gazetce szkolnej
58.
Za okreĘlenie poziomów troficznych  1 pkt
a) konsument pierwszego rz´du
b) konsument drugiego rz´du
c) producent
Za wyjaĘnienie  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™:
W naturalnych biocenozach wyst´pujÄ… sieci pokarmowe, nie zaĘ "aÅ‚
cuchy pokarmowe, poniewaÅ»
w przyrodzie rzadko wyst´pujÄ… monofagi.
Sieci zapewniajÄ… wi´kszÄ… stabilnoĘç biocenoz.
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
59.
Za wskazanie dwóch b"´dnych stwierdzeÅ‚
 a), e)  1 pkt
Za uzasadnienie b"´dnych stwierdzeÅ‚
 1 pkt
Uzasadnienie:
a) Melioracja polega na regulacji stosunków wodnych, nie zaĘ jedynie na nawadnianiu terenów.
e) Introdukcja polega na Ęwiadomym wprowadzeniu gatunku nowego dla danej biocenozy.
Za wskazanie zabiegów negatywnie wp"ywających na Ęrodowisko przyrodnicze  a), e)  1 pkt
60.
Za wykonanie wykresu liniowego  2 pkt, w tym za oznaczenie osi (X  lata,
Y  emisja CO2 w % w stosunku do 1988)  1 pkt, za naniesienie danych i wykreĘlenie krzywej  1 pkt
Za okreĘlenie tendencji zmian  1 pkt
OdpowiedÄ™:
Emisja CO2 w stosunku do emisji w 1988 roku spada.
Za wskazanie jednej przyczyny zmian emisji CO2  1 pkt
Przyk"adowa odpowiedÄ™:
Do przyczyn spadku emisji CO2 naleŻą: restrukturyzacja gospodarki, zaostrzenie polityki ekologicz-
nej, regresja gospodarcza.
emisja CO2 (%)
100
80
60
40
20
0
1988 1990 1991 1992 1993 1994 1995 lata
Bi ol ogi a. Pozi om podst awowy