MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Henryk Kowalik
Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji
podró\
nym 311[46].Z4.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr in\
. Zbigniew Kramek
mgr in\
. Marcin Makowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Henryk Kowalik
Konsultacja:
mgr in\
. Ryszard Dolata
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[46].Z4.04
 Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji podró\
nym zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym.
Wydawca:
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Urządzenia do przekazu informacji podró\
nym 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 18
4.1.3. Ćwiczenia 18
4.1.4. Sprawdzian postępów 21
5. Sprawdzian osiągnięć 22
6. Literatura 27
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Ci poradnik dla ucznia, który będzie pomocny w przyswajaniu wiedzy
z dziedziny telekomunikacji, rodzajów łączności stosowanych na kolei oraz ukształtowanie
umiejętności obsługiwania urządzeń łączności przewodowej.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować podczas zajęć,
- materiał nauczania, czyli wiedzę teoretyczną z aspektami informacji praktycznych,
pozwalającą na osiągnięcie podanych celów kształcenia,
- zestaw pytań, który pozwoli Ci sprawdzić opanowanie podanych treści z materiału
nauczania,
- przykładowe ćwiczenia, które umo\
liwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
- sprawdzian postępów, który pozwoli Ci sprawdzić opanowanie umiejętności
praktycznych,
- sprawdzian osiągnięć, który sprawdzi Twoją wiedzę z opanowania treści programowych
materiału nauczania tej jednostki modułowej,
- wykaz literatury, z jakiej mo\
esz korzystać podczas nauki.
Pamiętaj o tym, \
e w czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bhp oraz przepisów instrukcji przeciwpo\
arowej, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[46].Z4
Urządzenia telekomunikacji kolejowej
311[46].Z4.01
Obsługiwanie urządzeń łączności
przewodowej
311[46].Z4.02
Obsługiwanie urządzeń łączności
radiowej
311[46].Z4.03
311[46].Z4.03
Obsługiwanie urządzeń telewizji
Obsługiwanie urządzeń telewizji
Schemat układu jednostek modułowych
przemysłowej
przemysłowej
311[46].Z4.04
Obsługiwanie urządzeń do
przekazu informacji podró\
nym
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
- analizować schematy blokowe i ideowe układów i urządzeń elektronicznych,
- posiadać umiejętność korzystania z dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR),
- analizować działanie analogowych i cyfrowych układów elektronicznych,
- posługiwać się słownictwem technicznym z dziedziny elektrotechniki i elektroniki,
- współpracować w grupie,
- uczestniczyć w dyskusji,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpo\
arowe i przepisy
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyjaśnić działanie i zastosowanie sieci zegarowej,
- określić rodzaje urządzeń megafonowych,
- wyjaśnić zastosowanie urządzeń nagłaśniających,
- wyjaśnić zastosowanie i rodzaje urządzeń informowania podró\
nych,
- zastosować urządzenia sygnalizacji alarmowej,
- dobrać układy zasilające do urządzeń rozgłoszeniowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Urządzenia do przekazu informacji podró\
nym
4.1.1. Materiał nauczania
Do usprawnienia organizacji pracy, ochrony mienia i ludzi oraz przekazywania
informacji stosuje się urządzenia sygnalizacji teletechnicznej.
Sygnalizacja teletechniczna jest to przesyłanie na odległość sygnałów o określonym
znaczeniu. Podstawową cechą sygnalizacji jest przesyłanie sygnału w jednym kierunku.
W zale\
ności od przeznaczenia rozró\
nia się urządzenia:
- sygnalizacji wywoławczej,
- sygnalizacji alarmowej,
- sygnalizacji informacyjnej.
Urządzenia sygnalizacji wywoławczej stosuje się do przesyłania sygnałów wywołania.
Instaluje się je w budynkach mieszkalnych, administracyjnych (instalacja dzwonkowa),
w hotelach (wezwanie obsługi), w szpitalach (przywołanie pielęgniarki) oraz w szkołach
(dzwonki lekcyjne).
Urządzenia sygnalizacji alarmowej sygnalizują gro\
ące niebezpieczeństwo w obiekcie
chronionym. Ze względu na rodzaj zagro\
enia urządzenia te dzielą się na urządzenia:
- sygnalizacji po\
arowej,
- sygnalizacji napadowej,
- sygnalizacji włamaniowej,
- sygnalizacji poziomu wody.
Urządzenia sygnalizacji po\
arowej montuje się w obiektach nara\
onych na wybuch
po\
aru (np. w magazynach). Sygnał alarmowy nadany ręcznie lub samoczynnie przez czujkę
po\
arową natychmiast zostaje przesłany do jednostki stra\
y po\
arnej.
Urządzenia sygnalizacji napadowej słu\
ą do ochrony ludzi, którzy ze względu na
wykonywane czynności zawodowe (np. kasjerzy) są nara\
eni na niebezpieczeństwo napadu.
