ARCH. MED. S
D. KRYM., 2006, LVI, 24- 30 PRACE POGL
DOWE
Karolina Kremens
Instytucja śledztw sądowo-lekarskich w stanie Connecticut
Medicolegal investigation system in the State of Connecticut
Z Katedry Kryminalistyki Uniwersytetu Wrocławskiego
Kierownik: prof. dr hab. Z. Kegel
Praca ma na celu przybliżenie instytucji śledztw sądowo-
WPROWADZENIE
-lekarskich odbywających się na terenie stanu Connecti-
cut i uregulowanych prawem tego stanu. Przedstawia
kwestie, które dotyczą zgłaszania zgonów, możliwych Opiniowanie sądowo-lekarskie jest sztuką inter-
wariantów przeprowadzenia śledztwa sądowo-lekarskie- pretacji faktów. Polega na wyciągnięciu odpowied-
go, osób odpowiedzialnych za zarządzenie otwarcia nich wniosków z dokonanych oględzin zwłok [8, 9].
zwłok oraz za przeprowadzenie autopsji, a także inne Lekarz specjalizujący się w medycynie sądowej,
uprawnienia przysługujące medykom sądowym w ra- opierając się na własnej wiedzy, osobistym doświad-
mach prowadzonych przez nich śledztw. Ze względu na czeniu, wynikach badań przeprowadzonych przez
ograniczenia objętościowe, struktura organizacyjna sys- siebie i przez współpracujących z nim specjalistów
temu medyka sądowego dla stanu Connecticut i podsta- oraz informacjach, uzyskanych w czasie podejmo-
wy prawne jej funkcjonowania zostały przedstawione je- wanych czynności, określa przyczynę śmierci wy-
dynie w okrojonym zakresie. dając opinię sądowo-lekarską [9]. Opiniowaniem
sądowo-lekarskim jest więc proces wnioskowania
The paper explains the organization of medicolegal biegłego w oparciu o uzyskany materiał, a nie sam
investigation system conducted in the State of proces oględzin zwłok czy ich otwarcia, i wiąże się
Connecticut and regulated by the law of that state. The z orzeczeniem o przyczynie śmierci. Takie określe-
author presents issues connected with reportable deaths, nie przyjęte zostało w polskiej literaturze tematu.
possible types of medicolegal investigations, people Prawo amerykańskie rozszerza kompetencje
responsible for deciding whether autopsy should be osób uprawnionych do orzekania o przyczynie
performed, individuals responsible for conducting śmierci na inne obszary. Osoba pełniąca funkcję
autopsy, and other responsibilities of medical examiners koronera (coroner), bądz
medyka sądowego (me-
in association with medicolegal investigations. The paper dical examiner), ma prawo prowadzenia  śledztw
does not provide a detailed description of the organizational (inquest), w ramach których może nadzorować sek-
structure and legal basis of the medical examiner system cje zwłok, wzywać i przesłuchiwać świadków, ba-
in Connecticut due to space limitations. dać inne dowody, a nawet wydawać nakazy aresz-
towania [11]1. Takie uprawnienia obu tym podmio-
Słowa kluczowe: śledztwo sądowo-lekarskie, tom przyznane zostały przez uregulowania prawne
medyk sądowy, zgony podlegające zgłoszeniu, odrębne dla każdego spośród amerykańskich sta-
otwarcie zwłok nów.
Key words: medicolegal investigation, medical Stany Zjednoczone nie posiadają jednolitego
examiner, reportable deaths, autopsy systemu2 orzekania o przyczynie śmierci. Część sta-
1
Należy jednak zaznaczyć, iż prawo stanu Connecticut nie przewiduje możliwości aresztowania jakichkolwiek osób wy-
łącznie na mocy decyzji medyka sądowego. Istotnie możliwość taką przewidują ustawodawstwa innych stanów.
2
Określenie  system zostało użyte jako dosłowne tłumaczenie z języka angielskiego: medicolegal investigation system 
system śledztw sądowo-lekarskich, coroner system  system koronera, medical examiner system  system medyka
sądowego, a oznacza łącznie strukturę administracyjną oraz sposób funkcjonowania określonych organów odpowie-
dzialnych za orzekanie o przyczynie śmierci.
