Wydział Psychologii
Uniwersytetu Warszawskiego
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych
u dzieci
Grażyna Kmita
Wprowadzenie
2
Dostępne klasyfikacje zaburzeń psychicznych
żð DSM-IV (Diagnostyczny i Statystyczny PodrÄ™cznik ZaburzeÅ„
Psychicznych), opracowany przez American Psychiatric
Association (APA) i opublikowany w 1994 roku
" DSM-IV-TR  wersja z poprawkami tekstowymi wydana
w 2000 roku
" Prowadzone sÄ… prace nad DSM-5 (www.dsm5.org) 
przewidywany czas publikacji  w maju 2013 roku
żð ICD-10  MiÄ™dzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób
i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta.
" Rozdział V: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
(F00-F99)
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Wprowadzenie
3
Cechy:
- Opisowość
- Tymczasowość
- Wieloosiowość
Klasyfikacje uzupełniające w odniesieniu do dzieci najmłodszych:
żð RDC-PA - Badawcze Kryteria Diagnostyczne dla Wieku
Przedszkolnego  uzupełnienie do DSM-IV
żð DC:0-3R -Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeÅ„ psychicznych
i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Wprowadzenie
4
" W Polsce od roku 1997 obowiązuje klasyfikacja zaburzeń
psychicznych i zaburzeń zachowania, która jest częścią
ICD-10
żð Dwie duże grupy zaburzeÅ„ specyficzne dla wieku dzieciÄ™cego
i młodzieńczego
" Zaburzenia rozwoju psychicznego (F80-F89)
" Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajÄ…ce siÄ™ zwykle w
dzieciństwie i w wieku młodzieńczym (F90-F98)
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Kod Zaburzenia rozwoju psychicznego
F80.0 Specyficzne zaburzenia artykulacji
F80 Specyficzne zaburzenia
F80.1 Zaburzenia ekspresji mowy
rozwoju mowy i języka
5
F80.2 Zaburzenia rozumienia mowy
F80.3 Nabyta afazja z padaczkÄ…
F80.4 Inne zaburzenia mowy i języka
F80.9 Specyficzne zaburzenia mowy i języka, nie określone
F81.0 Specyficzne zaburzenie czytania
F81 Specyficzne zaburzenia
F81.1 Specyficzne zaburzenie ortografii
umiejętności szkolnych
F81.2 Specyficzne zaburzenie umiejętności arytmetycznych
F81.8 Inne zaburzenia rozwojowe umiejętności szkolnych
F81.9 Zaburzenia rozwojowe umiejętności szkolnych, nie określone
F82 Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
F83 Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
F84.0 Autyzm dziecięcy
F84 Całościowe zaburzenia
F84.1. Autyzm atypowy
rozwojowe
F84.2 Zespół Retta
F84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne
F84.4 Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem
umysłowym i stereotypiami ruchowymi
F84.5 Zespół Aspergera
F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe
F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone
F88 Inne zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)
F89 Zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego), nie określone
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Kod Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajÄ…ce siÄ™ zwykle
w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
F90 Zaburzenia hiperkinetyczne F90.0 Zaburzenie aktywności i uwagi
6
(zespoły nadpobudliwości F90.1 Hiperkinetyczne zaburzenie zachowania
ruchowej) F90.8 Inne zaburzenia hiperkinetyczne
F90.9 Zaburzenie hiperkinetyczne, nie określone
F91 Zaburzenia zachowania F91.0 Zaburzenie zachowania ograniczone do środowiska
rodzinnego
F91.1 Zaburzenie zachowania z nieprawidłowym procesem
socjalizacji
F.91.2 Zaburzenie zachowania z prawidłowym procesem
socjalizacji
F91.3 Zaburzenie opozycyjno-buntownicze
F91.8 Inne zaburzenia zachowania
F91.9 Zaburzenie zachowania, nie określone
F92 Mieszane zaburzenia F92.0 Depresyjne zaburzenie zachowania
zachowania i emocji F92.8 Inne mieszane zaburzenia zachowania i emocji
F92.9 Mieszane zaburzenie zachowania i emocji, nie określone
F93 Zaburzenia emocjonalne F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie
rozpoczynające się zwykle F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie
w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie
F93.3 Zaburzenie związane z rywalizacją w rodzeństwie
F93.8 Inne zaburzenia emocjonalne okresu dzieciństwa
F93.9 Zaburzenie emocjonalne okresu dzieciństwa, nie
określone
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Kod Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajÄ…ce siÄ™ zwykle
w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym - cd
F94 Zaburzenia F94.0 Mutyzm wybiórczy
7
funkcjonowania F94.1 Reaktywne utrudnienie nawiązywania relacji społecznych w
społecznego dzieciństwie
rozpoczynające się F94.2 Nadmierna łatwość w nawiązywaniu relacji społecznych w
zwykle w dzieciństwie dzieciństwie
lub w wieku F94.8 Inne dziecięce zaburzenia funkcjonowania społecznego
młodzieńczym F94.9 Dziecięce zaburzenia funkcjonowania społecznego, nie
określone
F95 Tiki F95.0 Tiki przemijajÄ…ce
F95.1 Przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe (wokalne)
F95.2 Zespół tików głosowych i ruchowych (Z. Giles de la Tourette)
F95.8 Inne tiki
F95.9 Tiki, nie określone
F98 Inne zaburzenia F98.0 Moczenie mimowolne (enuresis) nieorganiczne
zachowania i emocji F98.1 Zanieczyszczanie się kałem (encopresis) nieorganiczne
rozpoczynające się F98.2 Zaburzenie odżywiania w niemowlęctwie i dzieciństwie
zwykle w dzieciństwie F98.3 Pica w niemowlęctwie i dzieciństwie
lub w wieku F98.4 Stereotypie ruchowe
młodzieńczym F98.5 Jąkanie (zacinanie się)
F98.6 Mowa bezładna
F98.8 Inne specyficzne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajÄ…ce
się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
F98.9 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajÄ…ce siÄ™ zwykle w
dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, nie określone
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
DC:0-3R
8
żð Unikalna klasyfikacja zaburzeÅ„ psychicznych i
rozwojowych w okresie niemowlęctwa
i wczesnego dzieciństwa. Wydanie w języku
angielskim  2005 rok, w polskim  2007 rok
żð Jest to drugie, poprawione wydanie, oryginalnej,
opublikowanej w 1994 roku klasyfikacji DC:0-3,
która stanowiła:
" pierwszą próbę ukazania specyfiki zaburzeń
psychicznych i rozwojowych u dzieci
najmłodszych,
" stworzenia wspólnego języka dla specjalistów z
różnych dziedzin zajmujących się tą
problematykÄ….
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Co to jest Zero to Three?
9
"  Od Zera do Trzech: Krajowe Centrum na rzecz NiemowlÄ…t, Dzieci w
Wieku Poniemowlęcym i Rodzin
" Centrum zostało utworzone w USA w 1977 roku i jest organizacją typu
non profit o zasięgu ogólnokrajowym.
" Zajmuje się szeroko pojętym działaniem na rzecz prawidłowego
rozwoju małych dzieci i ich rodzin. W szczególności celem tej
organizacji jest dostarczanie profesjonalistom z różnych dziedzin,
rodzicom i instytucjom odpowiedzialnym za politykę społeczną,
zdrowotnÄ… i rodzinnÄ…, wiedzy na temat:
żð znaczenia pierwszych lat życia dziecka,
żð znaczenia jakoÅ›ci relacji dziecka z podstawowymi opiekunami dla jego
rozwoju,
żð roli wczesnej interwencji i prewencji zaburzeÅ„ rozwoju i zaburzeÅ„
psychicznych.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Grupa robocza ds. opracowania klasyfikacji
10
" Została powołana przez Zero to Three w 1987 roku
żð PrzewodniczÄ…cy: Stanley Greenspan,
żð Wice-przewodniczÄ…ca i dyrektor kliniczny: Serena Wieder
żð Grupa 19 osób  psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów,
pediatrów, itd.
" Zespół ds. opracowania wersji poprawionej  2003 rok
żð PrzewodniczÄ…cy: Robert Emde
żð CzÅ‚onkowie: Helen Link Egger, Emily Fenichel, Antoine Guedeney,
Brian K. Wise, Harry H. Wright
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Proces diagnozy - założenia
11
" Każde niemowlę ma swoją własną ścieżkę rozwoju naznaczoną
różnicami indywidualnymi we wzorcach ruchowych, sensorycznych,
językowych, poznawczych, afektywnych i interakcyjnych.
" Wszystkie niemowlęta i małe dzieci są uczestnikami relacji. Najbardziej
znaczÄ…ce relacje dzieci to zazwyczaj te rodzinne. Rodziny z kolei
wchodzą w relacje w ramach większych społeczności i kręgu
kulturowego.
