Model przypadków użycia
Model przypadków użycia
" GraficznÄ… reprezentacjÄ… modelu jest diagram
przypadków użycia (use case diagram), którego
podstawowymi elementami są ikony aktorów,
owale reprezentujące przypadki użycia oraz linie
przedstawiające zachodzące między nimi relacje.
Istnienie relacji Å‚Ä…czÄ…cej aktora z przypadkiem
użycia wskazuje na zaangażowanie tego aktora
w realizacjÄ™ danego przypadku.
Diagram przypadków użycia firmy ubezpieczeniowej
uc Use Case View
System ubezpieczeń
zaw arcie
System bankow y
ubezpieczenia w ypłata
odszkodowań
Klient
likw idacj a szkody
Likw idator
Aktora inicjującego wykonanie przypadku użycia można wyróżnić
dodatkową strzałką umieszczoną na końcu linii relacji.
Aktorzy diagramu PU modelują zewnętrzne obiekty
współpracujące z budowanym systemem.
Diagram przypadków użycia
" Diagram przypadków użycia (ang. Use Case
Diagram) jest diagramem, który przedstawia
funkcjonalność systemu wraz z jego otoczeniem
" Diagramy przypadków użycia pozwalają na
graficzne zaprezentowanie własności systemu tak,
jak są one widziane po stronie użytkownika
" Diagramy przypadków użycia służą do
zobrazowania usług, jakie są widoczne z zewnątrz
systemu
Diagramy przypadków użycia
" specyfikujÄ… wymagania stawiane systemowi,
" obrazujÄ… zachowanie systemu,
" modelujÄ… otoczenie systemu,
" nie definiujÄ… sposobu implementacji systemu,
" opisują jedynie najważniejsze aspekty
zachowania systemu,
" nie są przesadnie szczegółowe,
" sÄ… platformÄ… do komunikacji analityka z klientem.
Diagram przypadków użycia
Kluczowymi elementami sÄ…:
" aktorzy (actor)
" przypadki użycia (use case)
" zwiÄ…zki (association)
Dodatkowo diagram może zwierać:
" notatki (note)
" ograniczenia (constraints)
" pakiety (packages)
Aktor
" Aktor (ang. actor) jest funkcją, jaką pełni
użytkownik w stosunku do systemu oraz przypadków
użycia.
" Aktor reprezentuje spójny zbiór ról, które są
odgrywane przez użytkowników przypadku użycia w
czasie interakcji z tym przypadkiem.
" Aktorem może być człowiek, urządzenie, inny
system lub czas.
" Aktor nie musi być fizycznym obiektem. Istotne by
pełnił określoną funkcję wobec systemu i przypadku
użycia, którego używa.
Aktor
Aktorzy mogą występować w zależności uogólnienie
(generalization). Potomek dziedziczy całe zachowanie
i znacznie po przodku.
Klient indywidualny i klient instytucjonalny sÄ…
szczególnym
rodzajem
klienta.
Przypadek użycia
Przypadek użycia opisuje, co system robi, lecz
nie określa, jak to robi.
Sprawdz

stan konta
Przypadek użycia
Przypadek użycia to opis zbioru akcji
wykonywanych przez system w celu
dostarczenia aktorowi wyniku.
W UML przypadek użycia jest przedstawiony
w postaci elipsy z nazwą po środku.
Sprawdz

stan konta
Klient banku
Przypadek użycia
Elementy żyjące wewnątrz systemu (przypadki
użycia) są odpowiedzialne za wykonanie działań,
których elementy zewnętrzne (aktorzy) oczekują
od systemu.
Nazwa przypadku użycia musi być czynnością.
Przypadek użycia
Budując model należy pamiętać o oddzieleniu
pojęć  tego, co dotyczy pracy systemu, od tego,
co dotyczy jego realizacji.
Informacyjna zawartość DPU jest dość uboga
i nie opisuje wystarczająco dokładnie sposobu
używania systemu przez użytkowników. Dlatego
podstawowym środkiem dokumentowania
modelu jest tekstowy zapis scenariuszy,
opisujących krok po kroku sposób wykonania
wszystkich przypadków użycia.