Urządzenia sygnalizacji włamaniowej zabezpieczają ró\
nego rodzaju pomieszczenia
przed wejściem do nich osób niepowołanych. W przedsiębiorstwie PKP urządzenia te
instaluje się w pomieszczeniach kas biletowych, pomieszczeniach dyrekcyjnych,
magazynach, kancelariach akt oraz innych pomieszczeniach, mogących stać się obiektem
zainteresowania osób niepowołanych.
Urządzenia sygnalizacji poziomu wody są przeznaczone do uruchomienia alarmu w razie
przekroczenia w zbiorniku wodnym (wie\
a wodna, hydrofory) określonego poziomu wody.
Do sygnalizacji informacyjnej zalicza się:
- urządzenia sygnalizacji poszukiwania osób,
- ruchome reklamy,
- tablice informacyjne,
- urządzenia sygnalizacji czasu,
- urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń.
W kolejnictwie najczęściej są stosowane tablice informacyjne, urządzenia sygnalizacji
czasu oraz urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń.
Tablice informacyjne są stosowane w budynkach dworcowych oraz na peronach. Słu\
ą
one do informowania podró\
nych o kierunkach oraz czasie odjazdu i przyjazdu pociągów
pasa\
erskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Tablice informacyjne mogą być:
- stałe  zmiana informacji odbywa się poprzez ręczną wymianę poszczególnych palet
z literami, cyframi lub całymi wyrazami,
- ruchome  zmiana informacji odbywa się za pomocą elektrycznie uruchamianych
mechanizmów powodujących obrót lub przesuwania palet z napisami, literami, cyframi,
- świetlne  napisy składają się z kombinacji elementów świetlnych.
Zadaniem urządzeń sygnalizacji czasu jest podawanie dokładnego czasu, jednakowego na
wszystkich zegarach rozmieszczonych na terenie danej stacji lub węzła kolejowego.
W skład scentralizowanych urządzeń sygnalizacji czasu wchodzą:
- zegar główny (tzw. matka),
- centrala zegarowa z zegarami wtórnymi przyłączonymi do niej za pomocą linii
dwuprzewodowej.
Zegar główny o bardzo du\
ej dokładności wskazań wysyła w odstępach minutowych
impulsy sterujące do zegarów wtórnych, które skokowo przesuwają swoje wskazówki w takt
impulsów sterujących.
Urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń są stosowane w salach konferencyjnych,
gabinetach dyrektorskich, szpitalach kolejowych oraz wszędzie tam, gdzie wejście osoby
niepowołanej mo\
e zakłócić przebieg pracy.
Do dz
więkowego rozgłaszania wiadomości słu\
ą urządzenia rozgłaszania
przewodowego. W przedsiębiorstwie PKP urządzenia te są stosowane na stacjach osobowych,
towarowych i w pociągach pasa\
erskich. Pod względem eksploatacji urządzenia rozgłaszania
przewodowego dzielą się na dyspozytorskie i informacyjne.
Urządzenia dyspozytorskie stosuje się na stacjach towarowych. Słu\
ą one do
przekazywania dyspozycji słu\
bowych pracownikom zatrudnionym między innymi przy
rozrządzie wagonów, formowaniu składów pociągów i pracach przeładunkowych.
Urządzenia informacyjne są u\
ywane na stacjach osobowych i w pociągach pasa\
erskich.
Na stacjach osobowych słu\
ą one do informowania podró\
nych o przyjazdach, odjazdach
i opóz
nieniach pociągów pasa\
erskich oraz do nadawania krótkich komunikatów
informacyjnych, ostrzegawczych i porządkowych.
Urządzenia informacyjne w pociągach pasa\
erskich są przeznaczone do informowania
pasa\
erów o zbli\
aniu się do danej stacji kolejowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wizualne urządzenia informacji podró\
nych
Na stacjach i dworcach kolejowych (hale główne, poczekalnie, perony, przejścia
podziemne) rozmieszczone są systemy tablic informacyjnych z rozkładem jazdy pociągów
pasa\
erskich. Wykonywane są one najczęściej w formie tablicy magnetycznej mocowanej na
stałe na ścianie. Zastosowana technologia pozwala na łatwą i szybką wymianę informacji na
tablicy (rys. 1).
Rys. 1. Tablica stała magnetyczna [3]
Na du\
ych dworcach PKP do informowania podró\
nych o rozkładzie jazdy pociągów
stosuje się paletowe tablice informacyjne, które w zale\
ności od miejsca instalacji dzielą się
na:
- paletowe tablice zbiorcze instalowane w halach i poczekalniach dworcowych oraz
tunelach i dojściach do peronów,
- paletowe tablice peronowe instalowane na peronach i dojściach do peronów,
- paletowe tablice tunelowe instalowane w tunelach i dojściach do peronów.
