E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
WYKA
AD 4
LOGISTYKA ZAOPATRZENIA
1. Definicje i zasady logistyki zaopatrzenia
W potocznym rozumieniu procesy zaopatrzeniowe zapewniają przedsiębiorstwu
zasilanie we wszystkie czynniki konieczne do realizacji zadań. Są to zatem surowce,
materiały, paliwa, energia elektryczna, części zamienne i wiele innych czynników, dzięki
którym przedsiębiorstwo mo\
e funkcjonować. Problemami podstawowymi dla słu\
b
zaopatrzenia sÄ… z
ródła zakupów, terminy i wielkości dostaw oraz koszty zakupów.
Przedmiotem logistyki zaopatrzenia sÄ…:
" surowce,
" materiały pomocnicze,
" materiały eksploatacyjne,
" części zamienne,
które nale\
y udostępnić przedsiębiorstwu, zgodnie z jego zapotrzebowaniem dla realizacji
określonych zadań celowych.
Miejscem pokrywania zapotrzebowania jest:
" magazyn zaopatrzeniowy lub
" pierwszy etap produkcyjny w przedsiębiorstwie (w przypadku dostawy bezpośredniej -
JIT).
Całkowite zadanie zaopatrzenia wymaga, oprócz fizycznej dyspozycyjności materiałów,
tak\
e ich prawnej dyspozycyjności, co oznacza nabycie prawa własności do tych materiałów.
Dodatkowymi zadaniami logistyki zaopatrzenia sÄ…:
" dÄ…\
yć, by pozyskani dostawcy stali się dostawcami stałymi,
" dbać o przyszły rozwój mo\
liwości zaopatrzeniowych w aspekcie wytwarzania przyszłych
wyrobów (ścisła współpraca z działem badań i rozwoju).
Podstawowymi informacjami niezbędnymi do zaplanowania potrzeb są:
" aktualne plany produkcji i sprzeda\
y wyrobów gotowych,
" baza normatywna obejmujÄ…ca jednostkowe i zbiorcze normy zu\
ycia i zapasów
materiałów, wykazy części typowych (tak\
e handlowych) i specjalnych (nabywanych w
ramach kooperacji) oraz asortymenty materiałowe zalecane do stosowania,
" katalogi materiałów dostępnych na rynku, cenniki, informatory, oferty, prospekty
reklamowe, wszelkie informacje z wystaw i targów,
" indeksy materiałowe, wykazy jednostek i stanowisk będących pierwszym odbiorcą
poszczególnych asortymentów materiałowych.
1
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
W logistyce zaopatrzenia wyró\
nia siÄ™ trzy podstawowe zasady:
Zasada 1: Indywidualne zaopatrzenie w razie zapotrzebowania
Zgodnie z tą zasadą wymagany materiał jest dostarczany dopiero po wystąpieniu
zapotrzebowania.
" Zaleta:
nie ma potrzeby magazynowania towarów (lub jest niewielka); stąd:
niskie koszty magazynowania i zaanga\
owania kapitału.
" Wada:
mogą wystąpić opóz
nienia w produkcji, spowodowane oczekiwaniem na nadejście partii
materiału; stąd:
mo\
e się okazać, \
e koszty opóz
nień wykonania zadania są większe, ni\
oszczędności
spowodowane mniejszym zaanga\
owaniem kapitału.
Zasada 1 jest stosowana najczęściej wtedy, gdy towary potrzebne do produkcji mo\
na
zakupić na rynku  natychmiast lub w przypadku produkcji jednostkowej, kiedy
zapotrzebowanie nie jest mo\
liwe do przewidzenia i zaplanowania.
Zasada 2: Zaopatrzenie z utrzymywaniem zapasów
Zgodnie z tą zasadą wymagane materiały są utrzymywane w zapasie we własnym
przedsiębiorstwie, z przeznaczeniem dla pokrycia wewnętrznego zaopatrzenia materiałowego.
Materiały te powinny być stawiane do dyspozycji w krótkim czasie po wystąpiemiu
zapotrzebowania.
" Zaleta:
uniezale\
nienie się od zaopatrzenia zewnętrznego, zmniejszenie podatności na wahania
popytu lub opóz
nień w dostawach od kooperantów; stąd:
nabywanie większych ilości materiałów, co umo\
liwia uzyskiwanie upustów i rabatów
cenowych.
" Wada:
nabywanie większej (ni\
wynika z zapotrzebowania) ilości materiałów powoduje zwiększenie
zaanga\
owania kapitału; stąd:
tak\
e dodatkowe (wy\
sze) koszty magazynowania.