" Każda interwencja i program terapii powinien opierać się na jak
najpełniejszym zrozumieniu dziecka i jego relacji z osobami
znaczÄ…cymi.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Ocena rozwoju psychicznego dzieci do lat trzech wg grupy
ZERO TO THREE
12
Zdaniem badaczy skupionych wokół ZERO TO THREE, proces
diagnozy i oceny funkcjonowania dziecka powinien obejmować
następujące obszary:
" zachowanie dziecka, w tym, ewentualne objawy zaburzeń
" przebieg rozwoju dziecka- uwzględniając funkcjonowanie dotyczące
sprawności ruchowej, emocji, mowy, funkcji poznawczych,
kontaktów z innymi osobami w rodzinie i poza nią, itp.
" funkcjonowanie rodziny i miejsce rodziny w społeczności
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Ocena rozwoju psychicznego dzieci do lat trzech wg grupy
ZERO TO THREE
13
" osoby rodziców ( ich osobowość, stan emocjonalny, indywidualny
rozwój, itp.)
" wzorce interakcji dziecka z osobami znaczÄ…cymi (rodzice, inne bliskie
osoby)
" cechy konstytucjonalne i dojrzałość dziecka
" charakterystyczne dla dziecka funkcjonowanie w zakresie sfery
uczuciowej, mowy, funkcji poznawczych i motorycznych, odbioru i
przetwarzania bodz
ców, itd.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Ocena rozwoju psychicznego wg grupy
ZERO TO THREE
14
Zdaniem tej grupy badaczy, trafna i rzetelna diagnoza rozwoju
psychicznego wymaga zwykle kilku spotkań z rodziną i dzieckiem i
obejmuje:
" wywiad z rodzicami,
" obserwacjÄ™ funkcjonowania dziecka w relacjach z rodzicami (i
ewentualnie z rodzeństwem),
" obserwacjÄ™ uczestniczÄ…cÄ… interakcji dziecka z osobÄ… prowadzÄ…cÄ…
badanie,
" a w razie potrzeby, standaryzowane metody oceny rozwojowej.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Ocena rozwoju psychicznego wg grupy
ZERO TO THREE
15
W wyniku całościowej oceny badacz powinien potrafić wstępnie
sformułować wnioski na temat:
" istoty trudności dziecka, jak również mocnych stron jego
funkcjonowania;
" zdolności do adaptacji;
" poziomu funkcjonowania dziecka w zakresie poszczególnych sfer
rozwoju: społeczno- emocjonalnej, poznawczej, sensorycznej i
ruchowej, mowy, relacji z innymi;
" względnego udziału poszczególnych obszarów poddanych ocenie
(relacji rodzinnych, wzorców interakcji, cech konstytucjonalnych i
poziomu dojrzałości dziecka, id.) zarówno w odniesieniu do trudności
dziecka, jak i jego kompetencji;
" całościowego planu interwencji / pomocy.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
DC: 0-3R a inne systemy klasyfikacyjne
16
" DC:0-3R a DSM-IV-TR i RDC-PA (Badawcze Kryteria Diagnostyczne dla
Wieku Przedszkolnego)
żð Różnice:
" RDC-PA  kategorie diagnostyczne DSM-IV + kryteria odpowiednie
rozwojowo; DC: 0-3R  również zaburzenia nieuwzględnione w DSM
" RDC-PA  nie uwzględnia klinicznych opisów czy klinicznej
użyteczności, które stanowią główny punkt rozważań dla DC:0-3 i
DC:0-3R, włączając ocenę relacji z opiekunem i funkcjonowanie
społeczno-emocjonalne.
" RDC-PA skupia siÄ™ przede wszystkim na wieku przedszkolnym. DC:0-3
i DC:0-3R kierują uwagę głównie na pierwsze trzy lata życia dziecka.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
DC: 0-3R a inne systemy klasyfikacyjne
17
" DC:0-3R a DSM-IV-TR i RDC-PA (Badawcze Kryteria Diagnostyczne dla
Wieku Przedszkolnego)
żð PodobieÅ„stwa - DC:0-3R przyjmuje nastÄ™pujÄ…ce kategorie za RDC-PA:
" Kategorię zaburzeń lękowych diagnozowanych po 2 roku życia, wraz z
podkategoriami.