Najwa\
niejszymi podzespołami konstrukcyjnymi ka\
dej tablicy paletowej są bębny
paletowe. Na paletach (płytkach) są umieszczone znaki literowe, cyfrowe albo całe wyrazy.
Maksymalna pojemność bębna wynosi 40 palet, 39 zapisanych i 1 czysta widoczna
w poło\
eniu spoczynku tablicy. Liczba bębnów zale\
y od liczby ruchomych informacji
ukazujących się na tablicy (rys. 2).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 2. Paletowa tablica zbiorcza [3]
Na tablicy zbiorczej przedstawionej na rysunku umieszczone są następujące dane
o pociągach odje\
d\
ających:
1) czas odjazdu (GODZ. ODJAZDU),
2) nazwa stacji docelowej (STACJA DOCELOWA),
3) nazwa stacji pośrednich (PRZEZ),
4) rodzaj pociągu (RODZ. POCI
GU),
5) czas opóz
nienia (OPÓy
N.),
6) numer peronu (PERON).
Podane w nawiasach napisy są stałe, umieszczone na obudowie tablicy nad bębnami
paletowymi. Do zapisu informacji 2, 3, 4 i 6 są przewidziane cztery bębny, dla informacji 1
(czas odjazdu) są potrzebne trzy bębny (jeden dla godzin, drugi dla dziesiątek minut, a trzeci
dla jedności minut). Do zapisu informacji 5 (opóz
nienie) potrzebne są dwa bębny. A
ączna
liczba bębnów potrzebnych dla jednego wiersza w tablicy zbiorczej wynosi więc dziewięć.
Nastawianie informacji na tablicy odbywa się przez obracanie bębnów za pośrednictwem
silników elektrycznych sterowanych z pulpitu. Wszystkie informacje o danym pociągu mogą
być równie\
nastawiane ręcznie za pomocą przełączników obrotowych. Do kasowania
informacji słu\
y przełącznik powodujący doprowadzenie bębna do pozycji, w której znajduje
się czysta paleta.
W podobny sposób działają paletowe tablice tunelowe (rys. 3) i paletowe tablice
peronowe (rys. 4).
Rys. 3. Paletowa tablica tunelowa [3]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 4. Paletowa tablica peronowa [3]
Dodatkowo paletowe tablice informacyjne mogą być wyposa\
one w zegar dołączony do
dworcowej sieci zegarowej.
W pojazdach szynowych komunikacji pasa\
erskiej elementem systemu informacji
podró\
nych są tablice diodowe. Słu\
ą do przekazywania informacji wizualnych o trasie
przejazdu pojazdu, to jest o przystankach pośrednich i końcowych. Pokazują równie\
bie\
ącą
datę i czas. Tablice te montowane są wewnątrz pojazdu w kabinach pasa\
erskich.
Tablica diodowa wykonana jest z podzespołów elektronicznych. Pole odczytowe
zbudowane jest z segmentów diodowych (diody LED) 8x8 punktów. Kolor punktów
świetlnych (\
ółto-pomarańczowy) sprawia, \
e pole jest bardzo dobrze widoczne zarówno
w świetle słonecznym jak i w świetle lamp oświetlenia kabin pasa\
erskich (rys. 5).
Rys. 5. Tablica diodowa [4]
Tablice diodowe sterowane są z jednostki centralnej systemu informacji podró\
nych.
Zasilanie (24V DC) podawane jest z układów sterujących kabiny pojazdu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Urządzenia sygnalizacji czasu
Aby wskazania zegarów na stacjach kolejowych na terenie całego kraju były najbardziej
zbli\
one zastosowano scentralizowane urządzenia zegarowe.
Na małych stacjach scentralizowane urządzenie zegarowe składa się z:
- zegara głównego, zwanego równie\
matką, o bardzo du\
ej dokładności wskazań,
- zegarów wtórnych, włączonych do wspólnej linii przewodowej,
- urządzeń zasilających.
Zegar główny w odstępach minutowych wysyła w linię dwukierunkowe impulsy
elektryczne, które sterują zegarami wtórnymi powodując przesuwanie ich wskazówek. W ten
sposób uzyskuje się zgodność wskazań zegarów wtórnych z zegarem głównym.
Na du\
ych stacjach kolejowych zamiast pojedynczego zegara głównego stosuje się
centrale zegarowe, w których są zazwyczaj dwa działające zegary główne: impulsujący
i rezerwowy. Do takiej centrali mo\
na przyłączyć kilka linii zegarowych (rys. 6).
Rys. 6. Schemat blokowy scentralizowanego urządzenia zegarowego [2, s. 257]
Zegary wtórne wskazówkowe dzielą się na:
- wewnętrzne (rys. 7) instalowane w pomieszczeniach zamkniętych (poczekalniach, halach
dworcowych, pomieszczeniach słu\
bowych, itp.),
- zewnętrzne (rys. 8) instalowane na przestrzeniach otwartych (na peronach).
