Adam Zborowski
Masaż klasyczny
i segmentarny
Część pierwsza:
masaż klasyczny
Wstęp
Każdy autor opracowania formułuje inną swoistą definicję masażu. Po zapoznaniu się z definicjami masażu różnych autorów można powiedzieć, że masaż jest metodą leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych.
Polega on na mechanicznym drażnieniu tkanek, wywierając pośredni i bezpośredni wpływ na organizm. Składa się on z wielu chwytów, ruchów i opracowań, których celem jest nie tylko leczenie, lecz jakże zapobieganie wielu chorobom. Masaż jest również integralną częścią odnowy biologicznej organizmu.
Na przestrzeni dziejów masaż przeżywał swoje wzloty i upadki.
Ta zmienna passa związana była z filozofią epoki, rozwojemmedycyny i farmakologii, modą europejską i zamożnością ludzi.
Gwałtowny rozwój medycyny i farmakologii na początku Xx wieku przytłumił znaczenie medycyny fizykalnej. W chwili obecnej obserwuje się bardzo duże zainteresowanie metodami ludowymi, medycyną wschodu, a szczególnie masażem. Doprowadziło to do pojawienia się na rynku księgarskim sporej ilości opracowań na temat różnych metod masażu.
Najczęściej dotyczą one metod masażu wywodzących się z medycyny wschodu. Zapomina się o rodzajach masażu stosowanych z bardzo dobrym efektem leczniczym od dawien dawna, a mających swe korzenie w medycynie europejskiej. Skłoniło mnie to do napisania serii książek, w których dość obszernie omówię te właśnie metody masażu. Ze względu na obszerność materiału pomijam wiadomości z anatomii i fizjologii oraz całej grupy przedmiotów medycznych zakładając, że czytelnik posiada niezbędny zasób wiedzy z tej dziedziny bądź uzupełni ją, korzystając z literatury fachowej.
Oczywiście pewne elementy anatomii i fizjologii zostaną zasygnalizowane, ale tylko na tyle na ile jest to niezbędne do zrozumienia pewnych procesów. Mam nadzieję, że książki te będą pomocne przy nauczaniu masażu, jak również staną się poradnikiem dla wykwalifikowanych masażystów. Serdecznie dziękuję Pani prof. dr hab. Janinie
Sokołowskiej-Pituchowej za pomoc w realizacji przedsięwzięcia.
Adam Zborowski
Omówienie ogólne masażu
1. Rys historyczny
Masaż należy do najstarszej dziedziny wiedzy lekarskiej.
Wywodzi się z Indii i Chin, gdzie wchodził w zakres rytuału religijnego. Już 3000 lat p.n.e. znajdujemy w dziele chińskim Kung-Fu wzmiankę o leczeniu za pomocą masażu.
W okresie medycyny sakralnej kapłani zalecali jego stosowanie, tak jak i wód mineralnych, w czasie spełniania obrzędów, które były częścią kultu religijnego i jednocześnie miały znaczenie lecznicze.
Dopiero Hindusi w swej księdze mądrości (Weda) pochodzącej z 1800 roku p.n.e. podają dokładne wskazówki wykonywania masażu. Z czasem masaż odpadł od rytuału religijnego i chociaż wszedł w zakres leczenia, medycyna oficjalnie zajęła się nim.
Jedynie z króciutkich przekazów piśmiennych wiemy, że lekarze w niektórych chorobach zalecali masaż, o czym świadczą wzmianki w dziełach Hipokratesa, Celsusa i Galena.
W Grecji masaż miał szczególne znaczenie dla sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich. Nie był to masaż w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, lecz raczej namaszczanie przez natłuszczanie ciała oliwą przed zawodami. Namaszczanie i nacieranie były pierwszymi w świecie zabiegami, z których rozwinął się wiele lat później masaż zwany klasycznym.
W kronikach historycznych państwa rzymskiego znajduje się notatka, że Juliusz Cezar, cierpiący na rwę kulszową, leczony był masażem z zastosowaniem głaskania, szczypania i nagniatania. Stąd wniosek, że tak
Grecy jak i Rzymianie rozumieli wartość masażu i stosowali go jako zabieg leczniczy, sportowy i kosmetyczny.
W niektórych krajach słowiańskich, a wiemy na pewno, że w Polsce do połowy Xiv wieku, istniały nawet łaźnie parowe, w których po kąpielach ludzie poddawani byli klepaniu rózgami w celu poprawy ukrwienia tkanek.
Średniowiecze było okresem zahamowania rozwoju nauki i lecznictwa. Należy przypuszczać, Ze w okresie tym masaż był również zaniedbany.
O masażu w całym tego słowa rozumieniu można mówić dopiero w Xvi wieku. Został on wskrzeszony we Francji przez znakomitego chirurga i lekarza Ambrożego Pare [1517-1590]. Jest on również twórcą masażu metodą uciskową. Lekarz ten zaobserwował, że głaskanie obolałych po operacji miejsc przynosi nie tylko ulgę w cierpieniu, ale również wywołuje pewne zmiany w skórze, a nacieranie wywiera pewien wpływ na mięśnie. Po raz pierwszy w dziejach medycyny lekarz ten zapisał swoją obserwację i zaczął stosować masaż jako oficjalną, lekarską metodę leczenia. Dlatego w historii medycyny mówi się o Ambrożym Pare jako o wskrzesicielu masażu, gdyż on pierwszy nie tylko wznowił masaż, ale ponadto przeprowadził badania nad jego filozofią. W dziejach masażu odegrał również rolę znakomity filozof angielski Bacon Werulamski
[1561-1626], który zasady masażu opierał na wchodzącej wówczas w życie mechanoterapii.
Następnym krokiem naprzód w dziejach rozwoju masażu są badania Friedricha Hoffmana
[1606-1672], jednego z najznakomitszych ówczesnych lekarzy.
Należał on do tych nielicznych wówczas medyków, którzy byli gorącymi zwolennikami naturalnych metod leczniczych.
Prawdziwy jednak rozwój masażu leczniczego nastąpił dopiero na początku Xix w. dzięki lekarzom szwedzkim. Oni to opracowali metodę terapeutycznąi higieniczną zwaną popularnie (szwedzką gimnastyką), której częścią składową był także masaż. Po raz pierwszy spod pióra lekarzy wyszedł opracowany system stosowania masażu w poszczególnych chorobach i w profilaktyce. Największe zasługi położył Per Henrik
Ling [1776-1839], szwedzki lekarz, założyciel Centralnego
Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie.
Mniej więcej w tym samym czasie we Francji lekarz Martin de Lyon wyleczył samego siebie z uporczywego lumbago za pomocą masażu.
Szkołę masażu klasycznego stworzył lekarz holenderski Johan Mezger z Amsterdamu
[1839-1909], którego uważa się za twórcę (masażu naukowego).
Po raz pierwszy bowiem został opracowany w osobnym dziele cały system metod masażu oraz wskazań i przeciwwskazań opartych o doświadczenia i badania własne autora oraz niebogatą zresztą literaturę.
Od czasów Mezgera datuje się stosowanie masażu w klinikach najpierw chirurgicznych, a następnie w innych oddziałach klinicznych, nie wyłączając laryngologicznych i ocznych. Szczególnie dobre wyniki osiągnął
Mezger i jego uczniowie w leczeniu masażem chorób stawów.
Do uczniów Mezgera należy zaliczyć również Polaka, profesora Uniwersytetu w Berlinie
- Izydora Zabłudowskiego, który jest twórcą oryginalnej metody masażu. U schyłku Xix w. i na początku Xx w. Zabłudowski cieszył się sławą niemal europejską i z wielu krajów przyjeżdżali do niego lekarze celem zapoznania się z jego metodą, która do dziś jest stosowana np. w byłej Czechosłowacji. Sława jego była w pełni uzasadniona.
W uznaniu jego zasług powierzono mu kierownictwo Uniwersyteckiego Zakładu Masażu
Leczniczego w Berlinie. Należy podkreślić fakt, że w skali światowej masaż po raz pierwszy właśnie dzięki niemu zyskał taką rangę i został zrównany z innymi dyscyplinami wiedzy lekarskiej na poziomie uniwersyteckim. Zabłudowski pozostawił po sobie duży dorobek naukowy, między innymi liczne prace z zakresu masażu ogłoszone w trzech językach: polskim, niemieckim i rosyjskim.
U schyłku Xix w. odbył się
Europejski Zjazd Chirurgów.
Część programu tego Zjazdu była poświęcona zagadnieniom stosowania masażu w lecznictwie i profilaktyce. W niektórych publikacjach można spotkać opinię, że wyniki obrad tego Zjazdu opublikowane w prasie fachowej przyczyniły się w znacznej mierze nie tylko do rozpowszechnienia metod masażu, lecz również do ich spopularyzowania.
Pojawiło się bowiem wówczas wielu masażystów (cudotwórców), którzy nie mieli żadnego przygotowania fachowego do stosowania tej metody leczniczej i profilaktycznej. Przyczyniło się to w pewnej mierze do zdeprecjonowania wartości leczniczej masażu. Mimo to zarówno przed
I wojną światową, jak i w okresie międzywojennym nie zaniechano tej metody leczniczej. Można przytoczyć nazwiska lekarzy, którzy prowadzili badania naukowe nad stosowaniem masażu. Jednakże poziom tych badań nie dorównywał rozmachowi badań wykonanych przez Mezgera i Zabłudowskiego. Masaż nie był nigdy tak popularną metodą leczniczą, jak za czasów Mezgera i jego uczniów.
Jednym z uczniów Mezgera był szwedzki lekarz Zander, który usiłował zastąpić mieszenie ręczne specjalnymi aparatami.
Rozpowszechniają się one chwilowo po całym świecie, jednak dalsze doświadczenia uczą, że jakkolwiek mogą być w pew-nych przypadkach stosowane nie zastąpią jednak ręki masującego.
Piśmiennictwo polskie u schyłku
Xix w. wzbogaciło się o kilka wartościowych pozycji, jak np.:
J. Grabowskiego, I. Strabowskiego, J. Zawadzkiego.
W okresie międzywojennym masaż stanowił dość popularną metodę leczenia zwłaszcza w zakładach i gabinetach fizykoterapii.
Wielu lekarzy nie tylko zalecało tę metodę leczenia, ale na podstawie własnej praktyki i obserwacji doskonaliło ją i opracowywało jej modyfikacje. Do zasłużonych na tym polu należą
M. Kosiński i J. Zaorski, którzy pozostawili dorobek naukowy, wzbogacając ubogie piśmiennictwo polskie z tego zakresu.
Rozwój chemii i farmacji przygłuszył znaczenie naturalnych metod leczniczych. Na początku Xx w. obserwuje się odwrócenie medycyny od leczenia uzdrowiskowego, od gimnastyki i masażu.
Dopiero w dzisiejszych czasach zauważa się wielki renesans naturalnych metod leczniczych, a między innymi i masażu; prowadzi się badania nad działaniem masażu, szkoli się masażystów, zwłaszcza niewidomych, prawie we wszystkich krajach europejskich.
2. Cechy psychofizyczne
masażysty
Ciężka praca fizyczna, jaką wykonuje masażysta, wymaga pełnej sprawności fizycznej i psychicznej. Masażysta nie może być obciążony niewydolnością układu oddechowego, zaburzeniami statycznymi, nadmiernym poceniem się rąk. Często zdarza się, że pacjent wskutek złego samopoczucia czy chwilowego załamania psychicznego jest bardzo drażliwy, niecierpliwy, a nawet opryskliwy. Masażysta w takich sytuacjach musi zachować cierpliwość i wyrozumiałość. Na-leży również pamiętać, Ze pacjenci powracający do zdrowia po ciężkiej chorobie lub operacji, z kalectwem, zmęczeni lub nerwowi źle znoszą przesadną troskliwość. Dlatego oprócz pełnego opanowania psychicznego, wymagana jest od masażysty znajomość psychologii i umiejętność (rozszyfrowania) pacjenta, aby oprócz leczenia masażem oddziaływać również na jego psychikę.
Masażysta musi tak postępować z chorym, aby ten miał do niego pełne zaufanie. Zaufanie to czasami objawia się zwierzeniami pacjenta, niejednokrotnie nawet bardzo intymnymi, z których bystry masażysta jest w stanie wyłowić elementy mogące być pośrednimi lub bezpośrednimi przyczynami choroby.
Przy wykonywaniu zabiegu masażysta często wydaje polecenia dotyczące położenia pacjenta.
Komendy te powinny być jednoznaczne i zrozumiałe. Musimy bowiem pamiętać, że pewne określenia =np. odwodzenie= mogą być pacjentowi nie znane.
3. Higiena osobista
masażysty
Obok wymienionych wyżej cech osobowości masażysty, ważny jest jego ubiór i higiena osobista.
Strój masażysty musi być wygodny i swobodny, aby nic nie krępowało jego ruchów. Zadanie to spełnia biały płaszcz z krótkimi rękawami, a najlepiej płócienna biała kurtka z krótkimi rękawami oraz płócienne spodnie.
Masażysta musi bardzo sumiennie przestrzegać zasad higieny osobistej. Ręce, jako narzędzie pracy, wymagają utrzymania w nieskazitelnej czystości, paznokcie muszą być stale krótko przycięte. Pielęgnacja rąk przeciwdziała wytwarzaniu się na ich skórze modzeli i innych zgrubień. Podczas pracy nie wolno nosić na rękach żadnej biżuterii. Zabieg powinien być wykonywany z zachowaniem zasad czystości. Przed każdym zabiegiem ręce muszą być starannie umyte wodą z mydłem i wytarte do sucha.
Pocenie się rąk należy zwalczać, stosując częste zmywanie roztworem alkoholu i zasypywanie pudrem wysuszającym naskórek.
Mycie rąk przed i po każdym zabiegu jest wskazane nie tylko z uwagi na chorych, którym można przenieść różne choroby skórne, ale i ze względu na własne zdrowie masażysty. Częste mycie rąk mydłem powoduje wysuszanie skóry, a niekiedy i pękanie. Można temu zapobiec przez stosowanie bezpośrednio na mokre ręce gliceryny, po której dokładnym wtarciu należy ręce osuszyć. Jakikolwiek proces ropny na skórze masażysty lub chorego jest przeciwwskazaniem do wykonywania zabiegu.
4. Warunki ogólne
wykonywania masażu
Masażysta wykonując zabieg najczęściej stoi przy kozetce.
Niezmiernie ważną rzeczą jest zatem wyposażenie gabinetu do masażu w stoły, których wysokość można dowolnie regulować.
Wykonywanie masażu w pozycji pochylonej jest dla masażysty bardzo męczące i grozi wystąpieniem deformacji klatki piersiowej i kręgosłupa. Umieszczone na stole do masażu prześcieradło należy tak składać, aby na każdym można było wymasować czterech pacjentów. Podstawowym warunkiem przy wykonywaniu masażu jest całkowite rozluźnienie mięśni pacjenta. Masaż jest zabiegiem biernym i dlatego napinanie mięśni utrudnia jego wykonanie.
Pacjenta należy ułożyć tak, by jego masowane mięśnie były w stałej gotowości do reagowania skurczem i rytmicznym rozkurczem na bodziec, jakim jest ma-saż.
Dobrze wykonany masaż nie powinien wywoływać bólu. Jedynie w przypadkach, gdy należy ze względu na wskazania przezwyciężać nadmierne napięcia mięśniowe, bólu nie da się całkowicie uniknąć. Częstość powtarzania poszczególnych zabiegów zależy od indywidualnej tolerancji chorego. Przy stosowaniu masaży, tak jak i przy zabiegach fizykalnych, obowiązuje zasada stopniowego obciążania układu krążenia chorego. W praktyce oznacza to, że pierwsze masaże trwają krócej, a w miarę przyzwyczajania się chorego oraz przy wnikliwej obserwacji odczynu miejscowego i ogólnego na zabieg, czas trwania masażu stopniowo przedłuża się oraz zwiększa jego intensywność.
Temperatura powietrza w gabinecie nie powinna być niższa niż
18 stopni C.
5. Wyposażenie pomieszczeń
do masażu
Na stanowisku pracy masażysty potrzebna jest kabina o wymiarach 3,0 x 4,5 m wyposażona w dwa stoły do masażu, przedzielona ścianką lub parawanem. Oprócz stołów do masażu gabinet powinien być wyposażony w stolik, krzesło, taboret obrotowy, szafkę na czyste prześcieradła oraz pojemnik na używane, ręcznik, mydło, spirytus salicylowy, sterinol oraz umywalkę z ciepłą i zimną wodą. Zaleca się wyposażenie gabinetu w lampę Solux celem ewentualnego dodatkowego ogrzewania chorego.
6. Środki poślizgowe
i wspomagające masaż
Środki poślizgowe powinny być stosowane w takim stopniu, aby zwiększyć poślizg ręki masażysty po skórze pacjenta, nie zmniejszając jednocześnie nadmiernie siły tarcia. Środki pośli- zgowe nakładamy zawsze na dłoń masażysty =a nie na skórę pacjenta=.
Do środków poślizgowych zaliczamy:
* talk kosmetyczny
* oliwę nicejską,
* wazelinę,
* lanolinę,
* mydło.
Środki wspomagające masaż dzielimy na:
* środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem
=wstrzyknięcia, czopki, tabletki itp.=,
* preparaty wcierane w skórę i tkanki danego pacjenta, które możemy podzielić na:
* lecznicze silnie rozgrzewające,
* lecznicze słabo rozgrzewające,
* preparaty odżywcze =bogate w witaminy A, D, E, F, H=,
* preparaty przeciwbólowe i rozgrzewające =stosowane w sporcie=.
Aby wykonać wcieranie preparatu, należy oczyścić skórę i rozgrzać ją odpowiednio, co ułatwi wnikanie preparatu w skórę i w głąb tkanek pod nią leżących.
Oczyszczoną skórę masujemy najpierw na sucho, bez środków poślizgowych, stosując głaskanie, ugniatanie, wibrację, a dopiero potem nakładamy maść na masowaną część ciała i wcieramy ją w skórę ruchem rozcierania.
Preparat ma być w takim stopniu dawkowany, w jakim skóra jest go w stanie wchłonąć. Zbyt duża ilość preparatu nie wchłonięta przez skórę, zmniejsza tarcie między ręką masażysty a ciałem pacjenta, przez co upośledza dokładne wtarcie preparatu i nie daje efektu grzewczego.
6.1. Wykaz niektórych
preparatów stosowanych
przy masażu
a. nazwa: Actol
odpowiednik: Nifluril
rodz. preparatu: krem
działanie: silne przeciwzapalne, szybkie przeciwbólowe
zastosowanie: RZS, ZZSK, zwyrodnienie stawu biodrowego i kolanowego, postrzał, rwa kulszowa
b. nazwa: Amuno
odpowiednik: Metindol
rodz. preparatu: żel
działanie: silne przeciwbólowe, zmniejsza obrzęki stawowe
zastosowanie: choroba zwyrodnieniowa, RZS, ZZSK, zapalenie kaletek maziowych, ścięgien, błony maziowej, pochewek ścięgnistych, zapalenie okołostawowe barku i dna
c. nazwa: Apisarthron
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść z jadu pszczelego
działanie: przeciwreumatyczne
zastosowanie: choroba reumatyczna, rwa kulszowa, nerwobóle
d. nazwa: Arcalen
odpowiednik: -
rodz. preparatu: krem
działanie: ułatwia wchłanianie wysięków, uelastycznia skórę, chroni przed oparzeniami słonecznymi
zastosowanie: w terapii pourazowej =krwiaki, obrzęki, wylewy podskórne=, w masażu sportowym
e. nazwa: Ben-Gay
odpowiednik: Bengue.s Balsam, Cremalgin, Finalgon,
Finalgon Extra Stark, Musterole Deep Strenght, Transvasin
rodz. preparatu: maść
działanie: miejscowo drażniące, powoduje przekrwienie i grzanie
zastosowanie: bóle mięśniowe i stawowe, dolegliwości na tle gośćcowym, zapalenie korzonków nerwowych, lumbago
f. nazwa: Bengue,s bc
Balsam
odpowiednik: Ben-Gay i jw.
rodz. preparatu: maść
działanie: jw.
zastosowanie: jw.
g. nazwa: Butapirazol
odpowiednik: Butazolidyin,
Megazone, Phenylbutazon, Penetradol, Tomanol
rodz. preparatu: maść
działanie: długotrwałe przeciwbólowe i przeciwzapalne
zastosowanie: tylko w okresach zaostrzenia nigdy długotrwale, w przewlekłych stanach zapalnych, RZS, zwyrodnienie stawu biodrowego i kolanowego, postrzał, rwa kulszowa, zapalenie torebki stawowej, zapalenie kaletek maziowych, zapalenie okołostawowe, ZZŻ, napad dny
h. nazwa: Butazolidin
odpowiednik: Butapirazol i jw.
rodz. preparatu: maść
działanie: jw.
zastosowanie: jw.
i. nazwa: Capsiderm N
odpowiednik: Capsigel N,
Capsiplex
rodz. preparatu: maść
działanie: bardzo mocne wygrzewające, przeciwbólowe i przeciwzapalne
zastosowanie: przy wrażliwej skórze stosować na podkładzie wazeliny; nerwobóle, zapalenie nerwu kulszowego, naderwanie ścięgien, bóle mięśniowe i stawowe
aj. nazwa: Capsiplex
odpowiednik: Capsiderm N,
Capsigel N
rodz. preparatu: maść
działanie: jw.
zastosowanie: jw.
aa. nazwa: Capsigel N
odpowiednik: Capsiderm N,
Capsiplex
rodz. preparatu: emulsja
działanie: słabo rozgrzewające, przeciwbólowe i przeciwzapalne
zastosowanie: nerwobóle, zapalenie nerwu kulszowego, naderwanie ścięgien, bóle mięś-be niowe i stawowe
ab. nazwa: Cremalgin
odpowiednik: Ben-Gay, Benkue.s Balsam, Finalgon,
Finalgon Ekstra Stare, Musterole Deep Strenght, Transvasin
rodz. preparatu: balsam
działanie8zastosowanie: jak
Ben-Gay
ac. nazwa: Damul
odpowiednik: Deltan, Dolobene Gel
rodz. preparatu: roztwór
działanie: bardzo ostre działanie, nie wolno wmasowywać ani wcierać; smarujemy na małej powierzchni; stosować maksymalnie
14 dni, potem dwa miesiące przerwy
zastosowanie: stany zapalne, obrzęki i wybroczyny, po uszkodzeniu mięśni, ścięgien i więzadeł, w zapaleniu kaletki maziowej, pochewek ścięgnistych, ostre zapalenie okołostawowe
ad. nazwa: Decontra-Ctyl
Baume
odpowiednik: -
rodz. preparatu: balsam
działanie: zwiotcza mięśnie prążkowane
zastosowanie: choroby zwyrodnieniowe, zaburzenia statyczne kręgosłupa, parkinsonizm, stany spastyczne mięśni
ae. nazwa: Deltan
odpowiednik: Damul, Dolobene
Gel
rodz. preparatu: roztwór, żel
działanie8zastosowanie: jak
Damul
af. nazwa: Dolgit
odpowiednik: -
rodz. preparatu: krem
działanie: przeciwzapalne i przeciwbólowe
zastosowanie: RZS, choroba
Stilla, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa, zespół bolesnego barku, zapalenie okołostawowe, rwa kulszowa, bóle pourazowe
ag. nazwa: Dolobene Gel
odpowiednik: Damul, Deltan
rodz. preparatu: żel
działanie8zastosowanie: jak Damul
ah. nazwa: Enoxolon
odpowiednik: -
rodz. preparatu: bj) maść
działanie: słabe przeciwzapalne
zastosowanie: krwiaki, pęknięcia naczyń, sklerotyzacja naczyń
ai. nazwa: Etogel
odpowiednik: Rheumon
rodz. preparatu: żel
działanie: przeciwzapalne z niewielkim przeciwbólowym
zastosowanie: reumatoidalne zapalenie mięśni, rwa kulszowa, zapalenie kaletek maziowych, nerwoból lędźwiowy, stany zapalne tkanek miękkich
bj. nazwa: Finalgon
odpowiednik8rodz.
preparatu8działanie8zastosowanie
: jak Ben-Gay
ba. nazwa: Fitoven
odpowiednik: -
rodz. preparatu: pasta
działanie: uszczelnia ściany naczyń włosowatych, hamuje procesy zapalne i wysiękowe
zastosowanie: zespoły bólowe związane ze zmianami ukrwienia kręgosłupa, obrzęki pourazowe, zapalenie żył, krwiaki
bb. nazwa: Forapin
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść z jadu pszczelego
działanie: drażni i wywołuje miejscowe przekrwienie, rozszerza i zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych, zmniejsza reakcję na ból
zastosowanie: reumatoidalne zapalenie stawów i mięśni, rwa kulszowa, zapalenie kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych; w sporcie - w bólach pourazowych
bc. nazwa: Intralgin
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść, żel
działanie: przeciwbólowe
zastosowanie: bóle różnego pochodzenia
bd. nazwa: Ketazon
odpowiednik: Ketazon Comp.
rodzaj preparatu: maść
działanie: przeciwzapalne i przeciwreumatyczne
zastosowanie: przewlekłe postacie chorób reumatycznych, artrozy, dna, dyskopatie, ZZŻ
be. nazwa: Megazone
odpowiednik: jak Butapirazol
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Butapirazol
bf. nazwa: Metindol
odpowiednik: Amuno
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Amuno
bg. nazwa: Musterole Deep
Strenght
odpowiednik: jak Ben-Gay
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Ben-Gay
bh. nazwa: Neopeviton
odpowiednik: Nicodan Percutan
rodz. preparatu: maść
działanie: rozszerz naczynie krwionośne obwodowe, wpływa na mięśnie gładkie
zastosowanie: ściśle według wskazań lekarza
bi. nazwa: Neuriplege
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść
działanie: zmniejsza napięcie mięśni
zastosowanie: artrozy, bóle lędźwiowe, rwa kulszowa, przykurcze wywołane urazami, SM, porażenie poprzeczne
cj. nazwa: Nicodan Percutan
odpowiednik: Neopeviton
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Neopeviton
ca. nazwa: Nicotofuryl
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść
działanie: rozszerza naczynia krwionośne
zastosowanie: w sporcie w stanach zapalnych stawów
cb. nazwa: Nifluril
odpowiednik: Actol
rodz. preparatu: maść, żel
działanie8zastosowanie: jak
Actolca
cc. nazwa: Penetradol
odpowiednik: jak Butapirazol
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Butapirazol
cd. nazwa: Perclusone
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść
działanie: przeciwzapalne i przeciwbólowe
zastosowanie: RZS, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa, lumbago, zapalenie kaletki maziowej i torebki stawowej, dna, ostre ZZŻ
ce. nazwa: Phenylbutazon
odpowiednik: jak Butapirazol
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Butapirazol
cf. nazwa: Phologosan
odpowiednik: -
rodz. preparatu: cj) maść
działanie: przyspiesza procesy gojenia tkanki łącznej
zastosowanie: nakłada się na nieduże powierzchnie; nie stosować dłużej niż jeden tydzień; stosowana w traumatologii sportowej w urazach więzadeł i ścięgien
cg. nazwa: Plastenan
odpowiednik: Plastenan Neomycine
rodz. preparatu: maść
działanie: reguluje wytwarzanie kolagenu w tkance łącznej zmienionej zapalnie, przyspiesza ziarninowanie, przyspiesza zrastanie kości
zastosowanie: wolno gojące się uszkodzenia skóry, odleżyny, osłabiony proces kostninowania
ch. nazwa: Rapostan
odpowiednik: Tanderil
rodz. preparatu: krem
działanie: słabe działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne
zastosowanie: w stanach zapalnych, zwyrodniających schorzeniach reumatycznych narządu ruchu, dna, ZZŻ, po złamaniach i zwichnięciach
ci. nazwa: Reparil-Gel
odpowiednik: -
rodz. preparatu: żel
działanie: przeciwobrzę-kowe i przeciwzapalne
zastosowanie: szerokie zastosowanie w stanach zapalnych stawów i tkanek miękkich
dj. nazwa: Rheumon
odpowiednik: Etogel
rodz. preparatu: żel
działanie8zastosowanie: jak
Etogel
da. nazwa: Sastridex
odpowiednik: -
rodz. preparatu: żel
działanie: przeciwzapalne i przeciwbólowe
zastosowanie: choroby reumatyczne, bóle stawowe, stany zapalne po zabiegach plastycznych i po urazach, nerwobóle
db. nazwa: Srilane
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść
działanie: środek zwiotczający mięśnie szkieletowe
zastosowanie: w skurczach spastycznych pourazowych, schorzenia stawu biodrowego, kręcz szyjny, nerwobóle okolicy kręgosłupa
dc. nazwa: Tanderil
odpowiednik: Rapostan
rodz. preparatu: maść
działanie8zastosowanie: jak
Rapostan
dd. nazwa: Tolectin
odpowiednik: -
rodz. preparatu: żel
działanie: silne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, zapobiega zmianom zwyrodnieniowym kości
zastosowanie: RZS, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie torebki stawowej, choroba Stilla, zapalenie okołostawowe, nadwerężenie mięśnia lub ścięgna
de. nazwa: Tomanol
odpowiednik: jak Butapirazol
rodz. preparatu: maść, żel
działanie8zastosowanie: jak
Butapirazol
df. nazwa: Trafuril
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść
działanie: rozszerza naczynia krwionośne, wzmaga ukrwie- ce nie, oddziałuje również na głębiej położone narządy i tkanki
zastosowanie: reumatoidalne zapalenie stawów i mięśni, nerwobóle
dg. nazwa: Transvasin
odpowiednik: jak Ben-Gay
rodz. preparatu: krem
działanie8zastosowanie: jak
Ben-Gay
dh. nazwa: Vipericin Forte
odpowiednik: Vipracutan, Vipratox, Viprosal
rodz. preparatu: maść z jadu żmii
działanie: przeciwzapalne i przeciwbólowe
zastosowanie: bóle gośćcowe stawowe i mięśniowe, nerwobóle
di. nazwa: Vipracutan
odpowiednik: jw.
rodz. preparatu: emulsja z jadu żmii
działanie8zastosowanie: jw.
ej. nazwa: Vipratox
odpowiednik: jw.
rodz. preparatu: emulsja z jadu żmii
działanie8zastosowanie: jw.
ea. nazwa: Viprosal
odpowiednik: jw.
rodz. preparatu: maść z jadu żmii
działanie8zastosowanie: jw.
eb. nazwa: Voltaren
odpowiednik: -
rodz. preparatu: maść, żel, emulgel
działanie: silnie przeciwzapalne i przeciwbólowe
zastosowanie: w chorobie zwyrodnieniowej, RZS, ZZSK, zapalenie pozastawowe, pourazowe stany zapalne
Wykaz opracowany na podstawie (Leki współczesnej terapii),
PZWL, Warszawa aihg, Wydanie
Ix.
Część teoretyczna
Mimo wprowadzania coraz nowszych metod masaży specjalnych, masaż klasyczny wcale nie stracił swego znaczenia. Ciągle jest niezastąpiony w leczeniu chorób narządu ruchu.