" Posługiwanie się kategorią całościowych zaburzeń rozwoju po drugim
roku życia. (DC:0-3R utrzymuje wielosystemowe zaburzenia rozwoju
jako kategorię dla dzieci przed drugim rokiem życia).
" Kategorię zaburzeń zachowania związanego ze snem, wraz z
wyodrębnionymi podkategoriami.
" Kategorię zaburzeń zachowań związanych z karmieniem oraz podział
na podkategorie.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Klasyfikacja diagnostyczna DC: 0-3R
18
Osie diagnostyczne:
" I  Diagnoza podstawowa
" II  Klasyfikacja relacji
" III  diagnoza medyczna i rozwojowa
" IV  psychospołeczne z
ródła stresu
" V  funkcjonowanie emocjonalne i społeczne
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš I: DIAGNOZA PODSTAWOWA
19
100. Zaburzenie po stresie traumatycznym
150. Zaburzenia zwiÄ…zane z deprywacjÄ…/ zaniedbaniem
200. Zaburzenia afektu (nastroju)
" 210. Przedłużająca się reakcja żałoby/ smutku
" 220. Zaburzenia lękowe w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie
żð 221. Zaburzenie zwiÄ…zane z lÄ™kiem separacyjnym
żð 222. Specyficzne postacie fobii
żð 223. Zaburzenie zwiÄ…zane z lÄ™kiem spoÅ‚ecznym (fobia spoÅ‚eczna).
żð 224. Zaburzenie lÄ™ku uogólnionego.
żð 225. NieokreÅ›lone zaburzenie lÄ™kowe.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš I: DIAGNOZA PODSTAWOWA
20
" 230. Depresja w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie
żð 231. Typ I: depresja duża
żð 231. Typ II: zaburzenie depresyjne nieokreÅ›lone.
" 240. Mieszane zaburzenia ekspresji emocjonalnej
300. Zaburzenie przystosowania (adaptacyjne)
400. Zaburzenia regulacji zwiÄ…zane z przetwarzaniem bodz
ców sensorycznych
" 410. Nadwrażliwość
" 420. Obniżona wrażliwość/ reaktywność
" 430. Poszukiwanie stymulacji sensorycznej/ impulsywność.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš I: DIAGNOZA PODSTAWOWA
21
500. Zaburzenie zachowań związanych ze snem
" 510. Zaburzenia zwiÄ…zane z zasypianiem
" 520. Zaburzenia zwiÄ…zane z budzeniem siÄ™ nocnym
600. Zaburzenia zachowań związanych z karmieniem
" 601. Zaburzenia karmienia związane z regulacją stanów
" 602. Zaburzenia karmienia związane z wzajemnością relacji opiekun-
niemowlÄ™.
" 603. Anoreksja niemowlęca
" 604. Sensoryczna awersja do pokarmów.
" 605. Zaburzenia karmienia związane ze współwystępującym problemem
zdrowotnym.
" 606. Zaburzenia karmienia związane z obrażeniami przewodu pokarmowego.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš I: DIAGNOZA PODSTAWOWA
22
700. Zaburzenia tworzenia relacji i komunikowania siÄ™.
" 710. Wielosystemowe zaburzenia rozwoju (MSDD)
800. Inne zaburzenia
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Przykład:
210. Przedłużająca się reakcja żałoby / smutku
23
Objawy przedłużającej się reakcji żałoby / smutku mogą dotyczyć każdej z trzech faz
sekwencji protestu, rozpaczy i pozornego zerwania więzi.
Diagnoza przedłużającej się reakcji żałoby / smutku wymaga spełnienia WSZYSTKICH
TRZECH kryteriów:
1. Dziecko przejawia CO NAJMNIEJ TRZY z następujących ośmiu objawów:
żð PÅ‚acze, woÅ‚a i szuka nieobecnego opiekuna.
żð Odrzuca próby pocieszenia przez inne osoby.
żð Wycofuje siÄ™ emocjonalnie, co przejawia siÄ™ apatiÄ…, smutnym wyrazem twarzy oraz brakiem
zainteresowania właściwymi dla wieku czynnościami.
żð Odżywianie siÄ™ jest zakłócone.
żð Sen jest zakłócony.
żð U dziecka może dojść do zauważalnego zatrzymania siÄ™ rozwoju, regresji lub utraty wczeÅ›niej
opanowanych ważnych umiejętności rozwojowych.