Rys. 7. Zegar wtórny wewnętrzny [3]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zegar wtórny wewnętrzny sterowany jest z sieci czasu polaryzowanym impulsem
minutowym ą24 V o minimalnym czasie trwania 500 ms. Dzięki małemu poborowi prądu
mo\
e być stosowany w długich liniach zegarowych, względnie większą ilość zegarów mo\
na
stosować w jednej linii krótkiej. Zegar wymaga oświetlenia zewnętrznego.
Rys. 8. Zegar wtórny zewnętrzny [3]
Zegar wtórny zewnętrzny sterowany jest z sieci czasu polaryzowanym impulsem
minutowym ą12 V (lub ą24 V, lub ą48 V, lub ą60 V) o minimalnym czasie trwania impulsu
500 ms. Dzięki małemu poborowi prądu mo\
e być stosowany długich liniach zegarowych,
względnie większą ilość zegarów mo\
na stosować w jednej linii krótkiej. Podświetlana tarcza
pozwala na odczyt czasu po zapadnięciu zmroku. Napięcie zasilania oświetlenia tarczy
24V DC.
Obecnie coraz częściej do wskazań czasu bie\
ącego stosuje się zegary cyfrowe (rys. 9).
Rys. 9. Zegar cyfrowy [3]
Zegar przeznaczony jest do monta\
u w pomieszczeniach zamkniętych. Wyświetlacze
7-segmentowe sterowane są z mikroprocesorowego systemu zawierającego zegar czasu
rzeczywistego RTC, współpracującego z zewnętrznym odbiornikiem sygnału DCF, co daje
mo\
liwość automatycznego synchronizowania z czasem wzorcowym DCF nadawanym
z Frankfurtu n/Menem. Zegar zasilany jest napięciem 24 V DC.
Rozbudowaną wersją zegara cyfrowego jest zegar wskazujący bie\
ący czas oraz datę
(rys. 10).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 10. Zegar cyfrowy z datownikiem [3]
Zegar przeznaczony jest do monta\
u w otwartej przestrzeni pod zadaszeniem lub
w pomieszczeniach zamkniętych. Zestaw czterech wyświetlaczy 7-segmentowych
przeznaczony jest do wizualizacji daty (rok, miesiąc, dzień). Wyświetlacze sterowane są
z mikroprocesorowego systemu zawierającego zegar czasu rzeczywistego RTC,
współpracującego z zewnętrznym odbiornikiem sygnału DCF. Zegar wskazuje na przemian
temperaturę mierzoną w miejscu zainstalowania czujnika oraz czas odliczany przez RTC,
synchronizowany automatycznie z czasem wzorcowym DCF nadawanym z Frankfurtu
n/Menem. Synchronizacja następuje automatycznie, przy czym do dokładnej pracy zegara
wystarcza jedna synchronizacja na kilka dni. Sterownik posiada wbudowaną opcję
automatycznej zmiany czasu zimowego na letni i odwrotnie oraz jest kompatybilny pod
względem lat przestępnych.
Funkcje sterownika zegara:
- ręczne ustawienie czasu i daty,
- ustawienie czasu widoczności godziny i minut,
- ustawienie czasu widoczności temperatury,
- wyłączenie opcji pokazywania temperatury,
- wyłączenie opcji pokazywania czasu,
- wyłączenie wskaz
ników cyfrowych.
Wyświetlacz znajdujący się w sterowniku pokazuje:
- aktualny czas (godziny, minuty),
- aktualną datę (rok, miesiąc, dzień),
- dzień tygodnia,
- temperaturę zewnętrzną (z dokładnością do ą0,5�C),
- znacznik synchronizacji DCF,
- opcje ręcznych ustawień zegara.
Zegar posiada wewnętrzny zasilacz, mo\
e być zatem zasilany bezpośrednio z sieci
230 V, 50 Hz.
W skład urządzeń zegarowych wchodzą równie\
translacje zegarowe stosowane
w długich liniach zegarowych, na których przekroczono dopuszczalny spadek napięcia, co
mo\
e spowodować niezadziałanie niektórych zegarów wtórnych. Praca translacji zegarowej
polega na odbiorze impulsów przychodzących od zegara głównego i przetworzeniu ich przy
współpracy z lokalnym z
ródłem napięcia na nowe impulsy elektryczne, które sterują dalszymi
odcinkami linii lub inną linią zegarową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Urządzenia rozgłaszania przewodowego
Zadaniem systemu rozgłoszeniowego jest przekazywanie informacji akustycznych dla
podró\
nych korzystających z usług PKP oraz dla słu\
b eksploatacyjnych PKP. Urządzenia
systemu przeznaczone są do zainstalowania w obiektach PKP, dworcach i przystankach
kolejowych.
