WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA
im. Jarosława Dąbrowskiego
WYDZIAA
CYBERNETYKI
ANALIZA I MODELOWANIE SI
Analiza biznesowa
Autor: ProwadzÄ…cy
Krzysztof PIOTROWSKI mgr inż. A
ukasz LASZKO
W a r s z a w a 2011
Wstęp
Modelowanie biznesowe jest pierwszym etapem w iteracyjno-przyrostowym procesie
wytwarzania oprogramowania zdefiniowanym przez metodykÄ™ RUP. Tworzenie modeli
biznesowych skutkuje lepszym zrozumieniem sposobu funkcjonowania organizacji.
Koncepcja modelowania biznesowego została rozwinięta na skutek niepowodzeń
w wytwarzaniu i wprowadzaniu aplikacji biznesowych. Owe niepowodzenia wynikały ze
złego zrozumienia sposobu funkcjonowania przedsiębiorstwa. Modelowanie biznesowe jest
sposobem odwzorowania i dokumentowania procesów biznesowych.
Podczas laboratorium mieliśmy za zadanie wykonać analizę biznesową dla firmy
zajmującej się produkcją oprogramowania z dziedziny bezpieczeństwa teleinformatycznego.
Analiza została ograniczona do budowy biznesowego modelu analitycznego dla systemów
biznesowych ściśle związanych z realizacją usług firmy, z wyłączeniem aspektów
administracyjnych. Zadanie zostało podzielone na dwa etapy. Podczas pierwszego stworzone
zostały artefakty biznesowego modelu przypadków użycia. Do elementów biznesowego
modelu przypadków należą:
·ð cele biznesowe (business goals);
·ð aktorzy biznesowi (business actors);
·ð biznesowe przypadki użycia (business use-cases);
·ð diagram biznesowych przypadków użycia (business use-case diagram);
Drugim etapem przeprowadzenia analizy biznesowej było zbudowanie biznesowego modelu
analitycznego. Elementami biznesowego modelu analitycznego sÄ…:
·ð system biznesowy (business system);
·ð zasady biznesowe (business rules);
·ð pracownicy biznesowi (business worker);
·ð encje biznesowe (business entity);
·ð zdarzenia biznesowe (business event);
·ð realizacje biznesowych przypadków użycia:
żð diagram aktywnoÅ›ci (activity diagram);
żð diagram klas (class diagram).
Każdy z opracowanych artefaktów został przedstawiony za pomocą odpowiedniego
diagramu. Diagramy zostały wykonane w środowisku IBM Rational Software Architect 8.0.2
przy użyciu notacji UML 2.1.
ETAP I. Biznesowy model UC
Cele biznesowe
Pierwszym etapem opracowywania biznesowego modelu przypadków użycia jest
zdefiniowanie celów biznesowych. Diagram  cele biznesowe przedstawiony jest na
rysunku 1.
Rysunek 1. Cele biznesowe
Krótka charakterystyka celi przedstawiona została w tabeli 1.
Tabela 1. Opis celi biznesowych
Cel Opis
Wytwarzanie oprogramowania Jeden z głównych celów firmy. Polega na produkcji
zwiększającego poziom oprogramowania do zabezpieczania komputerów przed
bezpieczeństwa niepożądanym wyciekiem wrażliwych informacji.
Jeden z głównych celów firmy. Polega na wprowadzaniu
Wdrażanie rozwiązań
rozwiązań sprzętowych utrudniających podsłuchiwanie lub
sprzętowych zwiększających
przechwytywanie ruchu sieciowego (np. zastosowanie switch y
bezpieczeństwo
zamiast hub ów w sieci LAN firmy).
Jeden z głównych celów firmy. Polega na ograniczeniu
Zmniejszenie kosztów
wydatków tzw.  kosztów firmy .
Cel majÄ…cy za zadanie ograniczenie fizycznej dokumentacji
Zmniejszenie dokumentacji poprzez informatyzację poszczególnych działów. Pozwoli na
papierowej zmniejszenie kosztów magazynowania oraz tworzenia
dokumentacji.
Cel majÄ…cy za zadanie zbudowanie portalu firmy oraz
wprowadzenie narzędzi do pracy grupowej. Pozwoli to na lepsze
Budowa wizerunku firmy
zarządzenie zadaniami grupowymi, co przełoży się na
w Internecie oraz wprowadzanie
zwiększenie wydajności pracy poszczególnych działów. Budowa
narzędzi do pracy grupowej
portalu pozwoli na promocję firmy w Internecie co przełoży się
na zwiększenie popytu na usługi firmy.
Cel mający za zadanie takie zorganizowanie pracy zespołów, by
Zwiększenie wydajności pracy
w takim samym czasie mogły wykonać więcej pracy
poszczególnych działów
przekładającej się na zysk firmy.
Cel mający za zadanie zwiększyć ilość sprzedawanego
Zwiększenie popytu na usługi
oprogramowania oraz usług świadczonych przez firmę.