Nr 1 ŚLEDZTWA W STANIE CONNECTICUT 25
nów funkcjonuje w oparciu o starszy historycznie struktura organizacyjna systemu medyka sądowe-
system koronera, w innych odpowiedzialnym za go i podstawy prawne jej funkcjonowania zostaną
system opiniowania sądowo-lekarskiego jest me- przedstawione jedynie w okrojonym zakresie.
dyk sądowy, a w jeszcze innych stanach odnoto-
wuje się system mieszany [5, 6]. Różnice pomię-
dzy systemami wynikają przede wszystkim z wy- PODSTAWY PRAWNE SYSTEMU MEDYKA
magań stawianych przed koronerami i medykami S
DOWEGO W STANIE CONNECTICUT
sądowymi, którzy stanowią najważniejszy element
każdego z tych systemów (od nich to owe systemy Od 1970 roku stan Connecticut funkcjonuje
biorą nawet swe oficjalne nazwy). Podczas gdy w oparciu o system medyka sądowego. W syste-
medyk sądowy musi pochwalić się wykształceniem mie tym odpowiedzialnym za opiniowanie sądowo-
medycznym oraz dodatkowo najczęściej specjali- -lekarskie na terenie całego stanu, staje się Główny
zacją w medycynie sądowej, koroner nie musi legi- Medyk Sądowy (Chief Medical Examiner) stojący na
tymować się żadną wiedzą medyczną [3, 6, 11]. czele niezależnego urzędu stanowego  Gabinetu
Dodatkowego wyjaśnienia wymaga posługiwanie Głównego Medyka Sądowego (Office of the Chief
się w niniejszej pracy pojęciem medyka sądowego Medical Examiner) [2, 3]. Pomocą służą mu lekarze
będącego polskim tłumaczeniem określenia medi- specjaliści medycyny sądowej zatrudnieni w Gabi-
cal examiner. Problem wynika przede wszystkim necie: Zastępca Głównego Medyka Sądowego (De-
z niemożliwości przełożenia funkcji, którą pełnią puty Chief Medical Examiner), Współpracownik
w Stanach Zjednoczonych medycy sądowi i koro- Medyka Sądowego (Associate Medical Examiner)
nerzy, na grunt polskiej rzeczywistości. Polska nie oraz Asystent Medyka Sądowego (Assistant Medi-
zna takich zadań, znacznie bardziej rozbudowa- cal Examiner), a także tzw. dochodzeniowcy (inve-
nych, niż te, które spoczywają na polskich lekarzach stigators), którzy nie posiadają wykształcenia me-
specjalistach medycyny sądowej. Pomimo nietraf- dycznego.
ności sformułowania w języku potocznym (określe- Podstawy tej struktury zostały sformułowane
nie medyk sądowy stanowi zwykle w polskiej mo- w 1969 roku, w Ustawie o postępowaniu sądowo-le-
wie uproszczoną formę określenia lekarza specjali- karskim (Medicolegal Investigation Act)1, która we-
sty medycyny sądowej), w niniejszej pracy przyjęte szła w życie po rocznym vacatio legis. Prawie na-
zostało tłumaczenie pojęcia medical examiner, jako tychmiast uregulowania te zostały inkorporowane
medyka sądowego, z koniecznym zastrzeżeniem do zakresu unormowań Statutów Generalnych sta-
jednak, iż nazwa ta będzie rozumiana jako funkcja nu Connecticut (Connecticut General Statutes)2, jako
administracyjna, a nie tytuł naukowy medykom są- sekcje 19a-400 do 19a-419 (uprzednio, do noweli-
dowym przysługujący (jako takie, pojawić się musi zacji z 1983 roku, numerowane jako sekcja 19-525
pojęcie forensic pathologist) [7, 11]. do 19-419) w tytule 19a dotyczącym publicznej
Niniejsza praca ma na celu przybliżenie instytu- ochrony zdrowia i jakości życia (Public Health and
cji śledztw sądowo-lekarskich odbywających się na Well-being), tworząc rozdział 368q. Na podstawie
terenie stanu Connecticut i uregulowanych prawem tego aktu prawnego Komisja, ds. śledztw sądowo-
tego stanu. Szczegółowo przedstawione zostaną te lekarskich (Commission on Medicolegal Investiga-
kwestie, które dotyczą zgłaszania zgonów i możli- tion)3, powołana wyżej wymienioną ustawą, wydała
wych wariantów przeprowadzenia śledztwa sądowo- akt administracyjny pod nazwą Regulacje Komisji
-lekarskiego, osób odpowiedzialnych za zarządzenie ds. śledztw sądowo- lekarskich (Regulations of the
otwarcia zwłok oraz za przeprowadzenie autopsji, Commission on Medicolegal Investigation)4. Akt ten
a także inne uprawnienia przysługujące medykom uszczegółowia normy prawne zawarte w ustawie.
sądowym w ramach prowadzonych przez nich Także wewnętrzny akt administracyjny noszący na-
śledztw. Ze względu na ograniczenia objętościowe, zwę: Obowiązki Asystenta Medyka Sądowego (Du-
1
Takie tłumaczenie tytułu ustawy, przyjęte zostaje ze względu na charakter norm w niej zawartych. Dotyczą one zarówno
klasycznych czynności medyczno-sądowych, jak i administracyjnej struktury Gabinetu Głównego Medyka Sądowego
oraz całego systemu opiniowania sądowo-lekarskiego. Dodatkowo ustawa zawiera także przepisy traktujące o specy-
ficznych, śledczych uprawnieniach medyków sądowych.