Z punktu widzenia zamawiania i magazynowania  Zasada 2 wymaga rozwiÄ…zania
problemu optymalnej wielkości zamówienia.
Zasada 3: Dostawa zsynchronizowana z produkcjÄ… lub zu\
yciem
Zasada 3 próbuje łączyć zalety zasad 1 i 2. Zgodnie z tą zasadą dostawca musi dostarczyć
materiał w terminach, które wynikają z przebiegu produkcji w zaopatrywanym
przedsiębiorstwie. Zapasy magazynowe są utrzymywane jedynie w formie tzw. zapasów
bezpieczeństwa.
" Zaleta:
krótkie czasy przepływu materiałów, niewielkie zapasy; stąd:
zaanga\
owanie kapitału niewielkie i niskie koszty magazynowania.
" Wada:
2
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
dostawy zsynchronizowane z produkcjÄ… wymagajÄ… niezawodnego dostawcy; stÄ…d:
konieczność ścisłej współpracy między dostawcą i odbiorcą na bazie zintensyfikowanej
wymiany informacji (dodatkowe koszty budowy i utrzymywania systemu informacyjnego).
 Zasada 3 \
ądająca ścisłego powiązania informatycznego, zmusza do stosowania tzw.
systemu dostaw na wezwanie, tj. systemu planowania i sterowania dostawami oraz wymaga
zaawansowanej integracji informatycznej, majÄ…cej na celu zastosowanie elektronicznej
wymiany danych EDI (Electronic Data Interchange).
2. Polityka zakupów - wybór dostawców
W logistyce zaopatrzenia najistotniejszymi problemami sÄ… :
" problem liczby dostawców,
" problem "geografii" dostawców,
" problem polityki cenowej,
" problem wyboru dostawcy.
Problem liczby dostawców
Du\
a liczba dostawców zmniejsza ryzyko zale\
ności i chroni przed brakiem dostaw
spowodowanych zakłóceniami produkcyjnymi poszczególnych dostawców, obcią\
a jednak
system logistyki zaopatrzenia i powoduje du\
ą jej zło\
oność.
StÄ…d te\
proponowane są następujące rozwiązania:
" je\
eli konieczne są ścisłe związki z dostawcami - system dostaw na wezwanie, wówczas
zmniejszenie liczby dostawców jest niezbędne,
" w przypadku produkcji zsynchronizowanej z dostawami materiałów (np. według koncepcji
Just - in Time) panuje tendencja do ograniczenia się w zaopatrywaniu przedsiębiorstwa do
jednego - Single Sourcing - lub dwóch - Double Sourcing - dostawców, pokrywających w
całości zapotrzebowanie na materiały potrzebne do produkcji.
Problem  geografii dostawców
Zasadniczo obowiÄ…zuje zasada koncentracji zaopatrzenia na dostawcach znajdujÄ…cych siÄ™
w niewielkiej odległości od zakładu.
W przypadku pozostałych dostawców zaleca się utworzenie zewnętrznego magazynu
zaopatrzeniowego w pobli\
u miejsca zapotrzebowania (np. w mo\
liwie najbli\
szym
otoczeniu przedsiębiorstwa). Działanie takiego magazynu zewnętrznego jest następujące:
" magazyn ten jest często prowadzony przez zewnętrzne przedsiębiorstwo logistyczne
( outsourcing ); jest to korzystne przede wszystkim wtedy, gdy ka\
dorazowo zamawiana
na wezwanie partia materiału nie pozwala na zamówienie opłacalnej serii transportu
materiału od dostawców zlokalizowanych w du\
ej odległości od zakładu;
" zaopatrzenie zamawiającego odbywa się z magazynu zewnętrznego, podczas gdy
dostawca łączy większą liczbę zapotrzebowań w jedną partię transportową i wysyła do
magazynu zaopatrzeniowego przedsiębiorstwa.
3
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
Problem polityki cenowej (warunków)
Bezpośredni związek logistyki zaopatrzenia z polityką cenową występuje przy
kalkulowaniu globalnej ceny nabycia potrzebnych materiałów, gdy\
w cenie globalnej zawarte
sÄ… koszty logistyki zaopatrzenia. Oznacza to, \
e przy negocjacjach ceny towaru i zakresu
świadczeń trzeba sprawdzić, czy korzystniej jest zamówić:
" dostawę  LOCO fabryka i przejąć na siebie transport (lub powierzyć usługę
zewnętrznemu operatorowi),
czy te\
lepiej uzgodnić:
" dostawÄ™  FRANCO siedziba odbiorcy, przy czym w takim przypadku dostawca
wykonuje usługę logistyczną i wkalkulowuje ją w cenę.