I. Zasady stosowania
masażu klasycznego
a. Przed rozpoczęciem masażu należy przeprowadzić wywiad z pacjentem.
b. Masaż stosujemy zgodnie z kierunkiem przepływu krwi żylnej.
c. Zabieg należy stosować zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami.
d. Czas trwania masażu uzależnia się od:
* rodzaju schorzenia,
* wielkości powierzchni masowanej
* aktualnego stanu zdrowia pacjenta
* tego, który jest to zabieg z kolei.
e. Siła masażu wzrasta ze wzrostem liczby wykonywanych zabiegów z uwzględnieniem reakcji pacjenta. Reakcja ta uzależniona jest od:
* wieku - niemowlęta wymagają masażu bardzo delikatnego, dzieci do lat 15 masażu średniej mocy, osoby w wieku 15 - 40 lat masażu mocnego, osoby po 40 roku życia, masażu średniej mocy;
* płci - kobiety wymagają łagodniejszego masażu niż mężczyźni;
* zawodu - pracowników fizycznych masujemy mocniej niż pracowników umysłowych;
* budowy ciała - typ asteniczny, leptosomatyczny osobnik szczupły, wysoki - wymaga łagodnego, dłużej trwającego masażu,
* typ atletyczny dobrze umięśniony wymaga masażu średniej mocy do granicy bólu, - typ pykniczny z przewagą tkankiłącznej i tłuszczowej wymaga masażu średniej mocy z możliwością przekroczenia granicy bólu;
* stanu zdrowia pacjenta
* w stanach podostrzonych masujemy delikatnie, w stanach przewlekłych mocniej.
f. Ponieważ masaż jest dla organizmu mikrourazem, pacjent powinien odpocząć po zabiegu
15-20 min.
g. Należy pouczyć pacjenta, że nie jest wskazane gwałtowne oziębienie ciała bezpośrednio po masażu.
h. W związku z reakcją organizmu na masaż należy poinformować pacjenta, że po pierwszych trzech =do pięciu= zabiegach może odczuwać pozorne pogorszenie stanu zdrowia.
i. Czas trwania masażu. Masaż jednej kończyny nie powinien trwać krócej niż 10 min., masaż ogólny 45 - 60 min., stosowany z gimnastyką może przekroczyć nawet 70 min. Im większy obszar ciała masujemy u tego samego pacjenta, tym krótszy jest czas trwania masażu poszczególnych części ciała.
aj. Jako podstawowa seria zabiegów masażu klasycznego przyjęta jest liczba dziesięć.
Jednakże w zależności od efektu leczniczego ilość zabiegów może zostać zwiększona do 50. Należy jednak pamiętać, że po 30 zabiegach powinno się zrobić kilkudniową przerwę, aby odzwyczaić organizm od masażu.
aa. Jeżeli nie ma przeciwwskazań =np.: choroby serca= masaż można wykonywać codziennie.
Zaleca się, aby trzy ostatnie zabiegi w serii były wykonywane co drugi dzień celem stopniowego odzwyczajania organizmu od masażu.
ab. Każdy chwyt masażu powtarzamy minimum dwukrotnie.
ac. Nie wskazane jest przerywanie wykonywanego chwytu.
Chwyt przerwany w trakcie jego wykonywania musi być powtórzony.
ad. Całkowicie prze- da rwany zabieg masażu nie może być kontynuowany, lecz musi być rozpoczęty od nowa.
2. Omówienie poszczególnych
technik masażu
a. Głaskanie
Jest to najczęściej stosowana technika. Każdy masaż rozpoczynamy i kończymy głaskaniem.
W niektórych schorzeniach jest to jedyny chwyt możliwy do wykonania. Działanie głaskania polega na mechanicznym usunięciu złuszczonego naskórka i wydzieliny gruczołów skóry, na przepchnięciu krwi żylnej i chłonki w kierunku dosercowym. Dzięki naprzemiennemu zwężaniu się i rozszerzaniu światła naczyń następuje pobudzenie układu krążenia, ustępują zastoje i obrzęki, przyspiesza się wchłanianie krwiaków powstałych na skutek urazów. Ostrożnie wykonane głaskanie na obwodzie ogniska zapalnego prowadzi do polepszenia krążenia krwi i chłonki, współdziała przeto w zwalczaniu stanu zapalnego. W zależności od siły zastosowanego bodźca głaskanie pobudza lub obniża pobudliwość nerwów czuciowych skóry.
Obok funkcji leczniczej głaskanie ma również znaczenie diagnostyczne, gdyż pozwala nam wykryć niektóre zmiany chorobowe w tkankach.
Głaskanie wykonuje się od obwodu w kierunku dosercowym powtarzając ruch kilkakrotnie.
Ręka masażysty posuwa się lekko, miarowo, a dłoń przystosowuje się do zarysów i kształtu masowanego obszaru ciała.
Głaskania możemy podzielić ze względu na:
1. Siłę wykonania:
1.1 bardzo łagodne, tzw. muskanie - wykonujemy opuszkami palców lub grzbietową ich stroną,
1.2 średniej mocy - do nich zaliczamy głaskanie całą dłonią i głaskanie (pierścieniowe)
=Wprowadzone przez autora umowne nazwy chwytów. Najczęściej biorą nazwy od przedmiotów z którymi się kojarzą. Mają one na celu umożliwienie uszeregowania oraz symbolicznego przedstawienia chwytu. W masażu klasycznym spotkacie Państwo cały szereg tego typu określeń.=,
1.3 głaskanie mocne wykonujemy kłębami lub (grzebyczkami).
2. Kierunek wykonania:
2.1 podłużne - wykonujemy wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała,
2.2 poprzeczne - wykonujemy poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała,
2.3 okrężne - wykonujemy np.: wokół stawów, łopatek, gruczołów piersiowych itp.
Przeciwwskazania do wykonywania głaskań obejmują:
* Ii stadium choroby B~rgera
=wykonujemy tylko ugniatania=,
* przeciwwskazania do stosowania masażu.
b. Rozcieranie
Jest drugą w kolejności techniką stosowaną w masażu klasycznym. Zadaniem rozcierania jest rozdrobnienie i przemieszczenie na obwód wysięków pozapalnych czy pourazowych krwiaków, zrostów i blizn. Jest również jedyną techniką umożliwiającą zlikwidowanie zmian w postaci narośli w tkance kostnej. Charakterystyczne również dla tej techniki jest wytworzenie znacznej ilości ciepła oraz towarzyszące temu zjawisku przekrwienie tkanek masowanych, co ułatwia wchłanianie przemieszczonych drobin. Wskazania lekarskie obejmują stany pourazowe, jak: stłuczenia, nadwichnięcia, skręcenia, wylewy krwawe, drobne wysięki, zgrubienia torebki stawowej, zmiany w pochewkach ścięgnistych, blizny, zrosty itp.
Rozcieranie usuwa kwas mlekowy, bierze czynny udział przy wyzwalaniu się z tkanek wszystkich metabolitów przemiany mate- rii, ułatwia rozprowadzanie wszelkich substancji po organizmie.
Ze względu na sposób wykonania wyróżniamy rozcieranie:
1. Koliste. Rozcieranie koliste wykonujemy w drenażu limfatycznym i masażu segmentarnym.
Polega ono na co najmniej trzykrotnym roztarciu w jednym miejscu, wnikając w coraz głębsze warstwy tkanek, po takich trzech kolistych ruchach przepychamy roztarte substancje w kierunku wykonywanego chwytu, po czym wracamy do połowy uprzednio opracowanego odcinka.
2. Spiralne. Ażeby uchwycić sposób wykonania tego rozcierania wykonajmy proste ćwiczenie.
Proszę na kartce papieru narysować sprężynę dowolnej długości o średnicy około 4 cm Opuszkami palców od drugiego do piątego przesuwamy po narysowanej sprężynie drodze. Ruch, jaki zostanie wykonany przy pokonywaniu tej drogi, będzie właśnie rozcieraniem spiralnym. Rozcieranie to wykonujemy w masażu klasycznym, izometrycznym, segmentarnym i sportowym.
Biorąc pod uwagę głębokość, na jaką docieramy rozcieraniem, możemy podzielić je na:
1. Rozcieranie powierzchowne wykonujemy opuszkami palców lub całymi dłoniami.
2. Rozcieranie głębokie wykonujemy kłębami lub (grzebyczkami). Ze względu na kierunek wykonania rozcierania możemy podzielić na:
1. Podłużne wykonujemy wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała.
2. Poprzeczne wykonujemy poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała. Rozcieranie to ma szczególne zastosowanie w przypadku zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych.
3. Okrężne wykonujemy np.: wokół stawów, łopatek itp.
Przeciwwskazania do sto- sowania rozcierań podłużnych obejmują stany zapalne ścięgien i pochewek ścięgnistych.
Przeciwwskazania do stosowania wszelkich rozcierań obejmują:
* miejsce obrzęku w stanach zapalnych, zwłaszcza podostrych,
* chorobę B~rgera - ze względu na możliwość otarcia skóry, jak również w związku z występowaniem odczynu paradoksalnego,
* skazę naczyniową,
* stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył,
* świeżo podane blokady =czas, po którym można wykonać masaż należy ustalić z lekarzem wykonującym blokadę=,
* przeciwwskazania do stosowania masażu.
c. Ugniatanie
Ugniatanie spełnia dwie funkcje: przepychającą krew i chłonkę z naczyń obwodowo leżących do centralnych i ssącą przez wytworzenie próżni w miejscu ugniatanym oraz wypełnienie jej przez krew i chłonkę z naczyń leżących obwodowo od miejsca masowanego.
Ugniatanie wypycha z tkanek substancje, które zostały wyzwolone wskutek rozcierania. Usuwając z tkanek substancje zużyte, tworzy w nich miejsce dla substancji odżywczych. Technikę tę zaleca się przeważnie w celu intensywnego pobudzenia mięśni.
W następstwie zabiegu zwiększa się napięcie i zdolność do sprawnego kurczenia się włókien mięśniowych oraz następuje lepsze odżywienie tkanek. Ugniatanie łącznie z prowadzonymi kompleksowo ćwiczeniami ruchowymi i elektrostymulacją ma szerokie zastosowanie w leczeniu niedowładów i porażeń neurogennych oraz zaników mięśniowych z nieczynności. Mięśnie zmęczone wysiłkiem fizycznym powracają szybciej po zabiegu ugniatania do stanu wyjściowego. Ugniatanie podobnie jak rozcieranie powoduje przyrost tkanki mięśniowej, wzrost siły i wytrzymałości mięśni. Należy jednak pamiętać, że zbyt mocno i często wykonywane ugniatanie prowadzi najpierw do przyrostu tkanki mięśniowej potem do jej przerostu, a następnie zwiotczenia. Pod wpływem ugniatania naczynia krwionośne chwilowo się kurczą, aby potem gwałtownie się rozszerzyć i przepuścić przez swoje światło większą ilość krwi niż przed masażem. Dlatego ugniatanie u ludzi ze skłonnościami do krwotoków jest przeciwwskazaniem.
Wskazania obejmują nie tylko choroby mięśni, ale również głębokie blizny, zrosty w powięziach i ścięgnach.
Przy wykonywaniu ugniatań należy pamiętać, że każdą grupę mięśniową traktujemy jak oddzielną wiązkę. Jeżeli dużych mięśni nie możemy objąć rękami, dzielimy je na mniejsze wiązki, zgodnie z przebiegiem włókien mięśniowych =np. mięsień czworoboczny=. Ugniatanie wykonujemy od przyczepu dalszego mięśnia do przyczepu bliższego, kończąc ugniatanie głaskaniem.
Ze względu na sposób wykonania ugniatania możemy podzielić na:
1. Ugniatanie poprzeczne.
Celem ugniatania poprzecznego jest wyciskanie substancji z tkanek. Polega ono na tym, że ujmujemy między kciuk a palce pozostałe odcinek mięśnia lub grupy mięśniowej, opracowując ruchami półkolistymi, naprzemiennie kciukiem i palcami pozostałymi, dany odcinek, który następnie przekazujemy ręce drugiej. Powtarza ona ruch ręki pierwszej.
2. Ugniatanie podłużne.
Celem ugniatania podłużnego jest przepychanie substancji (wyciśniętych) przez ugniatanie poprzeczne. Wykonujemy go w ten sposób, że obie ręce pracują równolegle i naprzemiennie, przesuwając się kłębami po krawędziach mięśnia ugniatanego.
Kciuki natomiast przesuwają się środkiem mięśnia, dociskając go do pozostałych palców.
3. Ugniatanie pionowe =uciski=. Podobnie jak ugniatanie poprzeczne i podłużne, uciski mają zastosowanie na wszystkich mięśniach ciała. Polegają one na rytmicznym uciskaniu w głąb tkanek jednocześnie bądź naprzemiennie, przesuwając się ruchem głaszczącym w kierunku dosercowym. Uciski wykonane jednocześnie działają rozluźniająco, zaś wykonywane naprzemiennie pobudzająco.
4. Ugniatanie (esowate).
Celem ugniatania (esowatego) jest (wyciskanie) substancji z tkanek. Wykonujemy go na mięśniu najdłuższym grzbietu przy użyciu kciuków. Kciuki umieszczone są po przeciwnych stronach mięśnia, na różnych wysokościach w odległości kilku centymetrów.
Wykonując przesunięcia mięśnia kciukami w strony przeciwne, doprowadzamy do przekrzywienia mięśnia na kształt litery (S).
5. Ugniatanie ze skręceniem.
Celem tego ugniatania jest podobnie jak ugniatania (esowatego), (wyciśnięcie) substancji z tkanek. Ma ono jednak szersze zastosowanie. Wykonujemy go bowiem na tylnej części mięśni podudzia, tylnej i przedniej grupie mięśni uda, na mięśniu dwugłowym ramienia, trójgłowym ramienia oraz na wale mięśnia czworobocznego. Ugniatanie ze skręceniem wykonujemy ujmując mięsień masowany między kciuki a palce pozostałe, przy czym kciuk jednej ręki uciska mięsień, gdy tymczasem palce drugiej ręki przepychają ten mięsień w kierunku przeciwnym.
Ruch ten powtarzamy naprzemiennie raz przez prawy kciuk i lewe palce, potem przez lewy kciuk i prawe palce.
6. (Mieszenie). Jest formą ugniatania poprzecznego. Występuje tu jednoczesność pracy obu rąk. Obejmujemy mięsieńlub grupę mięśniową kciukiem i palcami pozostałymi. Ręce pracują jednocześnie jedna obok drugiej. (Odrywamy mięsień od podłoża), wykonujemy okrężny pionowy ruch i przesuwamy się w kierunku górnego przyczepu masowanego mięśnia. Kłęby obu rąk pełnią funkcję głaszczącą. (Mieszenie) stosujemy na wale mięśnia czworobocznego, mięśniach ramienia, tylnej grupie mięśni podudzia i uda, przedniej grupie mięśni uda. Często stosujemy (mieszenie) na niektórych stawach, zwłaszcza: łokciowym, ramiennym i kolanowym.
Należy pamiętać o tym, że jeżeli nie ma przeciwwskazań do wykonania ugniatania poprzecznego i podłużnego należy je wykonywać właśnie w takiej kolejności, bowiem najpierw musimy z tkanek (wypchnąć - wycisnąć) substancje, a potem (przepychać) je w kierunku dosercowym celem odprowadzenia.
Ważnym elementem, który należy uwzględnić przy wyborze techniki ugniatania w danej jednostce chorobowej, jest fakt różnego wpływu tych technik na napięcie mięśniowe jak również to, że niektóre ugniatania powodują rozciągnięcie włókien mięśniowych.
Pobudzająco na mięśnie działają:
* ugniatanie poprzeczne,
* uciski naprzemienne,
* ugniatanie (esowate),
* ugniatanie ze skręceniem,
- (mieszenie).
Rozluźniająco na mięśnie działają:
* ugniatanie podłużne
* uciski jednoczesne,
* delikatne i powolne (mieszenie).
Do technik, które powodują rozciągnięcie włókien mięśniowych, zaliczamy:
* ugniatanie poprzeczne
* ugniatanie (esowate),
* ugniatanie ze skręceniem.
Przeciwwskazania do wy-konywania ugniatań będą obejmowały przeciwwskazania do wykonywania masażu w ogóle, jak również przeciwwskazania do poszczególnych technik. Nie wykonujemy ugniatania podłużnego ani innej techniki działającej rozluźniająco przy obniżonym napięciu mięśni.
Nie wykonujemy ugniatania poprzecznego ani innej techniki działającej pobudzająco w rwie kulszowej, u małych dzieci, w porażeniu spastycznym i chorobie Heinego-Medina.
d. Oklepywanie
Oklepywanie jest kolejną techniką masażu klasycznego. Zalicza się do bardzo silnych bodźców mechanicznych. Powstają pod jego wpływem odczyny miejscowe pod postacią przekrwienia znacznego stopnia oraz zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego. Krótkotrwałe, szybko po sobie następujące sprężyste uderzenia wywołują wystąpienie wyraźnych skurczów mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych.
Reakcję mięśni na oklepywanie można porównać z reakcją na działanie impulsów prądów małej częstotliwości w zabiegach zwanych elektrostymulacją. Działanie oklepywania przejawia się poprawą stanów troficznych mięśni, zmniejszeniem pobudliwości nerwowej =w nerwicach wegetatywnych=, jak również zmniejszeniem się bólów neuralgicznych. Oklepywanie wykonujemy uderzając zawsze poprzecznie w mięśnie.
Uderzenia podłużne mogłyby spowodować rozerwanie włókien mięśniowych. Rytmiczne uderzenia naszych rąk wywołują skurcz i rozkurcz naczyń krwionośnych, powodując zasysanie krwi z części leżących obwodowo do miejsca masowanego.
Ze względu na siłę oddziaływania oklepywania możemy podzielić na:
1. Oklepywania lekkie. Należą do nich oklepywanieopuszkami palców i delikatne (miotełkowe). Działają one uspokajająco zarówno na mięśnie jak i na układ nerwowy. Mają zastosowanie w nerwicach wegetatywnych.
2. Oklepywania średniej mocy. Zaliczamy tu oklepywanie (miotełkowe), słabe (półpiąstkowe), (szczypanie) i (łyżeczkowe). Działają one pobudzająco na tkankę mięśniową i nerwową.
Mają duże zastosowanie w porażeniu wiotkim.
3. Oklepywania silne. Zaliczamy do nich oklepywanie (karatowe), (piąstkowe) i (grzbietowo-paliczkowe). Wykonuje się je tam gdzie występuje duża masa mięśniowa a więc np.: na pośladkach, udach oraz u sportowców.
Należy pamiętać, że silne oklepywanie hamuje czynność tkanki mięśniowej i nerwowej, a nawet może działać porażająco. Oklepywania te znajdują zastosowanie w masażu sportowym.
Przeciwwskazania do oklepywania obejmują:
* skazę naczyniową,
* otyłość
* obrzęki,
* niektóre choroby neurologiczne
* sklerodermię,
* chorobę B~rgera,
* chorobę Raynauda,
* żylaki,
* porażenia spastyczne
* ostre rwy i nerwobóle
* niektóre choroby reumatyczne
* przeciwwskazania do wykonywania masażu.
e. Wibracja =wstrząsanie=
Jest to ruch zbliżony działaniem do oklepywania. Stosuje się ją głównie w chorobach nerwów obwodowych, a także dla pobudzenia mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich. Znaczna liczba słabych uderzeń wprawia masowane tkanki w rytmiczne drżenie. Wibracja wykonana wzdłuż przebiegu nerwów dostępnych zabiegom lub w miejscu położenia splotów nerwowych obniża zwiększoną patologicznie pobudliwość. Oprócz bezpośredniego działania na nerwy obwodowe wibracje pobudzają włókna mięśniowe, następuje wzrost napięcia i zwiększenie ich sprawności czynnościowej. Bezpośrednie działanie wibracji polega także na wywołaniu odczynów pośrednich, takich jak zwiększenie napięcia naczyń krwionośnych, zwolnienie tętna, podniesienie się ciśnienia krwi. Wprawiając w ruch drżący tkanki powierzchniowe, doprowadzamy do drżenia tkanek pod nimi leżących, przyspieszając znacznie przemianę materii. Tak więc wibracja jest bardzo skuteczną techniką w leczeniu otyłości. Ułatwia ona również wchłanianie wszelkich substancji w tkankach oraz wydalanie substancji z tkanek do krwi. Działa pobudzająco na czynność wydzielniczą wszelkich gruczołów, oraz powoduje przyrost tkanki mięśniowej, jej elastyczność i siłę.
Ze względu na sposób wykonania wibrację możemy podzielić na:
1. Wibrację pionową. Ruch wibracji wykonywany jest w płaszczyźnie prostopadłej do powierzchni ciała. W tym typie wibracji możemy wyróżnić dwa sposoby wykonania:
1.1. Wibracja bezpośrednia.
Wykonuje się ją wibratorem mechanicznym bądź ręką masażysty przyłożoną bezpośrednio do ciała pacjenta. Działa pobudzająco na układ mięśni i nerwów.
1.2. Wibracja pośrednia.
Działa uspokajająco, o wiele łagodniej od bezpośredniej.
Drgania aparatu wibracyjnego bądź ręki masażysty są przenoszone na ciało pacjenta za pośrednictwem np.: ręcznika, drugiej ręki masażysty itp.
2. Wibrację podłużną. Drgania wykonywane są w płaszczyźnie równoległej do ciała pacjenta.
Wykonuje się ją wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych.
Działa pobudzająco na układ nerwowy i mięśnie.
. Wibrację poprzeczną. Wykonywana jest również w płaszczyźnie równoległej do ciała pacjenta, jednak w poprzek przebiegu włókien mięśniowych. Wibracja ta działa uspokajająco na układ nerwowy i tkankę mięśniową.
Największe zastosowanie wibracja znalazła w przypadku obrzmień tkanki łącznej oraz w większości chorób neurologicznych.
Przeciwwskazania do wibracji obejmują:
* porażenia spastyczne,
* chorobę Burgera,
* chorobę Raynauda,
* przeciwwskazania do stosowania masażu.
f. Roztrząsanie
To kolejna - ostatnia już technika masażu klasycznego. Roztrząsanie wprawia w łagodny ruch drżący mięśnie masowane. Wykonuje się go, obejmując kciukiem z jednej i resztą palców z drugiej strony masowany mięsień lub grupę mięśni. Wykonując ruch roztrząsania przesuwamy dłoń wzdłuż mięśnia masowanego, prowadząc palce i kciuk po krawędziach tego mięśnia.
Roztrząsanie wykonane spokojnie i delikatnie działa rozluźniająco na tkanki, a natomiast wykonane energicznie pobudzająco.
Różnica w wykonaniu pomiędzy roztrząsaniem a wibracją polega na tym, że wibrację wykonujemy z dużą częstotliwością, a roztrząsanie z mniejszą częstotliwością przy dużej amplitudzie drgań.
g. Wałkowanie
Wałkowanie określane było jako technika nieklasyczna. Jednak ze względu na szerokie zastosowanie tej techniki właśnie przy masażu klasycznym coraz częściej traktowana jestjako siódma technika masażu klasycznego. Jest to połączenie głaskania, rozcierania i ugniatania. Działanie wałkowania jest więc wypadkową działania tych technik. Ma szczególne zastosowanie przy masażu palców, ramion i ud. Wykonane powoli działa rozluźniająco na tkanki, wykonane energicznie działa zawsze pobudzająco. Ze względu na połączenie kilku technik masażu klasycznego ma szczególne zastosowanie w sporcie, a zwłaszcza tam gdzie nie ma czasu na wykonanie dokładnego masażu.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania wałkowania wynikają ze znajomości skutków, w zależności od sposobu wykonania.
Dodatkowo przeciwwskazania do wykonywania wałkowania stanowią przeciwwskazania do stosowania masażu w ogóle.
3. Wpływ masażu klasycznego
na poszczególne tkanki
a. Tkanka łączna
Jest najbardziej rozpowszechniona w ustroju. Zaliczane do niej tkanki różnią się znacznie budową i czynnościami. Łączy je jednak wspólne pochodzenie z jednej tkanki zarodkowej oraz wspólne zadania odżywczo - podporowe i ochronne. Wszystkie te tkanki posiadają zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, która ulega następnie dalszym przemianom. W substancji międzykomórkowej wszystkich tkanek łącznych wyróżniamy cztery składniki:
* włókna kolagenowe =klejorodne=,
* włókna sprężyste =elastyczne=,
* substancję podstawową,
* włókna siateczkowe.
W zależności od zawartości tych składników mamy do czynienia z różnymi postaciamitkanki łącznej.
Tkanka łączna właściwa wiotka.
Ma przewagę substancji międzykomórkowej nad elementami komórkowymi, posiada niewielką ilość włókien. Wchodzi w skład wszystkich narządów, łączy je i pokrywa tworząc torebki, a towarzysząc naczyniom krwionośnym i nerwom, stanowi ich osłonki.
Doprowadza ona naczynia krwionośne do narządów. Ponieważ odgrywa zasadniczą rolę w odżywianiu elementów innych tkanek, które otacza =bowiem wszystkie substancje, jakie komórki innych tkanek pobierają z krwi, woda oraz produkty przemiany materii muszą przejść przez tkankę łączną wiotką=, przeto masaż, poza wpływem na samą tkankę łączną, wpływa w sposób pośredni na odżywienie innych tkanek. Poza wpływem miejscowym masażu na tkankę właściwą wiotką, możemy wyróżnić również wpływ ogólny masażu na tę tkankę poprzez układ krążenia, albowiem tkanka ta jest bardzo obficie unaczyniona. Wpływ bezpośredni na tkankę łączną właściwą wiotką polega na jej uelastycznieniu, a poprzez poprawę ukrwienia i odżywienia tej tkanki wpływamy na poprawę jej funkcji życiowych.
Tkanka łączna właściwa zbita.
Posiada nieliczne elementy komórkowe oraz bardzo liczne włókna sprężyste i klejorodne.
Ze względu na utkanie włókien możemy tu wyróżnić dwie grupy:
* o utkaniu nieregularnym =np. w skórze właściwej=,
* o utkaniu regularnym =np. ścięgna=.
W zależności od rodzaju włókien, z których jest zbudowana, wyróżniamy:
* tkankę łączną właściwą zbitą włóknistą o przewadze włókien klejorodnych =stanowi budulec dla ścięgien=,
* tkankę łączną właściwą zbitą sprężystą o przewadze włókien sprężystych =stanowi budulec dla więzadeł=.
Masaż w zależności od sposobu wykonywania działa pobudzająco lub rozluźniająco na tę tkankę, uelastycznia ją oraz powoduje jej przyrost.
Tkanka chrzęstna.
Zbudowana jest z dużych, okrągłych komórek chrzęstnych.
Substancja międzykomórkowa zawiera elementy bezpostaciowe oraz włókna sprężyste i klejorodne. W zależności od rodzaju i liczby włókien występujących w substancji międzykomórkowej wyróżniamy trzy rodzaje chrząstki:
* szklistą, która zawiera nieliczne włókna klejorodne przebiegające w różnych kierunkach.
Pokrywa powierzchnie stawowe kości, tworzy niektóre chrząstki dróg oddechowych oraz przednie odcinki żeber.
* sprężystą, posiadającą sieć włókien klejorodnych i sprężystych nadających jej bardzo dużą sprężystość. Występuje w trąbce słuchowej ucha środkowego, w małżowinie usznej i krtani.
Generalnie tam, gdzie występują małe siły.
* włóknistą, zawierającą więcej włókien klejorodnych niż sprężystych. Występuje w krążkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym oraz w łąkotkach, a ogólnie można powiedzieć, że występuje tam gdzie działają duże siły rozciągające.
Masaż ma na celu lepsze odżywienie tkanki chrzęstnej, zapobiegając w ten sposób procesom zwyrodnieniowym lub powstrzymując już istniejące.
Tkanka kostna.
Odznacza się bardzo dużą masą. Jej substancja międzykomórkowa zawiera sole wapnia i substancje organiczne. Związki nieorganiczne nadają tkance twardość i kruchość, natomiast związki organiczne elastyczność i sprężystość.
Tkanka kostna w kościach tworzy dwa utkania:
* istota kostna zbita - tworzy trzony kości długich oraz warstwę zewnętrzną pozostałych kości,
* istota kostna gąbczasta
* występuje w nasadach kości długich, w trzonach kręgów, mostku i innych.
Masaż ma na celu, poprzez odżywienie tkanki kostnej, utrzymanie równowagi pomiędzy związkami organicznymi i nieorganicznymi, jak również przyspiesza proces kostninowania w przypadku złamań lub pęknięć.
Masaż pozwala również na usuwanie zmian w tkance kostnej
=osteofity=.
Tkanka tłuszczowa.
Zbudowana jest z komórek wypełnionych tłuszczem. Występuje mniej lub bardziej obficie w tkance podskórnej. Magazynuje ona tłuszcz zapasowy, który organizm wykorzystuje w czasie zwiększonego zapotrzebowania lub głodu. Zawarty w tkance tłuszczowej tłuszcz stanowi także warstwę izolacyjną, chroniącą organizm przed nadmierną utratą ciepła, a dla niektórych narządów jest warstwą amortyzującą wstrząsy podczas działania sił mechanicznych.
Masaż prowadzi do rozdrobnienia i usunięcia z komórek tłuszczowych tłuszczu, a poprzez poprawę przemiany materii do jego szybkiego spalenia.
Tkanka barwnikowa.
Zbudowana jest z komórek, w których zgromadzony jest ciemny barwnik, melanina, w postaci drobnych ziarenek. Wpływ masażu na ten rodzaj tkanki łącznej nie jest ustalony i wydaje się być mniej istotny.
Tkanka siateczkowa.
Zbudowana jest z komórek gwiaździstych. Wypustki protoplazmatyczne tych komórek tworzą siateczkę, w oczkach której położone są limfocyty. Tkanka siateczkowa tworzy bazę dla szpiku, śledziony, węzłów chłonnych.
Masaż, poprzez odżywienie tej tkanki, prowadzi do wzmożenia procesów wytwórczych składników morfotycznych krwi, jak również wzmaga odporność organizmu.
b. Tkanka mięśniowa
Do tkanki mięśniowej zaliczamy trzy grupy tkanek różniących się budową. Tkanka mięśniowa zbudowana jest z komórek mięśniowych - zwanych włóknami mięśniowymi - charakteryzujących się kurczliwością, poprzez którą rozumiemy zdolność do skurczu pod wpływem różnorodnych bodźców działających na tkankę.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa.
Tworzy mięśnie szkieletowe, które kurczą się pod wpływem bodźców nerwowych zależnych od naszej woli. Masażem możemy wywrzeć wpływ:
a. bezpośredni,
b. pośredni - konsensualny.
Ad a. Opracowując mięsień lub grupę mięśniową, dążymy do maksymalnego usprawnienia mięśni, w zależności od potrzeb
* obniżenia lub podniesienia napięcia mięśniowego, do usunięcia z mięśni kwaśnych metabolitów przemiany materii, nagromadzonych wskutek ich pracy. Usuwając produkty przemiany materii łącznie z kwasem mlekowym, ułatwiamy doprowadzenie do mięśni produktów odżywczych. Masaż, działając rozszerzająco na naczynia krwionośne, powoduje rozgrzanie tkanki mięśniowej. Poprzez poprawę ukrwienia mięśnie stają się lepiej utlenowane, poprawia się ich trofika, jędrność, elastyczność, wytrzymałość, gotowość do pracy,lepsza jest ich zdolność kurczenia i rozkurczania się. Pod wpływem masażu obserwuje się znany przyrost tkanki mięśniowej.
Ad b. Ma zastosowanie w przypadku, gdy kończyna wymagająca masażu nie jest dostępna
=przerwania ciągłości skóry, opatrunek gipsowy itp.=. Wykorzystując pewne połączenia nerwowe pomiędzy symetrycznymi kończynami na poziomie centralnego układu nerwowego wykonujemy masaż kończyny zdrowej i wywieramy około 20j) wpływu na kończynę chorą.