2
Dalej cytowane jako  Statuty ; w wersji uaktualnionej z 2003 roku; dostępne na stronie internetowej: http://www.cga.sta-
te.ct.us/2001/pub/Titles.htm .
3
Komisja ds. śledztw sądowo-lekarskich jest odpowiedzialna za mianowanie Głównego Medyka Sądowego dla stanu
Connecticut
4
Nie publikowane.
26 Karolina Kremens Nr 1
ties of the Assistant Medical Examiner),1 opracowa- szone w Gabinecie Głównego Medyka Sądowego,
ny przez Gabinet Głównego Medyka Sądowego, przez każdą osobę, która powzięła wiedzę w kwe-
stanowi z
ródło prawa wewnętrznie obowiązujące- stii ich wystąpienia. Katalog ten następnie został
go dla pracowników Gabinetu. uszczegółowiony przez praktykę [1, 2, 10]2.
Przepisy Statutów wprowadzają, poprzez za-
adaptowanie systemu medyka sądowego, niezna- Zgonami podlegającymi zgłoszeniu są:
ną prawu polskiemu instytucję śledztw sądowo-le- 1) Zgony, które nastąpiły w wyniku, bądz
pozo-
karskich (Medicolegal Investigation System). Cała stające w związku z:
struktura Gabinetu wraz z jej pracownikami  me- a) wypadkiem, zabójstwem, samobójstwem,
dykami sądowymi, nieposiadająca swojego odpo- włączając w to śmierć w wyniku urazu fizycz-
wiednika w Polsce, ma na celu umożliwienie prze- nego, termicznego, chemicznego, elektrycz-
prowadzenia niezależnego dochodzenia przyczyn nego lub z napromieniowania,
zgonów, które mają miejsce na obszarze stanu Con- b) otruciem, nadużyciem, bądz
uzależnieniem
necticut. od środków odurzających,
Śledztwo sądowo-lekarskie zawiera w sobie ele- c) przestępnym usunięciem ciąży, niezależnie
menty wykonywane zwyczajowo przez lekarzy spe- od tego czy przeprowadzonym samodzielnie,
cjalistów medycyny sądowej zatrudnionych w pol- czy nie,
skich uniwersyteckich Zakładach Medycyny Sądo- d) choroba, która może stanowić poważne za-
wej oraz pracowników innych jednostek, na terenie grożenie dla zdrowia publicznego,
których dokonywane są, na mocy postanowień e) chorobami pracowniczymi,
sądu i prokuratury, wewnętrzne oględziny zwłok. f) zespołem nagłej śmierci łóżeczkowej.
Dodatkowo śledztwa te obejmują także zadania, 2) Nagłe i niespodziewane zgony, niewywołane
które w prawie polskim przysługują policji oraz są- łatwo rozpoznawalną chorobą, w tym także takie,
dom i prokuraturze. W tej ostatniej grupie znajdują które nastąpiły:
się zarówno: kompetencja do zarządzania przepro- a) poza szpitalem,
wadzenia oględzin i otwarcia zwłok, postanowienie b) w trakcie dojazdu do szpitala, bądz
w ciągu
o przeprowadzeniu specjalnych badań związanych 24 godzin po przyjęciu, w tym także dzieci
z oględzinami i otwarciem ciała (np. pobranie odci- martwo urodzonych,
sków palców), a także zarządzenie przesłuchania c) pod narkozą, na sali operacyjnej bądz
poope-
świadków obecnych na miejscu znalezienia zwłok racyjnej, w następstwie transfuzji lub w trak-
i dostarczenia dokumentacji medycznej oraz akt cie diagnozowania bądz
leczenia.
związanych ze sprawą. Pracownicy Gabinetu Głów- 3) Zgony osób, których ciała mają być podda-
nego Medyka Sądowego, zarówno medycy sądo- ne kremacji, pochowane w morzu lub w inny spo-
wi, jak i dochodzeniowcy, mają zagwarantowany sób, który uniemożliwi póz
niejsze oględziny.
prawem swobodny dostęp do miejsca znalezienia 4) Zgony, które nastąpiły w takich okoliczno-
zwłok. Dodatkowo w wyniku ich własnych decyzji, ściach, iż osoba, która powzięła wiadomość o ich
a nie postanowień sądu, prokuratury czy policji, wystąpieniu, nie jest pewna czy powinna zgłosić
dalsze postępowanie ze zwłokami jest przeprowa- przypadek w Gabinecie Głównego Medyka Sądo-
dzane. wego.