żð Dziecko przejawia zmniejszony zakres afektu.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Przykład:
210. Przedłużająca się reakcja żałoby / smutku
24
żð W obliczu czynników przypominajÄ…cych o utracie w zachowaniu dziecka wyraz
nie
widoczne jest jakieś zakłócenie
"  wyłączenie się razem z pozorną obojętnością na to, co przypomina o
utraconym opiekunie (np. na fotografię lub usłyszane imię opiekuna).
" Wybiórcze  zapominanie , włączając widoczny brak dostrzegania tego, co
przypomina o utraconym opiekunie.
" Nadmierna wrażliwość na jakiekolwiek rzeczy przypominające o utraconym
opiekunie, włączając ostrą reakcję stresu, kiedy ktoś dotyka lub zabiera
przedmioty należące do utraconego opiekuna.
" Silna emocjonalna reakcja na jakikolwiek temat chociażby w minimalnym
stopniu zwiÄ…zany z separacjÄ… lub utratÄ…  np. odmowa zabawy w chowanego
lub wybuch płaczu, gdy jakiś przedmiot domowy zostanie zabrany z miejsca,
gdzie siÄ™ zazwyczaj znajduje.
2. Zmiana w funkcjonowaniu dziecka pojawia siÄ™ w konsekwencji utraty.
3. Objawy muszą się utrzymywać przez większość dnia oraz przez większość dni
w okresie nie krótszym niż dwa tygodnie.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: Klasyfikacja relacji
25
Oceniając relację rodzic-dziecko klinicysta powinien uwzględnić wiele
różnych aspektów dynamiki relacji, włączając:
" Ogólny poziom funkcjonowania dziecka i rodzica.
" Poziom napięcia, niepokoju i przygnębienia doświadczanego przez
dziecko i rodzica.
" Adaptacyjna elastyczność dziecka i rodzica.
" Poziom konfliktów i zdolności do ich rozwiązywania u dziecka i
rodzica.
" Wpływ jakości relacji na postępy rozwojowe dziecka.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: KLASYFIKACJA RELACJI
26
" Skala Ogólnej Oceny Relacji Rodzic  Dziecko
żð Stanowi ciÄ…gÅ‚y wymiar do oceny jakoÅ›ci relacji od relacji adaptacyjnej po
zaburzonÄ….
żð Oceny dokonuje siÄ™ uwzglÄ™dniajÄ…c intensywność, czÄ™stotliwość i czas
trwania trudności (a nie samą  treść trudności ).
żð Ocena bazuje na:
" obserwowanym zachowaniu
" Doświadczeniu rodzica z kontaktu z własnym dzieckiem (na
podstawie wywiadu klinicznego: treść , spójność narracji, itp.)
" doświadczeniu dziecka z relacji z rodzicami, tak, jak wyraża się ono na
przykład w zabawie.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: Klasyfikacja relacji.
Skala ogólnej oceny relacji rodzic-dziecko (PIR-GAS).
27
" 91-100 Relacja dobrze dopasowana
" 81-90 Relacja dopasowana
" 71-80 Relacja z niewielkimi trudnościami
" 61-70 Relacja ze znacznymi trudnościami
81-100 Relacja adaptacyjna
" 51-60 Relacja obarczona napięciem
41-80 Cechy relacji zaburzonej
" 41-50 Relacja zakłócona
0-40 Zaburzona relacja
" 31-40 Relacja zaburzona
" 21-30 Relacja znacznie zaburzona
" 11-20 Relacja głęboko zaburzona
" 1-10 Udokumentowane maltretowanie
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: Klasyfikacja relacji.
Skala ogólnej oceny relacji rodzic-dziecko (PIR-GAS).
28
Przykłady
" 71-80 Relacja z niewielkimi trudnościami
Niektóre aspekty całościowego funkcjonowania relacji, są mniej optymalne. Dziecko i rodzic mogą
doświadczać przejściowego napięcia, niepokoju czy przygnębienia, trwającego do kilku tygodni. Niemniej
relację nadal charakteryzuje adaptacyjna elastyczność. Utrudnienie relacji ogranicza się do jednego tylko
obszaru funkcjonowania. Ogólnie, relacja nadal funkcjonuje całkiem dobrze i nie hamuje zmian rozwojowych.
" 61-70 Relacja ze znacznymi trudnościami
Relacja jest obarczona pewnym napięciem,  przeciążona , ale nadal w przeważającej mierze adekwatna i
satysfakcjonująca dla partnerów. Konflikty ograniczają się do jednego lub dwóch problematycznych obszarów.