Tkanka mięśniowa gładka.
Występuje pojedynczo, tworzy grupy rozsiane w tkance łącznej
=skóra= lub grupuje się w jednej płaszczyźnie, tworząc warstwy różnej grubości zwane błonami mięśniowymi =naczynia krwionośne, w ścianach narządów wewnętrznych=. Skurcz komórek tkanki mięśniowej gładkiej jest niezależny od naszej woli.
Tkanka mięśniowa mięśnia sercowego.
Włókna mięśniowe tej tkanki różnią się od włókien mięśni szkieletowych. Jest poprzecznie prążkowana, jednak kurczy się niezależnie od naszej woli, pod wpływem bodźców powstających automatycznie w układzie nerwowym autonomicznym. Zarówno na tkankę mięśniową gładką jak i na tkankę mięśniową mięśnia sercowego możemy wpłynąć masażem tylko w sposób pośredni, poprzez układ krążenia i nerwowy.
Inaczej wpływ masażu na tkankę mięśniową możemy podzielić na:
* Relaksacyjny - obniżający napięcie tkanki mięśniowej. Masaż polega na wykonaniu łagodnych głaskań, powolnych rozcierań, zwłaszcza dziesięcioma palcami i kłębami, podłużnych ugniatań, ucisków jednostajnych i powolnego roztrząsania.
* Stymulacyjny - działający pobudzająco na tkankę mięśniową.
Masaż polega na wykonaniu energicznych głaskań i rozcierań, ugniatań, zwłaszcza poprzecznych i ze skręceniem, ucisków naprzemiennych, oklepywań i średniej mocy wibracji.
4. Wpływ masażu na powłokę
wspólną =(skórę)=.
Powłoka wspólna pokrywa organizm, umożliwia kontaktowanie się ze światem zewnętrznym, przyjmując wpływ środowiska zewnętrznego przez liczne receptory nerwowe. Składa się z naskórka, skóry właściwej i tkanki tłuszczowej podskórnej.
Naskórek - jest to wielowarstwowy nabłonek płaski rogowaciejący. Komórki naskórka różnią się od siebie kształtem, wielkością i budową. Tworzą one pięć warstw:
* Warstwa podstawna, czyli rozrodcza. Najgłębiej położona i zawierająca komórki wytwarzające barwnik skóry =melaninę=.
* Warstwa komórek kolczystych. Stanowi najgrubszą część naskórka. Komórki tej warstwy nie przylegają do siebie, a w wąskich przestrzeniach krąży chłonka, spełniająca rolę odżywczą.
* Warstwa ziarnista. W tej warstwie rozpoczyna się proces rogowacenia komórek.
* Warstwa jasna. Komórki tej warstwy wypełnia substancja białkowa.
* Warstwa zrogowaciała - zewnętrzna warstwa naskórka.
Komórki tej warstwy zawierają wewnątrz białko-kreatynę. Wysuszona kreatyna zawiera pewną ilość tłuszczów i wykazuje dużą odporność na działanie kwasów i zasad. Suchość kreatyny, jej twardość i układanie się komórek zrogowaciałych w tej samej ciągłej płaszczyźnie są czynnikami ochronnymi przed wpływami mechanicznymi, chemicznymi i fi- zycznymi działającymi na organizm z zewnątrz.
1. Wpływ masażu na naskórek.
Analizując budowę naskórka możemy stwierdzić, że masażem, poprzez lepsze odżywienie warstwy podstawnej, przyczyniamy się do szybszej odbudowy uszkodzonych komórek naskórka. Ma to zasadnicze znaczenie przy gojeniu się ran, jak również przy nadbudowie komórek naskórka w chorobach, w których na skutek nieczynności lub zaburzenia krążenia krwi i limfy dochodzi do znacznego zmniejszenia tej warstwy. Wskutek poprawy krążenia krwi i limfy doprowadzamy do lepszego odżywienia naskórka poprzez warstwę komórek kolczystych. Lepsze odżywienie warstwy ziarnistej prowadzi do przyspieszenia procesów rogowacenia, co przy wzmożonej odbudowie oraz usuwaniu złuszczonego naskórka prowadzi do odmłodzenia naskórka. Usunięcie złuszczonego naskórka decyduje również o lepszym oddychaniu skóry przez otwarcie porów skórnych. Umożliwia także wprowadzenie do organizmu substancji leczniczych lub odżywczych w postaci maści, kremów lub balsamów. Odmłodzenie warstwy zrogowaciałej prowadzi w konsekwencji do uelastycznienia skóry.
2. Skóra właściwa.
Stanowi podłoże dla naskórka.
Zbudowana jest z tkanki łącznej i elementów komórkowych. Ma ona liczne włókna klejorodne, sprężyste i srebrochłonne. Przeplatające się ze sobą włókna nadają skórze właściwej dużą odporność na urazy mechaniczne.
Występują tu:
* gruczoły potowe i łojowe
* mieszki włosowe
* naczynia krwionośne i limfatyczne,
* zakończenie nerwów czuciowych.
2.1. Wpływ masażu na skórę właściwą.
Masaż powoduje wyciśnięcie na zewnątrz zawartości gruczołów potowych i łojowych, udrażniając ich kanały. Prowadzi zatem do oczyszczenia skóry. Należy zwrócić uwagę na możliwość podrażnienia mieszków włosowych i doprowadzenia do wystąpienia stanu zapalnego. Aby temu zapobiec, u osób silnie owłosionych należy zastosować większą ilość środka poślizgowego =np. talk=.
Unerwienie skóry właściwej i układ krążenia zostaną omówione w punkcie
. Tkanka podskórna.
Zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej. Między jej włóknami zbierają się skupienia komórek tłuszczowych. Tkanka łączna wrasta w skórę właściwą oraz w podłoże, na którym leży, a więc w powięzie, rozcięgna, ścięgna, mięśnie lub kości.
Jest podścieliskiem dla skóry oraz tworzy warstwę ochronną dla nerwów, naczyń krwionośnych i limfatycznych.
3.1. Wpływ masażu na tkankę podskórną.
Wpływ masażu na tę warstwę wynika z omówionego już wpływu na tkankę łączną, włóknistą i tłuszczową.
4. Unerwienie (skóry).
Włókna nerwowe, zaopatrujące skórę, tworzą splot nerwowy znajdujący się w tkance podskórnej. Jego gałęzie wnikają do skóry właściwej i kończą się w postaci wolnych zakończeń lub zorganizowanych struktur. Poprzez drażnienie skóry można wywołać czucie dotyku, zimna, ciepła i bólu. Oziębienie skóry znosi kolejno czucie dotyku, bólu i temperatury. Oprócz nerwów mózgowych i rdzeniowych skórę unerwiają również nerwy układu autonomicznego. Dochodzą one do gruczołów skóry, mięśniówki gładkiej włosów i naczyń krwionośnych. Włókna współczulne dochodzą do skóry drogą splotów otaczających naczynia krwionośne skóry.
4.1. Wpływ masażu na zakończenia nerwowe skóry. W zależności od rodzaju wykonanego masażu możemy uzyskać działanie pobudzające lub uspokajające.
Działanie to będzie szerzej opisane w rozdziale pt. (Wpływ masażu na układ nerwowy) oraz w tomie pt. (Masaż segmentarny). Jednak już tu należy zaznaczyć, że właśnie dzięki unerwieniu skóry możliwe jest wyszukiwanie i usuwanie zmian reflektorycznych w skórze, spowodowanych zaburzeniami w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych, drogą łuków odruchowych.
5. Naczynia krwionośne (skóry).
Tętnice skóry pochodzą z tętniczej sieci powięziowej. Jej gałęzie przebiegają skośnie lub prostopadle do powierzchni skóry. Towarzyszy jej jednoimienna sieć żylna.
5.1. Wpływ masażu na naczynia krwionośne skóry.
Wpływ masażu na naczynia krwionośne skóry zostanie omówiony w rozdziale pt. (Wpływ masażu na układ krążenia).
5. Wpływ masażu
na poszczególne układy
Wpływ masażu
na układ nerwowy
Układ nerwowy spełnia rolę koordynatora licznych czynności ustrojowych. Funkcje swoje wypełnia na zasadzie samoregulacji. W procesach tych powstają substancje chemiczne, które mają decydujące znaczenie dla czynności układu nerwowego. Układ nerwowy odbiera informacje ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego poprzez swoiste receptory.
Informacje te docierają dohc odpowiednich ośrodków, ulegają zrozumieniu i w efekcie ustrój odpowiednio zachowuje się względem środowiska zewnętrznego, reguluje złożone czynności narządów wewnętrznych i przemiany materii. Połączenie neuronu z neuronem lub narządem wykonawczym odbywa się za pośrednictwem synapsy, gdzie przechodzenie impulsu związane jest z uwalnianiem neurotransmittera.
W ostatnich latach odkryto, że jeden i ten sam neuron układu autonomicznego może posługiwać się więcej niż jednym przekaźnikiem chemicznym. Obok transmittera głównego większość z nich wydziela kotransmittery lub neuromodulatory, wpływające na efekt działania głównego transmittera. Niekiedy transmittery dodatkowe w jednych włóknach
* pełnią funkcję głównych w innych.
Układ nerwowy można podzielić na trzy zasadnicze części:
* układ nerwowy ośrodkowy
* układ nerwowy obwodowy
* układ nerwowy autonomiczny.
1. Układ nerwowy ośrodkowy.
Składa się z mózgowia umiejscowionego w jamie czaszki i rdzenia kręgowego znajdującego się w kanale kręgowym. Mózgowie składa się z: mózgu, móżdżku i pnia mózgu. Pień mózgu stanowią: rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie oraz czasami bywa zaliczane międzymózgowie. Rdzeń kręgowy przebiega od pierwszego kręgu szyjnego do górnej krawędzi drugiego kręgu lędźwiowego.
U góry przechodzi w rdzeń przedłużony. Rdzeń kręgowy ma długość około 40-45 cm i kończy się stożkiem rdzeniowym, od którego odchodzi nić końcowa.
2. Układ nerwowy obwodowy.
Podstawową jednostką obwodowego układu nerwowego jest neuron. Neuron składa się z ciała komórkowego i dwóch rodza- he jów wypustek. Ciało komórki może mieć różny kształt i wymiary.
Charakterystyczną strukturą wszystkich komórek nerwowych jest tigroid =ciałka Nissla= i włókienka nerwowe, tzw. neurofibryle. Tigroid podlega różnym zmianom w procesie pobudzenia lub hamowania i prawdopodobnie bierze udział w syntezie białek.
Neurofibryle znajdują się w cytoplaźmie komórki i wypustkach w postaci cieniutkich włókienek; przenoszą one stany czynne.
Neuron wysyła tylko jedną wypustkę osiową zwaną aksonem lub neurytem, która przewodzi impulsy zawsze z komórki nerwowej.
Dendryty są cienkie, najczęściej jest ich kilka i zawsze przewodzą pobudzenia w kierunku komórki. Ciało neuronu pokrywa błona komórkowa, która przechodzi na wypustki. Zbudowana jest z fosfolipidów, białek i cholesterolu, ułożonych w charakterystyczne warstwy. Przepuszczalność tej błony zmienia się w zależności od stanu pobudzenia czy spoczynku.
Włókno osiowe pokryte jest osłonką mielinową i osłonką
Schwanna. Osłonka mielinowa składa się ze spiralnych blaszek, zbudowanych z ciał tłuszczowych i białek. Nie okrywa ona włókna nerwowego w sposób ciągły, lecz posiada przerwy w postaci przewężeń Ranviera.
Warstewka osłonki mielinowej spełnia ważną rolę izolatora dla włókna nerwowego. Zewnętrznie leży osłonka Schwanna, która otacza całkowicie włókno osiowe i w miejscu przewężeń Ranviera styka się bezpośrednio z aksonem.
W płynie pozakomórkowym panuje wysokie stężenie sodu, natomiast w komórce - niskie.
Sód, dążąc do wyrównania stężeń i przyciągany przez posiadające ujemny ładunek wnętrze, usiłuje dostać się do wnętrza komórki.
Na przeszkodzie stoi błona komórkowa, która w staniehg spoczynku nie przepuszcza sodu.
Natomiast potas występuje w dużej ilości wewnątrz komórki, zaś jego stężenie w płynie pozakomórkowym jest niskie. W celu wyrównania stężeń potas może opuszczać komórkę, jednak ujemne wnętrze siłą elektrostatycznego przyciągania zatrzymuje kationy potasu. Ustala się stan dynamicznej równowagi, w której ilość potasu przechodząca na zewnątrz odpowiada ilości przyciągniętej do wewnątrz. Błona komórkowa dla potasu w stanie spoczynku jest przepuszczalna w każdym kierunku.
Komórka nerwowa jest komórką pobudliwą. Masaż jest jednym z czynników prowadzących do pobudzenia komórki nerwowej. Pobudzenie to będzie proporcjonalne do siły masażu i czasu jego trwania. Pod wpływem pobudzenia błona komórkowa staje się przepuszczalna dla sodu, który gwałtownie wnika do wnętrza komórki lub włókna nerwowego. Jednocześnie potas opuszcza komórkę.
Dochodzi do zniesienia różnicy pomiędzy stężeniem potasu i sodu w komórce. Potencjał błony komórkowej zmienia się z dodatniego na ujemny. Mówimy wtedy o stanie depolaryzacji. Impuls trwa ułamki sekundy, a stan czynny przesuwa się wzdłuż włókna nerwowego. Powrót do stanu spoczynkowego związany jest ze zmianą przepuszczalności błony komórkowej i włączeniem (pompy sodowej), która wyrzuca sód na zewnątrz wbrew różnicy stężeń.
Nieco inaczej przebiega przewodzenie impulsów we włóknach rdzennych. Jony sodowe znajdujące się w najbliższych cieśniach węzła na powierzchni zewnętrznej błony aksonu, gdzie nie ma osłonki mielinowej, zostają przesunięte. Powoduje to depolaryzację błony aksonu w obrębie tych cieśni węzłów.
Następnie depolaryzacja skokowo obejmuje odcinki błony komórkowej w coraz to dalszych hi cieśniach węzłów. Przeskakiwanie depolaryzacji pomiędzy cieśniami węzła powoduje skokowe przewodzenie impulsów nerwowych we włóknach rdzennych, które jest znacznie szybsze niż we włóknach bezrdzennych. Oziębienie, zaburzenia metaboliczne w obrębie nerwu lub mechaniczne uszkodzenie nerwu mogą upośledzać lub nawet znosić zdolność przewodzenia. Masaż, poprzez dostarczenie ciepła, przyspieszenie procesów metabolicznych oraz stymulujące działanie na przewodnictwo nerwowe, odgrywa zasadniczą rolę w leczeniu tych zaburzeń.
2.1 Nerwy rdzeniowe.
Nerw rdzeniowy powstaje przez połączenie odchodzącego od rdzenia korzenia przedniego - ruchowego z korzeniem tylnym - czuciowym, związanym ze zwojem rdzeniowym w pień nerwu rdzeniowego.
Pień nerwu rdzeniowego dzieli się na cztery gałęzie:
* gałąź grzbietową unerwiającą mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę jego okolicy,
* gałąź brzuszną unerwiającą mięśnie i skórę przedniej i bocznej okolicy szyi, tułowia i kończyny,
* gałąź oponową unerwiającą opony rdzenia,
* gałąź łączącą białą, utworzoną z włókien współczulnych =po ich odłączeniu się od nerwu rdzeniowego=, a dochodzącą do zwoju pnia współczulnego.Nerwy rdzeniowe są nerwami mieszanymi =włókna ruchowe, włókna czuciowe i autonomiczne=.
Gałęzie brzuszne odcinka szyjnego, lędźwiowego, krzyżowego i guzicznego wymieniają ze sobą włókna nerwowe, tworząc w pobliżu kręgosłupa sploty.
* Splot szyjny powstaje z zespolenia gałęzi brzusznych czterech pierwszych nerwów szyjnych
=C1-C4_=.
* Splot ramienny tworzą gałęzie brzuszne czterech dolnych nerwów szyjnych =C5-C8= i pierwszego nerwu piersiowego
=Th1=.
* Splot lędźwiowy utworzony jest przez gałęzie brzuszne pierwszych trzech nerwów lędźwiowych i częściowo czwartego nerwu lędźwiowego =L1-L4=.
* Splot krzyżowy utworzony jest przez gałęzie brzuszne czwartego i piątego nerwu lędźwiowego =L4, L5_= i wszystkich nerwów krzyżowych
=S1-S5_=.
Z wymienionych splotów wychodzą nerwy obwodowe, które unerwiają ruchowo i czuciowo głównie kończyny.
Splot szyjny.
Leży w okolicy wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Od splotu szyjnego odchodzą liczne gałęzie do mięśni szyi =największą gałąź stanowi pętla szyjna= i do przepony =nerw przeponowy= oraz do skóry szyi =nerw poprzeczny szyi=, małżowiny usznej
=nerw uszny wielki=, okolicy potylicznej =nerw potyliczny mniejszy= oraz do skóry obręczy kończyny górnej i okolicy podobojczykowej =nerwy nadobojczykowy=. Nerw przeponowy jest najdłuższym i największym odgałęzieniem splotu szyjnego, przechodzi do śródpiersia przedniego, gdzie biegnie między opłucną i osierdziem. Gałęzie nerwu przeponowego unerwiają opłucną śródpiersiową, osierdzie ścienne oraz przeponę. Porażenie nerwu przeponowego jednostronne powoduje wysokie ustawienie przepony po stronie porażonej. Porażenie obustronne nerwów przeponowych utrudnia, a często uniemożliwia oddychanie.
Splot ramienny.
Dzieli się na część nadobojczykową, która leży w trójkącie bocznym szyii część podobojczykową umiejscowioną w jamie pachowej.
Część nadobojczykowa:
* nerw piersiowy długi,
* nerw grzbietowy łopatki,
* nerw piersiowo-grzbietowy,
* nerwy piersiowe przednie,
* nerw nadłopatkowy,
* nerw pachowy.
Część podobojczykowa:
* nerw mięśniowoskórny,
* nerw promieniowy,
* nerw łokciowy,
* nerw pośrodkowy,
* nerw skórny przyśrodkowy ramienia,
* nerw skórny przyśrodkowy przedramienia.
Splot lędźwiowy.
Układa się na wyrostkach żebrowych kręgów lędźwiowych. Oddaje gałęzie krótkie do mięśni grzbietu, mięśnia lędźwiowego większego i mniejszego oraz gałęzie długie do mięśni brzucha i kończyny dolnej. Spośród gałęzi długich nerw biodrowo-podbrzuszny i biodrowo-pachwinowy zaopatrują mięśnie brzucha. Pozostałe gałęzie splotu lędźwiowego biegną do kończyny dolnej:
* nerw płciowo-udowy,
* nerw skórny boczny uda,
* nerw udowy,
* nerw zasłonowy.
Splot krzyżowy.
Leży w miednicy mniejszej dobocznie od otworów krzyżowych przednich na powierzchni przedniej mięśnia gruszkowatego.
Odgałęzienia splotu krzyżowego dzielimy na gałęzie krótkie i gałęzie długie.
Gałęzie krótkie unerwiają mięśnie ściany miednicy.
Gałęzie długie:
* nerw pośladkowy górny,
* nerw pośladkowy dolny,
* nerw skórny tylny uda,
* nerw kulszowy, w swoim przebiegu dzieli się na:
nerw piszczelowy
nerw strzałkowy wspólny,
nerw strzałkowy głęboki,
nerw strzałkowy powierzchowny,
nerw sromowy,
nerw guziczny.
Nerwy międzyżebrowe.
Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych piersiowych zachowały unerwienie odcinkowe i w liczbie
12 par biegną w przestrzeniach międzyżebrowych ku przodowi.
Ostatni nerw biegnie poniżej
12 żebra i dlatego otrzymał nazwę nerwu podżebrowego. Wszystkie nerwy międzyżebrowe i nerw podżebrowy unerwiają mięśnie międzyżebrowe i ściany brzucha.
Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych.
Zaopatrują skórę oraz mięśnie głębokie grzbietu od okolicy potylicznej do kości guzicznej.
Gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych.
Są to cienkie gałązki, które przez otwory międzykręgowe wnikają do kanału kręgowego, gdzie zaopatrują oponę twardą rdzenia kręgowego, okostną kręgów i naczynia krwionośne.
Elementarną funkcją układu nerwowego jest powstawanie odruchów. W każdym odruchu wyróżniamy pięć podstawowych elementów:
* receptor, na który działa bodziec,
* droga dośrodkowa =aferentna=,
* ośrodek odruchu,
* droga nerwowa odśrodkowa =eferentna=,
* efektor - narząd wykonawczy.
Drogę, jaką przebywa impuls od receptora do efektora, nazywamy łukiem odruchowym. Zjawisko łuku odruchowego zostanie dokładniej omówione w tomie pt. (Masaż segmentarny).
2.2 Nerwy czaszkowe.
Nerwy czaszkowe, parzy-ste odchodzą od mózgowia i wychodzą przez otwory podstawy czaszki. Zaopatrują one głównie narządy głowy. Wszystkie nerwy czaszkowe - w kolejności ich odejścia od mózgowia w kierunku od bieguna czołowego do potylicznego - oznaczamy liczbami rzymskimi. Z 12 par nerwów czaszkowych część jest nerwami ruchowymi, część czuciowymi, a część mieszanymi.
I. N. węchowy =n. olfactorius=,
Ii. N. wzrokowy =n. opticus=,
Iii. N. okoruchowy =n. oculomotorius=,
Iv. N. bloczkowy =n. trochlearis=,
V. N. trójdzlelny =n. trigeminus=,
Vi. N. odwodzący =n. abducens=,
Vii. N. twarzowy =n. facialis=,
Viii. N. przedsionkowo-ślimakowy =n. vestibuloco-chlearis=,
Ix. N. językowo-gardłowy =n. glossopharyngeus=,
X. N. błędny =n. vagus=,
Xi. N. dodatkowy =n. accessorius=,
Xii. N. podjęzykowy =n. hypoglossus=.
Ze względu na możliwość wpływania masażem na niektóre nerwy, dla masażysty najistotniejsze będą:
a. Nerw trójdzielny =V nerw czaszkowy=. Posiada włókna czuciowe i ruchowe. Z mózgowia wychodzi dwoma korzeniami:
grubszy - część czuciowa,
cieńszy - część ruchowa.
Oba korzenie zbiegają się na powierzchni przedniej piramidy kości skroniowej. Część czuciowa wnika do zwoju półksiężycowatego, który wysyła na obwód trzy wielkie gałęzie:
* nerw oczny
* nerw szczękowy,
* nerw żuchwowy, do któ-rego dołączają się włókna części ruchowej.
N. oczny - wyłącznie czuciowy, unerwia skórę powieki górnej, grzbiet nosa i okolicę czołową.
N. szczękowy - wyłącznie czuciowy, unerwia skórę powieki dolnej, skórę okolicy skroniowej, skórę policzka, wargi górnej i nosa.
N. żuchwowy - posiada włókna czuciowe i ruchowe. Włókna ruchowe zaopatrują wszystkie mięśnie żwacze. Włókna czuciowe zaopatrują skórę wargi dolnej, policzka i brody oraz skórę małżowiny usznej.
b. Nerw twarzowy =Vii nerw czaszkowy=. Nerw mieszany, posiada włókna ruchowe, smakowe i przywspółczulne. Nerw twarzowy przebiega przez kanał nerwu twarzowego =w części skalistej kości skroniowej=, wnika w śliniankę przyuszną, po czym dzieli się na gałęzie końcowe. Odgałęzienia nerwu twarzowego unerwiają wszystkie mięśnie mimiczne twarzy. Porażenie nerwu twarzowego może mieć charakter ośrodkowy lub obwodowy. W porażeniu ośrodkowym następuje opuszczenie kąta ust po stronie przeciwnej do uszkodzenia. Porażenie obwodowe - występujące znacznie częściej - obejmuje część ruchową nerwu twarzowego. Występują zmiany w obrębie wszystkich mięśni mimicznych twarzy po stronie porażonej. Skóra jest wygładzona, twarz maskowata, bezwyrazowa. Pacjent nie może zamknąć szpary powiekowej ani podnieść lub opuścić kącika ust. Twarz staje się asymetryczna, gdyż mięśnie zdrowe pociągają nos i usta w stronę zdrową. Chory ma trudności w wymawianiu zgłosek wargowych, jak również nie może gwizdać.
3. Nerw błędny =X nerw czaszkowy=. Nerw mieszany, posiada włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Unerwia większość narządów we- wnętrznych: krtań, płuca, serce, narządy przewodu pokarmowego.
d. Nerw dodatkowy =Xi nerw czaszkowy=. Posiada włókna ruchowe. Zaopatruje mięśnie M
* O-S i czworoboczny. Porażenie tego nerwu daje kręcz szyi
=torticollis=. Poza tym pacjent ma trudności w obracaniu głowy, utrudnione unoszenie barków oraz niemożność wykonania odwodzenia kończyny górnej ponad poziom.
. Układ nerwowy autonomiczny =wegetatywny=.
Autonomiczny układ nerwowy unerwia prawie wszystkie tkanki i narządy organizmu. Jego rola polega na regulacji czynności narządów wewnętrznych. W przeciwieństwie do somatycznego
=centralny układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy= układu ruchowego dowolne panowanie nad układem autonomicznym jest bardzo trudne i wymaga długotrwałego treningu. Reakcja układu autonomicznego na bodziec jest tzw. działalnością falową - krótkotrwałą. Oprócz tej działalności pewna część włókien autonomicznego układu nerwowego charak
teryzuje się tzw. aktywnością toniczną, nawet w stanie spoczynku czy snu.
Wykazuje ona charakterystyczne, rytmiczne wahanie o różnej częstotliwości, od wysokoczęstotliwych - odpowiadających rytmowi serca lub oddychania - do bardzo wolnych o rytmie dobowym, miesięcznym a nawet sezonowym
=związanym z porami roku=. Dopiero niedawno odkryto inną długofalową funkcję autonomicznego układu nerwowego. Jest to funkcja troficzna. Układ autonomiczny poprzez swoje trasmittery i modulatory wywiera wpływ na ekspresję genetyczną biosyntezy białek strukturalnych: białek
* receptorów komórkowych, białek
* kanałów błony komórkowej oraz białek - enzymów.
Autonomiczny układ ner- wowy dzielimy na:
* część współczulną =sympatyczną=,
* część przywspółczulną =parasympatyczną=,
* część śródścienną, która działa w dużym stopniu niezależnie od pozostałych części na zasadzie własnych krótkich łuków odruchowych.
Część współczulna.
Neurony ośrodkowe układu współczulnego w rdzeniu kręgowym, czyli neurony przedzwojowe, znajdują się w słupach pośrednio-bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego w segmentach Th1
* Th12 oraz w trzech górnych segmentach lędźwiowych L1
* L3. Oddają one aksony, które jako gałązki łączące białe kończą się synapsą w zwojach pnia współczulnego. Niektóre włókna biegną dalej jako nerwy współczulne i kończą się w bardziej obwodowo położonych zwojach pośrednich. Włókna pozazwojowe, jako gałązki łączące szare, mogą wchodzić do mieszanych nerwów somatycznych lub też wraz z nerwami współczulnymi docierać wprost do narządów wewnętrznych. Tradycyjny podział układu autonomicznego ma charakter anatomiczny i dotyczy jego części obwodowej. Nie ma ośrodków mózgowych współczulnych lub przywspółczulnych. Sieci neuronalne mózgu zorganizowane są na zupełnie innej zasadzie. Tworzą one wielkie systemy zawiadujące w zintegrowany, właściwy sposób.
Nigdy nie dochodzi do uogólnionego pobudzenia czy hamowania całego układu współczulnego lub przywspółczulnego. Czynność układu autonomicznego jest zawsze nakierowana na określone narządy i komórki. Na jednym odcinku może on być pobudzony a na innym hamowany. Mózg uruchamia układ autonomiczny w sposób bardzo wybiórczy dla różnych narządów, zgodnie z nadrzędną zasadą fizjologiczną opty- malizacji stanu środowiska wewnętrznego wobec potrzeby przetrwania organizmu jako całości.
Część przywspółczulna.
Część przywspółczulną dzielimy na odcinek głowowy i krzyżowy. Neurony ośrodkowe odcinka głowowego znajdują się w przywspółczulnych jądrach nerwów czaszkowych: Iii, Vii, Ix, x.
Włókna przedzwojowe kończą się synapsami w zwojach położonych blisko lub wewnątrz unerwionych narządów. Neurony odcinka krzyżowego znajdują się w słupach pośrednio - przyśrodkowych istoty szarej rdzenia kręgowego w 2, 3, 4 segmencie krzyżowym. Włókna przedzwojowe tworzą wspólny nerw miedniczny, który oddaje synapsy na neuronach zwojowych w obrębie narządów i naczyń krwionośnych miednicy mniejszej, jelita grubego, odbytnicy oraz narządów płciowych wewnętrznych i zewnętrznych.
Do niedawna uważano, że noradrenalina jest głównym transmitterem w pozazwojowych włóknach współczulnych =nazwano je noradrenergiczne=, a acetylocholina
* w pozazwojowych przywspółczulnych oraz we wszystkich włóknach autonomicznych przedzwojowych, zarówno przywspółczulnych jak i współczulnych =nazwano je cholinergiczne=.
Stopniowo jednak poznawano szereg wyjątków od tego podziału. Charakter cholinergiczny mają współczulne włókna unerwiające gruczoły potowe =z wyjątkiem dłoni=, niektóre włókna współczulne unerwiające naczynia mięśni szkieletowych, gruczoły ślinowe i inne. Powstały one w procesie rozwojowym z pierwotnych włókien noradrenergicznych. Inne włókna współczulne wydzielają do naczyń mięśni szkieletowych, skóry, serca
* histaminę. Histaminę wydzielają również niektóre włókna współczulne do naczyń mózgowych.
Nie jest wprawdzie pewne,ajg czy histamina pochodzi bezpośrednio z samych zakończeń tych włókien, czy też jest wyzwalana przez pobudzenie komórek tucznych, zawierających histaminę.
Wszystkie uwalniane mediatory odbierane są przez odpowiednie dla siebie receptory umiejscowione we wszystkich tkankach i narządach. Reakcja uzależniona jest od tego, która część układu uległa pobudzeniu.
Omawiając wpływ masażu na układ nerwowy, można ogólnie stwierdzić, że poprzez lepsze jego ukrwienie i utlenowanie zapewnione są prawidłowe procesy metaboliczne we wszystkich częściach układu nerwowego. Masując tkanki, wpływamy w sposób bezpośredni na zakończenia nerwowe znajdujące się w tych tkankach, stymulując przewodnictwo nerwowe. Przy opracowaniu mięśni karku, grzbietu i okolicy lędźwiowo-krzyżowej wywieramy wpływ na nerwy rdzeniowe i utworzone z nich sploty. Przy masażu kręgosłupa wpływamy również tonizująco lub pobudzająco na pień układu współczulnego, którego zwoje leżą wzdłuż kręgosłupa po obu jego stronach. Opracowując masażem skórę, mięśnie i tkanki pod nimi leżące w miejscach unerwionych przez Iii, Vii, Ix,
X nerw czaszkowy wpływamy nie tylko na te nerwy, ale również na układ przywspółczulny. Również na układ przywspółczulny wywieramy wpływ, opracowując odcinek krzyżowy kręgosłupa.
Wpływając na układ autonomiczny, doprowadzamy do wyrównania funkcjonowania przeciwstawnie działających układów: sympatycznego i parasympatycznego.