System rozgłoszeniowy tworzy ujednoliconą grupę urządzeń elektroakustycznych
uniwersalnej aparatury stacjonarnej przeznaczoną głównie do nagłaśniania kolejowych stacji
ruchu osobowego wraz z obiektami dworcowymi oraz stacji towarowych. Zazwyczaj
urządzenia systemu posiadają budowę modułową pozwalającą na indywidualną konfigurację
wyposa\
enia zale\
ną od specyfiki nagłaśnianego obiektu. Mo\
liwa jest równie\
póz
niejsza
rozbudowa systemu o dodatkowe moduły wzmacniaczy.
Urządzenia systemu rozgłoszeniowego zasadniczo przeznaczone są do nagłaśniania
obiektów o charakterze lokalnym (hale dworcowe, poczekalnie itp.), jednak system tak\
e
umo\
liwia zdalne sterowanie i nagłaśnianie odległych obiektów takich jak bezobsługowe
przystanki kolejowe. Zdalne sterowanie i nagłaśnianie obiektu realizowane jest poprzez kabel
dalekosię\
ny lub lokalny.
Sterowanie urządzeniami systemu oraz nadawanie komunikatów odbywa się za pomocą
zainstalowanych w obiekcie pulpitów mikrofonowych poprzez dwutorową linię
teletransmisyjną. Dodatkowo, funkcje pulpitu mo\
e pełnić specjalnie oprogramowany
komputer PC, którego zadaniem jest automatyczne nadawanie informacji dla podró\
nych na
poszczególne obwody rozgłoszeniowe. Oprogramowanie komputera realizuje równie\

automatyczne zdalne wybieranie i nagłaśnianie bezobsługowych stacji i przystanków
kolejowych.
Do podstawowych parametrów eksploatacyjnych systemu rozgłoszeniowego nale\
y:
- nadawanie z kilku stanowisk zapowiadania mikrofonowego,
- tworzenie elastycznych, określanych przez u\
ytkownika obwodów zapowiadawczych,
- dowolne konfigurowanie i nadawanie informacji na wybrane obwody rozgłoszeniowe,
- nadawanie 3-tonowego gongu, poprzedzającego emisję komunikatów,
- nadawanie informacji priorytetowych z uprzywilejowanego stanowiska zapowiadania,
- nadawanie informacji o zmniejszonym poziomie rozgłoszenia w porze nocnej,
- mo\
liwość rozbudowy systemu o dodatkowe moduły wzmacniaczy i stanowiska
zapowiadawcze (pulpity),
- opcjonalnie sterowanie i nadawanie informacji w sposób automatyczny z komputera PC,
- zasilanie urządzeń systemu z sieci 230 V, 50 Hz.
W skład typowego systemu rozgłoszeniowego wchodzą:
- pulpit sterujący du\
y (rys. 11)  ma mo\
liwość współpracy z kilkoma obwodami
rozgłoszeniowymi,
- pulpit sterujący mały (rys. 12)  współpracuje z jednym obwodem rozgłoszeniowym,
- wzmacniacz mocy  stanowi podstawową jednostkę rozgłoszeniową dla obwodu
rozgłoszeniowego,
- moduł sterujący  umo\
liwia konfigurowanie kilku obwodów rozgłoszeniowych,
- serwer automatycznych zapowiedzi  jest komputerem PC z nagranymi informacjami
i komunikatami związanymi z ruchem pociągów i bezpieczeństwem podró\
nych
w obrębie danej stacji lub na przyległych nieobsługiwanych przystankach,
- głośniki i megafony (zestaw kilku głośników znacznej mocy) rozmieszczone w obrębie
danej stacji lub na przyległych nieobsługiwanych przystankach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 11. Pulpit mikrofonowy du\
y [3]
Rys. 12. Pulpit mikrofonowy mały [3]
Do nagłośnienia przestrzeni pasa\
erskiej w pociągach osobowych oraz umo\
liwienia
obsłudze przekazywanie komunikatów głosowych słu\
y system nagłaśniania pociągu.
W skład systemu wchodzą mikrofony z przedwzmacniaczami i przyciskami
aktywującymi, umieszczone na pulpicie sterowniczym, wzmacniacz mocy m.cz. oraz
instalacja głośnikowa. System aktywuje się po załączeniu zasilania pokładowego 24 V DC.
W dowolnej chwili obsługa pociągu mo\
e skorzystać z mikrofonu w celu przekazania do
przestrzeni pasa\
erskiej komunikatu głosowego. Aktywacja mikrofonu następuje po
naciśnięciu przycisku znajdującego się na pulpicie sterowniczym.
Wzmacniacz mocy m.cz. umo\
liwia ręczną regulację wzmocnienia i barwy dz
więku.