Oboje, rodzic i dziecko, mogą doświadczać napięcia i niepokoju oraz trudności przez miesiąc lub dłużej. Relacja
zachowuje swoją adaptacyjną elastyczność, gdyż rodzic i dziecko wydają się być zdolni do negocjowania
wyzwań relacyjnych w sposób satysfakcjonujący. Rodzic może być zaniepokojony trudnościami, ale ogólnie
nie zamartwia się nadmiernie zmianami we wzorcu relacji, uznając, że leżą one w zakresie oczekiwanych,
stosunkowo krótkich, trudnych okresów w trwałej relacji.
" 31-40 Relacja zaburzona
Sztywne wzorce interakcji + napięcie, niepokój i cierpienie u jednego lub obojga partnerów. Większość
interakcji ma charakter konfliktu. Czasami, pomimo braku jawnego konfliktu relacje mogą być rozwojowo
dalece niewłaściwe. Istnieje duże prawdopodobieństwo niekorzystnego wpływu na rozwój dziecka oraz na
samÄ… relacjÄ™ rodzic-dziecko.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: Klasyfikacja relacji
Lista Problemów Relacyjnych
29
" Nadmierne zaangażowanie
" Zbyt małe zaangażowanie
" Lękowość/ napięcie
" Złość / wrogość
" Przemoc słowna
" Przemoc fizyczna
" Wykorzystanie seksualne
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅš II: Klasyfikacja relacji
Lista Problemów Relacyjnych
30
Trzy aspekty relacji: (behawioralna) jakość interakcji, ton afektywny,
zaangażowanie psychiczne.
" Przykład: nadmierne zaangażowanie
żð BJI: rodzic czÄ™sto przeszkadza dziecku z realizacji jego potrzeb i celów,
rodzic dominuje w interakcjach z dzieckiem, stawia wymagania
nieodpowiednie rozwojowo; dziecko  może sprawiać wrażenie
rozproszonego, nadmiernie uległego lub przeciwnie  zbuntowanego; w
interakcjach z rodzicem może sprawiać wrażenie opóz
nionego w sferze
ruchowej lub ekspresji mowy
żð TA: Rodzic- okresowo lÄ™k, depresja, zÅ‚ość, co przekÅ‚ada siÄ™ na niespójność
w interakcjach z dzieckiem. Dziecko  aktywny lub bierny opór, często
ograniczona ekspresja emocjonalna
żð ZP: Rodzic może spostrzegać dziecko bardziej jako partnera (ew.
erotyzacja); rodzic ma kłopot z dostrzeżeniem odrębności dziecka;
rozmyte granice w rodzinie; dziecko może być  przyklejone do rodzica i
bardzo z
le znosi separacjÄ™.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Lista problemów relacyjnych
31
Lista Problemów Relacyjnych
Pewne oznaki;
potrzeba
Właściwości relacji Brak oznak Liczne dowody
bliższego
zbadania
Nadmierne
____________ ____________ ____________
zaangażowanie
Zbyt małe zaangażowanie
____________ ____________ ____________
Lękowość / napięcie
____________ ____________ ____________
Złość / wrogość
____________ ____________ ____________
Przemoc słowna
____________ ____________ ____________
Przemoc fizyczna
____________ ____________ ____________
Wykorzystanie seksualne
____________ ____________ ____________
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Oś IV: Stresory psychospołeczne
32
Ostateczna siła wpływu stresującego zdarzenia lub utrzymującego się
stresu zależy od trzech czynników:
" Stopnia dotkliwości stresora (jego intensywności i czasu trwania,
gwałtowności początkowo doświadczonego stresu, częstotliwości i
nieprzewidywalności pojawienia się).
" Poziomu rozwojowego niemowlęcia lub małego dziecka (wieku
chronologicznego, historii społeczno-emocjonalnej, biologicznej
podatności na stres, siły ego).