Wpływ masażu
na układ krążenia
Układ krążenia spełnia następujące czynności:
* oddechową,
* odżywczą,
* regulacyjną,aji
* termoregulacyjną.
Zasadniczą funkcją układu krążenia jest funkcja oddechowa.
W małym krwioobiegu krew pobiera tlen ze środowiska zewnętrznego, który w dużym krwioobiegu w obrębie naczyń włosowatych jest przekazywany tkankom. Wrażliwość tkanek na brak tlenu, czyli przerwanie dopływu krwi, jest różna. Szczególnie wrażliwa na niedotlenienie jest tkanka nerwowa. Komórki kory mózgowej giną po 4-5 minutach od chwili przerwania dopływu krwi. Podobnie mięsień sercowy. Czynność wątroby i nerek ustaje po
10-20 minutach od przerwania krążenia. Mięśnie szkieletowe tracą kurczliwość po 80 minutach, jednak zmiany nieodwracalne rozwijają się po 1,5
* 2 godzin.
Drugą zasadniczą czynnością układu krążenia jest funkcja odżywcza. Polega ona na dostarczaniu do tkanek wszelkich substancji odżywczych i odprowadzaniu końcowych produktów przemiany materii do narządów wydalniczych.
Funkcja regulacyjna związana jest z rozprowadzaniem przez układ krążenia substancji biologicznie czynnych - hormonów, które regulują wiele procesów życiowych.
Układ krążenia przyczynia się do wyrównania i utrzymania stałej temperatury ciała, przenosząc ciepło z mięśni i wątroby oraz regulując oddawanie ciepła na zewnątrz. Dostosowanie krążenia do spełnienia tych funkcji wymaga złożonego systemu regulacji.
W dużym krwioobiegu możemy wyróżnić następujące części:
* Tętnice, które stanowią zbiornik krwi o ścianach elastycznych i pod wysokim ciśnieniem. Dzięki dużej sprężystości i elastyczności ściany tętniczej okresowy napływ z komór zostaje zamieniony na przepływ ciągły krwi.
* Naczynia oporowe, składające się z naczyń oporowych przedwłosowatych - małych tętniczek, czyli arterioli i naczyń oporowych pozawłosowatych, tzw. wenul i drobnych żył.
* Naczynia odżywcze, czyli włosowate - kapilary.
* Naczynia układu żylnego o niskim ciśnieniu.
* Zespolenia tętniczo-żylne, które pozwalają krwi ominąć sieć naczyń włosowatych.
Mikrokrążenie
Do mikrokrążenia zaliczamy, oprócz właściwych naczyń włosowatych, również tętniczki i najdrobniejsze żyłki. Wszystkie one stanowią całość czynnościową i zapewniają wymianę dyfuzyjną pomiędzy krwią a przestrzenią wodną zewnątrznaczyniową, otaczającą bezpośrednio komórki.
W wymianie dyfuzyjnej duży udział przypada najdrobniejszym żyłkom - wenulom, które mają ściany przepuszczalne nawet dla cząsteczek białka. W warunkach spoczynkowych tylko około 25 proc naczyń włosowatych jest otwartych. Zagęszczenie sieci naczyń włosowatych jest bardzo zróżnicowane. Tam gdzie przemiana materii i zapotrzebowanie tlenowe są wysokie, sieć naczyń włosowatych jest gęsta. W mięśniach szkieletowych podczas wysiłku zwiększa się nawet
20-krotnie poprzez otwarcie się naczyń włosowatych. Długotrwałe zapotrzebowanie na zwiększony dopływ krwi, np. w stanach niedotlenienia tkanek, powoduje zagęszczenie sieci naczyń włosowatych. Wyróżnia się co najmniej pięć różnych peptydów i białek pobudzających rozrost naczyń włosowatych. Całkowita powierzchnia wymiany dyfuzyjnej jest ogromna i wynosi około
1000 m ó;. Na tej powierzchni realizuje się najważniejsza rola układu krążenia, jaką jest stała odnowa składu środowiska wewnętrznego organizmu i homeostatyczne utrzymanie go we względnie stałych granicach, odpowiadających w przybliżeniu składowi chemicznemu osocza.
Powierzchnia wymiany zależy od stanu zwieraczy przedwłośniczkowych usytuowanych okrężnie w miejscach odgałęzienia naczynia włosowatego od metarterioli.
Metarteriole przebiegają względnie prosto od tętniczek do najdrobniejszych żyłek. Mięśnie gładkie zwieraczy przedwłośniczkowych należą do typu trzewnego, są bardzo skąpo unerwione przez włókna współczulne i wybitnie wrażliwe na czynniki humoralne, rozszerzające lub zwężające naczynia.
Wykazują one zdolność autoregulacji przepływu krwi. Znaczny stopień automatyzmu powoduje, że wykonują one rytmiczne ruchy skurczowe i rozkurczowe, zamykając lub na przemian otwierając dopływ krwi do naczyń włosowatych. Przewaga jednego lub drugiego działania decyduje o tym, jak duża powierzchnia mikrokrążenia jest udostępniona dla wymiany odżywczej.
Ważną rolę w mikrokrążeniu odgrywają zespolenia tętniczo
* żylne. Stanowią one niskooporowe kanały, przez które krew tętnicza przepływa szybko do układu żylnego, nie podlegając procesowi wymiany odżywczej.
Mięśnie gładkie zespoleń tętniczo-żylnych znajdują się pod ścisłą kontrolą układu współczulnego zwężającego naczynia.
Zespolenia tętniczo-żylne szczególnie obficie występują w skórze, zwłaszcza w częściach dystalnych =palce, uszy, koniuszek nosa=. Odgrywają one istotną rolę w procesach termoregulacji, ponieważ ich otwarcie zwiększa ogromnie przepływ krwi w powierzchniowych warstwach skóry i tym samym zwiększa proces oddawania ciepła.
Przepuszczalność ściany naczynia włosowatego uzależ- niona jest od ilości krwi napływającej do tkanek. W części tętnicznej kapilaru następuje przenikanie płynu z kapilaru do przestrzeni pozakomórkowej, w części pośredniej ustala się stan równowagi, a w części żylnej płyn przechodzi do kapilaru z przestrzeni pozakomórkowej.
Szybkość dyfuzji gazów jest tak duża, że wyrównanie składu krwi i płynu pozakomórkowego zachodzi całkowicie w czasie stosunkowo wolnego przepływu krwi przez kapilary =0.5 mm8s=.
Czynniki decydujące o powrocie żylnym.
Do czynników, od których zależy ruch krwi w kierunku serca, zaliczamy:
* gradient ciśnieniowy,
* ssące działanie serca i klatki piersiowej,
* zastawki żylne,
* pompę mięśniową.
Gradient ciśnieniowy wytwarza praca serca. Oznacza on różnicę pomiędzy ciśnieniem w małych żyłkach a prawym przedsionkiem.
Słup krwi znajdujący się w żyłach jest pobudzany następną porcją napływającej krwi.
Ssące działanie serca i klatki piersiowej wywiera wpływ na duże żyły z siłą wynoszącą około
15-20 mm Hg, szczególnie przy wzmożonej czynności oddechowej.
Zastawki żylne są dobrze rozwinięte w dorzeczu żyły głównej dolnej. Zapobiegają one cofaniu się krwi w kierunku naczyń włosowatych.
Pompa mięśniowa jest bardzo ważnym czynnikiem ułatwiającym
powrót żylny. Podczas ruchu kończyn mięśnie szkieletowe uciskają naprzemiennie na ściany żył i przesuwają słup krwi w stronę serca. Przy sprawnie funkcjonujących zastawkach krew nie może się cofać.
Odpływ krwi z kończyn dolnych jest szczególnie utrudniony w pionowej postawie ciała. Krew odpływa tu przez układ żył powierzchownych, głębokich oraz żył przeszywających, które łączą obydwa układy.
Żyły stanowią niskociśnieniowy zbiornik krwi o nieznacznym napięciu ścian naczyń. Przyjmuje się, że 70j) krwi krążącej znajduje się w żyłach. Minimalny wzrost napięcia mięśni gładkich żył prowadzi do zmniejszenia pojemności układu żylnego, od której zależy napływ krwi do serca. Pewna część tego zbiornika spełnia szczególną rolę ze względu na wolny prąd krwi i wielką pojemność. Chodzi tutaj o żyły śledziony, wątroby i skóry. W narządach tych zalega zawsze duża ilość krwi, która jest wyłączona z efektywnego krążenia. Zwężenie żył w tych narządach przyspiesza ruch krwi ku sercu, powodując zwiększenie ilości krwi efektywnie krążącej.
Krążenie płucne.
Cała ilość krwi, która płynie do dużego krwioobiegu, musi najpierw przepłynąć przez krążenie płucne. Opór naczyniowy krążenia płucnego jest dużo mniejszy niż w krążeniu dużym.
Wpływają na to następujące czynniki:
* w krążeniu płucnym nie ma naczyń oporowych,
* naczynia włosowate płuc mają dużą średnicę, a tym samym są bardzo pojemne,
* naczynia krwionośne małego krwioobiegu są bardzo rozciągliwe.
Zasadniczą funkcją małego krwioobiegu jest zapewnienie wymiany gazowej pomiędzy krwią a powietrzem pęcherzyków płucnych, jak również zatrzymanie ciał obcych, skrzeplin, pęcherzyków powietrza, kuleczek tłuszczowych, które dostają się z krwią żył głównych do serca, a następnie pniem płucnym do płuc.
Regulacja krążenia krwi
A. Regulacja miejscowa i humoralna.
Skurcz mięśni gładkich większości naczyń krwionośnych ma charakter stały. Zależy on z jednej strony od miogennego automatyzmu mięśni gładkich podtrzymywanego rozciąganiem naczynia, z drugiej zaś od stałego dopływu impulsów w pozazwojowych włóknach współczulnych zwężających naczynia krwionośne. Czynnik miogenny stanowi tak zwane napięcie podstawowe zależne od nieunerwionej przez włókna współczulne warstwy mięśni gładkich typu trzewnego w wewnętrznej części ściany naczyń. Impulsy w pozazwojowych włóknach współczulnych noszą nazwę napięcia neurogennego, które zależy od unerwionej przez włókna współczulne zewnętrznej warstwy mięśni gładkich. Naczynia krwionośne, zaopatrujące narządy o dużej przemianie materii i dużym zużyciu tlenu, mają przewagę napięcia podstawowego i słabe unerwienie. Regulacja przepływu krwi ma tu głównie charakter miejscowy, ściśle dostosowany do potrzeb metabolicznych narządu
=np. krążenie wieńcowe, mózgowe=. Naczynia krwionośne, w których przepływ krwi służy potrzebom całego organizmu, cechuje silne unerwienie i przewaga napięcia neurogennego. Do tej grupy należą naczynia skóry, a zwłaszcza zespolenia tętniczo
* żylne. Miejscowa regulacja przepływu krwi odbywa się poprzez czynną zmianę średnicy naczynia, w następstwie działania czynników kurczących lub rozkurczających mięśnie gładkie ściany naczyń =np. przenikanie jonów wapnia aktywizuje układy kurczliwe=. Głównym obszarem regulacji przepływu są tętniczki oraz zwieracze przedwłośniczkowe, ponieważ one decydują o wielkości dopływu krwi do sieci naczyń włosowatych. Istota miejscowej regulacji przepływu polega na zapewnieniuwielkości dopływu krwi odpowiednio do natężenia przemiany materii. Produkty metabolizmu działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Rozluźniają one mięśnie gładkie naczyń i powodują odpowiednio wzrost przepływu, który zwrotnie redukuje stężenie tychże metabolitów w przestrzeni zewnątrznaczyniowej. Zahamowanie komórek mięśni gładkich wykazujących automatyzm miogenny powoduje słabnięcie fali pobudzenia i rozkurcz może obejmować odcinki naczynia położone nawet poza obszarem, w którym wzrosło stężenie metabolitów. Przyczynia się to do tzw. wstępującego rozszerzenia się tętnic zaopatrujących mięśnie, które podczas wysiłku spowodowanego pracą lub masażem oddziaływują za pośrednictwem metabolitów na obszar mikrokrążenia równolegle z działaniem EDRF. Chemiczny charakter czynników za to odpowiedzialnych nie jest w pełni wyjaśniony. Do pierwszej - neurogennej fazy przekrwienia czynnościowego, zależnej od pobudzenia współczulnych włókien naczyniorozszerzających i zahamowania aktywności włókien współczulnych naczyniozwężających, włączają się również jony K+ uwalniane w masowanych mięśniach i silnie rozluźniające mięśnie gładkie naczyń oporowych. Druga faza rozciąga się na cały okres wysiłku mięśniowego =masaż i gimnastykę=. Bierze w niej udział wiele czynników:
* zmniejszenie prężności tlenu działa rozluźniająco na mięśnie gładkie naczyń,
* działanie produktów metabolizmu beztlenowego m.in. adenozyna,
* zwiększenie ciśnienia osmotycznego w przestrzeni zewnątrzkomórkowej,
* zwiększenie reaktywności receptora beta 2 w naczyniach krwionośnych na adrenalinę krążącą we krwi,
* uwalnianie histaminy działającej poprzez receptor komórkowy
H2,
* nie wyjaśniona do końca rola śródbłonkowego czynnika rozluźniającego mięśnie naczyń
=EDRF=,
* efekt adrenilityczny pracy mięśniowej polegający na osłabieniu lub zniesieniu reaktywności receptora komórkowego alfaa i alfa2.
W trzeciej fazie =poskurczowej= zwiększony przepływ krwi utrzymuje się jeszcze przez wiele minut. Zależy to zarówno od czasu wypłukiwania metabolitów i zmniejszania ich produkcji stopniowo, w miarę spłacania długu tlenowego mięśniom oraz od czynników dodatkowych.
Jednym z ważniejszych odkryć ostatnich lat było wykrycie substancji - śródbłonkowego czynnika rozluźniającego mięśniówkę naczyń =endothelium derived relaxing factor - EDRF=. Ogromne znaczenie tego odkrycia polega na tym, że jak się okazało
* większość znanych czynników humoralnych i transmitterów zakończeń nerwowych układu autonomicznego, które rozszerzają naczynia krwionośne, nie działa na mięśnie naczyń wprost, lecz za pośrednictwem uwalniania z komórek śródbłonka EDRF dyfundującego następnie do mięśni naczyń.
EDRF jest tlenkiem azotu =NO= wytwarzanym przez komórki śródbłonka naczyń a także przez leukocyty. Wydziela się w sposób ciągły i stale osłabia toniczne napięcie skurczowe naczyń tętniczych.
B. Regulacja przepływu krwi w mięśniach szkieletowych.
Regulacja napięcia neurogennego naczyń oporowych w mięśniach szkieletowych zależy bardziej od pobudzenia mechanoreceptorów sercowo-płucnych niż od baroreceptorów tętniczych. Już niewielkie zmniejszenie powrotu żylnego powoduje wyraźny skurcz naczyń i wzrost oporu przepływu w mięśniach w wyniku odbarczenia mechanoreceptorów niskociśnieniowego obszaru sercowo-płucnego. Odruchowe rozszerzenie naczyń w mięśniach szkieletowych pod wpływem pobudzenia baroreceptorów tętniczych tylko w części zależy od hamowania aktywności włókien współczulnych zwężających tonicznie naczynia. Hamowanie takie szybko wygasa, natomiast efekt naczyniorozszerzający utrzymuje się dłużej. Spowodowany on jest odruchowym pobudzeniem współczulnych włókien histaminoergicznych i działaniem histaminy rozszerzającej naczynia poprzez receptor komórkowy zarówno typu
H1 jak i H2. Prawdopodobnie są także uwalniane naczyniorozszerzające peptydy =np. VIP=.
Mięśnie obciążone wysiłkiem podlegają nie tylko neurogennemu czynnościowemu rozszerzeniu naczyń, ale także same są obszarem, z którego wychodzą odruchy krążeniowe. W mięśniach znajdują się receptory, zwane receptorami metabolicznymi lub ergoreceptorami, pobudzane przez produkty metabolizmu mięśni, zwłaszcza jony K+, lub przez samo napięcie mięśni. Z receptorów tych biegną włókna trzewno-czuciowe niezmielinizowane grupy Iv lub też cienkie zmielinizowane włókna grupy Iii.
Podobnie działa pobudzenie mechanoreceptorów w stawach. Dochodzi do odruchowego zwiększenia ciśnienia tętniczego poprzez zwężenie naczyń w obszarze trzewnym i w mięśniach nie objętych masażem oraz do zwiększenia wentylacji płuc. Odruchy te mają bardzo zróżnicowany wzorzec.
Masaż kończyny górnej powoduje odruchowe zwężenie naczyń w kończynach dolnych i rozszerzenie naczyń w kończynie górnej nie masowanej. Odruchowe przyspieszenie rytmu serca zależy od bodźca mechanicznego w postaci wzrostu napięcia mięśni, a nie od czynników metabolicznych.
C. Neuroregulacja krążenia krwi.
Regulacja układu krążenia przez ośrodkowy układ nerwowy polega na istnieniu ośrodków sercowych i naczynioruchowych znajdujących się w części bocznej tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego. Pobudzenie znajdujących się tam komórek nerwowych prowadzi do przyspieszenia akcji serca poprzez przeniesienie pobudzenia na ośrodki układu współczulnego, z którego biegną nerwy współczulne wchodzące w skład splotu sercowego.
W części grzbietowej rdzenia przedłużonego leży jądro nerwu błędnego. Pobudzenie tego nerwu prowadzi do zwolnienia akcji serca.
Ośrodkiem regulującym stan napięcia naczyń krwionośnych jest ośrodek naczynioruchowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym. Składa się on z części presyjnej-pobudzającej w rdzeniu kręgowym ośrodki współczulne, których impulsy prowadzą do uwalniania noradrenaliny wpływającej na receptory alfa naczyń oporowych i depresyjnej - której pobudzenie prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i spadku ciśnienia krwi.
Wyższe struktury nerwowe w regulacji krążenia są zlokalizowane w śródmózgowiu, podwzgórzu i układzie limbicznym =napędowy i motywacyjny=. Szczególna jest rola ośrodków emocjonalno
* obronnych.
Działanie nerwów współczulnych naczyniozwężających polega na uwalnianiu noradrenaliny z nerwów, które gęstą siecią oplatają naczynia krwionośne, głównie obwodowe.
W miejscu podziału tętnicy szyjnej wspólnej na tętnicę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną znajduje się zatoka szyj-na. W ścianie zatoki umiejscowione są zakończenia nerwowe zwane pressoreceptorami lub baroreceptorami, które ulegają pobudzeniu przy rozciąganiu ściany naczynia przez wyrzuconą z serca porcję krwi. Podobne receptory znajdują się w obrębie aorty.
Impulsy, powstające w tych receptorach, dochodzą do jądra nerwu błędnego i części depresyjnej ośrodka naczynioruchowego.
Konsekwencją jest zwolnienie akcji serca i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Przepychając masażem krew z obwodu w kierunku serca, powodujemy zwiększenie pojemności wyrzutowej serca, uruchamiając opisany mechanizm.
Odwrotne zjawisko powstaje na skutek pobudzenia chemoreceptorów znajdujących się w kłębkach szyjnych i aortalnych. Do pobudzenia dochodzi na skutek obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi =hipoksja= i wzrostu poziomu dwutlenku węgla =hiperkapnia=, jak również przy spadku ciśnienia krwi =np. krwotok=. Pobudzenie z chemoreceptorów daje efekt naczyniozwężający na naczynia skóry, mięśni szkieletowych i jelit.
Ważną rolę w regulacji krążenia odgrywa pompa mięśniowa umożliwiająca powrót krwi żylnej do serca. U osób ze zmianami chorobowymi w mięśniach lub przy obniżonym napięciu mięśniowym
=np. z nieczynności= może dochodzić do znacznych zaburzeń w układzie krążenia. I tu wręcz nieoceniony wpływ możemy wywrzeć masażem. Stosowanie wszystkich technik masażu, a szczególnie ugniatań, powoduje przepchnięcie w kierunku serca jak również zassanie krwi obwodowo leżącej.
Powoduje to nie tylko odciążenie serca, ale wręcz poprawę jego pracy. Zwiększając pojemność minutową i wyrzutową serca, usprawniamy proces wymiany gazowej na wszystkich szczeblach, a opisane mechanizmy, powodujące rozszerzenie naczyń krwio- nośnych, ułatwiają transport tlenu i substancji odżywczych oraz usuwanie zbędnych metabolitów przemiany materii. Poprzez uruchomienie awaryjnej sieci naczyń usprawniamy i (uelastyczniamy) układ krążenia.
D. Przepływ krwi przez naczynia skóry.
Przepływ krwi przez naczynia skóry zależy głównie od otaczającej temperatury. Pod wpływem gorąca przepływ skórny może wzrosnąć - nawet dziesięciokrotnie. Rozszerzenie lub zwężenie naczyń skórnych ma charakter neurogenny. Decyduje ono o oddawaniu lub zatrzymywaniu ciepła i stanowi główny mechanizm termoregulacyjny. Najważniejszy dla termoregulacji jest przepływ przez niskooporowe zespolenia tętniczo-żylne, gdzie krew styka się z chłodniejszą powierzchnią ciała, nie tracąc tlenu na odżywianie komórek i nie zużywając energii napędowego ciśnienia tętniczego. W dystalnych częściach kończyn, gdzie zespolenia tętniczo-żylne występują najgęściej, rozszerzenie naczyń skórnych odbywa się przez hamowanie współczulnej aktywności tonicznej. W proksymalnych częściach kończyn i w skórze tułowia w rozszerzeniu naczyń uczestniczą także współczulne, cholinergiczne włókna potowe. Ich zwiększona aktywność i wydzielanie potu w wysokiej temperaturze powodują rozszerzenie naczyń na drodze humoralnej. Rozszerzenie naczyń skórnych, a nawet miejscowy obrzęk występują pod działaniem bodźców mechanicznych na drodze odruchu włókienkowego.
Wpływ masażu
na układ oddechowy
Oddychaniem nazywamy wymianę gazów - tlenu i dwutlenku węgla
* pomiędzy żywym organizmem a otaczającym środowiskiem. Pobieranie tlenu i usuwanie acc dwutlenku węgla ze środowiska wewnętrznego odbywa się dzięki czynności dwu układów: oddechowego i krążenia krwi, ściśle ze sobą zsynchronizowanych.
Układ oddechowy pełni ponadto inne dodatkowe funkcje:
* poprzez usuwanie dwutlenku węgla współdecyduje o regulacji równowagi kwasowo - zasadowej i utrzymaniu stałości pH we krwi tętniczej,
* poprzez usuwanie pary wodnej ma pewien udział w gospodarce wodnej organizmu,
* powodując utratę ciepła, zwłaszcza ciepła parowania pary wodnej, odgrywa rolę w termoregulacji.
Drogi oddechowe możemy podzielić na:
górne: - jama nosowo - gardłowa, krtań,
dolne: - tchawica, oskrzela i oskrzeliki.
W miarę rozgałęziania się oskrzeli suma całkowitego przekroju dróg oddechowych wzrasta.
Wzrost ten jest stosunkowo niewielki, do 16 kolejnego rozgałęzienia oskrzeli. Do tego miejsca drogi oddechowe służą wyłącznie jako sprężyste rury przewodzące powietrze i dlatego ten najdłuższy ich odcinek określamy jako strefę przewodzącą.
Odcinek od 17 do 20 kolejnego rozgałęzienia oskrzeli, tzn. aż do oskrzelików oddechowych, gdzie możliwa jest już częściowa wymiana gazowa, określamy jako strefę przejściową. Wreszcie począwszy od 20 rozgałęzienia zaczynają się przewody pęcherzykowe i pęcherzyki płucne. Ten ostatni odcinek wraz z pęcherzykami płucnymi zaliczamy do strefy wymiany gazowej.
A. Nerwowa i humoralna regulacja czynności mięśni gładkich dróg oddechowych.
Mięśnie tchawicy i oskrzeli mają podwójne unerwienie: przywspółczulne w postaci ga-łązek nerwu błędnego oraz współczulne - w postaci gałązek pozazwojowych zwoju szyjnego górnego
=do krtani i tchawicy= i zwoju gwiaździstego =do oskrzeli=.
Zakończenia pozazwojowe nerwu błędnego wywierają wpływ silnie kurczący na mięśnie gładkie dróg oddechowych, zwiększając opór dróg oddechowych i zmniejszając przestrzeń nieużyteczną =około
150 ml objętości dróg oddechowych, w której powietrze nie podlega wymianie gazowej=.
Działanie to zachodzi za pośrednictwem głównego transmittera układu przywspółczulnego - acetylocholiny i pobudzenia komórkowych receptorów acetylocholinowych typu M1. Włókna dooskrzelowe nerwu błędnego wykazują stałą aktywność modulowaną rytmicznie w sposób podobny i za pośrednictwem podobnych mechanizmów jak aktywność włókien dosercowych nerwu błędnego. Aktywność ta maleje podczas każdego wydechu, wskutek czego mięśnie gładkie rozluźniają się, a opór dróg oddechowych zmniejsza się, ułatwiając napływ powietrza do płuc. Aktywność ta zwiększa się podczas wdechu, co przyczynia się do wydechowego zwiększenia oporu dróg oddechowych i wraz z innymi mechanizmami zapobiega zbyt szybkiemu opróżnieniu się
=zapadaniu= płuc.
Włókna współczulne wywierają działanie przeciwne - rozluźniają mięśnie gładkie dróg oddechowych i zmniejszają ich opór poprzez aktywację receptora adrenergicznego typu beta 2.
Pobudzenie receptorów trzewno-czuciowych oskrzeli pod wpływem czynników chemicznych lub mechanicznych powoduje zarówno ich zwężenie na drodze odruchowej, jak również działa miejscowo, powodując uwolnienie substancji P. Substancja P, poza własnym działaniem skurczowym na mięśnie oskrzeli, pobudza także ezgocytozę komórek tucznych, które są w organizmie głó- wnym magazynierem i źródłem histaminy, substancji zwężającej silnie oskrzela poprzez działanie na swoisty receptor komórkowy typu H1. Histamina wywiera również nieznaczny efekt przeciwny rozszerzający oskrzela, działając poprzez receptor H2.
Ruchy oddechowe charakteryzuje cykliczność. Po fazie wdechu następuje z reguły dłuższa od niej faza wydechu, po czym cały cykl powtarza się naprzemiennie.
Rytmiczne ruchy oddechowe zależą od struktur w obrębie rdzenia przedłużonego. Przerwanie łączności pomiędzy rdzeniem przedłużonym a rdzeniem kręgowym w górnych szyjnych segmentach znosi czynność oddechową. Z tzw. neuronów opuszkowo-rdzeniowych rdzenia przedłużonego zstępują długie aksony pobudzające rytmicznie motoneurony mięśni oddechowych. Motoneurony przepony są zlokalizowane w segmentach szyjnych C4-C6. Motoneurony mięśni między żebrowych zewnętrznych =wdechowych= i wewnętrznych =wydechowych= znajdują się w odcinku piersiowym.
Dokładna analiza rytmicznych wyładowań tych neuronów wykazuje, że cykl oddechowy składa się nie z dwóch, lecz z trzech kolejnych faz. Pierwszą jest szybko narastająca faza wdechowa, drugą - faza wydechowa pierwsza, podczas której występuje niewielka aktywność powdechowa nerwu przeponowego, a trzecią fazą jest faza czynnego wydechu, podczas której aktywne są dopiero motoneurony mięśni wydechowych.
Ponieważ jak dotąd nie znaleziono w rdzeniu przedłużonym neuronów mających cechy komórek rozrusznikowych, uważa się, że rytm oddechowy powstaje dzięki wzajemnie sprzężonym synaptycznie sieciom neuronów określanych wspólnym terminem kompleksu oddechowego pnia mózgu. Sieci takich jest więcej niż jedna.
Sieci neuronów oddechowych same nie wytwarzają pobudzenia,aci lecz jedynie przetwarzają na aktywność rytmiczną pobudzenie docierające do nich z zewnątrz, z aktywującego tworu siatkowatego pnia mózgu oraz obszarów chemowrażliwych mózgu i z obwodowych chemoreceptorów tętniczych.
Poza tym działa wiele nieswoistych pobudzeń z receptorów dróg oddechowych, mięśni, skóry itd.
Pobudzenie motoneuronów mięśni wdechowych odbywa się na drodze odruchowej poprzez rozciąganie wrzecion mięśniowych i pobudzenie proprioreceptorów. Czynnikiem rozciągającym mięśnie oddechowe jest ciężar klatki piersiowej, zwłaszcza w pozycji stojącej. Dzięki temu mięśnie wdechowe znajdują się w stanie odruchowego napięcia tonicznego nawet w spoczynku, po zakończeniu wdechu. Napięcie to podtrzymywane jest tonicznymi impulsami niektórych włókien ruchowych w obrębie nerwów międzyżebrowych i przeponowych. Rozpoczęcie wdechu charakteryzuje się narastającym przyspieszeniem częstotliwości wyładowań we włóknach ruchowych zaopatrujących mięśnie wdechowe. Jednocześnie zwrotnie hamowana jest impulsacja we włóknach biegnących do mięśni wydechowych. Wydech charakteryzuje nagłe ustanie wyładowań w neuronach ruchowych wdechowych, hamowanych zwrotnie przez rozpoczynające się pobudzenie motoneuronów wydechowych.
Aktywność oddechowa ulega zmianie nie tylko na drodze humoralnej i nerwowej. Istotne znaczenie mają tutaj odruchy oddechowe, ze ścian klatki piersiowej:
* silne nieswoiste bodźce mechaniczne, takie jak ucisk ścian klatki piersiowej i żeber, pobudzają aktywność oddechową,
* drażnienie samych proprioreceptorów za pomocą bardzo mocnej wibracji, zwłaszcza w okolicy mostka, zmniejsza amplitudę wdechów oraz nieswoiste odruchy oddechowe:
* ponieważ neurony odde-ada chowe mają rozległe połączenia z szeregiem receptorów na obwodzie, podrażnienie bólowe powoduje przyspieszenie oddychania oraz wzrost wentylacji minutowej,
* podrażnienie skórnych receptorów zimna pobudza czynność oddechową,
* podrażnienie chemiczne błony śluzowej jamy nosowej, np. parami amoniaku, również pobudza czynność oddechową,
* skurcze mięśni szkieletowych powodują gromadzenie się w nich różnych produktów metabolizmu w tym także prostaglandyn i jonów potasowych, które prawdopodobnie, w sposób pośredni zwiększają na drodze odruchowej wentylację płuc,
* odruchy wychodzące z licznych receptorów w obrębie układu krążenia zwiększają lub hamują ruchy oddechowe.
B. Chemiczna regulacja oddychania.
Regulacja chemiczna układu oddechowego zapewnia homeostazę gazów oddechowych dwutlenku proaktynu i węglanu proaktynu we krwi tętniczej, podtrzymywaną bez względu na intensywność przemiany materii, tzn. szybkość pochłaniania tlenu z krwi i oddawania do niej dwutlenku węgla.
Zamknięta pętla regulacji układu oddechowego działa na tej zasadzie, że czynnikami pobudzającymi wentylację płuc, a zarazem pompę sercową umożliwiającą transport gazów wraz z krwią są końcowe produkty metabolizmu: dwutlenek węgla, obniżenie dwutlenku proaktynu oraz jony wodorowe. Prężność dwutlenku węgla, a w mniejszym stopniu prężność tlenu krwi tętniczej pełnią podwójną funkcję. Z jednej strony, współdziałając z aktywnością pobudzającego tworu siatkowatego, są chemicznymi bodźcami dla tonicznego, spoczynkowego oddychania. Z drugiej zaś strony, najmniejsze odchylenia wę-adc glanu proaktynu, tlenku proaktynu i w mniejszym stopniu pH uruchamiają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego zmianę napędu oddechowego w takim kierunku, aby wyrównać zakłócenie.