ZwiÄ…zki
Związki w diagramach przypadków użycia:
" powiązania (tylko między
aktorem a przypadkiem użycia)
" uogólnienia
" zawierania  include
" rozszerzenia - extend
ZwiÄ…zki
Związek zawierania stosuje się w celu uniknięcia
wielokrotnego opisywania tego samego ciÄ…gu
zdarzeń.
Przyjmij towar... zawsze zawiera Czytaj kod...
<< include >>
Zawieranie
uc Use Case View
określ w artość
przeanalizuj ryzyko
«include
«include
w yceń kontrakt
Do relacji zawierania dochodzi wtedy, gdy kilka przypadków użycia ma
wspólną sekwencję podobnych kroków, której nie warto ciągle
kopiować z jednego przypadku do drugiego. Przykładowo  przeanalizuj
ryzyko i  wyceń kontrakt wymagają, aby określić wartość kontraktu.
Opisanie określenia wartości kontraktu wymaga sporo pracy, stąd
należy utworzyć oddzielny przypadek użycia  określ wartość
kontraktu i odwołać się do niego z innych PU.
Uogólnienie
uc zw iÄ…zek uogolnienia
zarej estruj
transakcj e
limit przekroczony
Uogólnienia używa się wówczas, gdy dany przypadek użycia jest podobny do
innego, ale jest nieco obszerniejszy. Jest to jeszcze jeden ze sposobów
uchwycenia scenariuszy alternatywnych. W przykładzie podstawowym PU
jest  zarejestruj transakcję . Jest to pomyślany przypadek użycia systemu,
w sytuacji gdy wszystko się powiodło. Coś mogło jednak przeszkodzić
pomyślnej rejestracji transakcji, np. przekroczenie limitu, który biuro
maklerskie ustaliło dla konkretnego kontrahenta. W takiej sytuacji nie
wykonuje się typowych kroków związanych z tym PU, lecz alternatywny
przypadek użycia. Specjalistyczny PU może przesłonić dowolną część
podstawowego PU, ale zawsze powinien dotyczyć osiągnięcia tego samego
celu użytkownika co podstawowy PU.
Relacja rozszerzenia
uc zw iazek extend
odmow a pozyczki
«extend
pozycz ksiazke
Jest ta relacja podobna do uogólnienia, jednak bardziej formalna.
Rozszerzenie PU może wzbogacić go o dodatkowe zachowania, ale w takiej
sytuacji podstawowy PU musi określić pewne punkty rozszerzenia,
a rozszerzający PU może dodać nowe zachowania tylko w tych punktach.
Przypadek użycia może mieć wiele punktów rozszerzeń, a rozszerzający PU
może rozszerzać podstawowy PU w kilku z tych punktów.
PU pożycz książkę można podzielić na zwykły PU, w którym użytkownik
może pożyczyć książkę, i wyjątkowy PU, w którym użytkownik nie może jej
pożyczyć, ponieważ wypożyczył już maksymalną dopuszczalną liczbę
książek.
ZwiÄ…zki
Związek rozszerzenia służy do modelowania
fragmentów przypadku użycia postrzeganych
przez użytkownika jako opcjonalne zachowanie
systemu.
Ekspresowa... opcjonalnie rozszerza Przesyłkę...
<< extend >>
ZwiÄ…zek rozszerzania
extend
Bazowy PU
RozszerzajÄ…cy PU
Związek rozszerzania (ang. Extend) wskazuje, że dany
przypadek użycia opcjonalnie rozszerza funkcjonalność
bazowego przypadku użycia. Funkcjonalność bazowego
przypadku użycia jest rozszerzana o inny przypadek użycia po
spełnieniu określonego warunku.