W śledztwie sądowo-lekarskim wypracowano,
poprzez odpowiednie uregulowania prawne i po- Zgodnie z uregulowaniami sekcji 19a-407 (a)
nad 30-letnią praktykę, reguły postępowania ze Statutów, wszyscy policjanci, prokuratorzy i inni
zwłokami. Schemat dochodzenia przeprowadzane- funkcjonariusze prawa, a także lekarze, właściciele
go przez Gabinet Głównego Medyka Sądowego domów pogrzebowych, osoby balsamujące zwłoki
został przedstawiony poniżej. oraz inne osoby, którzy powzięli wiedzę na temat
zgonu, który w myśl przepisów prawa należy do
zgonów podlegających zgłoszeniu, mają obowią-
ZGONY PODLEGAJ
CE ZGA
OSZENIU
zek bezzwłocznie zgłosić zdarzenie w Gabinecie
Głównego Medyka Sądowego.
Przepis sekcji 19a-406 (a) Statutów w związku Równocześnie osoby te zobowiązane są poma-
z sekcją 19a-407 przewiduje szereg przypadków gać i współpracować w udostępnianiu zarówno cia-
zgonu, których nastąpienie powinno zostać zgło- ła, jak i wszelkich innych informacji oraz dowodów
1
Nie publikowane.
2
Wszytskie zgony tej grupy zostały zebrane łącznie w Obowiązkach Asystenta Medyka Sądowego.
Nr 1 ŚLEDZTWA W STANIE CONNECTICUT 27
ze sprawą związanych, w celu usprawnienia śledz- śledztwo sądowo-lekarskie powinno być
twa oraz oględzin zwłok (w tym także wewnętrz- kontynuowane. Jeżeli taka potrzeba w jego
nych)1. opinii nie zachodzi kremacja może być prze-
Statuty przewidują również sankcję karną za nie- prowadzona.
spełnienie obowiązku zgłoszenia zgonu przez oso- 3) Medyk sądowy może zadecydować o przy-
by zobowiązane do tego, pod groz
bą grzywny jęciu sprawy i wówczas akt zgonu będzie
w wysokości nie większej niż 500 dolarów lub kary wydany przez Gabinet Głównego Medyka
pozbawienia wolności na okres nieprzekraczający Sądowego. W trakcie dokonywania ze-
roku2. wnętrznych oględzin ciała i zapoznawania
się z dokumentacją medyczną może się jed-
nak okazać, iż nie ma potrzeby, aby śledz-
MOŻLIWE SCENARIUSZE ŚLEDZTWA two sądowo-lekarskie było kontynuowane.
S
DOWO-LEKARSKIEGO PO ZGA
OSZENIU Są to przypadki, w których jeden z medy-
ZGONU ków sądowych nabierze przekonania, iż
zgon nastąpił z przyczyn naturalnych bądz

Liberalnie wprowadzone kryterium rodzajów zgo- w wyniku oczywistej rany urazowej3. W tych
nu, które powinny być zgłaszane w Gabinecie Głów- sprawach przeprowadzenie otwarcia zwłok
nego Medyka Sądowego sprawia, iż właściwie decy- w żaden sposób nie pomogłoby w orzecze-
zja o przeprowadzeniu sekcji zwłok we wszystkich niu przyczyny śmierci. Należy jednak dodać,
oczywiście nie jasnych przypadkach pozostawio- iż w wypadku, gdy powstaną w tej kwestii
na jest medykowi sądowemu. Takie uregulowanie jakiekolwiek wątpliwości, sekcja zwłok jest
powinno zostać uznane za słuszne. W sytuacji bo- przeprowadzana.
wiem, gdy nie ma pewności z jakich przyczyn zgon 4) Ostatnia grupa obejmuje te typy zgonów,
nastąpił, lepszym rozwiązaniem staje się przepro- w których sekcja zwłok wydaje się być nie-
wadzenie zewnętrznych oględzin zwłok, a nawet zbędnym elementem śledztwa sądowo-lekar-
sekcji i osiągnięcie wyniku nie wskazującego na skiego. Uprawniony do zarządzenia otwarcia
ingerencję osób trzecich, niż zrezygnowanie z ta- zwłok podejmuje decyzję o kontynuowaniu
kiej możliwości i zaprzepaszczenie być może jedy- dochodzenia [2].