Wpływ masażu na układ oddechowy możemy podzielić na wpływ pośredni i wpływ bezpośredni.
Wpływ pośredni prowadzi do poprawy procesów oddychania dzięki ścisłej zależności układu krążenia i oddychania. Zwiększony powrót krwi żylnej, większy przepływ krwi przez serce i płuca, rozszerzenie naczyń krwionośnych prowadzą do zwiększonej przemiany materii, a tym samym większego zapotrzebowania na tlen. Dzięki opisanym mechanizmom regulacji nerwowej, humoralnej, chemicznej oraz nieswoistym odruchom oddechowym dochodzi do pobudzenia pracy płuc.
Uwalniająca się podczas masażu większa ilość histaminy powoduje zwężenie drzewa oskrzelowego i zmniejszenie przestrzeni nieużytecznej płuc. Dużą rolę odgrywa tu również unerwienie segmentarne. Opracowując odpowiednie segmenty skóry, mięśni, tkanki łącznej, będziemy wywierać leczniczy wpływ na układ oddechowy.
Wpływ bezpośredni masażu polega na opracowaniu grzbietu, kręgosłupa, klatki piersiowej, a szczególnie przestrzeni międzyżebrowych. Uelastycznienie mięśni międzyżebrowych, zwiększenie ruchomości w stawach mostkowo-żebrowych i żebrowo-kręgowych prowadzi do zwiększenia objętości klatki piersiowej, a nieswoisty odruch powstający przy mechanicznym pobudzeniu stawów i powierzchni okołostawowych prowadzi do pobudzenia oddychania. Pobudzenie drzewa oskrzelowego prowadzi do zwiększonego wydzielania śluzu, który jednocześnie zostaje usunięty, zwłaszcza dzięki oklepywaniom klatki piersiowej i grzbietu.
Zastosowanie odpowiedniejade do danej jednostki chorobowej gimnastyki oddechowej powoduje lepszą wentylację płuc i zwiększa wydolność układu oddechowego.
Wpływ masażu
na układ pokarmowy
Każdy organizm pobiera ze swego środowiska substancje pokarmowe, które przetwarza na materiał budulcowy, wbudowując je w cząsteczki żywej materii, oraz na energię niezbędną do wykonywania swych czynności życiowych i pracy. Służy do tego celu przewód pokarmowy, który u człowieka ma kształt długiej cewy, rozpoczynającej się szparą ustną i kończącej się odbytem. Do przewodu tego należą: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube oraz gruczoły trawienne: wątroba i trzustka.
Ściana przewodu pokarmowego składa się z trzech warstw:
1. wewnętrzna - błona śluzowa wraz z tkanką podśluzową,
2. błona mięśniowa,
3. zewnętrzna - błona surowicza z tkanką podsurowiczą lub błona zewnętrzna.
Nabłonek błony śluzowej pełni rolę ochronną, reguluje przepuszczalność ściany przewodu pokarmowego oraz pełni rolę wydzielniczą. Wydziela on śluz.
Pod błoną śluzową leży tkanka podśluzowa. Obecność tej tkanki sprawia, że błona śluzowa jest luźno złączona z błoną mięśniową i w stosunku do niej przesuwalna. W niektórych częściach przewodu pokarmowego błona śluzowa jest gładka, w innych pofałdowana. Błona śluzowa jest bogata w gruczoły, które zstępują w głąb przylegającej tkanki podśluzowej.
Błona mięśniowa jest środkową warstwą przewodu pokarmo- adg wego. Zbudowana jest na obu końcach =w jamie ustnej, gardle, górnej części przełyku, odbytnicy= z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, w pozostałym odcinku z tkanki mięśniowej gładkiej =niezależnej od naszej woli=. Błona mięśniowa przewodu pokarmowego, z wyjątkiem żołądka, układa się w dwóch warstwach. Włókna warstwy wewnętrznej układają się okrężnie, a zewnętrznej - podłużnie.
W żołądku występują jeszcze włókna skośne.
Błona surowicza pokrywa wewnątrz jamy brzusznej przewód pokarmowy. Jest to cienka błona, którą tkanka podsurowicza łączy z błoną mięśniową. Narządy przewodu pokarmowego, które nie leżą w jamie brzusznej, otacza z zewnątrz błona zewnętrzna.
Dla masażystów, ze względu na możliwość znacznego oddziaływania masażem, najistotniejszy jest odcinek przewodu pokarmowego obejmujący: żołądek, jelito cienkie, jelito grube oraz gruczoły przewodu pokarmowego: wątrobę i trzustkę.
Jama brzuszna i jama miednicy mniejszej wysłana jest otrzewną.
Ta część otrzewnej nazywa się otrzewną ścienną. Pozostała część otrzewnej, pokrywająca leżące w jamie brzusznej i miednicy mniejszej narządy, nazywa się otrzewną trzewną. Między tymi blaszkami występuje szczelinowata przestrzeń, tzw. jama otrzewnej. W jamie tej znajduje się niewielka ilość płynu surowiczego, który zwilża powierzchnie przylegających do siebie narządów, dzięki czemu ułatwia im wzajemne przesuwanie się bez tarcia. Przejście otrzewnej trzewnej w otrzewną ścienną tworzy krezkę. Składa się ona z dwóch blaszek, między którymi biegną otoczone tkanką łączną naczynia krwionośne, nerwy orazadi znajdują się grupy węzłów chłonnych. Unaczynienie otrzewnej stanowi sieć naczyń włosowatych.
Unerwienie otrzewnej ściennej pochodzi od dolnych nerwów międzyżebrowych oraz ze splotu lędźwiowego. Otrzewna ścienna jest wrażliwa na bodźce bólowe, cieplne i mechaniczne. W przypadku podrażnienia otrzewnej ściennej możliwa jest lokalizacja bolesnego miejsca. Podrażnienie włókien nerwowych dochodzących do otrzewnej ściennej powoduje odruchowy skurcz mięśni powłok brzusznych.
Otrzewna trzewna jest unerwiona przez układ nerwowy autonomiczny i jest ona niewrażliwa na ból i bodźce cieplne. Ból może zostać wywołany poprzez wzrost ciśnienia w odpowiednich przewodach =np. przewodzie żółciowym wspólnym= lub przez pociąganie narządów czy krezek.
Występuje tu brak możliwości lokalizacji bólu =tzw. bóle rozlane=. W wyniku połączenia unerwienia autonomicznego narządów jamy brzusznej i otrzewnej trzewnej z unerwieniem skórnym w odpowiednich segmentach rdzenia kręgowego mogą powstać miejsca przeczulicy w obrębie skóry
=strefy Heada - patrz tom pt. (Masaż segmentarny)=.
Ważną cechą otrzewnej są jej właściwości bakteriobójcze.
Zdolność obronną posiada nabłonek oraz liczne skupiska tkanki limfatycznej w postaci tzw. plam mlecznych.
Wpływ masażu na przewód pokarmowy możemy podzielić na pośredni i bezpośredni.
Wpływ pośredni:
* Poprzez pobudzenie układu krążenia doprowadzamy do lepszego odżywienia, a tym samym funkcjonowania przewodu pokarmowego.
* Wpływ poprzez układ nerwowy stymuluje pracę i napięcie mięśni przewodu pokarmowego. Spożywane pokarmy są dokładniejaea trawione, a zawarte w nich składniki odżywcze są wykorzystane w całości. Przyspieszenie procesów przemiany materii w całym organizmie powoduje pobudzenie ośrodka głodu, a zatem podanie zaraz po masażu lub tuż przed masażem posiłków wysokoenergetycznych pozwala zwalczać stany wyczerpania i charłactwa. Zastosowanie natomiast odpowiedniej diety spowoduje wykorzystanie przez organizm rezerw energetycznych zgromadzonych w tkance tłuszczowej, a tym samym efekt oczekiwany przy masażu odchudzającym.
* Drogą unerwienia segmentarnego =patrz tom pt. (Masaż segmantarny)=.
* Drogą humoralną =np.: wzmożone wydzielanie histaminy pod wpływem masażu powoduje zwiększone wydzielanie soku żołądkowego=.
Wpływ bezpośredni =za pośrednictwem powłok brzusznych=:
* Stosując głaskania, rozcierania i uciski jednostajne lub przerywane wpływamy na napięcie mięśni ścian żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego.
* Poprzez bezpośrednie drażnienie narządów jamy brzusznej wzmagamy wydzielanie hormonów żołądkowo-jelitowych.
* Odpowiednio wykonany masaż pozwala na przepchnięcie zalegających mas kałowych w jelicie grubym.
Koniec tomu i
aec
Spis treści
Część pierwsza:
masaż klasyczny ------------a
Wstęp -----------------------a
Omówienie ogólne masażu -----d
a. Rys historyczny ---------d
b. Cechy psychofizyczne
masażysty -----------------ac
c. Higiena osobista masa
żysty ---------------------ae
d. Warunki ogólne wykony
wania masażu --------------ag
e. Wyposażenie pomiesz
czeń do masażu ------------ai
f. Środki poślizgowe
i wspomagające masaż ------ai
f.a. Wykaz niektórych
preparatów stosowanych
przy masażu ---------------bb
Część teoretyczna ----------ch
I. Zasady stosowania ma
sażu klasycznego ----------ch
b. Omówienie poszczegól
nych technik masażu -------db
c. Wpływ masażu klasycz
nego na poszczególne
tkanki --------------------fe
d. Wpływ masażu na powło
kę wspólną =(skórę)=. -----gf
e. Wpływ masażu na
poszczególne układy -------hc
Wpływ masażu na układ ner
wowy ----------------------hc
Wpływ masażu na układ
krążenia -----------------aji
Wpływ masażu na układ od
dechowy ------------------acc
Wpływ masażu na układ po
karmowy ------------------adf
aee
Adam Zborowski
Masaż klasyczny
i segmentarny
Tom ii
Całość w d tomach
p.w.z.n.
(Print f_)
Lublin aiie
Adaptacja na podstawie
książek: Adam Zborowski
(Masaż klasyczny)
i (Masaż segmentarny)
Wydawnictwo (AZ)
Kraków aiid
Redakcja techniczna
wersji brajlowskiej:
Artur Łapiński
Druk:
Zakład Nagrań
i Wydawnictw PZN
ul. Konwiktorska g8i
jj-baf Warszawa
Skład i oprawa:
p.w.z.n.
(Print f_)
ul. Wieniawska ac
bj-jga Lublin
tel. =j-ha= bie-ah
ISBN hc-heihg-af-i
Wpływ masażu na układ
moczowo-płciowy
Narządy moczowe i narządy płciowe stanowią jeden układ moczowo-płciowy. Przyczyną tego połączenia jest pochodzenie ze wspólnego zawiązku mezodermalnego.
Narządy moczowe mają za zadanie usuwanie z organizmu końcowych produktów przemiany materii oraz utrzymanie na stałym poziomie składu chemicznego i fzykochemicznych właściwości osocza krwi dla zapewnienia stałości środowiska wewnętrznego. Zadanie to wykonują nerki wytwarzające mocz oraz narządy odprowadzające =kielichy nerkowe, miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa=, przez które mocz jest wydalany z organizmu na zewnątrz.
Przepływ krwi przez nerki jest bardzo duży. Pojemność minutowa serca wynosi średnio
5000 ml. Z tej ilości a
20-25%) przepływa przez nerki, czyli około 1250 ml na minutę.
Ponieważ 55%) krwi stanowi osocze, w ciągu minuty przepływa przez nerki około 600-700 ml osocza, z czego 18-20%) ulega zmianie na mocz pierwotny.
W ciągu minuty powstaje więc około 120 ml moczu pierwotnego, w ciągu godziny 7,2 l, natomiast w ciągu doby około
150-180 l. Z tej olbrzymiej ilości moczu pierwotnego 99%) wchłania się ponownie do krwi,
1%) ulega wydaleniu w postaci moczu ostatecznego. Stanowi to
1,5-1,8 litra na dobę. Objętość osocza, wynosząca przeciętnie 3 litry, jest przesączana i wchłaniana w ciągu doby około
60 razy. Dane te zostały przytoczone, aby uświadomić czytelnikowi, jaki ogrom pracy wykonują nerki w ciągu jednej doby życia.
Wpływ masażu na układ moczowy możemy podzielić na pośredni i bezpośredni.
Wpływ pośredni wiąże się przede wszystkim z układem krążenia. Zwiększenie, pod wpływem masażu, pojemności minutowej serca sprawia, że zwiększa się przepływ krwi przez nerki, poprawiając filtrację kłębuszkową.
Poprawia się oczyszczanie osocza krwi oraz zwiększa się wydzielanie wazopresyny, która powoduje zagęszczenie moczu poprzez ułatwienie wtórnego wchłaniania wody. Również o wpływie pośrednim mówi się wykorzystując przy masażu znajomość stref unerwienia segmentarnego =patrz tom pt. (Masaż segmentarny)=.
Wpływ bezpośredni wywieramy opracowując grzbiet na wysokości od Xi kręgu piersiowego do Iii kręgu lędźwiowego, a więc w miejscu rzutowania nerek, jak również opracowując podbrzusze, co wpływa na funkcjonowanie zwieraczy.
Na układ płciowy możemy wywierać wpływ pośredni za pośrednictwem układu krążenia po- c przez lepsze ukrwienie i odżywienie narządów płciowych, jak również drogą unerwienia segmentarnego =patrz tom pt. (Masaż segmentarny)=. Wpływ bezpośredni polega na opracowaniu podbrzusza.
Wpływ masażu na układ
wewnątrz-wydzielniczy
Czynność gruczołów dokrewnych pod wpływem masażu ma charakter adaptacyjny, współdziałając w przystosowaniu organizmu do masażu. Szczególnie istotne znaczenie odgrywają zmiany wpływające na adaptację układu krążenia i kontrolę metabolizmu.
Masaż
poszczególnych części ciała
Kończyna górna
Masaż kończyn górnych wykonujemy w pozycji siedzącej.
Palce
Głaskania.
a. Głaskanie powierzchni grzbietowej i dłoniowej każdego palca.
Wykonujemy kciukiem po stronie grzbietowej oraz palcem wskazującym po stronie dłoniowej. Rozpoczynając od końca palca, przesuwamy się ruchem głaszczącym za staw śródręczno
* paliczkowy.
b. Głaskanie powierzchni bocznych każdego palca.
Wykonujemy również kciukiem i palcem wskazującym. Rozpoczynamy głaskanie od końca palca i przegłaskujemy do stawu śródręczno-paliczkowego.
c. Głaskanie powierzchnie grzbietowej, dłoniowej i bocznych.
Jest to połączenie poprzednich głaskań. Głaskanie wykonujemy oburącz. Jedna ręka palcem wskazującym i kciukiem głaszcze powierzchnie boczne, a druga - również palcem wskazującym i kciukiem - powierzchnie: grzbietową i dłoniową.
d. Głaskanie kciukami.
Kciuki obu rąk ułożone są obok siebie. Rozpoczynając od końca palca, wykonujemy głaskanie powierzchni bocznej palca, potem powierzchni grzbietowej, a następnie drugiej powierzchni bocznej. Po przegłaskaniu wszystkich palców odwracamy dłoń pacjenta i wykonujemy w ten sam sposób głaskanie powierzchni dłoniowej każdego palca.
e. Głaskanie wszystkich palców równocześnie. Głaskanie to wykonujemy całą dłonią po stronie grzbietowej i po stronie dłoniowej.
Rozcierania.
a. Rozcieranie powierzchni grzbietowej i dłoniowej każdego palca. Wykonujemy je kciukiem po stronie grzbietowej oraz palcem wskazującym po stronie dłoniowej. Ruch, jaki wykonują palce, jest taki sam, jak przy formowaniu kulki =np. z plasteliny= palcem wskazującym i kciukiem. Rozpoczynając od końca palca, przesuwamy się, za staw śródręczno-paliczkowy.
b. Rozcieranie powierzchni bocznych każdego palca. Wykonujemy również kciukiem i palcem wskazującym. Wykonując ruch rozcierania opisany w punkcie
a, przesuwamy się od końca palca do stawu śródręczno-paliczkowego.
c. Rozcieranie stawów międzypaliczkowych i śródręczno-paliczkowych. Wykonujemy palcami wskazującym i kciukiem po stronie grzbietowej i dłoniowej oraz po stronach bocznych stawów.
Przy rozcieraniu nie prze- g suwamy się do przodu, lecz rozcieramy w miejscu. Przy opracowywaniu stawów śródręczno-paliczkowych rozcieramy tylko powierzchnię grzbietową i dłoniową.
d. Rozcieranie (pierścieniowe) każdego palca. Wykonujemy palcami wskazującymi i kciukami obu rąk. Jedna ręka opracowuje powierzchnie boczne, druga zaś powierzchnie grzbietową i dłoniową. Wyróżniamy tu dwa sposoby rozcierania:
a. rozcieranie naprzemienne
* ręce pracują na zmianę, tzn. raz jedna, raz druga, wykonując rozcieranie w sposób opisany przy rozcieraniu nr a;
b. rozcieranie jednoczesne
* ręce pracują jednocześnie, zaś palce wskazujący i kciuki obu rąk tworzą jakby widełki i pozostają w stosunku do siebie nieruchomo. Widełki te wykonują ruchy spiralne poziome przy opracowaniu powierzchni grzbietowej i dłoniowej, zaś drugie
* pionowe przy opracowaniu powierzchni bocznych. W obydwu sposobach rozcierania (pierścieniowego) posuwamy się od końca palca do stawu śródręczno-paliczkowego.
e. Rozcieranie kciukami.
Kciuki obu rąk ułożone są obok siebie. Rozpoczynając od końca palca, wykonujemy rozcieranie powierzchni bocznej, potem powierzchni grzbietowej, a następnie drugiej powierzchni bocznej.
Kciuki wykonują ruchy spiralne naprzemiennie i od siebie. Po opracowaniu wszystkich palców odwracamy dłoń pacjenta i rozcieramy w ten sam sposób powierzchnie dłoniowe wszystkich palców.
f. Rozcieranie oburącz wszystkich palców jednocześnie.
Dłonie masażysty, wykonując ruch jak przy zacieraniu rąk, rozcierają wszystkie palce pacjenta jednocześnie, posuwając się od koniuszków palców do śródręcza. i
Uciski
Ponieważ mięśnie palców są bardzo drobne, nie ma możliwości wykonania ugniatań. Wykonujemy natomiast uciski.
a. Uciski powierzchni grzbietowej, dłoniowej oraz bocznych. Wykonujemy palcem wskazującym i kciukiem jednej ręki. Przesuwając się wolno ruchem głaszczącym, wykonujemy co pewien czas uciski w miejscu, skierowane w głąb palca.
b. Uciski (pierścieniowe) każdego palca. Wyróżniamy tu dwa rodzaje ucisków:
a. uciski naprzemienne - przy posuwaniu się ruchem głaszczącym uciskamy raz jedną ręką po stronie grzbietowej i dłoniowej, raz drugą po powierzchniach bocznych;
b. uciski jednoczesne - przy posuwaniu się ruchem głaszczącym obie ręce równocześnie wykonują ucisk i równocześnie zwalniają ten ucisk.
c. Uciski czterema palcami.
Palce układamy w ten sposób, że kciuk znajduje się na powierzchni bocznej, palec wskazujący na powierzchni grzbietowej, palec środkowy na drugiej powierzchni bocznej, a palec serdeczny na powierzchni dłoniowej masowanego palca. Posuwając się ruchem głaszczącym =jak przy zakładaniu obrączki=, co pewien czas wykonujemy ucisk jednocześnie wszystkimi palcami.
Naciąganie palców =trakcja=.
Palcami małym i serdecznym chwytamy za ostatni paliczek palca masowanego. Pozostałe palce: środkowy, wskazujący i kciuk służą do utrzymania prawidłowego kierunku trakcji, czyli dokładnie w osi palca. Rozpoczynając od bardzo lekkiej trakcji przy trzykrotnym pociąganiu stopniowo zwiększamy siłę naciągania.
Wałkowanie.
W płaszczyźnie prostopa-aa dłej do dłoni, wykonując ruch jak przy zacieraniu rąk, wałkujemy każdy palec osobno.
Śródręcze
Głaskania
a. Głaskanie (łukowe). Wykonujemy kciukiem po każdej stronie grzbietowej śródręcza.
Przy każdym następnym paśmie kciuk zatacza większy łuk.
b. Głaskanie (pasmowe). Wykonujemy dwoma kciukami ułożonymi obok siebie. Rozpoczynając od jednego brzegu dłoni, w kolejnych pasmach przesuwamy się do drugiego brzegu.
c. Głaskanie rozbieżne i zbieżne. Wykonujemy kciukami.
Rozpoczynamy od ułożenia kciuków obok siebie w linii środkowej śródręcza. W kolejnych pasmach kciuki rozchodzą się na boki, aby w końcu opracować brzegi śródręcza. W dalszej kolejności wykonujemy pasma, przy których kciuki stopniowo zbliżają się do siebie, aby wreszcie spotkać się razem w linii środkowej śródręcza, czyli w pozycji wyjściowej.
d. Głaskania od a do c wykonujemy następnie po stronie dłoniowej w identyczny sposób, zwiększając jednak nieznacznie siłę wykonania.
e. Głaskanie całą dłonią strony dłoniowej śródręcza.
Kciuk pacjenta jest odwiedziony. Przy dojściu do kciuka pacjenta zahaczamy o niego naszym kciukiem i przegłaskujemy kłąb.
f. Głaskanie całą dłonią strony dłoniowej śródręcza.
Kciuk pacjenta jest przywiedziony. Głaskanie to wykonujemy w dwóch pasmach: pierwsze z zejściem w kierunku kości promieniowej, drugie z zejściem w kierunku kości łokciowej.
g. Głaskanie całą dłonią strony grzbietowej. Głaskanie całą dłonią strony grzbietowej śródręcza z zejściem w kierunku kości łokciowej i przy drugim paśmie w kierunku kościac promieniowej.
h. Głaskanie (paliczkowe).
Wykonujemy tylko po stronie grzbietowej śródręcza, przegłaskując grzbietową stroną palców.
i. Głaskanie (grzebyczkowe).
Wykonujemy tylko po stronie dłoniowej śródręcza. Dłoń masażysty jest zwinięta w pięść ze schowanym kciukiem.
Rozcierania.
a. Rozcieranie (łukowe).
Wykonujemy je kciukiem po stronie grzbietowej śródręcza.
Kciuk, wykonując ruchy spiralne, porusza się po łuku. Po dojściu do stawu nadgarstkowego odrywamy kciuk i przenosimy na staw śródręczno - paliczkowy.
Przy każdym kolejnym paśmie kciuk zatacza coraz większe łuki.
b. Rozcieranie (pasmowe).
Wykonujemy dwoma kciukami ułożonymi obok siebie. Kciuki na przemian wykonują ruchy spiralne, zataczając kółeczka od siebie. Rozpoczynając od jednego brzegu dłoni, w kolejnych pasmach przesuwamy się na drugi brzeg.
c. Rozcieranie rozbieżne i zbieżne. Wykonujemy kciukami.
Rozpoczynamy od ułożenia kciuków obok siebie w linii środkowej śródręcza. Kciuki, wykonując naprzemiennie =raz jeden, raz drugi= rozcieranie, kręcą kółeczka od siebie na zewnątrz, posuwając się od stawów śródręczno-paliczkowych do stawu nadgarstkowego. W kolejnych pasmach kciuki rozchodzą się na boki, aby w końcu opracować brzegi śródręcza. Następnie rozcieramy w pasmach, w których kciuki stopniowo zbliżają się do siebie aż do zejścia się razem w linii środkowej śródręcza. Po opracowaniu strony grzbietowej, rozcieramy stronę dłoniową.
d. Rozcieranie czterema palcami po stronie grzbietowej.
Wykonujemy je w dwóch pasmach.
Pierwsze - bliżej małegoae palca. Kręcąc kółeczka w kierunku bliższego brzegu, dłoni posuwamy się od stawów śródręczno-paliczkowych do stawu nadgarstkowego po stronie łokciowej.
Drugie pasmo rozpoczynamy od stawów śródręczno-paliczkowych
* bliżej kciuka. Rozcierając, kręcimy kółeczka w kierunku kciuka i posuwamy się do stawu nadgarstkowego po stronie promieniowej.
e. Rozcieranie od
a - d wykonujemy następnie po stronie dłoniowej w identyczny sposób, zwiększając tylko nieznacznie siłę wykonania.
f. Rozcieranie ośmioma palcami. Ręka pacjenta w ułożeniu pośrednim. Obydwie ręce masażysty ruchem naprzemiennym wykonują rozcieranie: jedna po stronie dłoniowej, druga po stronie grzbietowej. Rozcieranie wykonujemy w dwóch pasmach.
Pierwsze w dolnej części dłoni
=przy ułożeniu pośrednim=: kręcąc kółeczka do dołu, schodzimy na kość łokciową przedramienia.
Drugie pasmo: w części górnej: kręcąc kółeczka do góry, schodzimy na kość promieniową przedramienia.
g. Rozcieranie kłębami.
Ułożenie ręki pacjenta jest identyczne jak przy rozcieraniu poprzednim. Rozcieramy w takich samych pasmach jak przy rozcieraniu nr f, z tą różnicą, że zamiast palcami rozcieranie wykonujemy nasadami dłoni.
h. Rozcieranie (grzebyczkowe). Wykonujemy tylko po stronie dłoniowej. Dłoń masażysty zwinięta jest w pięść ze schowanym kciukiem. Ręka masażysty jest nawrócona i ułożona na dłoni pacjenta. W tym ułożeniu wykonujemy obrót pięścią do pozycji odwróconej.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne mięśni kłębu. Ugniatanie to wykonujemy oburącz. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie ag do osi długiej ręki. Ręce pracują naprzemiennie. Uchwycony i ugnieciony obszar mięśni przez rękę znajdującą się bliżej stawu nadgarstkowego jest przekazywany ręce drugiej, która powtarza czynność wykonaną przez pierwszą rękę.
b. Ugniatanie poprzeczne przestrzeni pomiędzy pierwszą i drugą kością śródręcza.
Ugniatanie to wykonujemy tak samo, jak ugniatanie kłębu.
c. Ugniatanie poprzeczne mięśni kłębika. Wykonujemy go tak samo, jak ugniatanie mięśni kłębu.
d. Ugniatanie podłużne mięśni kłębu i kłębika. Ręce masażysty ułożone są wzdłuż osi ręki. Jedna ręka opracowuje kłąb, druga zaś kłębik. Ręce pracują naprzemiennie.
e. Ugniatanie podłużne przestrzeni między pierwszą i drugą kością śródręcza oraz kłębika.
Ruchem naprzemiennym jedna ręka opracowuje przestrzeń między pierwszą i drugą kością śródręcza, druga ręka mięśnie kłębika.
f. Przepychanie fałdu skórno-mięśniowego po stronie dłoniowej. Wykonujemy go w kilku pasmach dwoma kciukami. Rozpoczynając od stawów śródręczno
* paliczkowych, wykonujemy przepychanie kciuków w kierunku nadgarstka. Przepychanie to wykonujemy bardzo mocno.
Uciski.
a. Uciski dwoma kciukami.
Uciski wykonujemy pod kątem cj stopni do powierzchni dłoni i są one skierowane dosercowo. Kciuki natomiast posuwają się jednocześnie lub naprzemiennie od stawu nadgarstkowego do stawów śródręczno-paliczkowych.
b. Uciski na przestrzenie międzykostne kości śródręcza.
Kciuk jednej ręki układamy powierzchnią boczną w przestrzeni pomiędzy sąsiednimi kościami śródręcza jak najbliżej stawów śródręczno-paliczkowych. ai
Kciuk drugiej ręki kładziemy na ułożonym już kciuku =w przestrzeni międzykostnej=. Pozostałe palce znajdują się po stronie dłoniowej ręki pacjenta.
Ręka masażysty, która obejmuje dłoń pacjenta, stanowi jakby kleszcze wykonujące rytmiczne ściskanie, a tym samym poprzez drugi kciuk - uciski na przestrzenie międzykostne. Przy kolejnych uciskach posuwamy się w kierunku nadgarstka. Po opracowaniu przestrzeni pomiędzy drugą a trzecią kością śródręcza zamieniamy funkcję rąk masażysty.
Oklepywanie.
Wykonujemy tylko po stronie dłoniowej. Palce masażysty są rozstawione i zgięte w (haczyki). Tak przygotowaną ręką wykonujemy rytmiczne oklepywanie opuszkami palców powierzchni dłoniowej śródręcza pacjenta.
Jak przy większości oklepywań, poruszamy się po całej opracowywanej powierzchni we wszystkich kierunkach =nie obowiązuje nas kierunek dosercowy=.
Rozluźnianie kości śródręcza.
Kciuki masażysty ułożone są na dwóch sąsiednich kościach śródręcza. Pozostałe palce obejmują z obydwu stron rękę.
Rozluźnianie polega na kilkakrotnym przesunięciu względem siebie dwóch sąsiednich kości śródręcza w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny dłoni.
Staw promieniowo
nadgarstkowy
Głaskania.
a. Głaskanie (siodełkowe).
Ręka masowana znajduje się w ułożeniu pośrednim. Obszar pomiędzy kciukiem a pierwszą kością śródręcza i palcem wskazującym masażysty stanowi jakby siodło, które ustawiamy w stawie promieniowo-nadgarstkowym od góry. Następnie wykonujemyba głaskanie, przekręcając (siodło) do położenia dolnego, czyli o ahj stopni. Ruch ten przypomina czynność, jaką wykona założone na konia siodło z popuszczonym popręgiem. Z ułożenia na grzbiecie obróci się do ułożenia na brzuchu konia. Głaskanie to wykonujemy najpierw jedną ręką, opracowując stronę grzbietową nadgarstka, a potem drugą - zsuwając się po stronie dłoniowej.
b. Głaskanie pasmowe kciukami. Głaskanie to wykonujemy dwoma kciukami ułożonymi obok siebie. Rozpoczynając od śródręcza, przegłaskujemy ponad staw promieniowo-nadgarstkowy.
Ilość pasm uzależniona jest od wielkości stawu pacjenta. Średnio wykonujemy trzy pasma po stronie grzbietowej, jedno po stronie bocznej, trzy po stronie dłoniowej i jedno po drugiej stronie bocznej.
c. Głaskanie rozbieżne i zbieżne. Wykonujemy dwoma kciukami podobnie jak przy głaskaniu poprzednim. Różnica polega na tym, że rozpoczynamy od środka nadgarstka, wykonując głaskanie kciuk obok kciuka.
Przy następnym paśmie kciuki odsuwają się od siebie, aby w kolejnych pasmach znaleźć się na powierzchniach bocznych nadgarstka. Przy dalszym opracowaniu schodzą się coraz bliżej, aby ostatnie pasmo wykonać w linii środkowej obok siebie. Tę samą czynność powtarzamy po stronie dłoniowej stawu promieniowo-nadgarstkowego.
d. Głaskanie całą dłonią.