Aktorzy biznesowi
Kolejnym etapem po zdefiniowaniu celi biznesowych jest zdefiniowanie otoczenia
modelowanej organizacji. Aktor biznesowy to rola pełniona przez użytkownika w otoczeniu
organizacji. Aktorów będących w interakcji z modelowaną firmą przedstawiono na rysunku 2.
Rysunek 2. Aktorzy biznesowi
Biznesowe przypadki użycia
Kolejnym etapem po zdefiniowaniu aktorów biznesowych jest zdefiniowanie
procesów biznesowych. Procesy biznesowe są modelowane za pomocą biznesowych
przypadków użycia. Procesy biznesowe dostarczają wyników istotnych z punktu widzenia
aktora biznesowego, dlatego na diagramie każdy proces połączony jest asocjacją z danym
aktorem. Biznesowe przypadki użycia przedstawione zostały na rysunku 3. Opis przypadków
użycia będących w asocjacji z aktorami reprezentującymi pracownika firmy przedstawia
tabela 2.
Tabela 2. Opis procesów biznesowych
Nazwa przypadku użycia Opis przypadku użycia Asocjacja z aktorem
Proces biznesowy polegajÄ…cy na
Przyjmowanie reklamacji Sprzedawca
przyjęciu reklamacji od klienta.
Proces biznesowy polegajÄ…cy na
Sprzedaż wysyłkowa sprzedaży wysyłkowej produktów Sprzedawca
wytwarzanych przez firmÄ™.
Proces biznesowy polegajÄ…cy na
przeprowadzeniu audytu
Wykonanie ekspertyzy bezpieczeństwa firmy. Składa się
bezpieczeństwa istniejącego z przeprowadzenia testów Specjalista od zabezpieczeń
rozwiÄ…zania penetracyjnych oraz wykonania
dokumentacji oceniajÄ…cej poziom
bezpieczeństwa.
Proces polega na takim
skonfigurowaniu sprzętu IT by
Konfiguracja sprzętu utrudnić np. atak sieciowy. Polega Specjalista od zabezpieczeń
np. na właściwym
skonfigurowaniu ACL.
Proces polegajÄ…cy na
uświadamianiu pracowników
Szkolenia z zakresu firmy o zagrożeniach związanych
Specjalista od zabezpieczeń
zabezpieczeń z korzystania np. z nieaktualnego
oprogramowania
antywirusowego.
Proces polegajÄ…cy na
Wytwarzanie oraz
wytwarzaniu nowego
udoskonalanie Programista
oprogramowania jak i tworzenia
oprogramowania
hotfix ów dla istniejącego.
Proces polegajÄ…cy na stworzeniu
Stworzenie portalu firmy Programista
portalu firmy.
Proces polegajÄ…cy na
Modyfikacja konfiguracji dostosowywaniu konfiguracji
Serwisant
sprzętu sprzętowej do zapotrzebowania
użytkowników.
Proces polegajÄ…cy na komunikacji
Komunikacja z klientem Konsultant
z potencjalnym klientem firmy.
Diagram biznesowych przypadków użycia
Kolejnym etapem po zdefiniowaniu przypadków użycia jest przedstawienie ich wraz
z aktorami na jednym diagramie. Takie zestawienie przedstawia rysunek 3. Dodatkowym
elementem obrazującym modelowaną organizacje jest zestawienie celów z procesami
biznesowymi (za pomocÄ… zwiÄ…zku  <> ) zamodelowanymi za pomocÄ…
biznesowych przypadków użycia. Takie zestawienie przedstawia rysunek 4.
Rysunek 3. Biznesowy diagram przypadków użycia
Rysunek 4. Powiązanie procesów biznesowych z celami biznesowymi
ETAP II. Biznesowy model analityczny
Pracownicy biznesowi
Pierwszym krokiem w opracowaniu biznesowego modelu analitycznego jest
zdefiniowanie pracowników biznesowych. Pracownik biznesowy jest to abstrakcyjny byt,
który reprezentuje rolę w realizacji biznesowego przypadku użycia. Pracowników
biznesowych przedstawia rysunek 5.
Rysunek 5. Pracownicy biznesowi
Encje biznesowe
Kolejnym krokiem w opracowaniu biznesowego modelu jest zdefiniowanie encji
biznesowych. Są to elementy reprezentujące ważne dane zarządzane przez pracowników
biznesowych. Zdefiniowane encje przedstawia rysunek 6.
Rysunek 6. Encje biznesowe
 Każde zamówienie przyjęte do realizacji musi posiadać dane klienta składającego
zamówienie. Na zamówieniu może być dowolna ilość produktów oraz usług. Każde
zamówienie ma swój harmonogram dostarczenia, oraz każda usługa ma harmonogram
realizacji usługi. Usługa oraz produkt są elementami abstrakcyjnymi uogólniającymi inne
encje biznesowe.