nej szansy na właściwe określenie przyczyny zgo-
nu. PRZYPADKI PODLEGAJ
CE OTWARCIU
Samo zgłoszenie zgonu w Gabinecie nie sprawia ZWA
OK
jednak, iż jakiekolwiek czynności wobec ciała zosta-
ną podjęte. Ponad trzydzieści procent zgłoszonych Odrębne miejsce w systemie medyka sądowe-
zgonów nie skutkuje przeprowadzeniem dalszego go stanu Connecticut zajmują uregulowania doty-
postępowania z udziałem medyka sądowego. czące przypadków zgonu, które wymagają przepro-
wadzenia otwarcia zwłok. Problem potraktowany
Praktyka rozróżnia cztery możliwe scenariusze został bardzo kazuistycznie, natomiast nie został
postępowania ze zgłoszonym zgonem: wcielony do unormowań prawnych. Odpowiednie
1) Może być oczywistym, iż zgon nastąpił z przy- przepisy Statutów wprowadzają rozróżnienie na
czyn naturalnych i każde dalsze czynności zgony, które podlegają zgłoszeniu w Gabinecie
śledztwa sądowo-lekarskie stają się zbędne. Głównego Medyka Sądowego, a następnie decy-
Medyk sądowy odmawia wówczas przyjęcia zję o przeprowadzeniu autopsji pozostawia się le-
sprawy. Lekarz ogólny jest zobowiązany do karzom specjalizującym się w medycynie sądowej.
wydania aktu zgonu. Praktyka [1, 2, 10] zakłada, iż następujące kate-
2) Zgony osób, których ciała mają być podda- gorie zgonów w każdym przypadku będą podlega-
ne kremacji, pochowane w morzu lub w inny ły przeprowadzeniu otwarcia zwłok:
sposób, który uniemożliwi póz
niejsze oglę- 1) zgony, których przyczyną było zabójstwo lub
dziny, są zgłaszane w Gabinecie, a następ- prawdopodobnie zabójstwo,
nie medyk sądowy przeprowadza oględzi- 2) zgony kierowców pojazdów,
ny ciała, zapoznaje się z dokumentacją me- 3) zgony pasażerów pojazdów,
dyczną denata i podejmuje decyzją czy 4) zgony przechodniów,
1
Zob.: sekcja 19a-407 (a) Statutów.
2
Zob.: sekcja 19a-407 (d) Statutów.
3
Zob.: sekcja 19a-406 (c) Statutów.
28 Karolina Kremens Nr 1
5) zgony, które nastąpiły w wyniku postrzału nie sekcji zwłok. Kryteria dotyczące zgonów, które
z broni palnej, powinny być zgłoszone w Gabinecie i wobec któ-
6) zgony, które nastąpiły w wyniku podejrzenia rych otwarcie zwłok powinno być przeprowadzo-
przedawkowania narkotyków lub nadużycia ne, są na tyle szerokie, iż praktycznie niemożliwym
alkoholu, staje się nie przeprowadzenie sekcji, gdy według
7) zgony w miejscu pracy, opinii prokuratury taka sekcja powinna mieć miej-
8) zgony dzieci poniżej 12 miesiąca życia, sce. Dodatkowo wysoki poziom kwalifikacji medy-
9) zgony, które nastąpiły w wyniku powieszenia, ków sądowych decydujących o dokonaniu autop-
10) wszystkie nagłe lub w inny sposób niewytłu- sji oraz stała współpraca pomiędzy Gabinetem
maczalne zgony osób poniżej 45-go roku Głównego Medyka Sądowego a innymi organami
życia, prowadzącymi śledztwo w sprawie (tj. policja i pro-
11) wszystkie nienaturalne zgony osób umiesz- kuratura) sprawia, iż wszelkie wątpliwości dotyczą-
czonych w zakładach zamkniętych, włącznie ce konieczności przeprowadzenia tak sekcji, jak
z więzieniami, aresztami śledczymi i zakłada- i konkretnych badań z nią związanych, mogą być
mi psychiatrycznymi, rozwiązane poprzez konsensus, bez potrzeby
12) zatrucia tlenkiem węgla, uciekania się do zarządzeń i postanowień. W prze-
13) wszystkie nie dające się sklasyfikować w ża- ciągu ostatnich 25 lat żaden przypadek wydania za-
den inny sposób przypadki śmierci gwałtow- rządzenia przeprowadzenia otwarcia zwłok przez
nej. prokuraturę nie miał miejsca.