Wykonujemy w dwóch krzyżujących się pasmach. Pierwsze pasmo przebiega od strony łokciowej stawu nadgarstkowego do strony promieniowej, drugie zaś - od strony promieniowej do strony łokciowej. Linie, po których wykonujemy głaskanie, przebiegają skośnie, a więc rozpoczynamy poniżej stawu, a kończymy nad stawem. Głaskanie to wykonujemy zarówno od strony grzbieto-bc wej, jak i od strony dłoniowej.
Rozcierania.
a. Rozcieranie pasmowe kciukami. Wykonujemy podobnie jak głaskanie drugie, z tym że kciuki naprzemiennie rozcierają staw w kolejnych pasmach.
b. Rozcieranie rozbieżne i zbieżne. Wykonujemy podobnie jak głaskanie rozbieżne i zbieżne, przy czym kciuki wykonują naprzemiennie ruchy spiralne rozcierając tkanki. Wykonujemy podobnie jak przy głaskaniu zarówno po stronie grzbietowej, jak i po stronie dłoniowej.
c. Rozcieranie rozbieżne i zbieżne w stawie promieniowo
* nadgarstkowym.
Jest to rodzaj rozcierania poprzecznego. Rozpoczynamy od środka stawu. Wykonując rozcierania ruchem naprzemiennym, kciuki oddalają się od siebie i po dojściu do powierzchni bocznych zaczynają się zbliżać.
Rozcieranie to wykonujemy po stronie grzbietowej i dłoniowej stawu.
d. Rozcieranie czterema palcami. Rozcierając czterema palcami, przesuwamy się od śródręcza ponad staw promieniowo-nadgarstkowy. Rozcieranie to wykonujemy po stronie grzbietowej i dłoniowej.
e. Rozcieranie ośmioma palcami. Rozcieranie to polega na połączeniu opracowania strony grzbietowej i dłoniowej. Ręka pacjenta znajduje się w ułożeniu pośrednim. Ręce, pracując naprzemiennie, rozcierają staw po obydwu stronach.
f. Rozcieranie (pierścieniowe). Ręka znajdująca się na powierzchniach bocznych rozciera w miejscu, zaś ręka opracowująca stronę grzbietową i dłoniową przy rozcieraniu przemieszcza się od strony promieniowej do łokciowej i z powrotem. Zarówno palce jak i ręce pracują jednocześnie.
g. Rozcieranie kłębami.be
Ręka pacjenta znajduje się w ułożeniu pośrednim. Rozcierając naprzemiennie kłębami, poruszamy się poprzecznie do osi ręki: od strony promieniowej do łokciowej i z powrotem.
Rozluźnianie stawu promieniowo-nadgarstkowego.
Ręka pacjenta znajduje się w pronacji =grzbietową stroną do góry=. Kciukami i palcami wskazującymi chwytamy rękę pacjenta powyżej stawu promieniowo-nadgarstkowego tak, aby nie blokować ruchu w stawie. Pozostałymi palcami rytmicznie podrzucamy dłoń pacjenta, uderzając w nią od spodu.
Naciąganie stawu promieniowo
* nadgarstkowego.
Jedną ręką ujmujemy przedramię pacjenta, drugą chwytamy za śródręcze. W trzech kolejnych spokojnie wykonanych pociągnięciach zwiększamy stopniowo siłę trakcji. Następnie zmieniamy ręce i wykonujemy trakcję po stronie drugiej. Jeśli np. w pierwszym uchwycie wykonaliśmy trakcję strony promieniowej, to po zmianie uchwytu wykonujemy po stronie łokciowej. Bardzo ważne jest, aby podczas trakcji wykonywać ruch dokładnie w osi ręki, bez jakichkolwiek skrętów i wygięć.
Przedramię
Głaskania.
A. Ręka pacjenta znajduje się w pronacji =grzbietem dłoni do góry=.
a. Głaskanie podłużne jedną ręką. Przy opracowaniu strony łokciowej przegłaskujemy całą dłonią ponad staw łokciowy, a następnie zgłaskujemy kciukiem wokół wyrostka łokciowego.
Opracowanie strony promieniowej wymaga takiego prowadzenia ręki masażysty, aby dół łokciowy znalazł się pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Pobg przejściu ponad staw zgłaskujemy kciukiem nad dołem łokciowym.
b. Głaskanie podłużne oburącz. Stanowi połączenie głaskania po stronie promieniowej łokciowej. Obydwie ręce poruszają się jednocześnie.
B. Ręka pacjenta znajduje się w supinacji =dłonią do góry=.
c. Głaskanie podłużne jedną ręką. W tym ułożeniu, podobnie jak w głaskaniu nr a, opracowujemy zarówno stronę promieniową jak i łokciową, przegłaskując od stawu promieniowo-nadgarstkowego ponad staw łokciowy. Przy dojściu do dołu łokciowego masażysta przywodzi swój kciuk, aby ominąć dół łokciowy.
d. Głaskanie podłużne oburącz. Stanowi połączenie opracowania po stronie promieniowej i łokciowej. Ręce masażysty wykonują głaskanie jednocześnie.
C. Ręka pacjenta znajduje się w położeniu pośrednim.
e. Głaskanie (siodełkowe) po stronie promieniowej. Tworząc z kciuka i pozostałych palców jakby (siodełko) wykonujemy głaskanie od stawu promieniowo-nadgarstkowego ponad staw łokciowy.
Ręka wykonująca głaskanie musi być tak dobrana, aby kciuk znajdował się po stronie grzbietowej przedramienia. Po dojściu do dołu łokciowego przywodzimy kciuk i głaszczemy nim obszar ponad dołem łokciowym.
f. Głaskanie (łódkowe). Wykonujemy je po stronie łokciowej, a więc w tym ułożeniu ręki pacjenta - od spodu. Układamy naszą dłoń i palce w kształcie (łódki) i tak ułożoną ręką głaszczemy od stawu nadgarstkowego do wyrostka łokciowego.
g. Głaskanie poprzeczne w pronacji. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do masowanego przedramienia, jedna obok drugiej. Wykonujemy głaskanie od stawu promieniowo-nadga-bi rstkowego do stawu łokciowego w dwóch pasmach:
* pierwsze z zejściem nad stawem w kierunku dołu łokciowego
* drugie z zejściem w kierunku wyrostka łokciowego.
h. Głaskanie poprzeczne w supinacji. Ręce masażysty, podobnie jak poprzednio, ułożone są poprzecznie do masowanego przedramienia. Głaskanie wykonujemy w dwóch pasmach:
* pierwsze od strony łokciowej, po przejściu powyżej stawu zgłaskujemy nad dołem łokciowym w kierunku bocznym,
* drugie od strony promieniowej, po przejściu powyżej stawu zgłaskujemy nad dołem łokciowym w kierunku przyśrodkowym.
i. Głaskanie (pierścieniowe) w supinacji. Ręce masażysty stanowią pierścień ściśle przylegający do całej powierzchni przedramienia. W tym ułożeniu wykonujemy głaskanie. Po dojściu do dołu łokciowego kciuki rozchodzą się na boki tak, aby ominąć dół łokciowy.
aO. Głaskanie pierścieniowe w pronacji. Podobnie jak w głaskaniu poprzednim wykonujemy ruch, przechodząc ponad staw łokciowy. Ważne jest, aby dół łokciowy znalazł się =w momencie przechodzenia przez niego= w przestrzeni pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym ręki opracowującej stronę promieniową.
aa. Głaskanie (paliczkowe) po stronie grzbietowej. Ręka masażysty wykonuje głaskanie tylko po stronie grzbietowej przedramienia od stawu promieniowo-nadgarstkowego do stawu łokciowego.
ab.Głaskanie (grzebyczkowe) po stronie grzbietowej. Ręka masażysty wykonuje głaskanie tylko po stronie grzbietowej przedramienia.
Rozcierania.
a. Rozcieranie kciukami.
Kciuki ułożone obok siebie rozcierają naprzemiennie, ca przesuwając się od stawu nadgarstkowego do stawu łokciowego.
Po dojściu do dołu łokciowego omijamy go, schodząc do najbliższego nadkłykcia kości ramiennej. Ilość pasm uzależniona jest od objętości przedramienia pacjenta.
b. Rozcieranie czterema palcami. Rękę pacjenta ustawiamy w ułożeniu pośrednim. W tym ułożeniu wykonujemy rozcieranie czterema palcami w dwóch pasmach po stronie dłoniowej i dwóch po stronie grzbietowej. Przy opracowywaniu pasm od strony promieniowej rozcieramy, wykonując kółeczka w kierunku kości promieniowej, od strony łokciowej w kierunku kości łokciowej.
c. Rozcieranie ośmioma palcami. Rozcieranie to stanowi połączenie rozcierań w czterech pasmach, opisanych powyżej, w dwa pasma. Jedna ręka pracuje po stronie grzbietowej, a druga po stronie dłoniowej. Ręce pracując naprzemiennie, rozcierają najpierw po kości łokciowej, zaś w drugim paśmie nieco wyżej po kości promieniowej.
d. Rozcieranie pięcioma palcami w ułożeniu pośrednim. Wykonujemy je po stronie grzbietowej i po stronie dłoniowej z ominięciem dołu łokciowego.
e. Rozcieranie dziesięcioma palcami w ułożeniu pośrednim.
Rozcieranie to stanowi połączenie opracowania po stronie grzbietowej i po stronie dłoniowej w rozcieraniu poprzednim.
Ręce masażysty pracują naprzemiennie.
f. Rozcieranie kłębami w ułożeniu pośrednim. Przy szczupłym przedramieniu pacjenta wystarczy wykonać rozcieranie w jednym paśmie. Przy dużej objętości przedramienia dzielimy opracowanie na dwa pasma. Należy pamiętać, że rozcierając bliżej kości łokciowej, kręcimy kółeczka w kierunku strony łokciowej, zaś rozcierając bliżej kości promieniowej - w kie-cc runku strony promieniowej.
g. Rozcieranie (grzebyczkowe). Wykonujemy je drugimi paliczkami zwiniętej w pięść ręki ze schowanym kciukiem. Opracowujemy w ten sposób tylko stronę grzbietową przedramienia.
h. Rozcieranie poprzeczne.
Rozcieranie to, wykonane czterema palcami po stronie dłoniowej, należy do specyficznego opracowania przy zapaleniu ścięgien i pochewek ścięgnistych.
Bardzo ważne jest wykonanie go w poprzek osi długiej przedramienia.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Wykonujemy je w czterech pasmach: po stronie grzbietowej, po stronie łokciowej, po stronie dłoniowej i po stronie promieniowej.
Jak w każdym ugniataniu poprzecznym ręce masażysty ułożone są w poprzek osi długiej jedna obok drugiej. Miejsce opracowane przez rękę znajdującą się powyżej zajmuje w kolejności ręka druga, opracowując powtórnie to miejsce.
b. Ugniatanie podłużne. Wykonujemy je w supinacji i w pronacji. Ręce, pracując naprzemiennie, ugniatają od stawu nadgarstkowego do łokciowego z ominięciem dołu łokciowego.
c. Ugniatanie (pierścieniowe). Wykonujemy je w pronacji i w supinacji. Dłonie masażysty ściśle obejmują przedramię tworząc jakby (pierścień). Kciuki ułożone są poprzecznie do osi przedramienia, jeden nad drugim.
Jedna ręka przesuwa się nieznacznie w kierunku proksymalnym wykonując ucisk, a następnie ręka druga przysuwa się do pierwszej i również wykonuje ucisk.
Uciski.
a. Ucisk (półpierścieniowy).
Wykonujemy go w pronacji i w supinacji jedną ręką. Jak zawsze przy ucisku działamyce w głąb, nie powodując przemieszczenia tkanek.
b. Ucisk (pierścieniowy).
Wykonujemy go również w pronacji i w supinacji. Do wykonania używamy obydwu rąk, które jednocześnie wykonując uciski, przesuwają się w kierunku stawu łokciowego.
Oklepywanie.
Wykonujemy po stronie grzbietowej i bardzo delikatnie po stronie dłoniowej. Jest to tzw. oklepywanie (miotełkowe). Palce rąk masażysty są rozstawione i rozluźnione. Przy oklepywaniach nie obowiązuje nas kierunek dosercowy, można więc oklepując, poruszać się po całej powierzchni przedramienia w różnych kierunkach. Bardzo istotne jest, aby kierunek ułożenia dłoni był zawsze poprzeczny do przebiegu włókien mięśniowych, a więc poprzeczny do przedramienia.
Wibracja.
Wibrację wykonuje się po stronie grzbietowej i po stronie dłoniowej. Czterema palcami ręki masażysty wykonujemy bardzo szybkie ruchy na boki, wprawiając tym samym masowanie tkanki w drgania. Wibrując, przesuwamy się w kierunku stawu łokciowego.
Roztrząsanie.
Przykładamy dłoń masażysty do przedramienia pacjenta. Kciuk jest odwiedziony od pozostałych palców. Wykonując rytmiczne ruchy ręką, wykonujemy roztrząsanie tkanek w obrębie przedramienia. Różnica pomiędzy wibracją a roztrząsaniem polega na tym, że przy roztrząsaniu wykonujemy drgania z większą amplitudą przy mniejszej częstotliwości drgań, zaś przy wibracji z dużą częstotliwością przy małej amplitudzie. Roztrząsanie wykonujemy najpierw jedną ręką po stronie grzbietowej i po stronie dłoniowej, a następnie oburącz,cg wykonując rękami ruchy naprzemiennie.
Staw łokciowy
Głaskania.
A. Przy zgiętym łokciu.
Dłoń pacjenta oparta na jego biodrze lub udzie.
a. Głaskanie (widełkowe).
Odwodzimy kciuk od pozostałych palców, tworząc w ten sposób (widełki). Naprzemiennie, tzn. raz jedną, raz drugą ręką, wykonujemy głaskanie, przesuwając się z przedramienia na ramię.
Po przejściu przez staw łokciowy przywodzimy kciuk do palców pozostałych, przegłaskując tym kciukiem ponad wyrostkiem łokciowym.
b. Głaskanie (budkowe).
Podobnie jak poprzednio odwodzimy kciuk od pozostałych palców i naprzemiennie rękami wykonujemy głaskanie. Różnica polega na tym, że po dojściu kciukiem do wyrostka łokciowego (zahaczamy) o niego, wykonując przegłaskanie pozostałymi palcami ponad wyrostkiem łokciowym.
c. Głaskanie (daszkowe).
Wykonujemy je oburącz jednocześnie. Przegłaskujemy po stronie przyśrodkowej i bocznej stawu łokciowego całymi dłońmi. Po wyjściu ponad staw dłonie i palce utworzą (daszek).
d. Głaskanie (pętlowe).
Oburącz jednocześnie głaszczemy po stronie przyśrodkowej i bocznej stawu łokciowego. Po przejściu ponad staw odwracamy ręce o około abj stopni i głaszczemy poprzecznie po kości ramiennej tuż powyżej stawu łokciowego.
e. Głaskanie (paliczkowe).
Głaskanie to wykonujemy w dole łokciowym poprzecznie do osi długiej ręki. Chwyt polega na przegłaskaniu grzbietową stroną lekko zgiętych i rozluźnionych palców.
B. Przy wyprostowanymci łokciu. Ręka pacjenta zwisa luźno, bądź jest oparta o nogę masażysty.
f. Głaskanie okrężne czterema palcami. Czterema palcami jednej ręki wykonujemy głaskanie wokół dołu łokciowego, a następnie drugą ręką wokół wyrostka łokciowego.
g. Głaskanie okrężne ośmioma palcami. Jest połączeniem dwóch faz poprzedniego głaskania. Ręce masażysty pracują naprzemiennie. Jedna wykonuje głaskanie wokół dołu łokciowego, a druga wokół wyrostka łokciowego.
h. Głaskanie dziesięcioma palcami. Dziesięcioma palcami obejmujemy przedramię przy stawie łokciowym i wykonujemy głaskanie ponad staw, opracowując tym samym wszystkie strony stawu łokciowego.
Rozcierania.
C. Ręka pacjenta, zgięta w stawie łokciowym, opiera się dłonią o udo lub w pasie.
a. (Błądzenie) kciukami.
Kciuki układamy obok siebie i wykonując ruchy naprzemienne, rozcieramy okolice wyrostka łokciowego we wszystkich kierunkach
=błądzimy=.
b. (Błądzenie) ośmioma palcami. Czterema palcami każdej ręki wykonujemy rozcieranie w okolicy wyrostka łokciowego.
Ręce, pracując naprzemiennie, poruszają się we wszystkich kierunkach.
c. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Kciuki obydwu rąk są złączone. Ruchem naprzemiennym rozcieramy, posuwając się od miejsca poniżej stawu łokciowego do miejsca ponad stawem. Kciuki opracowują wyrostek łokciowy, zaś pozostałe palce powierzchnię przyśrodkową i boczną stawu łokciowego.
d. Rozcieranie kłębami. Nasadami dłoni obydwu rąk, wykonując ruchy naprzemienne, rozcieramy powierzchnię przyśrodkową i boczną stawu łokciowe-da go.
D. Prostujemy rękę pacjenta w stawie łokciowym i przystępujemy do opracowania stawu łokciowego przy prostej ręce.
e. (Błądzenie) kciukami.
Rozcieranie to wykonujemy po stronie tylnej stawu łokciowego, (błądząc) kciukami w okolicy wyrostka łokciowego.
f. (Cytrynka). Rozcieranie to wykonujemy po stronie przedniej stawu łokciowego, opracowując dół łokciowy. Rozpoczynamy tuż poniżej dołu łokciowego.
Rozcierając naprzemiennie kciukami, posuwamy się ponad staw, a następnie z powrotem do pozycji wyjściowej. Kciuki złączone razem pod dołem łokciowym rozchodzą się następnie, opracowując boczne powierzchnie dołu, aby zejść się razem powyżej dołu łokciowego. W dalszej kolejności znów rozchodzą się na boki i schodzą się pod dołem łokciowym. Trasa, jaką poruszają się kciuki, przypomina kształtem cytrynę stąd nazwa chwytu.
g. Rozcieranie czterema palcami wokół wyrostka łokciowego.
h. Rozcieranie czterema palcami wokół dołu łokciowego.
i. Rozcieranie ośmioma palcami wokół dołu i wyrostka łokciowego. Rozcieranie to stanowi połączenie dwóch poprzednich rozcierań. Ręce, pracując naprzemiennie, rozcierają: jedna
* wokół dołu łokciowego, druga
* wokół wyrostka łokciowego.
aj. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Kciuki opracowują powierzchnię boczną stawu, zaś dłonie i pozostałe palce powierzchnie tylną, przednią i przyśrodkową stawu łokciowego.
Lekkie zgięcie w stawach śródręczno-paliczkowych powoduje, że opracowanie dołu łokciowego jest bardzo delikatne.
aa.Rozcieranie poprzeczne.
Wykonujemy go w przypadku zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych. Czterema placami dc jednej ręki, ułożonymi poprzecznie do przebiegu mięśni, wykonujemy rozcieranie poniżej i powyżej dołu łokciowego, posuwając się od strony bocznej do strony przyśrodkowej.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne po stronie przyśrodkowej stawu łokciowego. Ręce masażysty ułożone są jedna obok drugiej. Ręka znajdująca się wyżej ugniata tkanki po stronie przyśrodkowej stawu łokciowego, a następnie przekazuje je ręce znajdującej się niżej.
b. Ugniatanie poprzeczne po stronie bocznej stawu łokciowego.
c. Ugniatanie poprzeczne po stronie przedniej stawu łokciowego.
Pomiędzy kciuki i pozostałe palce ujmujemy staw łokciowy od strony przedniej i wykonujemy ugniatanie. Kciuki ułożone są po stronie bocznej, zaś pozostałe palce po stronie przyśrodkowej stawu łokciowego. Ręce masażysty pracują naprzemiennie.
d. Ugniatanie podłużne.
Ugniatanie to wykonywane jest dwoma sposobami:
a. Ugniatanie podłużne po stronie przyśrodkowej i bocznej stawu łokciowego. Jedna ręka masażysty pracuje po stronie przyśrodkowej, druga po stronie bocznej. Obydwie ręce, pracując naprzemiennie, ułożone są na tej samej wysokości.
b. Ugniatanie podłużne z objęciem stawu łokciowego. Jedna ręka masażysty pracuje po stronie przedniej stawu, druga po stronie tylnej stawu łokciowego.
e. Mieszenie. Ręka pacjenta jest zgięta w stawie łokciowym i oparta o talerz biodrowy.
Stajemy z tyłu pacjenta i układamy nasze ręce poprzecznie do osi ręki. Kciuki masażysty znajdują się po stronie przyśrodkowej, zaś pozostałe palce po stronie bocznej w miejscude poniżej stawu łokciowego. Ręce, pracując jednocześnie, zataczają duże pionowe koła. Wygląda to tak, jakbyśmy chcieli chwycić tkanki, unieść je do góry i przesunąć w kierunku proksymalnym. Poruszając się ruchem spiralnym, stopniowo przechodzimy nad staw.
Uciski.
a. Ucisk poprzeczny. Ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do osi ręki tak, że obejmują cały staw łokciowy pacjenta. Wykonujemy ucisk w miejscu jednocześnie obiema rękami, następnie - zwalniając ucisk - przesuwamy się w kierunku proksymalnym. Przy kolejnych uciskach wychodzimy ponad staw łokciowy.
b. Ucisk podłużny. Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości. Palce ułożone wzdłuż osi długiej ręki, pracując jednocześnie, wykonują uciski na cały staw łokciowy. Przy kolejnych uciskach posuwamy się w kierunku proksymalnym. Przy obydwu uciskach ręka pacjenta jest wyprostowana w stawie łokciowym.
Szczypanie.
Ze względu na działanie jak i sposób wykonania szczypanie jest formą zbliżoną do oklepywania. Ręka pacjenta zgięta w stawie łokciowym jest oparta o talerz kości biodrowej. Masażysta stoi z tyłu pacjenta.
Szybkimi naprzemiennymi ruchami wykonujemy szczypanie. Technika szczypania polega na rytmicznym chwytaniu pomiędzy kciuk i pozostałe palce tkanek, próbie (oderwania) ich od podłoża zakończonej wyślizgiwaniem się z ręki opracowanych mięśni i skóry.
Wibracja.
Trzymając rękę pacjenta za przedramię, wykonujemy wibrację po stronie przedniej, bocznej, tylnej i przyśrodkowej sta-dg wu łokciowego. Przypominam, że wibracja polega na wykonywaniu przez masażystę bardzo szybkich i rytmicznych drgań w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny opracowywanej z jednoczesnym przesuwaniem ręki wibrującej w kierunku proksymalnym.
Ramię
Głaskania
a. Głaskanie podłużne jedną ręką. Wykonujemy go w czterech pasmach:
a. Od stawu łokciowego po stronie przyśrodkowo-przedniej ramienia z zejściem do dołu pachowego.
b. Od stawu łokciowego po stronie przednio-bocznej ramienia z zejściem na mięsień piersiowy większy.
c. Od stawu łokciowego po stronie boczno-tylnej ramienia z zejściem na łopatkę.
d. Od stawu łokciowego po stronie tylno-przyśrodkowej z zejściem do dołu pachowego.
Oczywiście przy opracowywaniu powierzchni przyśrodkowo-przedniej i przednio-bocznej wykonujemy głaskania np. ręką prawą, zaś przy opracowywaniu powierzchni boczno-tylnej i tylno
* przyśrodkowej używamy ręki drugiej, w tym przypadku lewej.
b. Głaskanie podłużne oburącz. Głaskanie to stanowi połączenie głaskań b i c z pkt.a.
Opracowując powierzchnie: przednią, boczną i tylną ramienia, głaszczemy obiema rękami ułożonymi obok siebie. Po dojściu do stawu ramiennego jedna ręka zgłaskuje na mięsień piersiowy większy, a druga na łopatkę.
c. Głaskanie podłużne z (daszkiem). Wykonujemy go podobnie jak głaskanie poprzednie. Różnica polega na tym, że po dojściu do stawu ramiennego głaszczemy dalej w tym samym kierunku. Dłonie masażysty (schodząc) ze stawu, łączą di się palcami, tworząc (daszek) nad stawem ramiennym.
d. Głaskanie podłużne (skrętne). Ręce głaszczą jednocześnie: jedna po stronie bocznej, druga po stronie przyśrodkowej.
W drugiej fazie chwytu ręce zamieniają strony. Przy wykonywaniu tego głaskania mamy do czynienia z krzyżowaniem się rąk w przestrzeni.
e. Głaskanie podłużne mięśnia naramiennego. Wykonujemy je oburącz naprzemiennie z odwiedzionymi kciukami, posuwając się po mięśniu naramiennym od guzowatości kości ramiennej do wyrostka barkowego.
f. Głaskanie poprzeczne.
Masażysta staje z tyłu pacjenta. Ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do osi długiej ręki. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskania w czterech pasmach:
a. Rozpoczynając od stawu łokciowego po stronie przedniej ramienia, głaszczemy dochodząc do przedniej krawędzi dołu pachowego.
b. Rozpoczynając od stawu łokciowego po stronie bocznej, głaszczemy wychodząc na mięsień piersiowy większy. Stajemy teraz z przodu pacjenta i w analogiczny sposób opracowujemy pozostałe dwa pasma.
c. Rozpoczynając od stawu łokciowego po stronie tylnej, głaszczemy dochodząc do tylnej krawędzi dołu pachowego.
d. Rozpoczynając od stawu łokciowego po stronie bocznej, głaszczemy wychodząc na łopatkę.
g. Głaskanie (pętlowe).
Obydwoma poprzecznie ułożonymi rękami wykonujemy naprzemiennie szybkie głaskania po stronie przyśrodkowej ramienia. Po wykonaniu sześciu głaskań przez każdą rękę (schodzimy) jednocześnie obydwoma rękami po powierzchni przedniej jedną ręką i tylnej drugą ręką do stawu łokciowego. Następnie obydwie ręce przesuwamy na stronęea boczną ramienia i głaszcząc obok siebie (dochodzimy) do stawu ramiennego. Tu ręce rozchodzą się, aby zakończyć głaskanie: jedna ręka na łopatce, druga na mięśniu piersiowym większym.
h. Głaskanie (pierścieniowe). Obejmujemy obydwiema dłońmi ramię pacjenta tuż powyżej stawu łokciowego. Odwiedzione od palców kciuki wraz z pozostałymi palcami tworzą (pierścień).
Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie, posuwając się do stawu ramiennego. Po dojściu do dołu pachowego, palce zatrzymują się w nim, natomiast kciuki ruchem głaszczącym opracowują tkanki w obrębie stawu ramiennego w maksymalnym zakresie. Wykonując te głaskania kciuki są przywodzone do pozostałych palców, które cały czas znajdują się w dole pachowym. Jeżeli ze względu na objętość ramienia pacjenta nie jesteśmy w stanie wykonać tego głaskania w jednym paśmie, dzielimy wykonanie na dwa pasma.
i. Głaskanie (paliczkowe).
Głaskanie to wykonujemy tylko po stronie bocznej i tylnej mięśni ramienia. Polega ono na opracowaniu tkanek za pomocą grzbietowej strony palców od drugiego do piątego.
Rozcierania.
a. Rozcieranie podłużne kciukami. Kciuki pracują naprzemiennie obok siebie. W kolejnych pasmach, przebiegających od stawu łokciowego do stawu ramiennego, opracowujemy całą powierzchnię ramienia. Ilość pasm zależna jest oczywiście od objętości ramienia, jednak nie powinna ona być mniejsza niż pięć.
b. Rozcieranie podłużne kciukami mięśnia naramiennego.
Rozpoczynając od dolnego przyczepu mięśnia naramiennego rozcieramy kciukami naprzemiennie, dochodząc poza obręb stawu ramiennego. Ilość pasm jest zależna od objętości mięśnia ec naramiennego =nie mniej niż trzy pasma=.
c. Rozcieranie czterema palcami. Opracowanie wymaga minimum czterech pasm, czyli po każdej stronie ramienia.
d. Rozcieranie ośmioma placami. Wykonujemy minimum w czterech pasmach. Ręce, pracując naprzemiennie obok siebie, rozcierają wszystkie powierzchnie ramienia.
e. Rozcieranie ośmioma palcami m. naramiennego. Rozpoczynając od dolnego przyczepu m. naramiennego w dwóch kolejnych pasmach rozcieramy ośmioma palcami, przechodząc ponad staw ramienny.
f. Rozcieranie pięcioma palcami. Rozcieranie to wykonujemy po stronie przedniej i tylnej ramienia, dochodząc do dołu pachowego.
g. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Dłonie masażysty ułożone obok siebie opracowują naprzemiennie mięśnie ramienia w dwóch pasmach:
a. Pierwsze po stronie przyśrodkowo-przedniej i przyśrodkowo-tylnej z dojściem do dołu pachowego.
b. Drugie po stronie przednio-bocznej i tylno-bocznej.
Rozcierając przechodzimy po mięśniu naramiennym i dalej ręce rozchodzą się - jedna na łopatkę, druga na klatkę piersiową.
h. Rozcieranie kłębami.
Rozcieranie to wykonujemy po mięśniu dwugłowym =Jedna ręka= i trójgłowym =druga ręka=. Po dojściu do stawu ramiennego schodzimy na łopatkę i klatkę piersiową.
i. Rozcieranie kłębami m. naramiennego. Technika tego rozcierania jest taka sama jak przy rozcieraniu poprzednim.
Rozcieraniem objęty jest tylko m. naramienny.
aj. Rozcieranie (grzebyczkowe). Rozcieranie to wykonujemy tylko po mięśniu trójgłowym ramienia. Ręka masażystyee jest zwinięta w pięść z kciukiem schowanym do środka. Drugimi paliczkami zwiniętej w pięść ręki rozcieramy po tylnej stronie ramienia od stawu łokciowego do stawu ramiennego.
aa. Rozcieranie poprzeczne.
Rozcieranie poprzeczne wykonywane jest w zapaleniu ścięgien i pochewek ścięgnistych. Opracowaniu podlega powierzchnia przyśrodkowa ramienia. Czterema palcami, ułożonymi poprzecznie do osi długiej ręki, wykonujemy rozcieranie poprzeczne w kolejnych pasmach, posuwając się od stawu łokciowego do stawu ramiennego.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do osi długiej ręki. Ugniatając naprzemiennie, opracowujemy w kolejnych pasmach stronę przednią, stronę boczną i stronę tylną ramienia. Innego ułożenia rąk wymaga opracowanie strony przyśrodkowej. Ręce wykonują naprzemiennie ugniatanie strony przyśrodkowej ramienia.
b. Ugniatanie poprzeczne mięśnia naramiennego. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do przebiegu włókien m. naramiennego. Rozpoczynając zawsze od przyczepu dalszego m. naramiennego, wykonujemy ugniatanie w trzech pasmach:
* do grzebienia łopatki
* do wyrostka barkowego
* do obojczyka.
c. Ugniatanie podłużne oburącz. W ugniataniu tym opracowujemy wszystkie powierzchnie ramienia. Ręce, ułożone na jednej wysokości, pracują naprzemiennie. Ugniatanie wykonujemy w dwóch pasmach:
a. Pierwsze pasmo obejmuje opracowanie strony przedniej jedną ręką i tylnej drugą.
b. Drugie pasmo polega na opracowaniu strony bocznej jedną ręką i strony przyśrodkowejeg drugą.
d. Ugniatanie (pierścieniowe). Kciuki ułożone są poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych, jeden nad drugim.
Pozostałe palce obejmują =wraz z kciukami= całe ramię. Ugniatanie wykonujemy naprzemiennie, tzn. jedna ręka przesuwa się w kierunku proksymalnym i wykonuje ucisk, a następnie druga ją (dogania) i również wykonuje ucisk. Uciski wykonywać będziemy w dwóch pasmach:
a. Kciuki poruszają się po mięśniu dwugłowym ramienia.
b. Kciuki poruszają się po mięśniu trójgłowym ramienia.
e. Ugniatanie ze skręceniem.