Zasady biznesowe
Kolejnym krokiem jest zdefiniowanie zasad biznesowych. Zasady biznesowe to
ograniczenia pewnych aspektów biznesu. Zdefiniowane zasady biznesowe przedstawia
rysunek 7.
Rysunek 7. Zasady biznesowe
Zdarzenia biznesowe
Kolejnym krokiem jest zdefiniowanie zdarzeń biznesowych. Zdarzenia biznesowe to
wydarzenia zewnętrzne lub wewnętrzne wymagające odpowiedniej reakcji. Przykładowe 4
zdarzenia przedstawia rysunek 8.
Rysunek 8. Zdarzenia biznesowe
System biznesowy
Kolejnym krokiem w opracowaniu biznesowego modelu analitycznego jest
zdefiniowanie systemu biznesowego. System biznesowy to pewnego rodzaju kontener
zawierający role oraz zasoby wspierające osiągniecie założonych celów. System biznesowy
można podzielić na kilka podsystemów które wzajemnie współpracują w realizacji danego
celu. Odpowiednie podsystemy w postaci  działów przedstawia rysunek 9. Kolorem
niebieskim zaznaczono na nim podsystemy, które realizują cel biznesowy: wdrażanie
rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo.
Rysunek 9. System biznesowy
Działy zaznaczone na niebiesko przedstawiono na rysunku 10 i 11. Każdy element
przedstawiony na rysunkach bierze udział w realizacji celu.
Rysunek 10. Dział wykonywania ekspertyz
Rysunek 11. Dział wdrożeniowy
Realizacje biznesowych przypadków użycia
W sprawozdaniu zostały przedstawione dwie realizacje biznesowych przypadków
użycia. W środowisku IBM RSA istnieje możliwość wygodnego budowania odnośników do
diagramów przedstawiających realizacje przypadków użycia.
Pierwszym przypadkiem użycia, dla którego powstała szczegółowa realizacja
(w postaci diagramu klas oraz diagramu aktywności) jest szkolenie z zakresu
bezpieczeństwa. Dokumentacja realizacji procesu biznesowego rozpoczyna się od diagramu
przedstawionego na rysunku 12.
Rysunek 12. Realizacja UC
Po kliknięciu na artefakt  przeprowadzenie szkolenia z zakresu zabezpieczeń
tworzony jest diagram struktury, na który możemy dodawać odnośniki do stworzonych
wcześniej diagramów. Diagram struktury przedstawiono na rysunku 13.
Rysunek 13. Diagram struktury
Po kliknięciu na obszar diagram klas środowisko RSA wyświetla przypisany do
diagramu struktury, diagram klas. Stworzony diagram klas przedstawia rysunek 14.
Rysunek 14. Diagram klas- przeprowadzenie szkolenia z bezpieczeństwa
Po kliknięciu na obszar diagram aktywności środowisko RSA wyświetla przypisane
do diagramu struktury, diagram aktywności. Stworzony diagram klas przedstawia rysunek 15.
Rysunek 15. Diagram aktywności- przeprowadzenie szkolenia
Analogicznie do realizacji przypadku użycia  szkolenie z zakresu bezpieczeństwa została
wykonana realizacja przypadku użycia  Wykonanie ekspertyzy bezpieczeństwa . Pierwszy
diagram reprezentujÄ…cy realizacjÄ™ UC przedstawiono na rysunku 16.
Rysunek 16. Realizacja- wykonanie ekspertyzy
Diagram struktury pojawiający się po kliknięciu na artefakt  Wykonanie ekspertyzy
przedstawia rysunek 17.
Rysunek 17. Diagram struktury- wykonanie ekspertyzy
Diagram klas przedstawiający obiekty biorące udział w wykonywaniu ekspertyzy przedstawia
rysunek 18.
Rysunek 18. Diagram klas- ekspertyza bezpieczeństwa
Diagram aktywności przedstawiający poszczególne przepływy przedstawia rysunek 19.
Rysunek 19. Diagram aktywności- wykonanie ekspertyzy
Wnioski
Modelowanie biznesowe jest pierwszym etapem (przy wykorzystaniu metodyki RUP)
wykonywanym przy tworzeniu dowolnej aplikacji dla biznesu. Jest etapem kluczowym dla
właściwego zrozumienia funkcjonowania organizacji, jej celów, ograniczeń oraz struktury.
Właściwe zrozumienie procesów biznesowych zachodzących w przedsiębiorstwie pozwala,
podczas kolejnych etapów tworzenia oprogramowania, na właściwe zamodelowanie
wymagań. Modelowanie biznesowe pozwala na zrozumienie struktury i dynamiki organizacji,
w której dany system będzie rozwijany. Model biznesowy dotyczy przede wszystkim
organizacji, dla której będzie wytwarzany system, natomiast bezpośrednio nie dotyczy
budowanego systemu IT.