" Dostępności i zdolności dorosłych ze środowiska opiekuńczego do
pełnienia roli ochronnego bufora oraz do udzielenia pomocy w
zrozumieniu i poradzeniu sobie przez dziecko ze stresorem.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Lista stresorów psychospołecznych i środowiskowych (wpisz pełną informację na
temat stresorów, które występują)
Wiek dziecka w
chwili
Uwagi, czas trwania i
pojawienia siÄ™
stopień dotkliwości
stresora
33
(w miesiÄ…cach)
Kwestie dotyczące środowiska
rodzinnego/ opiekuńczego
Narodziny rodzeństwa
Zmiana pierwotnego opiekuna
Dziecko adoptowane
Dziecko w rodzinie zastępczej
Dziecko w domu dziecka
Śmierć rodzica
Śmierć innego członka rodziny
Śmierć innej ważnej osoby
Przemoc domowa
Przemoc emocjonalna
Dysharmonia małżeńska
Choroba somatyczna1 (określ:
ostra czy przewlekła)
Choroba somatyczna rodzeństwa
(określ: ostra czy przewlekła)
Zaniedbanie
Nowa osoba dorosła w domu (np.
nowy partner matki)
Nowe dziecko (nie rodzeństwo
biologiczne) w domu (np.
adopcja, rodzeństwo przyrodnie,
kuzynostwo)
Rozwód lub separacja rodziców
Choroba psychiczna rodzica
1
Chodzi o chorobę lub problem zdrowotny z wyłączeniem zaburzeń psychicznych.  przyp. red. nauk.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Pozostałe stresory psychospołeczne
34
" Problemy dotyczące szerszego środowiska społecznego
" Problemy dotyczÄ…ce wychowania i opieki nad dzieckiem
" Problemy zwiÄ…zane z warunkami mieszkaniowymi
" Kwestie ekonomiczne
" Kwestie zawodowe
" Sprawy związane z dostępem do służby zdrowia
" Zdrowie dziecka
" Problemy prawne i karne
" Inne
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OŚ V: Funkcjonowanie emocjonalne i społeczne
dziecka.
35
Sześć podstawowych poziomów organizacji czy zdolności, które opisują
rozwój emocjonalny i społeczny dziecka:
1. Uwaga i regulacja
(początki w 3 pierwszych m.ż.)
2. Tworzenie relacji i wzajemne zaangażowanie
(początki pomiędzy 3 a 6 m.ż.)
3. Intencjonalne, naprzemienne komunikowanie siÄ™
(początki  typowo między 4 a 10 m.ż.)
4. Złożone gesty i zdolność do rozwiązywania problemów
(początki  typowo 10- 18 m.ż.)
5. Posługiwanie się symbolami, aby wyrazić myśli/ uczucia
(początki  typowo 18-30 m.ż.)
6. Logiczne Å‚Ä…czenie symboli&
(początki  typowo 30-48 m.ż.).
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OŚ V: Funkcjonowanie emocjonalne i społeczne
dziecka.
36
Skala do oceny zdolności funkcjonowania emocjonalnego i społecznego
Ocena funkcjonalna
Zdolności funkcjonowania emocjonalnego i
Nie
społecznego
1. 2. 3. 4. 5. 6.
dotyczy
Uwaga i regulacja
Tworzenie relacji / wzajemne zaangażowanie
Intencjonalne dwustronne komunikowanie siÄ™
Złożone gesty i zdolność do rozwiązywania
problemów
Posługiwanie się symbolami, aby wyrazić myśli /
uczucia
Logiczne łączenie symboli / myślenie abstrakcyjne
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
OÅ› V: punktacja
37
1. Dziecko funkcjonuje w zakresie danej zdolności na oczekiwanym poziomie
rozwojowym w każdych warunkach i w pełnym zakresie stanów
afektywnych.
2. Dziecko funkcjonuje na oczekiwanym poziomie, ale tylko w ograniczonym
zakresie stanów afektywnych lub jest podatne na stres .
3. Dziecko nie osiągnęło oczekiwanego poziomu rozwojowego w zakresie
danej zdolności, funkcjonuje niedojrzale, posiada daną zdolność, ale nie na
poziomie oczekiwanym dla wieku.
4. Dziecko funkcjonuje niespójnie, okresowo przejawia daną zdolność, chyba
że dostępne jest specyficzna pomoc natury sensomotorycznej czy  nadanie
struktury .
5. Dziecko niezwykle rzadko przejawia daną zdolność, nawet z pomocą.
6. Nie osiągnęło danej zdolności.
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci
Przyszłość DC: 0-3R
38
" Obszary niepewności
żð Kryteria dla podtypów
żð Ocena funkcjonalnego przystosowania
" Obszary do dalszych badań:
żð Zaburzenia zachowania
żð Nadmierna pÅ‚aczliwość
żð OÅ› rodzinna
Klasyfikacje zaburzeń u dzieci