UPRAWNIONY DO ZARZ
DZENIA OTWARCIA OSOBA UPRAWNIONA DO
ZWA
OK PRZEPROWADZENIA OTWARCIA ZWA
OK
Zgodnie z przepisem sekcji 19a-406 (a) Statu- Sekcja 19a-406 (a) Statutów przewiduje, iż otwar-
tów, Główny Medyk Sądowy zarządza otwarcie tych cie zwłok powinno być przeprowadzane w Gabine-
zwłok spośród zgłoszonych zgonów, gdy wydaje cie Głównego Medyka Sądowego (w domyśle przez
się, że jest to niezbędne dla właściwego prowadze- jednego z zatrudnionych tam na pełen etat lekarzy
nia śledztwa sądowo-lekarskiego i, gdy w jego opi- specjalizujących się w medycynie sądowej) lub
nii, opinii jego zastępcy, Współpracownika Medyka przez wyznaczonego lekarza patologa (a więc le-
Sądowego bądz
Asystenta Medyka Sądowego, karza niespecjalizującego się w medycynie sądo-
sekcja zwłok wydaje się konieczna. wej) w szpitalu.
Praktyka w tej kwestii unormowała zasadę, iż Stosownie do uregulowań tej samej podsekcji,
o przeprowadzeniu sekcji zwłok decyduje jeden jeżeli lekarz taki ma powód, aby przypuszczać, iż
z sześciu medyków sądowych zatrudnionych w Ga- przyczyną śmierci mogło być zabójstwo, sekcja
binecie Głównego Medyka Sądowego (w tym Głów- zwłok powinna być przeprowadzona albo w Gabi-
ny Medyk Sądowy), natomiast w przypadku zaist- necie Głównego Medyka Sądowego, albo przez
niałych wątpliwości ostateczna decyzja w tej kwe- wyznaczonego lekarza patologa w szpitalu, w obec-
stii pozostawiona jest Głównemu Medykowi Sądo- ności, co najmniej jeszcze jednego wyznaczonego
wemu. Decyzji tej nie pozostawia się Asystentom lekarza patologa, gdy taki może być natychmiast
Medyków Sądowych, ze względu na brak kwalifi- wezwany.
kacji medyczno-sądowych w ich wykształceniu. Podsekcja (b) omawianego przepisu, przyznaje
Rozwiązanie to jest oczywiście słuszne, gdyż po- Głównemu Medykowi Sądowemu kompetencje do
woduje, iż decyzję w kwestii przeprowadzenia otwar- wyznaczania lekarzy patologów, którzy będą upraw-
cia zwłok podejmują najlepiej wykwalifikowane oso- nieni do wykonywania sekcji zwłok na potrzeby
by. śledztw związanych ze zgonami, które będą wyma-
Szczególne uregulowania dotyczą zgonów, wo- gały przeprowadzania takiej czynności. W chwili
bec których zachodzi podejrzenie, iż zostały spo- obecnej praktyka poszła w stronę scentralizowania
wodowane w sposób przestępny. Sekcja 19a-406 dokonywania wewnętrznych oględzin zwłok. Wszel-
(b) Statutów przewiduje, iż w takiej sytuacji każdy kie czynności z tym związane dokonywane są ak-
prokurator stanowy jest kompetentny zarządzić tualnie na terenie Gabinetu Głównego Medyka Są-
przeprowadzenie otwarcia zwłok przez wyznaczo- dowego przez jednego z sześciu zatrudnionych na
nego lekarza patologa. stanowisku medyka sądowego lekarzy specjalistów
W chwili obecnej praktycznie nie zdarza się tak- medycyny sądowej [3]. Wobec powyższego, prze-
że, aby prokurator musiał zarządzić przeprowadze- pisy dotyczące wyznaczania lekarzy patologów
Nr 1 ŚLEDZTWA W STANIE CONNECTICUT 29
przez Głównego Medyka Sądowego, jak i te doty- wy ma prawo określić jakiego rodzaju próbki powin-
czące wykonywania sekcji zwłok w szpitalach, sta- ny zostać pobrane i jakiego rodzaju badania po-
ły się martwe. winny zostać przeprowadzone. Przepis sekcji 19a-
Regulacja dotycząca osób uprawnionych do -406 (a) Statutów stanowi, iż, gdy jest to wskazane,
przeprowadzania sekcji zwłok jest sformułowana na- otwarciu zwłok powinno towarzyszyć badanie tok-
der jednoznacznie i nie pozostawia żadnych wąt- sykologiczne, histologiczne, mikrobiologiczne oraz
pliwości, co do tego, kto jest odpowiedzialny za serologiczne. Praktyka wynikająca z wiedzy me-
wykonanie opisanych czynności. Szczegółowe dycznej nakazuje pobrać odpowiednie próbki do
unormowania przewidują każdą sytuację. Praktyka badań, natomiast decyzją wewnętrzną Głównego
poszła jeszcze dalej i w chwili obecnej nie ma prak- Medyka Sądowego należy pobierać dodatkowe frag-
tycznie możliwości, aby sekcja zwłok wykonana menty tkanek, które przez ustalony okres czasu (li-
została przez innego lekarza, niż specjalistę medy- czony w latach) będą przetrzymywane w archiwum.