W dostawach międzynarodowych obowiązują ustalenia INCOTERMS (International
Commercial Terms), które zawierają 13 klauzul interpretujących odpowiednie
międzynarodowe formuły handlowe. Najbardziej znane z nich to:
"  Ex Works (EXW) - tzn. sprzeda\
loco zakład: zleceniodawca (kupujący) określa
wszystkie usługi logistyczne; usługi nadawcy kończą się na załadunku środka transportu;
jest to zasada  samodzielnego sprowadzania towaru ,
" "Carriage Paid To" (CPT) - tzn. wysyłający (sprzedający) określa wszystkie świadczenia
logistyczne od swojej siedziby do miejsca wyznaczonego przez odbiorcę materiałów w
umowie zakupu (nie musi to być kraj importera),
"  Delivered Duty Paid (DDP) - tzn. wszystkie świadczenia logistyczne, a\
do przekazania
towaru odbiorcy, są samodzielnie określane przez sprzedającego, który tak\
e dokonuje
oclenia. Zastosowanie tej klauzuli oznacza realizację zasady  dostarczania materiałów
przez dostawcÄ™ .
Wybór dostawców
Przy wyborze dostawców materiałów niezbędnych przedsiębiorstwu do realizacji zadań
stosuje się ró\
norodne zasady i kryteria. Wydaje się oczywistością, \
e najlepszym dostawcÄ…
jest taka firma, która spełnia wszystkie (albo zdecydowaną większość) wymagania
odbiorcy, najlepiej zgodnie z logistycznymi regułami 6 R. Istotą wyboru dostawcy powinny
być zatem kryteria przyjęte przez zamawiającego, przy czym bardzo wa\
nym ograniczeniem
przy ich wyborze jest fakt silnego powiązania (nie zawsze łatwego do ustalenia) procesów
zaopatrzenia z wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstwa. O tym, \
e problem jest trudny i
zło\
ony świadczy fakt, \
e w USA bardzo silnie rozwija się zupełnie nowa dyscyplina
ekonomiczna: purchasing ("ogólna teoria zakupów").
W konkretnym wyborze dostawcy bardzo pomocna mo\
e być metoda punktowa.
Algorytm tej metody jest następujący:
" określenie przez odbiorcę podstawowych kryteriów oceny dostawcy,
" przypisanie poszczególnym kryteriom dodatkowych cech (choć nie jest to konieczne),
które nie muszą być cechami bezpośrednio mierzalnymi,
4
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
" określenie odpowiedniej punktacji dla poszczególnych kryteriów i ich cech (mo\
e to być
skala ocen od 1 do 5, lub te\
procentowa od 0 do 100, jak stosuje np. Motorola),
" ustalenie odpowiednich wag dla poszczególnych cech (je\
eli jedne cechy preferowane sÄ…
bardziej, ni\
inne),
" obliczenie sumy punktów uzyskanych przez rozpatrywanych dostawców,
" wybór dostawcy.
1
100
80
60
40
20
4 0 2
3
Wykres radarowy: skala 1  10 pkt. Wykres czworokÄ…tny: skala 1 - 100
Zgodnie z aktualnymi tendencjami jako kryteria podstawowe wybrano: jakość, cenę,
terminowość dostaw oraz usługi dodatkowe oferowane przez dostawcę. Poszczególnym
kryteriom przypisano kilka cech bli\
ej określających dane kryterium.
Tab. Wybór dostawcy wg metody punktowej
Cecha Dostawca Dostawca Dostawca
Kryterium
A B C
oceny
1 Poziom jakości 10 8 6
2 Niezawodność 8 8 8
Jakość
3 Gwarancja 6 6 6
24 22 20
Suma
4 Poziom w stosunku do 4 8 8
konkurencji
5 Warunki płatności 8 6 8
Cena
6 Elastyczność 6 10 4
18 24 20
Suma
7 Czas dostawy 8 6 8
8 Dotrzymywanie terminów 10 6 8
TerminowoÅ›
ć dostaw 9 Zachowanie wielkości dostaw 6 8 6
24 20 22
Suma
10 WÅ‚asny transport 6 6 8
11 Utrzymywanie zapasów 4 4 6
Usługi
dodatkowe 12 Konsultacje, szkolenia 4 8 6
14 18 20
Suma
A
Ä…cznie 80 84 82
5
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
Bazowanie wyłącznie na uzyskanej przez dostawców liczbie punktów mo\
e być
niewystarczające, szczególnie wtedy, gdy kilku dostawców uzyska tę samą liczbę punktów. W
takich przypadkach konieczne jest przyjęcie dodatkowych kryteriów oceny lub przypisanie
poszczególnym cechom odpowiednich wag, a następnie sporządzenie wykresów radarowych,
ilustrujących kryteria wyboru jako pole poszczególnych ćwiartek wykresu.