Ugniatanie to wykonujemy na m. dwugłowym, m. trójgłowym i m. naramiennym. Ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych. Kciuki znajdują się po przeciwnej stronie pozostałych palców. W chwili kiedy jedna ręka wykonuje pchanie kciukiem, druga pociąga czterema palcami mięsień, wykrzywiając go w kształcie litery (S). Następnie zmieniamy kierunek nacisku, a więc ręka, która pchała kciukiem, teraz będzie ciągnęła palcami, zaś ręka, która ciągnęła palcami, będzie przepychała tkanki kciukiem.
Uciski.
a. Uciski oburącz. Ręce masażysty szczelnym pierścieniem otaczają ramię pacjenta. Kciuki ułożone są obok siebie wzdłuż osi długiej ręki. Obydwie ręce, pracując jednocześnie, wykonują ucisk w głąb tkanek. Po zwolnieniu ucisku przesuwają się w kierunku proksymalnym i wykonują kolejny ucisk. Tak dochodzimy do stawu ramiennego.
b. Ucisk na m. naramienny.
Wykonując uciski obejmujemy dłońmi cały m. naramienny. Po dojściu do stawu ramiennego rozchodzimy się rękami na boki, jedna do łopatki, a druga na ei okolicę podobojczykową.
c. Ucisk w rowku pomiędzy m. dwugłowym a m. trójgłowym ramienia. W zależności od potrzeb wykonujemy ucisk jednostajny
* rozluźniający lub przerywany
* pobudzający.
Oklepywania.
a. Oklepywanie (miotełkowe).
Wykonujemy je po m. dwugłowym, m. trójgłowym i m. naramiennym.
Oklepywanie miotełkowe polega na wykonaniu serii bardzo szybkich uderzeń o masowane tkanki
=na przemian raz jedną ręka raz drugą=. Palce masażysty są rozstawione i lekko sprężyste. Należy pamiętać, że oklepywanie wykonujemy poruszając się zarówno w kierunku dystalnym jak i proksymalnym, ale zawsze poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych.
b. Oklepywanie (karatowe).
U osób silnie umięśnionych, uprawiających czynnie sport można zastosować oklepywanie (karatowe). Technika tego oklepywania jest podobna do oklepywania (miotełkowego), z tym że palce nie są rozstawione, lecz złączone. Sprawia to, że oklepywanie (karatowe) jest oklepywaniem mocnym.
Wibracje
a. Wibracja m. dwugłowego.
Wykonując bardzo szybkie ruchy w płaszczyźnie stycznej do opracowywanej powierzchni, posuwamy się od dołu łokciowego w kierunku stawu ramiennego. Wibrację wykonujemy czterema palcami przy małej amplitudzie drgań.
b. Wibracja m. trójgłowego.
Technika wibracji m. trójgłowego jest identyczna jak m. dwugłowego.
c. Wibracja m. naramiennego.
Wykonujemy tak samo jak wibrację m. dwugłowego.
d. Wibracja w rowku pomiędzy m. dwugłowym i trójgłowym. Wibracja ta ma charakter dźgający.
Rozstawione i pionowo fa ustawione palce, od drugiego do piątego, umieszczamy w rowku pomiędzy m. dwugłowym a m. trójgłowym. Pozostając w tym samym miejscu, wykonujemy wibrację w głąb, czyli w płaszczyźnie prostopadłej do opracowywanej powierzchni.Roztrząsania.
a. Roztrząsanie jedną ręką.
Wykonujemy je na m. dwugłowym, m. trójgłowym ramienia oraz na m. naramiennym. Roztrząsanie wykonujemy wszystkimi pięcioma palcami, z mniejszą częstotliwością niż wibrację, jednak przy większej amplitudzie.
b. Roztrząsanie dwoma rękami. Roztrząsanie to wykonujemy dwoma naprzemiennie pracującymi rękami. Jedna ręka roztrząsa m. dwugłowy ramienia, a druga m. trójgłowy ramienia.
Wałkowanie.
Wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie. Wałkowanie musi być wykonane energicznie. Mamy tu do czynienia z połączeniem techniki głaskania, rozcierania i ugniatania podłużnego. Zataczając duże koła, wykonujemy rozcieranie. W momencie kiedy mięśnie znajdują się na wysokości naszego śródręcza, wykonujemy szybkie ugniecenie nie przerywając wykonywania rozcierania.
Staw ramienny
Głaskania.
a. Głaskanie (widełkowe).
Odwodzimy kciuki od pozostałych palców u obu rąk, tworząc w ten sposób (widełki). Naprzemiennie, tzn. raz jedna ręka, raz drugą wykonujemy głaskanie, przesuwając się z około połowy ramienia ponad staw ramienny.
Po przejściu nad staw przywodzimy kciuk do pozostałych palców, przegłaskując nim ponad wyrostkiem barkowym. Technika tego głaskania jest więc identyczna jak głaskanie (widełko- fc we) stawu łokciowego.
b. Głaskanie (budkowe). Technika tego głaskania jest taka sama, jak przy wykonywaniu głaskania (budkowego) na stawie łokciowym. Oczywiście należy odpowiednio przetransponować ten chwyt. A więc po dojściu palcami do stawu ramiennego zatrzymujemy się w miejscu, a następnie przegłaskujemy palcami po stawie. Głaskanie to przypomina ruch jaki musimy wykonać, chcąc chwycić pomiędzy kciuk i pozostałe palce coś, co fikcyjnie znajduje się na stawie ramiennym.
c. Głaskanie (daszkowe).
Wykonujemy je tak samo, jak głaskanie (daszkowe) na stawie łokciowym. Głaszczemy równocześnie obydwoma rękami po stronie przedniej i tylnej ramienia. Po wyjściu ponad staw ramienny palce obydwu rąk łącza się ze sobą jak do modlitwy, tworząc w ten sposób daszek nad stawem.
d. Głaskanie (pętlowe).
Głaskanie to jest również podobne do głaskania (pętlowego) stawu łokciowego. Głaszczemy po stronie przedniej i tylnej ramienia od około jednej trzeciej jego długości. Po przejściu nad staw ramienny wykonujemy skręt o abj stopni i głaszcząc dalej, schodzimy jedną ręką na łopatkę, a druga na klatkę piersiową.
e. Głaskanie (wahadłowe).
Masażysta zaplatając palce rąk, wykonuje głaskanie stawu ramiennego przesuwając się do przodu, a potem do tyłu stawu.
f. Głaskanie poprzeczne.
Masażysta, stojąc z przodu pacjenta, wykonuje głaskanie poprzeczne w trzech pasmach:
* Po stronie tylnej ramienia i stawu ramiennego z zejściem do dołu pachowego.
* Po stronie tylno-bocznej ramienia i stawu ramiennego z zejściem na łopatkę.
* Po stronie bocznej ramienia i stawu ramiennego z zejściem na wał mięśnia czworobocznego.fe
Teraz masażysta staje za pacjentem i przystępuje do opracowania przedniej części stawu ramiennego, również w trzech pasmach:
* Po stronie przedniej ramienia i stawu ramiennego z zejściem do dołu pachowego.
* Po stronie przednio-bocznej ramienia i stawu ramiennego z zejściem na klatkę piersiową.
* Po stronie bocznej ramienia i stawu ramiennego z zejściem na wał mięśnia czworobocznego.
Jak można zauważyć, trzecie pasma z obydwu opracowań pokrywają się ze sobą, tak więc praktycznie głaskanie to wykonujemy w pięciu pasmach.
g. Głaskanie paliczkowe w dole pachowym. Masażysta utrzymuje rękę pacjenta w odwiedzeniu do poziomu barków. Stroną grzbietową palców od drugiego do piątego wykonujemy głaskanie, rozpoczynając od około jednej trzeciej długości po stronie przyśrodkowej ramienia, przechodzimy przez dół pachowy i kończymy głaskanie na bocznej powierzchni klatki piersiowej.
h. Głaskanie (śrubowe) w dole pachowym. Masażysta w dalszym ciągu utrzymuje rękę pacjenta w odwiedzeniu. Palce masażysty są wyprostowane i złączone. Układamy dłoń poprzecznie do osi długiej ramienia w dole pachowym i wykonujemy obrót dłoni masującej od pełnego nawrócenia do pełnego odwrócenia.
Rozcierania.
a. (Podkówka) kciukami.
Rozcieranie rozpoczynamy od przyczepu mięśnia naramiennego na kości ramiennej. Rozcierając kciukami naprzemiennie, posuwamy się po mięśniu naramiennym do stawu ramiennego. Po dojściu do stawu kciuki dalej rozcierając, rozchodzą się na boki po stawie ramiennym. Po dojściu do bocznych krawędzi mięśnia naramiennego rozcierając wracamy.fg
Posuwamy się cały czas po bocznych krawędziach mięśnia naramiennego. Po dojściu do punktu wyjścia rozchodzimy się rękami na boki poprzecznie do ramienia.
b. (Podkówka) ośmioma palcami. Sposób wykonania tego rozcierania jest taki sam, jak przy rozcieraniu kciukami. Różnica polega na tym, że zamiast kciuków używamy pozostałych palców.
c. Rozcieranie pasmowe czterema palcami. Masażysta staje z boku pacjenta. Jedną ręką utrzymuje rękę pacjenta w odwiedzeniu, drugą zaś wykonuje rozcieranie w trzech pasmach:
* Po stronie przyśrodkowo-przedniej ramienia - rozcierając czterema palcami, posuwamy się po krawędzi dołu pachowego, schodząc następnie na mięsień piersiowy większy.
* Po stronie przedniej ramienia przechodzimy po mięśniu naramiennym aż do obojczyka.
* Po stronie bocznej ramienia posuwamy się po mięśniu naramiennym wchodząc na wał mięśnia czworobocznego.
Zamieniamy teraz czynność rąk i przystępujemy do opracowania tylnej i bocznej powierzchni stawu ramiennego, również w trzech pasmach:
* Po stronie przyśrodkowo-tylnej ramienia - posuwamy się przechodząc po krawędzi tylnej dołu pachowego i dochodzimy do mięśnia najszerszego grzbietu.
* Po stronie tylnej ramienia posuwamy się przez mięsień naramienny, dochodząc do grzebienia łopatki.
* Po stronie bocznej ramienia
* posuwając się po mięśniu naramiennym wychodzimy na wał mięśnia czworobocznego.
d. Rozcieranie (karatowe).
Rozcieranie to jest jednym z elementów opracowania torebki stawowej stawu ramiennego. Wykonujemy go dwoma sposobami.
a. Brzegi dłoni od strony palca małego i kłębika oby-fi dwu rąk układamy w szczelinie stawu ramiennego - jedna po stronie przedniej, druga po stronie tylnej stawu. Wykonując ruchy posuwisto-zwrotne, rozcieramy od krawędzi dołu pachowego do wyrostka barkowego i z powrotem. Należy zwrócić uwagę, aby brzegi dłoni nie wysuwały się ze szczeliny stawu.
b. Odwiedzione kciuki obydwu rąk ułożone są na krawędziach dołu pachowego: jeden na przedniej, drugi na tylnej stronie.
Bocznymi krawędziami palców wskazujących i drugich kości śródręcza, w podobny jak poprzednio sposób, opracowujemy torebkę stawową stawu ramiennego.
e. Rozcieranie dziewięcioma palcami. Jedna ręka masażysty umieszczona jest pod pachą pacjenta w ten sposób, że kciuk znajduje się po stronie tylnej, zaś palce pozostałe po stronie przedniej stawu ramiennego. Ręką tą wykonujemy rozcieranie w miejscu, opracowując brzegi dołu pachowego. W tym samym czasie czterema palcami drugiej ręki wykonujemy rozcieranie torebki stawowej, przemieszczając się od kciuka do palców i z powrotem.
f. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Rozpoczynając na wysokości przyczepu mięśnia naramiennego rozcieramy naprzemiennie całymi dłońmi, posuwamy się w kierunku stawu ramiennego, a następnie schodzimy jedną ręką na klatkę piersiową, a drugą na łopatkę.
g. Rozcieranie kłębami.
W sposób podobny jak przy poprzednim rozcieraniu wykonujemy rozcieranie kłębami, a dokładniej nasadami dłoni.
h. Opracowanie torebki stawowej. Opracowanie to realizujemy wykonując rozcierania w dwóch ułożeniach ręki pacjenta.
a. Ręka pacjenta zgięta w stawie łokciowym przecho-ga dzi przodem tak, że dłoń pacjenta ułożona jest na jego przeciwnym barku. Masażysta stoi z przodu pacjenta. Jedną ręką przytrzymuje dłoń pacjenta ułożoną na barku, zaś drugą wykonuje rozcieranie torebki stawowej po stronie tylnej, najpierw czterema palcami, a potem brzegiem bocznym piątego palca i kłębikiem.
b. Masażysta staje z tyłu pacjenta. Pacjent układa swoją zgiętą w łokciu rękę na własnych plecach. Masażysta jedną ręką przytrzymuje rękę pacjenta, drugą zaś opracowuje, rozcierając torebkę stawową stawu ramiennego po stronie przedniej. Najpierw rozciera czterema palcami, potem, tak jak poprzednio, bocznym brzegiem piątego palca i kłębikiem.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Stajemy z tyłu pacjenta i wykonujemy ugniatanie poprzeczne w dwóch pasmach:
* Po stronie przedniej stawu ramiennego z zejściem na mięsień piersiowy większy.
* Po stronie bocznej, rozpoczynając od przyczepu mięśnia naramiennego ugniatamy poprzecznie, posuwając się w kierunku stawu ramiennego i wału mięśnia czworobocznego.
Teraz, stojąc z przodu pacjenta, wykonujemy ugniatanie poprzeczne również w dwóch pasmach:
* Po stronie tylnej stawu ramiennego z zejściem na mięsień najszerszy grzbietu.
* Po stronie bocznej - rozpoczynając od przyczepu mięśnia naramiennego dochodzimy do wału mięśnia czworobocznego.
b. Ugniatanie podłużne. Wykonujemy go podłużnie ułożonymi rękami. Ręce pracują obok siebie naprzemiennie. Po przejściu przez staw rozchodzą się - jedna na klatkę piersiową, druga na łopatkę.gc
c. Mieszenie. Stajemy z tyłu pacjenta. Układamy ręce obok siebie poprzecznie do osi długiej ręki. Kciuki znajdują się na tylnej zaś pozostałe palce na przedniej stronie stawu ramiennego. Techniką mieszenia, a więc wykonując duże pionowe koła, staramy się (oderwać) od podłoża tkanki i przesunąć je wyżej w kierunku serca. Wykonując mieszenie, dochodzimy do wału mięśnia czworobocznego.
Uciski.
a. Ręka za ręką. Masażysta, układając na mięśniu naramiennym swoje ręce jedna za drugą, wykonuje uciski jednocześnie obiema rękami. Po wykonaniu ucisku przesuwamy się nieznacznie w kierunku stawu ramiennego.
Postępując w ten sposób dochodzimy do wału mięśnia czworobocznego.
b. Ucisk podłużny. Ręce masażysty ułożone są obok siebie.
Masażysta wykonuje uciski jednoczesne, posuwając się stopniowo po bocznych powierzchniach stawu ramiennego. Schodzimy na klatkę piersiową jedną ręką i na łopatkę drugą ręką.
c. (Szczypanie). Szybkimi i rytmicznymi ruchami rąk, pracującymi naprzemiennie, masażysta stara się pochwycić między kciuk i pozostałe palce - skórę i mięśnie. Próba (oderwania) ich od podłoża kończy się wyślizgnięciem tkanek. Próbę taką podejmuje następnie ręka druga.
Przy wykonaniu techniki szczypania nie obowiązuje nas kierunek dosercowy. Poruszamy się więc zarówno w kierunku bliższym, jak i dalszym.
Oklepywanie.
a. Oklepywanie (łyżeczkowe).
Dłonie masażysty zwinięte są w kształcie (łyżeczek). Tak ułożonymi dłońmi wykonujemy naprzemiennie szybkie oklepywanie mięśnia naramiennego oraz powierzchni przedniej i tyl- ge nej stawu ramiennego.
Wibracja.
Wykonujemy ją w trzech pasmach:
* z zejściem na klatkę piersiową,
* po mięśniu naramiennym,
* z zejściem na łopatkę.
Technika wykonywania wibracji została omówiona wcześniej.
Roztrząsania.
a. Roztrząsanie jedną ręką.
Roztrząsanie to wykonujemy w trzech pasmach:
* Po stronie przedniej stawu ramiennego z zejściem na klatkę piersiową.
* Po mięśniu naramiennym.
* Po stronie tylnej stawu ramiennego z zejściem na łopatkę.
b. Roztrząsanie oburącz.
Ręce masażysty, pracując naprzemiennie, roztrząsają przednią =jedna ręka= i tylną =druga ręka= powierzchnię stawu ramiennego z zejściem odpowiednio na klatkę piersiową i łopatkę.
Kończyna dolna
Pacjent leży na kozetce w ułożeniu na plecach. Pod kolana układamy niewielki wałek, aby rozluźnić mięśnie w obrębie kończyn dolnych. Stopy muszą być wysunięte poza kozetkę, aby ułatwić ich opracowanie.
Palce
W przypadku, gdy palce nogi objęte są procesem chorobowym i wskazany jest ich masaż, wówczas opracowujemy je w sposób identyczny jak palce kończyny górnej. Jeżeli natomiast obiektem naszej pracy jest kończyna dolna bez szczególnego wskazania na opracowanie palców, ograniczamy się do wykonania dwóch chwytów.
a. Rozgrzewanie palców. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do osi palców pa-gg cjenta - jedna ręka po stronie grzbietowej, druga po stronie podeszwowej. Wykonując naprzemienne ruchy jak przy zacieraniu rąk, rozgrzewamy wszystkie palce jednocześnie.
b. Rozcieranie koślawego palucha. Umieszczamy kciuk pomiędzy paluchem a drugim palcem stopy pacjenta, odwodzimy go, zaś pozostałymi czterema palcami wykonujemy rozcieranie stawu śródstopno-paliczkowego palucha po stronie bocznej.
Śródstopie
Głaskania.
1. Głaskanie poprzeczne po stronie grzbietowej. Wykonujemy go poprzecznie ułożoną ręką.
Rozpoczynając od stawów śródstopno-paliczkowych, głaszczemy w kierunku stawu skokowego.
Kciuk masażysty jest odwiedziony i opracowuje obszar pod kostką zewnętrzną.
2. Głaskanie poprzeczne po stronie podeszwowej. Poprzecznie ułożoną ręką masażysta wykonuje głaskanie po stronie podeszwowej od stawów śródstopno-paliczkowych do pięty.
3. Głaskanie podłużne po stronie podeszwowej. Ręka masażysty ułożona jest palcami do dołu wzdłuż kości śródstopia.
Tak ułożoną ręką wykonujemy mocne głaskanie, posuwając się od palców do pięty.
4. Głaskanie (łukowe). Głaskanie (łukowe) wykonujemy zarówno po stronie grzbietowej, jak i podeszwowej stopy. Technika wykonania głaskania (łukowego) została już omówiona przy masażu śródręcza. Należy zwrócić szczególną uwagę na kierunek wykonywania głaskania. Jest on dosercowy, czyli wykonywać go należy od palców w kierunku pięty.
5. Głaskanie pasmowe. Głaskanie pasmowe wykonujemy zarówno po stronie grzbietowej, jak i po stronie podeszwowej gi stopy. Przy opracowaniu grzbietowej strony należy wykonywać głaskania do miejsca powyżej stawu skokowego. Przy wykonywaniu pasm w okolicy kostek należy je omijać. Średnio wykonujemy siedem pasm na stronie grzbietowej i cztery na stronie podeszwowej.
6. Głaskanie rozbieżne i zbieżne. Technika wykonywania tego głaskania została omówiona przy opracowywaniu śródręcza.
Należy tylko zaznaczyć, że głaskanie to wykonujemy zarówno po stronie grzbietowej, jak i podeszwowej.
7. (Skarpetka). Jest to głaskanie (pierścieniowe) przypominające czynność nakładania skarpety. Wykonujemy go trzykrotnie. W pierwszym wykonaniu kciuki znajdują się po stronie bocznej stopy, zaś palce od drugiego do piątego obu rąk szczelnie obejmują pozostałą jej część. W wykonaniu drugim kciuki posuwają się po stronie grzbietowej stopy, zaś w trzecim po stronie przyśrodkowej stopy.
We wszystkich trzech wykonaniach wychodzimy głaszcząc powyżej stawu skokowego.
8. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną lekko zgiętych i rozluźnionych palców masażysta wykonuje głaskanie po stronie grzbietowej i podeszwowej stopy pacjenta.
9. Głaskanie (grzebyczkowe).
Dłoń masażysty znajduje się w pełnym nawróceniu. Ręka złożona jest w pięść ze schowanym kciukiem. Tak ułożoną rękę przykładamy na stronie podeszwowej stopy, przekręcamy naszą rękę do maksymalnego odwrócenia.
Opisany chwyt zwany jest często (śrubą) ze względu na podobieństwo do ruchu wykonywanego przy wkręcaniu śruby.
10. Głaskanie (budkowe) pięty. Czterema palcami jednej ręki po stronie bocznej i czterema palcami drugiej ręki po stronie przyśrodkowej stopyha wykonujemy naprzemiennie głaskanie pięty.
Rozcierania.
1. Rozcieranie (łukowe).
Stosując technikę omówioną przy śródręczu, wykonujemy rozcieranie (łukowe) stopy po stronie podeszwowej i grzbietowej.
2. Rozcieranie pasmowe.
W sposób opisany przy masażu śródręcza wykonujemy rozcieranie po stronie podeszwowej i grzbietowej stopy. Po stronie podeszwowej wykonujemy cztery pasma, zaś po stronie grzbietowej siedem pasm z ominięciem kostek.
3. Rozcieranie rozbieżne i zbieżne. W sposób opisany przy rozcieraniu śródręcza opracowujemy stronę grzbietową i podeszwową stopy.
4. Rozcieranie czterema palcami. Rozcieranie to wykonujemy po stronie podeszwowej i grzbietowej stopy. Po stronie podeszwowej rozcieranie wykonujemy w dwóch pasmach, zaś po stronie grzbietowej w czterech:
a. po bocznym brzegu stopy, pod kostką i do pięty,
b. od trzeciego i czwartego palca po grzbiecie stopy, nad kostką boczną i do ścięgna
Achillesa,
c. od drugiego i trzeciego palca po grzbiecie stopy, nad kostką przyśrodkową i do ścięgna
Achillesa,
d. po przyśrodkowym brzegu stopy, pod kostką przyśrodkową i do pięty.
5. Rozcieranie ośmioma palcami. Ręce, rozcierają naprzemiennie, pracując w pasmach jak w pkt. d. Najpierw jedna ręka w paśmie a, druga w paśmie d, a następnie jedna ręka w paśmie b, a druga w paśmie c.
6. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Jedna ręka opracowuje stronę grzbietową i boczną, druga stronę grzbietową i przyśrodkową. Ręce, pracując naprzemiennie, wychodzą ponadhc staw skokowy.
7. Rozcieranie kłębami.
Rozcieranie kłębami, a dokładnie nasadami dłoni, wykonujemy jedną ręką po stronie podeszwowej, a druga po stronie grzbietowej stopy. Dłonie masażysty ułożone są poprzecznie do kości śródstopia. Rozcierając naprzemiennie, ręce przesuwają się odpowiednio: jedna do pięty, druga po grzbiecie stopy ponad staw skokowy.
8. Rozcieranie (grzebyczkowe). Rozcieranie to wykonujemy tylko po stronie podeszwowej stopy. Ręka masażysty zwinięta jest w pięść ze schowanym kciukiem. Rozcierając poruszamy się od nasady palców do pięty.
9. Rozcieranie pięty ośmioma palcami. Pracując naprzemiennie, rozcieramy piętę jedną ręką po stronie przyśrodkowej, a drugą po stronie bocznej.
10. Rozcieranie pięty kłębami. Pracując naprzemiennie, jedną ręką po stronie przyśrodkowej, a drugą po stronie bocznej rozcieramy piętę nasadami dłoni.
11. Rozcieranie poprzeczne.
Rozcieranie poprzeczne stosowane jest w zapaleniu ścięgien i pochewek ścięgnistych. Wykonujemy go po grzbietowej stronie stopy, rozcierając czterema palcami poprzecznie do kości śródstopia, rozpoczynamy kolejne pasma od strony bocznej i kończymy na stronie przyśrodkowej.
Ugniatania
a. Ugniatanie poprzeczne.
Ugniatanie to wykonujemy najpierw na przyśrodkowym, a potem na bocznym brzegu stopy. Jak zawsze przy ugniataniu poprzecznym, ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do kości =w tym przypadku śródstopia=. Tkanki ugniecione przez rękę ułożoną bliżej stawu skokowego są następnie przekazywane ręce drugiej, która powtarza czynność. he
b. Ugniatanie pięty. W tym ugniataniu obejmujemy piętę pomiędzy palce obu rąk a kciuki i ugniatamy całą piętę w kierunku od śródstopia do guza piętowego.
c. Ugniatanie podłużne. Ręce masażysty pracują naprzemiennie na jednej wysokości. Jedna ręka opracowuje brzeg boczny, a druga brzeg przyśrodkowy stopy.
Uciski.
a. Ucisk podłużny. Wykonujemy go obydwoma rękami jednocześnie. Kciuki ułożone są na stronie grzbietowej, zaś pozostałe palce szczelnie obejmują stopę zamykając (pierścień).
W tym ułożeniu, przesuwając dłonie od palców w kierunku stawu skokowego, wykonujemy uciski.
b. Kształtowanie sklepień stopy. Kształtowanie sklepień stopy odbywa się w trzech fazach:
a. Kciuki obydwu rąk umieszczamy na stronie podeszwowej, zaś pozostałe palce na grzbietowej stronie stopy. Wykonując jednoczesne uciski kciukami w linii środkowej stopy, palcami pozostałymi rozciągamy kości śródstopia. Powtarzając tę czynność, posuwamy się od nasady palców do pięty.
b. Kciuki i kłęby masażysty znajdują się na brzegach stopy
=jednej ręki na brzegu przyśrodkowym, drugiej ręki na brzegu bocznym. Pozostałe palce znajdują się w linii środkowej po stronie podeszwowej stopy. Wykonujemy jednocześnie uciski palcami na stronie podeszwowej i rozciąganie kości śródstopia kciukami i kłębami. W kolejnych uciskach posuwamy się od nasady palców do pięty.
c. Dłonie masażysty ułożone są obok siebie, poprzecznie do stopy po jej stronie przyśrodkowej. Kciuki znajdują się na stronie grzbietowej, zaś palce pozostałe na stronie hg podeszwowej. Wykonując jednocześnie uciski na stronie podeszwowej i wygięcie kciukami strony grzbietowej, kształtujemy sklepienie podłużne stopy.
c. (Śruba podwójna). Chwyt ten wykonujemy śródręczami obu rąk jednocześnie, lecz w przeciwnych kierunkach. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do kości śródstopia: jedna na stronie grzbietowej, druga na stronie podeszwowej. Ruch, jaki wykonują ręce, przypomina czynność wykonywaną przy rozgniataniu czy rozcieraniu jakiegoś przedmiotu ułożonego na dłoni. Rozcierając ten przedmiot, wykonujemy skręty obydwoma rękami w kierunkach przeciwnych, raz w jedną, raz w drugą stronę. Opracowując stopę, posuwamy się od nasady palców do stawu skokowego.
Uciski.
Uciski w przestrzeniach międzykostnych. Technika tego chwytu jest identyczna jak przy opracowywaniu przestrzeni międzykostnych śródręcza.
Oklepywanie.
Wykonujemy tu tak zwane oklepywanie (widelcowe). Polega ono na rytmicznym uderzaniu opuszkami zgiętych palców jednej ręki.
Oklepywanie to wykonujemy tylko po stronie podeszwowej.
Wibracja.
Wykonujemy ją po stronie podeszwowej w dwóch i po stronie grzbietowej w czterech pasmach.
Roztrząsanie.
Wykonując naprzemienne ruchy jak przy zacieraniu rąk, roztrząsamy stopę.
Rozluźnianie kości śródstopia.
Kciuki masażysty ułożone są na dwóch sąsiednich kościach śródstopia. Pozostałe palce obejmują z dwóch stron stopę.
Rozluźnianie polega nahi kilkakrotnym przesunięciu względem siebie sąsiednich kości śródstopia w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny stopy.
Staw skokowy
Głaskania.
a. Głaskanie poprzeczne.
Głaskanie to wykonujemy jednocześnie dwoma poprzecznie ułożonymi rękami. Jedna ręka głaszcze po stronie grzbietowej stopy i przedniej powierzchni stawu skokowego, druga zaś od guza piętowego po ścięgnie Achillesa na podudzie.
b. Głaskanie (małe c).
Kciuki i palce wskazujące ułożone są pod kostkami: przyśrodkową i boczną. Wykonujemy głaskanie w kształcie małej litery c.
c. Głaskanie (duże c).
Kciuki i palce wskazujące ułożone są pod kostkami. Wykonujemy głaskanie w kształcie dużej litery c.
f. Głaskanie ośmioma palcami dookoła kostek. Jedna ręka głaszcze dookoła kostki przyśrodkowej, druga dookoła kostki bocznej. Ręce pracują naprzemiennie.
g. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców jednej ręki wykonujemy głaskanie po przedniej stronie stawu skokowego oraz po bokach ścięgna
Achillesa.
Rozcierania.
a. (Małe c). Kciuki i palce wskazujące ułożone są pod kostkami. Rozcieranie wykonujemy posuwając kciuki i palce wskazujące po linii w kształcie małej litery c.
b. (Duże c). Kciuki i palec wskazujące ułożone są pod kostkami. Rozcieramy w liniach w kształcie dużej litery c.
c. Rozcieranie ośmioma palcami dookoła kostek. Dwoma rękami naprzemiennie rozcie- ia ramy wokół kostek. Jedna ręka wokół kostki przyśrodkowej, druga wokół kostki bocznej.
d. Rozcieranie czterema palcami. Rozcieranie to wykonujemy poruszając się poprzecznie ułożoną ręką od kostki bocznej do kostki przyśrodkowej. Najpierw opracowując przednią powierzchnię stawu, potem po ścięgnie
Achillesa =poprzecznie=.
e. Rozcieranie ścięgna
Achillesa. Wykonujemy go dwoma rękami po bokach ścięgna. Rozcierając naprzemiennie, posuwamy się od guza piętowego na podudzie.
f. Rozcieranie stawu skokowego dziesięcioma palcami. Ręce umieszczone: jedna na przyśrodkowej, druga na bocznej powierzchni stopy naprzemiennie rozcierają staw, posuwając się ze stopy na podudzie.
g. Rozcieranie kłębami. Poprzecznie ułożonymi rękami: jedna na przedniej stronie stawu skokowego, druga na guzie piętowym, wykorzystując nasady dłoni, rozcieramy naprzemiennie ścięgno Achillesa i przednią powierzchnię stawu skokowego.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Rękami ułożonymi obok siebie po stronie przedniej stawu skokowego, wykorzystując kciuki i palce wskazujące, chwytamy tkanki znajdujące się pomiędzy kostkami i ugniatamy je, posuwając się od kości stępu na podudzie.