cyny sądowej. Takie stanowisko ustawodawcy Dodatkowo wraz z dokumentacją medyczną i pro-
i praktyki zasługuje na ocenę jak najbardziej pozy- tokołem poautopsyjnym należy przechowywać, na
tywną. nieokreślony okres czasu, próbkę zaschniętej krwi
Wszystkie przypadki otwarcia zwłok w chwili umożliwiającą w czasie póz
niejszym przeprowadze-
obecnej dokonywane są na terenie Gabinetu Głów- nie ewentualnych badań genetycznych.
nego Medyka Sądowego, niezależnie od uregulo- Na potrzeby śledztwa sądowo-lekarskiego,
wań statutowych, które dopuszczają możliwość Główny Medyk Sądowy może także zarządzić do-
przeprowadzenia autopsji w jednym ze szpitali. starczenie całej (bieżącej i archiwalnej) dokumen-
Oględziny wewnętrzne (otwarcie zwłok) wyko- tacji medycznej i innych materiałów dotyczących
nywane są na sali sekcyjnej, przez wykwalifikowa- śledztwa1. Jest to uregulowanie odmienne od zna-
nych lekarzy specjalizujących się w medycynie są- nego polskiej praktyce, gdzie decyzje, w kwestii
dowej. Sekcja zwłok polega zawsze na oględzinach udostępniania akt lekarzowi specjaliście medycyny
odzieży, ponownych oględzinach zewnętrznych sądowej powołanemu do przeprowadzenia otwarcia
zwłok oraz na otwarciu zwłok. Otwarcie ciała po- zwłok i wydania opinii, podejmuje prokurator pro-
dzielone jest zwyczajowo na trzy etapy: otwarcie wadzący śledztwo. Prawo stanu Connecticut prze-
jamy czaszkowej, jam opłucnowych i jamy brzusz- widuje w tym zakresie pełną swobodę specjalistów
nej. Zasada otwierania wszystkich jam ciała nie w decydowaniu o tym, czy dokumenty takie mogą
występuje w założeniach amerykańskiej techniki stanowić materiał przydatny w toku postępowania
sekcyjnej. Uważa się, iż autopsję prowadzi się do dla zdefiniowania przyczyny śmierci.
momentu uzyskania pozytywnego wyniku i odstę- Dodatkowo przepisy prawne Connecticut stano-
puje od niej w chwili jego uzyskania. Jednak, wią, iż prowadząc śledztwo sądowo-lekarskie Głów-
w Connecticut, zgodnie z zasadami narzuconymi ny Medyk Sądowy, a także reprezentujące go oso-
przez Głównego Medyka Sądowego, w ramach by, powinni mieć całkowity dostęp do wszystkich
przyznanych jemu kompetencji, sekcję przeprowa- przedmiotów i dokumentów znajdujących się w po-
dza się według podanych trzech etapów siadaniu policji i prokuratury, a które w opinii Głów-
nego Medyka Sądowego mogą być przydatne dla
określenia przyczyny i rodzaju śmierci2. Na prośbę
DALSZE KOMPETENCJE GA
ÓWNEGO Głównego Medyka Sądowego funkcjonariusze pra-
MEDYKA S
DOWEGO wa powinni niezwłocznie dostarczyć wyżej wymie-
nione materiały, wraz z kopiami notatek, raportów
Kompetencje Głównego Medyka Sądowego (a tak- i analiz dotyczących tych materiałów, jeżeli takie zo-
że innych medyków sądowych) w śledztwach są- stały sporządzone. Również to uregulowanie nie
dowo-lekarskich są bardzo szerokie. Nie ogranicza- znajduje odzwierciedlenia w polskiej praktyce.
ją się jedynie do czynności związanych z medycz- Główny Medyk Sądowy jest także uprawniony,
nym elementem otwarcia zwłok i zarządzeniem jego na mocy przepisu sekcji 19a-407 (a) Statutów, we-
przeprowadzenia, ale rozszerzone zostały poprzez zwać do obowiązkowego stawiennictwa i złożenia
odpowiednie uregulowania prawne na działania, zeznań osoby, które posiadły stosowna wiedzę
które swobodnie można określić jako  śledcze . w kwestii zgonu. Z praktyki wynika, iż będą to przede
Poza wspomnianym już wydaniem zarządzenia wszystkim osoby, które zgłosiły zgon w Gabinecie
o przeprowadzeniu autopsji, Główny Medyk Sądo- Głównego Medyka Sądowego.