extend
Wykonaj Wysłuchaj
ćwiczenie wykładu
Warunek: {standard
nauczania wymaga ćwiczeń}
ZwiÄ…zek zawierania i rozszerzania
Student Użytkownik
include
extend
Sprawdz
Zobacz zaległości
Wyświetl
ocenÄ™ finansowe
wszystkie oceny
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
Przykład
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
od Analysis View
Moduł rezerwacji
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
Zawieranie
w yszukanie
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
Rozszerzenie
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
«include
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
czytelnik
powiadomienie
rezerw acj a
«extend
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
rezerw acj a
rezerw acj a ksiÄ…zki
czasopisma
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
Uogólnienie
" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "
Diagram przypadków użycia
Dobre rady przy budowaniu diagramu:
" nazwij diagram zgodnie z przeznaczeniem
" tak rozmieść przypadku użycia i aktorów żeby
zminimalizować liczbę przecinających się
związków
" poukładaj przypadki użycia blisko siebie, które
są podobne pojęciowo
" korzystaj z notatek
" nie musisz przedstawiać wszystkich
przypadków użycia na jednym diagramie
Diagram przypadków użycia
" Przypadki użycia służą do modelowania
oczekiwanego zachowania systemu (bez
zgłębiania sposobu implementacji systemu).
" Dobrze zbudowane przypadki użycia
reprezentują jedynie najważniejsze aspekty
zachowania systemu (nie są przesadnie szczególne
ani zbyt ogólne).
Diagram przypadków użycia
Zainicjuj Zainicjuj
polaczenie telekonferencje
<< extend >>
Siec telefonii komorkowej
Zaakceptuj
Zaakceptuj
dodatkowe
polaczenie
<< extend >> polaczenie
Uzyj programu
wybierajacego
Telefon komorkowy
Uzytkownik
Diagram przypadków użycia
uc Use Case View
System maklerski
ustal limity
zaktualizuj rachunki
Kierow nik sali
System księgow y
przeanalizuj ryzyko
«include
określ w artość
«include
w yceń kontrakt
Makler
zarej estruj
transakcj e
Sprzedaw ca
limit przekroczony
Niektóre przypadki użycia dla systemu maklerskiego
uc Use Case View
dodaj istniejÄ…cy
wprowadz
nowy
egzemplarz
egzemplarz
«extend
ZarzÄ…dzaj Ä…cy zbiorami
«include
wyszukaj książkę
«include
rej estruj rezerwacjÄ™
Wypożyczaj ący
System biblioteki
głównej
rej estruj rezerwacj Ä™
zdalnie
wypozycz ksiazke
uc obsługa realizacj i szkoleń
System obsługi szkoleń
Przypisz Trenera
do szkolenia
Rej estruj Przej rzyj moj e
«extend
Trenera szkolenia
(from Obsługa realizacji szkoleń)
Trener
(from Obsługa realizacji szkoleń) (from Obsługa realizacji szkoleń)
(from Aktorzy)
«include
Przypisz zasoby
do szkolenia
Prezentuj
«include
informacj e o
Koordynator szkoleń
(from Obsługa realizacji szkoleń)
szkoleniu
(from Aktorzy)
Przypisz
otw artym
«include
uczestnika do
szkolenia
«extend
Wprow adz

dane
uczestnika
Przej rzyj listÄ™
Prezentuj
uczestników
informacj Ä™ o
przypisanych do
«include
szkoleniu
szkolenia
Abstrakcyjny przypadek
użycia. Nie jest
(from Obsługa realizacji szkoleń)
implementowany w
systemie niemniej
Prezentuj
Oceń
jednak jego istnienie
informacj e o
zrealizow ane
można zaznaczyć w
«include
szkoleniu
szkolenie
modelu
zrealizow anym
(from Obsługa realizacji szkoleń)
uc Use Case View
System wspierajÄ…cy pracÄ™ kancelarii prawniczej
rej estruj rozpraw Ä™
rej estruj spraw Ä™
Praw nik «extend
przydziel praw nika
do spraw y
«include
spraw dz
czy
praw nik j est w olny
odsuń praw nika od
spraw y
Podsystem czasu
Szef kancelarii
usuń spraw ę
podaj listÄ™ spraw
zakończonych
sukcesem
anuluj spraw Ä™
Ćwiczenie