Posiada wewnętrzne zabezpieczenie przed zwarciami na nisko impedancyjnej linii
głośnikowej.
We wzmacniaczu zastosowana jest automatyka ustawiająca go w tryb pracy  Master lub
 Slave zale\
ny od statusu wagonu w składzie pociągu. Pracując jako  Master wzmacniacz
jest z
ródłem sygnału odtwarzanego przez identyczne wzmacniacze zainstalowane
w pozostałych wagonach ustawiane automatycznie w tryb  Slave . Sygnał akustyczny
przekazywany jest między wzmacniaczami łączem międzywagonowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Serwer automatycznych zapowiedzi
Serwer automatycznych zapowiedzi przyjazdów i odjazdów pociągów jest urządzeniem,
którego głównym zadaniem jest automatyczne powiadamianie podró\
nych o kursowaniu
pociągów w ramach danej stacji (lub kilku stacji przyległych). Działania dotyczące danej
zapowiedzi są w pełni zautomatyzowane (obsługiwane przez serwer), obsługa systemu
sprowadza się tylko do wprowadzania informacji o ewentualnych opóz
nieniach pociągów
i zmianie rozkładu jazdy.
Serwer (rys. 13) składa się z:
- komputera klasy PC z systemem operacyjnym,
- karty rozszerzenia lub modemu ISDN umo\
liwiającego komunikację z centralą systemu
łączności kolejowej SLK,
- wzmacniaczy i sterowników na poszczególnych stacjach,
- oprogramowania umo\
liwiającego sterowanie automatycznymi zapowiedziami oraz
zmianę konfiguracji,
- oprogramowania dyspozytorskiego umo\
liwiającego komunikację z odpowiednimi
stacjami za pośrednictwem central łączności kolejowej SLK.
Rys. 13. Umiejscowienie serwera automatycznych zapowiedzi [3]
Do podstawowych zadań serwera nale\
y:
- prezentacja wizualna bie\
ącego rozkładu jazdy pociągów pasa\
erskich na danej stacji,
U\
ytkownik mo\
e odczytać podstawowe wiadomości o rozkładzie jazdy pociągów,
numerze i rodzaju pociągu, godzinie przyjazdu lub odjazdu, relacji, numerze toru
i peronu oraz ewentualnych opóz
nieniach.
Osoba obsługująca mo\
e wprowadzić informację o ewentualnych opóz
nieniach oraz
zmianach torów i peronów przyjazdu lub odjazdu pociągu. Wprowadzone informacje
(np. opóz
nienia) są automatycznie zapowiadane.
- prezentacja wizualna bie\
ących zapowiedzi.
Dana zapowiedz
składana jest z kilku innych fraz zapowiedzi lub nagranych wcześniej
słów. Okno  bufora zapowiedzi programu prezentuje u\
ytkownikowi tekst aktualnie
zapowiadanych pociągów.
- automatyczne wysyłanie zapowiedzi o wjez
dzie pociągu na daną stację przy połączeniu
z systemem sterowania ruchem kolejowym oraz uprzednio wprowadzonym numerze
pociągu znajdującego się na szlaku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
- wybranie z menu programowego odpowiedniej zapowiedzi typu  ... wjedzie ... ,
 ... wje\
d\
a ... ,  ... stoi ... ,  ... wjechał ... ,  ... odjedzie ... dla danego pociągu
i wybranej stacji.
Automatyczne zapowiedzi o wjez
dzie pociągu na daną stację generowane są na
podstawie informacji o zajętości odcinka przed daną stacją dla określonego pociągu. Zajętość
odcinka przez pociąg o danym numerze uzyskiwana jest z serwera komunikacyjnego systemu
sterowania ruchem kolejowym.
Program automatycznych zapowiedzi po otrzymaniu telegramu o zajęciu odcinka przez
pociąg o określonym numerze, dokonuje korelacji ze swoją wewnętrzną bazą (rozkładem
jazdy oraz wszystkimi obsługiwanymi miejscowościami) a następnie tworzy określoną
zapowiedz
i wysyła ją przez cyfrowy kanał ISDN systemu central SLK do danej stacji lub
przystanku.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak dzieli się sygnalizacja teletechniczna ze względu na przeznaczenie?
2. Jak dzieli się sygnalizacja teletechniczna ze względu na rodzaj zagro\
enia?
3. Jakie urządzenia zaliczamy do sygnalizacji informacyjnej?
4. Jakie zadania spełnia sygnalizacja informacyjna?
5. Jakie znasz rodzaje tablic informacyjnych?
6. Jaka jest zasada działania paletowej tablicy informacyjnej?
7. Z jakich elementów składa się scentralizowane urządzenie zegarowe?
8. Jakie rodzaje zegarów stosuje się na kolei?
9. Jakie funkcje u\
ytkowe posiadają zegary cyfrowe?