1
Zob.: 19a-407 (a) Statutów.
2
Zob.: 19a-407 (c) Statutów.
30 Karolina Kremens Nr 1
Także i w tym wypadku niepodporządkowanie podejmie decyzję, wydaje się być sprawą drugo-
się zarządzeniom Głównego Medyka Sądowego, rzędną.
zagrożone jest sankcją karną w postaci grzywny
w wysokości nie większej niż 500 dolarów lub kary
PIŚMIENNICTWO
pozbawienia wolności na okres nieprzekraczający
roku1.
1. Carver H. W.: A survey of forensic pathology,
nie publ.
WNIOSKI
2. Carver H. W.; Introduction, nie publ.
3. Carver H. W.: The Office of the Chief Medical
System orzekania o przyczynie śmierci w stanie Examiner, nie publ.
Connecticut bazuje na charakterystycznej dla an- 4. CDC, Current Trends Death Investigation-Uni-
glosaskiego systemu opiniowania sądowo-lekar- ted States, 1987, MMWR, publikowane na stronie
skiego instytucji śledztw sądowo-lekarskich prowa- amerykańskiego Centrum Kontroli Chorób: http://
dzonych przez medyków sądowych. Wspomniane www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/
było już także, iż prawo polskie nie zna takiej insty- 00001326.htm.
tucji, a prowadzenie śledztw pozostaje domeną or- 5. CDC, Summaries of death investigation in the
ganów ścigania, których lekarz specjalista medy- United States and Canada, publikowane na stronie
cyny sądowej jest zaledwie pomocnikiem. W tym amerykańskiego Centrum Kontroli Chorób: http://
aspekcie różnica pomiędzy oboma systemami jest www.cdc.gov/epo/dphsi/mecisp/summa-
największa, a pozostałe odrębności są zaledwie ries.htm#TAB2a .
jego pochodnymi. 6. DiMaio V. J. M., DiMaio D. J.: Forensic medici-
Śledztwa sądowo-lekarskie medyków sądowych ne, CRC Press, New York 1993.
pozwalają im przede wszystkim na decydowanie 7. DiMaio V. J. M., DiMaio D. J.: Medycyna sądo-
o tym, czy dane zwłoki zostaną poddane ich szcze- wa, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wro-
gółowej analizie pod postacią sekcji. W prawie pol- cław 2003.
skim kompetencję tę przyznaje prawo prokurato- 8. Jaegermann K.: Opiniowanie sądowo-lekar-
rom i sądom. Prawo stanu Connecticut również skie (Eseje o opiniowaniu), Wydawnictwo Prawni-
przewiduje jeden wyjątek w tym względzie na rzecz cze, Warszawa 1991.
prokuratury, ale, jak już zostało wcześniej podkre- 9. Marek Z., Kłys M.: Opiniowanie sądowo-lekar-
ślone, takie sytuacje od dawna nie miały miejsca. skie i toksykologiczne, Zakamycze, Kraków 2000.
Obydwa systemy unormowały generalnie w aktach 10. McDonough E. T.: Lecture on Death Investi-
prawnych, jakie przypadki zgonów powinny skutko- gation, Seminar on Forensic Odontology, Universi-
wać przeprowadzeniem sekcji zwłok, natomiast w in- ty of New Haven.
dywidualnych przypadkach decyzję tę pozostawiono 11. Tomaszewski T.: Proces amerykański. Pro-
medykom sądowym (Connecticut) i organom proce- blematyka śledcza, Wydawnictwo Comber, Toruń
sowym (Polska). Trudno określić, które rozwiązanie 1996.
jest zdecydowanie lepsze. Na pewno najefektyw-
niejszą jest sytuacja, gdy decyzję taką podejmuje
wspólnie prokurator (sąd) i lekarz specjalista. Or-
gan procesowy najczęściej nie posiada  wiadomo- Adres autora:
ści specjalnych w zakresie medycyny sądowej, Katedra Kryminalistyki
natomiast lekarze nie posiadają dostatecznej wie- Uniwersytecka 22/26
dzy z zakresu prawa karnego. Przy tak prowadzo- 50-145 Wrocław
nej współpracy, kwestia, która ze stron formalnie [e-mail]
1
Zobacz 19a-407 (d) Statutów.