Epos

Epos (epopeja, czasem także poemat epicki) - jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki.

Obejmuje utwory najczęściej poetyckie (np. Iliada), rzadziej tworzone prozą (np. Tain bo Coulange), a ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo historycznych lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu, lub też opowieść o prapoczątkach tego narodu lub grupy etnicznej. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych (np. Ramajana). Najwcześniejsze eposy mają charakter zbioru opowieści mitycznych i wywodzą się często z czasów, w których grupa ich autorów nie znała pisma.

Prostszą, krótszą odmianą jest poemat epicki (np. Beowulf). Często głównym wątkiem eposu jest historia jednego rodu panującego (Pieśń o Nibelungach) lub dzieje życia jednego, niezwykłego, heroicznego bohatera (Odyseja), ale może on też przedstawiać opowieść o całym ludzie (Kalevala), o jego początkach (Eneida), także o jego bogach (Dzieje Dionizosa, Edda) i przodkach (eposy Hezjoda). Dawne eposy i poematy epickie przeznaczone były do recytowania lub do śpiewania, często zawierały elementy rytuałów religijnych i były używane w celach religijnych, stanowiły też często zapis religii i mitologii danego ludu, jego wartości moralnych, obyczajowości i najstarszego języka. Za ostatnią "żywą epopeję" uważa się nawiązującą do początków buddyzmu tybetańskiego Epopeję o Królu Gesarze. Wśród Tybetańczyków i Mongołów znaleźć można ok 140 pieśniarzy, którzy zajmują się tą balladą. Eposy powstałe w czasach późniejszych (takie jak np. "Raj utracony" i "Pan Tadeusz") są dziełami czysto literackimi, które nie wywodzą się bezpośrednio z ustnej tradycji epickiej.


Znane eposy w literaturze światowej
Gilgamesz - literatura akkadyjska - 20 wiek p.n.e
Enuma Elisz - literatura babilońska
Ramajana - literatura sanskrycka - II wiek p.n.e. - II wiek n.e.
Mahabharata - literatura sanskrycka - IV wiek p.n.e. - IV wiek n.e
Iliada - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
Odyseja - literatura grecka - VIII wiek p.n.e
eposy Hezjoda
Roczniki - literatura rzymska - Enniusz - II wiek p.n.e.
Eneida - literatura rzymska - Wergiliusz - I wiek p.n.e
Farsalia - literatura rzymska - Lukan - I wiek n.e.
Achilleida - literatura rzymska - Stacjusz - I wiek n.e.
Tebaida - literatura rzymska - Stacjusz - I wiek n.e.
Punica - literatura rzymska - Silius Italicus - I wiek n.e.
Argonautica - literatura rzymska - Waleriusz Flakkus - I wiek n.e.
Dzieje Dionizosa Nonnos z Panopolis
Epopeja o Królu Gesarze - tybetański epos - X/XI wiek
Szahname (Księga królewska) - Ferdousi - literatura perska - X/XI wiek
Beowulf - literatura angielska - IX wiek
Widsidh - literatura angielska
Pieśń o Rolandzie - literatura francuska - XI wiek
Digenis Akritas - literatura Bizancjum - XII wiek
Edda - XIII wiek
Pieśń o Nibelungach - XIII wiek
Parsifal i Willehalm - autorstwa Wolframa von Eschenbach - XII/XIII wiek
Kalevala - spisana w XIX wieku
Kalevipoeg - estoński epos wzorowany na Kalevali
Życie i przygody Remusa - literatura kaszubska - XX wiek
Heimskringla
Bitwa pod Maldon - literatura angielska
Pieśń o Cydzie
Tain. Uprowadzenie stad z Coulange
Mabinogion
Cad Gaddou. Bitwa Drzew
Saga rodu Wölsungów
sagi islandzkie
cykl feniański
cykl ulsterski
cykl arturiański
SÅ‚owo o wyprawie Igora
Pieśń o Hildebrandzie
Hikayat Hang Tuah - malezyjski epos narodowy
Epos o Manasie - Kirgistan
Jerozolima wyzwolona Tassa
Orland Szalony Ariosta
Raj utracony Miltona
Królowa elfów Spensera
Silmarillion
Władca Pierścieni - John Ronald Reuel Tolkien
Pan Tadeusz - Adama Mickiewicza