10. Jakie zadania realizują urządzenia rozgłaszania przewodowego?
11. Jakie są podstawowe parametry eksploatacyjne typowego systemu rozgłoszeniowego?
12. Jakie urządzenia wchodzą w skład typowego systemu rozgłoszeniowego?
13. Jaka jest zasada działania systemu nagłaśniania w pociągach osobowych?
14. Jakie urządzenia wchodzą w skład serwera automatycznych zapowiedzi?
15. Jakie są podstawowe zadania serwera automatycznych zapowiedzi?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Nastaw \
ądaną informację na tablicy paletowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi tablicy paletowej,
3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,
4) dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,
5) podłączyć pulpit sterujący do tablicy paletowej,
6) nastawić \
ądaną informację na tablicy paletowej,
7) zaprezentować efekt swojej pracy,
8) opracować wnioski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- instrukcja obsługi tablicy paletowej,
- tablica paletowa,
- pulpit sterujący do tablicy paletowej,
- kable połączeniowe,
- literatura techniczna,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Sprawdz
parametry impulsu sterującego zegara głównego układu sygnalizacji czasu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zegara głównego,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi częstościomierza-czasomierza cyfrowego,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi woltomierza cyfrowego DC,
5) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,
6) dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,
7) wykonać pomiar poziomu napięcia impulsu zegarowego,
8) wykonać pomiar czasu trwania impulsu zegarowego,
9) wykonać pomiar częstotliwości taktowania zegara głównego,
10) zaprezentować efekt swojej pracy,
11) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna zegara głównego,
- instrukcja obsługi częstościomierza-czasomierza cyfrowego,
- instrukcja obsługi woltomierza cyfrowego DC,
- zegar główny,
- częstościomierz-czasomierz cyfrowy,
- woltomierz cyfrowy DC,
- kable połączeniowe,
- literatura techniczna,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Zaprogramuj zegar cyfrowy z datownikiem w sposób podany przez prowadzącego
zajęcia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zegara cyfrowego,
3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4) dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,
5) zaprogramować zegar,
6) sprawdzić działanie zegara,
7) zaprezentować efekt swojej pracy,
8) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna zegara cyfrowego,
- zegar cyfrowy z datownikiem,
- literatura techniczna,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Sprawdz
działanie urządzeń systemu rozgłoszeniowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną urządzeń systemu rozgłoszeniowego,
3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,
4) dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,
5) sprawdzić działanie pulpitów mikrofonowych,
6) sprawdzić działanie wzmacniacza mocy,
7) sprawdzić działanie głośników i megafonów,
8) zaprezentować efekt swojej pracy,
9) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna urządzeń stosowanych w ćwiczeniu,
- system rozgłoszeniowy,
- literatura techniczna,
- materiały i przybory do pisania.
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z mo\
liwościami u\
ytkowymi oprogramowania serwera automatycznych
zapowiedzi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych z
ródeł
informacji,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną serwera automatycznych zapowiedzi,
3) zapoznać się z oprogramowaniem serwera automatycznych zapowiedzi,
4) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,
5) dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,
6) zapoznać się z ekranem wyboru,
7) zapoznać się z ekranem wprowadzania danych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
8) zaprezentować efekt swojej pracy,
9) opracować wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna serwera automatycznych zapowiedzi,
- komputer PC z programem serwera automatycznych zapowiedzi,
- literatura techniczna,
- materiały i przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozró\
nić rodzaje tablic informacyjnych?
1
1

2) nastawić \
ądaną informację na tablicy paletowej?
1
1

3) zmierzyć parametry sygnału sterującego zegara głównego?
1
1

4) zaprogramować zegar cyfrowy?
1
1

5) sprawdzić działanie urządzeń systemu rozgłoszeniowego?
1
1

6) obsługiwać program serwera automatycznych zapowiedzi?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań.
5. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
rozwiązanie tego
zadania na póz
niej i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Sygnalizacja alarmowa to zespół urządzeń słu\
ących do przesyłania na odległość
sygnałów
a) wywołania.
b) zagro\
enia.
c) czasu.
d) zajętości.
2. Zadaniem urządzeń informacyjnych na kolei jest
a) informowanie o rozkładzie jazdy pociągów.
b) informowanie o zagro\
eniu po\
arowym.
c) sygnalizowanie włamania.
d) sygnalizowanie napadu.
3. Poni\
szy rysunek przedstawia tablicę paletową
a) stałą.
b) zbiorczą.
c) peronową.
d) tunelową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4. Wizualizacja informacji na tablicy paletowej realizowana jest za pomocą
a) płytek z literami, cyframi i wyrazami.
b) pól odczytowych z diodami LED.
c) wskaz
ników ciekłokrystalicznych LCD.
d) \
arówek.