ObliczajÄ…c wskaz
nik oceny przyjęto, \
e suma wag dla wszystkich kryteriów równa jest jeden.
Ri = qi Å" xi - wskaz
nik oceny
gdzie: qi  waga kryterium, xi  ocena .
Arkusz wzorcowy wyboru dostawców (z uwzględnieniem wag)
Cecha Waga Dostawca Wskaz
nik Dostawca Wskaz
nik Dostawca
Kryterium
A oceny A B oceny B C
Wskaz
nik
oceny
oceny C
1 Poziom jakości 0 0 0
2 Niezawodność 0 0 0
Jakość
3 Gwarancja 0 0 0
4 Poziom w stosunku do konkurencji 0 0 0
5 Warunki płatności 0 0 0
Cena
6 Elastyczność 0 0 0
7 Czas dostawy 0 0 0
Terminowość
8 Dotrzymywanie terminów 0 0 0
dostaw
9 Zachowanie wielkości dostaw 0 0 0
10 WÅ‚asny transport 0 0 0
Usługi
11 Utrzymywanie zapasów 0 0 0
dodatkowe
12 Konsultacje, szkolenia 0 0 0
Suma 0 0 0 0 0 0 0
Wykres wzorcowy Dostawca A => 80 pkt. Dostawca B => 84 pkt.
Wskaz
nik z wagÄ…->22.6 pkt. Wskaz
nik z wagÄ…-> 21,5 pkt.
6
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
3. Metody ABC i XYZ w logistyce zaopatrzenia
Wiadomo, \
e koszty nabycia materiałów (surowców, części) oraz utrzymywania ich
zapasów w ilościach niezbędnych do realizacji ustalonych zadań w przedsiębiorstwie bardzo
istotnie wpływają na ekonomiczną ocenę działalności przedsiębiorstwa. Najogólniej mo\
na
stwierdzić, \
e utrzymywanie zapasu jakiegoś materiału ma sens wyłącznie wtedy, gdy koszty
wynikające z braku tego materiału są mniejsze, ni\
koszty zwiÄ…zane z jego magazynowaniem.
Udziały ilościowe i wartościowe kupowanych materiałów przedstawia się obecnie
najczęściej z wykorzystaniem krzywej koncentracji Lorenza. Powszechne jest obecnie
stosowanie proponowanych przez logistykę następujących metod:
" metody ABC,
" metody XYZ,
" metody mieszanej (ABC + XYZ).
Metoda ABC klasyfikuje zamawiane i składowane materiały na 3 grupy :
" Grupa A - zapasy cenne;  vital few , stanowiące 5 - 20 % liczebności asortymentowej
zapasów, ale mające znaczny udział w wartości, sięgający 75 -80 % wartości całego
zapasu,
" Grupa B - zapasy mające udział w wysokości 15 - 20 % zarówno w liczebności
asortymentowej zapasów, jak i w ich wartości,
" Grupa C - zapasy o charakterze masowym;  trivial many , mające największy udział w
liczebności asortymentowej tj. 60 - 80 % i niski udział w wartości tj. ok. 5 %.
W zwiÄ…zku z tym, \
e dla grupy A proporcje liczebności i wartości wynoszą najczęściej
20 do 80, stÄ…d metoda ABC jest znana tak\
e pod nazwą Reguły Pareto lub  80/20 .
W metodzie ABC kładzie się nacisk na asortymenty o podstawowym znaczeniu dla
produkcji. Najczęściej stosuje się kilka tzw. punktów cenności zapasów :
" najwy\
szy priorytet: zapasy krytyczne (nie mogą się wyczerpać),
" wysoki priorytet: zapasy istotne (limitowany poziom zapasów),
" średni priorytet: zapasy potrzebne, okazjonalnie limitowane,
" niski priorytet: zapasy po\
Ä…dane (dozwolone wyczerpanie).
GraficznÄ… interpretacjÄ™ metody ABC przedstawiono na rysunku .
7
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
W tabelach przedstawiono wyniki badań dla przykładowego procesu logistycznego (91
dóbr - części) zaopatrywania firmy remontowej w części, wykorzystując metodę ABC.