5. Do zapisu poni\
szej informacji na tablicy paletowej potrzebne jest
GODZ. RODZAJ
STACJA DOCELOWA PRZEZ OPÓy
N.
ODJAZDU POCI
GU
1 8 2 0 POZNAC
KONIN POSP. 1 2 0
a) 5 bębnów paletowych.
b) 6 bębnów paletowych.
c) 7 bębnów paletowych.
d) 8 bębnów paletowych.
6. Zegarem  matką nazywamy zegar
a) wtórny wewnętrzny.
b) główny.
c) wtórny zewnętrzny.
d) wtórny z datownikiem.
7. Zadaniem zegara głównego jest
a) wysyłać impulsy sterujące do zegarów wtórnych.
b) kontrolować ruch pociągów w obrębie stacji.
c) informować o rozkładzie jazdy pociągów.
d) przekazywać dyspozycje przy formowaniu składów pociągów.
8. Minimalny czas trwania zegarowego impulsu sterującego wynosi
a) 1 s.
b) 1 min.
c) 500 ms.
d) 5 s.
9. Poni\
szy rysunek przedstawia zegar
a) główny.
b) wtórny zewnętrzny.
c) cyfrowy.
d) wtórny wewnętrzny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
10. Mo\
liwość automatycznego synchronizowania wskazań z czasem wzorcowym DCF
posiadają zegary
a) wtórne zewnętrzne.
b) cyfrowe.
c) wtórne wewnętrzne.
d) mechaniczne.
11. Zespół urządzeń elektroakustycznych przeznaczony do nagłośnienia obszaru stacji
kolejowej nazywamy systemem
a) kontroli ruchu pociągów.
b) sygnalizacji czasu.
c) rozgłoszeniowym.
d) alarmowym.
12. Sterowanie urządzeniami nagłaśniającymi systemu rozgłoszeniowego odbywa się za
pomocą
a) pulpitów mikrofonowych.
b) tablic paletowych.
c) centralek selektorowych.
d) łącznic telefonicznych.
13. Do podstawowych parametrów eksploatacyjnych systemu rozgłoszeniowego nale\
y
a) przesyłanie sygnałów wywołania.
b) samoczynne nadawanie sygnału alarmowego.
c) podawanie dokładnego jednakowego czasu.
d) nadawanie informacji z kilku stanowisk zapowiadania mikrofonowego.
14. W skład typowego systemu rozgłoszeniowego wchodzą
a) sygnalizatory wywoławcze.
b) głośniki i megafony.
c) zegar główny.
d) czujniki ruchu.
15. Poni\
szy rysunek przedstawia
a) pulpit mikrofonowy du\
y.
b) urządzenie głośnomówiące.
c) radiotelefon.
d) centralkę abonencką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
16. Wzmacniacz mocy m.cz. systemu nagłaśniania pociągu pracujący w trybie  Master jest
z
ródłem sygnału
a) odtwarzanego przez zestaw mikrofonów systemu.
b) odtwarzanego przez zestaw przedwzmacniaczy systemu.
c) dla innych wzmacniaczy systemu pracujących w trybie  Slave .
d) dla pulpitu sterującego systemem.
17. W skład serwera automatycznych zapowiedzi wchodzi
a) informacyjna tablica paletowa.
b) scentralizowane urządzenie zegarowe.
c) system wywoławczy.
d) komputer klasy PC.
18. Modem ISDN serwera automatycznych zapowiedzi umo\
liwia
a) aktualizację wskazań zegarów wtórnych.
b) komunikację serwera z centralą systemu łączności kolejowej.
c) zmianę informacji na tablicach paletowych.
d) kontrolę systemu sygnalizacji alarmowej.
19. Uprawnienia u\
ytkownika serwera automatycznych zapowiedzi pozwalają na
a) odczytanie podstawowych wiadomości o rozkładzie jazdy pociągów.
b) wprowadzenie informacji o zmianie rozkładu jazdy pociągów.
c) wprowadzenie informacji o opóz
nieniu pociągu.
d) wprowadzenie informacji o zmianie numeru peronu.
20. Automatyczne zapowiedzi o wjez
dzie pociągu na stację generowane są na podstawie
a) wybrania z menu programowego odpowiedniej zapowiedzi.
b) składania nagranych wcześniej fraz zapowiedzi.
c) uzyskania informacji o zajętości odcinka przed daną stacją.
d) wprowadzenia informacji o wjez
dzie pociągu na stację.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:..................................................................................
Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji podró\
nym
Zaznacz poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6. LITERATURA
1. Hołub J.: Podstawy konstrukcji i działania urządzeń fonicznych. WSiP, Warszawa 1999
2. Machlowski J.: Zarys telekomunikacji kolejowej. WKiA
, Warszawa 1992
Strony WWW
3. www.kzl.com.pl
4. www.tabliceled.pl
5. www.gmm.com.pl
6. www.100v.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27