Tab. Przykładowe wyniki analizy ABC
Nazwa towaru Ilość Cena Wartość Udział Udział [%]
Lp OZN
M X c w [%] r q
i i i i i i
GRUPA A
1 Rozpuszczalnik parafin T-9002 M2 20 000 11,00 220 000,00 5,4197% 65,4600%
2 Cewka zapłonowa ALTRONIC 60615F M23 100 2 000,00 200 000,00 4,9270% 70,3870%
9 ................................................................ M11 8 800 20,75 182 600,00 4,4983% 74,8853%
GRUPA B
10 ................................................................. M4 13 000 10,00 130 000,00 3,2025% 78,0878%
14 Lina 16, OWS M86 7000 7,50 52 500,00 1,2933% 84,4258%
15 Świeca zapłonowa RB77WPC M17 150 320,00 48 000,00 1,1825% 85,6083%
38 Uszczelnienie zaworu spodniego 2 3/8  M58 460 18,00 8 280,00 0,2040% 96,0005%
GRUPA C
39 Zawór odcinający GEORYT ZPC 40/20 M72 24 320,00 7 680,00 0,1892% 96,1897%
73 Wycieraczka do \
erdzi pompowych 2  M59 8 216,00 1 728,00 0,0426% 99,5796%
100,0000
91 Gniazdo teflonowe do ZOG M45 60 0,50 30,00 0,0007% %
Tab. Procentowy udział grup materiałowych
Liczebność Udział ilościowy Udział
Grupa
grupy [%] wartościowy [%]
A 9 9,89% 74,89%
B 29 31,87% 21,13%
C 53 58,24% 3,98%
Razem 91 100,00% 100,00%
Graficzną ilustrację przeprowadzonego podziału przedstawiono na rysunku.
Analiza graficzna ABC
100%
80%
60%
40%
C
B
A
20%
0%
0% 10% 16% 24% 31% 40% 52% 64% 76% 87% 99%
Udział ilościowy
Rys. Krzywa koncentracji Lorenza dla przeprowadzonej analizy
8
Udział warto
Å›
ciowy
E. Michlowicz: Logistyka przemysłowa  Logistyka zaopatrzenia
METODA XYZ
Metoda XYZ klasyfikuje zamawiane i składowane materiały na 3 grupy (na podstawie
regularności zapotrzebowania):
" Grupa X - składająca się z materiałów, które charakteryzuje regularne zapotrzebowanie,
jak równie\
wysoka dokładność prognozowania poziomu tego zapotrzebowania (zu\
ycia),
" Grupa Y - to materiały, które charakteryzuje zapotrzebowanie mające charakter wahań
sezonowych lub określonego trendu oraz średnia dokładność prognozowania,
" Grupa Z - składa się z materiałów o bardzo nieregularnym zapotrzebowaniu i niskiej
dokładności prognozy tego zapotrzebowania.
W procesie podejmowania decyzji zaleca siÄ™ :
" dla grupy X - opracowanie systemu zaopatrzenia zsynchronizowanego z procesami
produkcyjnymi i zasadÄ… Just-in-Time,
" dla grupy Y - opracowanie systemu zaopatrzenia z zadaniem utworzenia określonego
poziomu zapasów magazynowych,
" dla grupy Z - opracowanie systemu zaopatrzenia zgodnego z nieregularnymi potrzebami.
W praktyce dość często stosuje się kombinację metody ABC i metody XYZ. W tablicy 2
przedstawiono wzajemne powiÄ…zania tych metod
Tab.2. Kombinacja metod ABC i XYZ
Dokładność Wartościowość
prognozy (poziom zu\
ycia)
Grupa A - wysoka Grupa B - średnia Grupa C - niska
wartość zu\
ycia wartość zu\
ycia wartość zu\
ycia
Grupa X - wysoka wysoka wartość średni poziom niski poziom
dokładność zu\
ycia; zu\
ycia; zu\
ycia;
prognozy wysoka dokładność wysoka dokładność wysoka
prognozy prognozy dokładność
prognozy
Grupa Y - średnia wysokie zu\
ycie; średnie zu\
ycie; niskie zu\
ycie;
dokładność średnia dokładność średnia dokładność średnia dokładność
prognozy prognozy prognozy prognozy
Grupa Z - niska wysokie zu\
ycie; średnie zu\
ycie; niskie zu\
ycie;
dokładność niska dokładność niska dokładność niska dokładność
prognozy prognozy prognozy prognozy
9