W podobny sposób ugniatamy ścięgno Achillesa, posuwając się od guza piętowego na podudzie.
b. Ugniatanie podłużne. Wykonujemy go dwoma rękami naprzemiennie. Jedna ręka ugniata tkanki pomiędzy kostkami po stronie przedniej stawu skokowego, druga opracowuje ścięgno
Achillesa.
Uciski.
Na stawie skokowym wy-ic konujemy uciski (pierścieniowe).
Kciuki ułożone obok siebie znajdują się na przedniej powierzchni stawu skokowego. Pozostałe palce szczelnie obejmują stopę tuż poniżej stawu. Wykonując uciski jednocześnie dwoma rękami, przesuwamy się stopniowo, wychodząc ponad staw skokowy.
Podudzie
Głaskania.
Głaskania możemy wykonywać przy nodze wyprostowanej lub przy nodze zgiętej w kolanie pod kątem ij stopni.
a. Głaskanie widełkowe jedną ręką. Ręką wykonujemy głaskanie od stawu skokowego do miejsca powyżej stawu kolanowego po stronie przedniej i bocznej oraz przy drugim paśmie po stronie przedniej i przyśrodkowej podudzia.
b. Głaskanie dwoma rękami.
Głaskanie to stanowi połączenie obydwu pasm poprzedniego głaskania. Ręce głaszczą równocześnie, opracowując stronę przednią, boczną i przyśrodkową podudzia.
c. Głaskanie ręka za ręką.
Ręce masażysty wykonują głaskanie od stawu skokowego do stawu kolanowego. Po dojściu do stawu kolanowego kciuk ręki znajdującej się wyżej przegłaskuje okolicę nad rzepką, zaś kciuk ręki znajdującej się niżej - pod rzepką.
d. Głaskanie poprzeczne.
Poprzecznie ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie w trzech pasmach:
a - po stronie przyśrodkowej,
b - po stronie bocznej,
c - po kości strzałkowej =powierzchnia przednio-boczna= podudzia.
e. Głaskanie (pętlowe). Poprzecznie ułożonymi rękami, na zmianę - raz jedną, raz drugą wykonujemy głaskanie po stronie tylnej podudzia. Jedną rę-ie kę układamy od strony przyśrodkowej, zaś drugą od strony bocznej. Po sześciokrotnym przegłaskaniu tylnej strony podudzia każdą ręką, dostawiając drugą rękę, zatrzymujemy się w okolicy stawu kolanowego. Teraz ręce będą pracowały równocześnie.
Głaszczemy w dół, schodząc do stawu skokowego po stronie przyśrodkowej i bocznej podudzia.
Następnie przesuwając się na powierzchnię przednią, głaszczemy po niej ułożonymi obok siebie rękami, wychodząc ponad staw kolanowy i tu zgłaskujemy na boki.
f. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców jednej ręki wykonujemy głaskanie wszystkich stron podudzia.
g. Głaskanie (pierścieniowe). Kciuki umieszczone są obok siebie na stronie strzałkowej.
Pozostałe palce szczelnie obejmują podudzie. Tak utworzonym pierścieniem wykonujemy głaskanie, posuwając się od stawu skokowego do stawu kolanowego.
Rozcierania.
Rozcierania, podobnie jak głaskania, możemy wykonywać zarówno przy nodze wyprostowanej, jak i zgiętej.
a. Rozcieranie pasmowe kciukami. Kciukami ustawionymi obok siebie, pracując naprzemiennie, rozcieramy całą powierzchnię podudzia. Ilość pasm jest uzależniona od objętości podudzia.
b. Rozcieranie ośmioma palcami. Ręce, pracując naprzemiennie, opracowują najpierw stronę przednią, potem stronę przyśrodkową i boczną, a następnie stronę tylną podudzia.
c. Rozcieranie pięcioma palcami. Rozcieranie to wykonujemy w dwóch pasmach:
a - Rozcieranie po stronie bocznej obejmujące swoim zasięgiem stronę przednią i tylną podudzia.
b - Rozcieranie po stronie przyśrodkowej obejmujące ig również stronę przednią i tylną podudzia.
d. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Ręce pracując naprzemiennie: jedna po stronie bocznej, druga po stronie przyśrodkowej, opracowują całe podudzie, łącząc obydwa pasma z poprzedniego rozcierania. Oczywiście przy rozcieraniu posuwamy się od stawu skokowego do stawu kolanowego.
e. Rozcieranie kłębami.
Rozcieranie kłębami, a dokładniej mówiąc nasadami dłoni. Naprzemiennie rozcieramy - jedną ręką powierzchnię tylno-boczną, drugą ręką powierzchnię tylno
* przyśrodkową.
f. Rozcieranie (grzebyczkowe). Rozcieranie to wykonujemy jedną ręką po stronie strzałkowej i tylnej podudzia. Ręką zwiniętą w pięść ze schowanym kciukiem wykonujemy rozcieranie, posuwając się od stawu skokowego do stawu kolanowego.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Ugniatanie to wykonujemy po stronie przyśrodkowej, bocznej i strzałkowej.
b. Ugniatanie ręka za ręką.
Ugniatanie to wykonujemy po stronie tylnej podudzia i jest ono formą ugniatania poprzecznego. Ręce masażysty wykonują ugniatanie raz jedną, raz drugą ręką, posuwając się od stawu skokowego do stawu kolanowego.
c. Ugniatanie ze skręceniem.
Noga pacjenta jest zgięta w kolanie i skręcona na zewnątrz w stawie biodrowym. Ułożenie rąk masażysty jak przy ugniataniu poprzecznym, tzn. ręka obok ręki, zaś kciuki znajdują się po przeciwnej stronie palców. Ręce masażysty wykonują jednocześnie ruchy w przeciwnych kierunkach.
W chwili kiedy palcami jednej ręki pociągamy mięśnie, kciukiem drugiej ręki popychamy w kierunku przeciwnym. W drugiej fazie zmieniamy czynność rąk.ii
d.)Przełamywanie). Ułożenie zarówno nogi pacjenta, jak i rąk masażysty jest podobne jak w poprzednim ugniataniu. Kciuki masażysty ułożone są obok siebie, zaś pozostałe palce odsunięte od siebie. Obydwie ręce pracują jednocześnie, wciskając kciukami mięśnie =w tym ułożeniu= w dół i podciągając pozostałymi palcami tkanki znajdujące się po bokach. Ruch ten zbliżony jest do czynności, jaką wykonujemy przy przełamywaniu patyka. W kolejnych (przełamywaniach) posuwamy się od stawu skokowego do stawu kolanowego.
e. Ugniatanie podłużne. Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości i ruchami naprzemiennymi ugniatają - jedna ręka po stronie przyśrodkowej, druga po stronie bocznej podudzia.
f.Ugniatanie (pierścieniowe). Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości. Kciuki znajdują się po stronie strzałkowej jeden nad drugim. Pozostałe palce obejmują podudzie.
Ręka, której kciuk znajduje się wyżej, przesuwa się nieznacznie w kierunku stawu kolanowego i wykonuje ucisk. Druga ręka (dogania) rękę pierwszą i również wykonuje ucisk. Z kolei ręka pierwsza znów przesuwa się w kierunku stawu kolanowego i tak postępując, dochodzimy do stawu kolanowego.
Uciski.
a. Ucisk (półpierścieniowy).
Noga pacjenta jest zgięta w stawie kolanowym. Jedną rękę układamy na kolanie pacjenta, stabilizując tym samym całą kończynę. Drugą ręką wykonujemy uciski całą dłonią z odwiedzionym kciukiem opracowując najpierw przednią, przyśrodkową i tylną, a następnie w drugim paśmie - stronę przednią, boczną i tylną. Opracowując drugie pasmo, zmieniamy funkcje rąk.
b. Ucisk (pierścieniowy).
Ucisk (pierścieniowy)aja stanowi połączenie obydwu pasm z ucisków półpierścieniowych.
Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości - jedna po stronie przedniej, bocznej i tylnej, druga po stronie przedniej, przyśrodkowej i tylnej. Po stronie przedniej znajdują się ustawione obok siebie kciuki, zaś pozostałe palce obejmują podudzie. Ruchem jednoczesnym obydwie ręce wykonują ucisk w miejscu, a następnie przesuwają się nieznacznie w kierunku proksymalnym. W kolejnych uciskach dochodzimy do stawu kolanowego.
Oklepywania.
a. Oklepywanie (miotełkowe).
Pamiętając o zasadzie oklepywania: zawsze wykonujemy w poprzek włókien mięśniowych.
b. (Jodełka). Jest to jeden z rodzajów oklepywania (miotełkowego).
Wibracja
Wibrację wykonujemy w czterech pasmach:
a - po stronie strzałkowej,
b - po stronie bocznej,
c - po stronie tylnej,
d - po stronie przyśrodkowej.
Roztrząsanie.
Opisaną już techniką roztrząsania opracowujemy tylną grupę mięśni podudzia przy zgiętej nodze pacjenta.
Staw kolanowy
Głaskania.
Rozpoczynamy od głaskań przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym.
a. Głaskanie (widełkowe).
Opisaną już techniką głaskania (widełkowego) opracowujemy staw kolanowy na zmianę: raz jedną, raz drugą ręką.
b. Głaskanie (budkowe).
Opisaną techniką głaskania (budkowego) opracowujemy staw kolanowy na zmianę: raz jedną,ajc raz drugą ręką.
c. Głaskanie (daszkowe).
Rozpoczynając poniżej stawu głaszczemy po jego bokach i przechodzimy ponad staw. Palce obu rąk, schodząc ze stawu, łączą się ze sobą, tworząc nad stawem daszek.
d. Głaskanie dziesięcioma palcami. Ręce masażysty są ułożone poniżej stawu kolanowego po jego bokach. Kciuki, ułożone na przedniej stronie podudzia, przy wykonywaniu głaskania przechodzą przez rzepkę. Ręce masażysty pracują jednocześnie.
e. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców jednej lub obu rąk, jednocześnie lub na zmianę wykonujemy głaskanie po stronie bocznej, przedniej i przyśrodkowej stawu kolanowego.
f. (Śruba). To głaskanie wykonujemy w dole podkolanowym.
Palce masażysty są wyprostowane i złączone. Ręka znajduje się w pronacji. Tak ustawioną rękę układamy w dole podkolanowym pacjenta i wykonujemy przekręcenie ręki do supinacji. Rękę należy tak ułożyć, aby przy wykonywaniu skrętu od pronacji do supinacji wykonać głaskanie w kierunku dosercowym.
g. Głaskanie paliczkowe poprzeczne. Stroną grzbietową zgiętych i rozluźnionych palców jednej ręki wykonujemy głaskanie dołu podkolanowego od strony bocznej do przyśrodkowej. Druga ręka w tym czasie stabilizuje kolano. Następnie zmieniamy funkcje rąk i wykonujemy głaskanie od strony przyśrodkowej w kierunku strony bocznej.
Głaskania przy kończynie wyprostowanej w stawie kolanowym.
h. Głaskanie (widełkowe).
Wykonujemy w sposób opisany przy głaskaniu nr a.
i. Głaskanie (budkowe).
aj. Głaskanie (daszkowe).
aa. Głaskanie dziesięcioma palcami. aje
ab. Głaskanie paliczkowe.
ac. Głaskanie kciukami dookoła rzepki (kierownica). Ręce masażysty ułożone są w ten sposób, że kciuk jednej ręki nad rzepką a pozostałe palce obejmują część uda, natomiast kciuk drugiej ręki pod rzepką a pozostałe palce obejmują podudzie.
Po wykonaniu głaskania zmieniamy funkcję kciuków, a więc kciuk, który głaskał pod rzepką, teraz będzie opracowywał tkanki nad rzepką.
ad. Głaskanie czterema palcami dookoła rzepki. Czterema palcami jednej ręki wykonujemy głaskania, posuwając się dookoła rzepki.
Rozcierania.
Rozpoczynamy od rozcierań przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym.
a. Rozcieranie kciukami
=(cebulka)=. Rozcieranie to wykonujemy dwoma kciukami. Kciuki pracują naprzemiennie. Wszystkie pasma rozpoczynają się od guzowatości kości piszczelowej, a kończą się na przedniej stronie uda tuż nad rzepka. Przy pierwszym paśmie kciuki posuwają się obok siebie przechodząc przez środek rzepki, w kolejnych pasmach, w środkowym odcinku kciuki rozchodzą się coraz bardziej. Linie, którymi poruszają się kciuki, wyglądają podobnie jak na przekroju podłużnym cebuli.
b. Rozcieranie ośmioma palcami =(cebulka)=. W odróżnieniu od poprzedniego rozcierania pracujemy palcami od b do e obu rąk. Przebieg pasm jest identyczny.
c. Rozcieranie podłużne.
Wykonujemy go dwoma rękami.
Rozpoczynając poniżej rzepki i stawu kolanowego, rękami, ułożonymi - jedna na przyśrodkowej, druga na bocznej stronie, rozcieramy, posuwając się ponad staw kolanowy. Dłonie i palce rąk opracowują powierzch- ajg nię boczną i przyśrodkową, zaś odwiedzione kciuki powierzchnię przednią.
d. Rozcieranie kłębami. Nasady obydwu dłoni układamy na podudziu. Jedna ręka na stronie przyśrodkowej, druga na stronie bocznej. Rozcierając naprzemiennie nasadami dłoni, posuwamy się wychodząc na udo.
Rozcierania przy kończynie wyprostowanej w stawie kolanowym.
e. Rozcieranie kciukami
=(cebulka)=. Rozcieranie wykonujemy identycznie jak przy nodze zgiętej w kolanie.
f. Rozcieranie ośmioma palcami =(cebulka)=.
g. Rozcieranie podłużne.
h. Rozcieranie kłębami.
i. Rozcieranie okolicy rzepki =(kierownica)=. W taki sposób, jak opisany przy głaskaniu kciukami dookoła rzepki, teraz rozcieramy. Kciuki pracują jednocześnie, posuwając się po tych samych liniach co w głaskaniu.
aj. Rozcieranie czterema palcami wokół rzepki. Wykonując spiralne rozcieranie czterema palcami jednej ręki, poruszamy się wokoło rzepki.
Ugniatania.
Ugniatania przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Wykonujemy go w trzech pasmach:
a. Po stronie przyśrodkowej stawu kolanowego. Ręce, ułożone obok siebie, ugniatają naprzemiennie tkanki po stronie przyśrodkowej, posuwając się z podudzia przez staw na udo.
b. Ręce masażysty, ułożone od strony przyśrodkowej, ujmują pomiędzy palce a kciuki całą tylną powierzchnię stawu kolanowego.
Ugniatając naprzemiennie, opracowujemy zarówno stronę przyśrodkową, jak i boczną.
c. Ugniatanie po stronie bocznej. Ręce masażysty ułożone są obok siebie, poprzecznie do stawu kolanowego. Kciuki aji znajdują się w dole podkolanowym, zaś palce pozostałe na powierzchni bocznej.
Ugniatając naprzemiennie posuwamy się z podudzia na udo.
Teraz prostujemy nogę pacjenta w kolanie.
b. Ugniatanie podłużne.
Ugniatanie podłużne wykonujemy oburącz naprzemiennie, po stronie przyśrodkowej jedną ręką, a drugą po stronie bocznej.
c. Ugniatanie podłużne ręka za ręką. Rękami wykonujemy ugniatanie posuwając się z podudzia na udo. Ręce pracują naprzemiennie. Ręka ułożona wyżej ugniata i przesuwa się wyżej, zaś ręka znajdująca się niżej, powtarzając za ręką pierwszą, (dogania) ją.
d. Mieszenie. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie poniżej stawu kolanowego. Kciuki znajdują się na stronie bocznej, zaś pozostałe palce na stronie przyśrodkowej. Ręce pracują jednocześnie i cały czas są złączone. Chwytamy tkanki, próbujemy je przesunąć w kierunku dosercowym i (oderwać) od podłoża.
Po zatoczeniu pionowego koła chwytamy tkanki, tym razem leżące proksymalnie do poprzednio opracowywanych, i powtarzamy czynność. Tak postępując, posuwamy się na udo.
Uciski.
a. Ucisk podłużny. Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości tuż poniżej stawu kolanowego. Jedna ręka znajduje się na stronie bocznej, druga na stronie przyśrodkowej, zaś obydwa kciuki na stronie przedniej.
Wykonując uciski jednocześnie dwoma rękami, posuwamy się powyżej stawu kolanowego.
Rozluźnianie rzepki.
Aby przeprowadzić rozluźnianie rzepki, musimy wyciągnąć wałeczek spod kolan pacjenta i ułożyć nogę całkiem wyprostowaną.aaa
a. Rozluźnianie dwoma rękami. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do osi nogi. Kciukami chwytamy rzepkę od strony zewnętrznej zaś pozostałymi palcami od strony wewnętrznej.
W tym uchwycie wykonujemy przesuwanie rzepki - raz w stronę przyśrodkową, raz w stronę boczną suwu kolanowego.
b. Rozluźnianie jedną ręką.
Wykonując ruchy w kierunku przyśrodkowym i bocznym, rozluźniamy rzepkę.
Udo
Pod kolana podkładamy wałeczek.
Głaskania.
a. Głaskanie podłużne. Noga pacjenta jest wyprostowana.
Głaskanie to wykonujemy dwoma rękami jednocześnie w dwóch pasmach.
a. Jedna ręka na stronie bocznej, druga na stronie przedniej.
b. Jedna ręka na stronie przedniej, druga na stronie przyśrodkowej.
Głaskania te wykonujemy od stawu kolanowego po udzie, kierując się w stronę krętarza większego. Następnie zginamy nogę pacjenta w stawie kolanowym i wykonujemy głaskanie znowu w dwóch pasmach:
a. Jedna ręka znajduje się na stronie bocznej, druga na stronie tylnej uda.
b. Jedna ręka znajduje się na stronie tylnej, a druga na stronie przyśrodkowej uda.
Prostujemy nogę pacjenta.
b. Głaskanie poprzeczne.
Głaskanie to wykonujemy oburącz. Ręce ułożone są obok siebie i wykonują głaskania w trzech pasmach:
a. po stronie przyśrodkowej,
b. po stronie przedniej,
c. po stronie bocznej.
c. Głaskanie (grzebyczkowe).
Dłonie masażysty, zwinięte w pięści, ułożone są obok aac siebie podłużnie do kości udowej. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskania w trzech pasmach:
a. po stronie bocznej,
b. po stronie przedniej,
c. po stronie przyśrodkowej.
d. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców obu rąk wykonujemy głaskania w trzech pasmach:
a. po stronie bocznej,
b. po stronie przedniej,
c. po stronie przyśrodkowej.
Ręce pracują jednocześnie obok siebie.
Zginamy nogę pacjenta w stawie kolanowym.
e. Głaskanie (grzebyczkowe) po stronie tylnej uda.
f. Głaskanie paliczkowe po stronie tylnej uda.
Rozcierania.
Prostujemy nogę pacjenta w stawie kolanowym.
a. Rozcieranie (pasmowe).
Kciuki pracują naprzemiennie obok siebie. Ilość pasm uzależniona jest od objętości uda pacjenta.
b. Rozcieranie ośmioma palcami. Ośmioma palcami obu rąk naprzemiennie rozcieramy po stronie przyśrodkowej, przedniej i bocznej. Istnieje tu wiele możliwości. W jednej z nich ręce mogą pracować obok siebie, w innej jedna ręka opracowuje np. stronę boczną, a druga w tym czasie stronę przyśrodkową, a następnie obydwie rozcierają stronę przednią. W jeszcze innej jedna ręka rozciera stronę boczną, druga stronę przednią, a w dalszej kolejności - jedna stronę przednią, a druga stronę przyśrodkową.
Zginamy nogę pacjenta w stawie kolanowym.
c. Rozcieranie tylnej strony uda ośmioma palcami. Wykonując ruchy naprzemienne, rękami ułożonymi obok siebie rozcieramy tylną stronę uda. aae
d. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Rozcierając naprzemiennie opracowujemy wszystkie powierzchnie uda, uwzględniając możliwe kombinacje.
e. Rozcieranie kłębami.
Rozcierając nasadami dłoni naprzemiennie, opracowujemy wszystkie powierzchnie uda.
f.Rozcieranie (grzebyczkowe). Rękami zwiniętymi w pięści ze schowanymi kciukami naprzemiennie rozcieramy wszystkie powierzchnie uda.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Zgiętą w stawie kolanowym nogę pacjenta skręcamy na zewnątrz i wykonujemy ugniatanie poprzeczne po stronie tylnej uda.
Ręce ułożone obok siebie pracują naprzemiennie.
Teraz prostujemy nogę pacjenta i wykonujemy ugniatanie poprzeczne po stronie przyśrodkowej, przedniej i bocznej uda.
b. Ugniatanie podłużne. Ręce masażysty ułożone są na jednej wysokości wzdłuż kości udowej. Ugniatając naprzemiennie, opracowujemy przy pierwszym paśmie - jedną ręką stronę boczną, drugą ręką stronę przednią, przy drugim paśmie - jedną ręką stronę przednią, drugą ręką stronę przyśrodkową. Zginamy nogę pacjenta w stawie kolanowym i w kolejnym paśmie opracowujemy jedną ręką powierzchnię tylno
* boczną, zaś drugą ręką powierzchnię tylno-przyśrodkową.
c. Mieszenie. Stosując technikę mieszenia opracowujemy mięsień czworogłowy uda. Przypominam, że poprzecznie ułożone ręce pracują jednocześnie, wykonując pionowe duże koła. Rękami staramy się uchwycić, przesunąć w kierunku dosercowym i (oderwać) od podłoża tkanki znajdujące się na przedniej stronie uda.
d. Ugniatanie ze skręceniem.
Przy zgiętej w kolanie i skręconej na zewnątrz nodze aag pacjenta wykonujemy ugniatanie ze skręceniem po stronie tylnej uda. Ręce pracują naprzemiennie. W chwili kiedy jedna ręka przepycha palcami fałd mięśniowy, druga tuż obok kciukiem pcha w kierunku przeciwnym. Powoduje to skręcenie mięśnia w kształcie litery (S).
Prostujemy nogę pacjenta i przystępujemy do wykonania ugniatania ze skręceniem na stronie przedniej i przyśrodkowej, opisaną już metoda.
Uciski.
a. Ucisk podłużny. Rękami ułożonymi jak do ugniatania podłużnego, obydwoma jednocześnie wykonujemy uciski podłużne, opracowując wszystkie powierzchnie uda. Przy opracowaniu tylnej powierzchni niezbędne jest wcześniejsze zgięcie nogi pacjenta w kolanie.Oklepywania.
a. Oklepywanie (miotełkowe).
b. Oklepywanie (łyżeczkowe).
Z dłoni i palców formujemy (łyżeczki), którymi wykonujemy oklepywanie. Należy zwrócić uwagę, aby nie oklepywać otwartą dłonią, gdyż jest to bolesne dla pacjenta. Oklepywanie łyżeczkowe jest oklepywaniem pneumatycznym i nie obowiązuje tu ułożenie dłoni w poprzek przebiegu włókien mięśniowych.
c. Oklepywanie (półpiąstkowe). Rękami, zwiniętymi nie do końca w pięści, naprzemiennie wykonujemy oklepywanie. Jak przy wszystkich oklepywaniach, nie obowiązuje nas kierunek dosercowy. Oklepując, poruszamy się po całej opracowywanej powierzchni.
d. Oklepywanie (karatowe).
Palce każdej ręki są wyprostowane i złączone. Poruszając się po stronie przedniej i bocznej uda, wykonujemy oklepywanie.
Ręce masażysty są ułożone poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych. Jest to aai oklepywanie bardzo mocne i może być wykonywane jedynie u pacjentów o budowie atletycznej.
Wibracja.
Wibrację wykonujemy w trzech pasmach. Po stronie przyśrodkowej, przedniej i bocznej. Wykonując bardzo szybkie rytmiczne ruchy, wprawiamy w drgania opracowywane mięśnie.
Roztrząsania.
a. Roztrząsanie jedną ręką.
Wykonując szybkie ruchy poprzeczne ręką, z częstotliwością mniejszą niż przy wibracji, jednak z większą amplitudą drgań, roztrząsamy tkanki po stronie przyśrodkowej, przedniej i bocznej uda. Następnie zginamy nogę pacjenta w kolanie i wykonujemy roztrząsanie po stronie tylnej uda.
b. Roztrząsanie dwoma rękami. Noga pacjenta pozostaje zgięta w stawie kolanowym. Ręce masażysty, pracując naprzemiennie, opracowują najpierw stronę boczną jedną ręką i przyśrodkową drugą ręką, potem przednią - jedną ręką i tylną - drugą ręką.
Wałkowanie.
Stosując technikę łączącą cechy roztrząsania, rozcierania i ugniatania, dwoma rękami naprzemiennie opracowujemy powierzchnie przyśrodkową i boczną.
Staw biodrowy
Pacjent ułożony jest na boku.
Nogi są lekko zgięte w kolanach. Pomiędzy kolana wkładamy poduszkę, aby rozluźnić napięcia w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.
Głaskania.
a. Głaskanie całą dłonią.
Na zmianę: raz jedną, raz drugą ręką wykonujemy głaskanie stawu biodrowego. Po przejściu przez staw dociągamy kciuk do pozostałych palców. aba
b. Głaskanie (budkowe). Na zmianę: raz jedną, raz drugą ręką wykonujemy głaskanie stawu biodrowego. Po przejściu przez staw zawijamy palce i przyciągamy je do kciuka.
c. Głaskanie (daszkowe).
Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy głaskanie. Po przejściu przez staw dłonie schodzą się palcami, tworząc daszek.
d. Głaskanie (pętlowe).
Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy głaskanie stawu biodrowego. Po przejściu przez staw ręce rozchodzą się na boki, wykonują obrót o ij stopni i zgłaskują: jedna w kierunku kręgosłupa, druga w kierunku linii białej.
e. Głaskanie w kształcie gwiazdy. Dwoma rękami jednocześnie, rozpoczynając po przeciwnych stronach, wykonujemy głaskanie, schodząc się za każdym razem rękami na krętarzu większym.
f. Głaskanie podłużne, poprzecznie ułożonymi rękami. Poprzecznie ułożonymi rękami, jedna obok drugiej, wykonujemy głaskanie stawu biodrowego w trzech pasmach:
* po stronie pośladka,
* środkiem stawu przechodząc przez krętarz większy,
* od przedniej strony stawu i talerza biodrowego.
g. Głaskanie czterema palcami dookoła krętarza większego.
h. Głaskanie dwoma rękami
=(kierownica)=. Obydwoma rękami wykonujemy głaskania wokół stawu biodrowego w tym samym kierunku.
Ręce ułożone są po przeciwnych stronach stawu, podobnie jak na kierownicy samochodowej. Głaskanie polega na wykonywaniu głaskania ruchem identycznym, jak przy ostrym skręcie kierownicą z koniecznością przekładania jednej ręki nad drugą.
i. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców obuabc rąk wykonujemy jednoczesne głaskanie w kierunku od uda, przez staw biodrowy, na talerz biodrowy.
aj. Głaskanie z obciążeniem
=(żelazko)=. Rozpoczynając zawsze od krętarza, wykonujemy głaskania we wszystkich kierunkach płasko ułożoną dłonią, obciążoną drugą ręką. Zwiększając stopniowo ucisk, posuwamy się w kierunku wykonywanego głaskania. Po przegłaskaniu około aj cm zmniejszamy nacisk, nie odrywając jednak ręki od powierzchni masowanej. Jednocześnie cofamy się nieznacznie w kierunku krętarza i znów, zwiększając ucisk, posuwamy się w kierunku wykonywanego głaskania.
Rozcierania.
a. Rozcieranie pasmowe ośmioma palcami. Dwoma rękami, ułożonymi obok siebie, naprzemiennie wykonujemy rozcieranie w trzech pasmach, posuwając się od uda do miednicy.
b. Rozcieranie w kształcie gwiazdy. Dwoma rękami naprzemiennie, rozpoczynając po przeciwnych stronach krętarza, rozcieramy w pasmach we wszystkich kierunkach, schodząc się rękami przy każdym paśmie na krętarzu większym.
c. Rozcieranie czterema palcami wokół krętarza.
d. Rozcieranie całymi dłońmi. Dwoma rękami naprzemiennie opracowujemy cały staw biodrowy, posuwając się od uda w kierunku miednicy.
e. Rozcieranie kłębami.
W dwóch lub w trzech pasmach rozcieramy naprzemiennie nasadami dłoni obu rąk, posuwając się od uda w kierunku miednicy.
f. Mieszenie. Stosując technikę mieszenia opracowujemy staw biodrowy. Kciuki umieszczone są po stronie przedniej, zaś pozostałe palce po stronie tylnej stawu. Mieszenie wykonujemy rozpoczynając na udzie, a kończąc na talerzu bio- abe drowym.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Rękami, ułożonymi poprzecznie do kości udowej i obok siebie, wykonujemy ugniatania w trzech pasmach, przechodząc kolejno: po stronie tylnej krętarza, po krętarzu i po stronie przedniej krętarza.
b. Ugniatanie podłużne. Rękami, ułożonymi obok siebie na jednej wysokości wzdłuż kości udowej, wykonujemy naprzemiennie ugniatanie posuwając się z uda na miednicę. Ręce, przechodząc obok krętarza, omijają go.
Uciski
a. Uciski podłużne. Rękami, ułożonymi jak przy ugniataniu podłużnym, jednocześnie wykonujemy uciski, posuwając się z uda w kierunku miednicy. Przy wykonywaniu ucisków omijamy krętarz.
b. Uciski poprzeczne. Rękami, ułożonymi jak przy ugniataniu poprzecznym, ale z przywiedzionymi kciukami, wykonujemy jednocześnie uciski, posuwając się z uda w kierunku miednicy.
Przy wykonywaniu ucisków krętarz przechodzi pod stawami śródręczno-paliczkowymi obu rąk.
c. (Szczypanie). Stosując opisaną już technikę (szczypania) opracowujemy całą powierzchnię stawu biodrowego.
Oklepywania.
a. Oklepywanie (łyżeczkowe).
Utworzonymi z dłoni (łyżeczkami) wykonujemy oklepywanie po całej powierzchni stawu biodrowego.
Wibracja.
W pasmach wykonujemy wibrację stawu biodrowego.
Roztrząsanie.
Dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy roztrząsanie stawu biodrowego.abg
Pośladki
Przy masażu pośladków układamy pacjenta na brzuchu. Pod stopy podkładamy wałeczek, aby stawy kolanowe były lekko zgięte, co daje pełne rozluźnienie mięśni.
Głaskania.
a. Głaskanie całymi dłońmi.
Całymi dłońmi z odwiedzionymi kciukami i szeroko rozstawionymi palcami wykonujemy głaskanie obu pośladków jednocześnie. Po przejściu przez pośladki ręce zgłaskują na boki, zaś kciuki opracowują tkanki od kości krzyżowej do talerzy kości biodrowych.
b. Głaskanie całymi dłońmi.
Głaskanie to wykonujemy podobnie jak poprzednie. Różnica polega na tym, że w końcowej fazie głaskania palce dociągamy do kciuków, wychodząc na kość krzyżową.
c. Głaskanie podłużne poprzecznie ułożonymi rękami.
Ręce masażysty ułożone są obok siebie, poprzecznie do osi długiej ciała. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskania obu pośladków, posuwając się wzdłuż osi długiej ciała z uda, przez pośladki, na okolicę krzyżową.
d. Głaskanie poprzeczne.
Poprzecznie ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie najpierw jednego, a potem drugiego pośladka. Głaskanie wykonujemy w dwóch pasmach po jednej i dwóch po drugiej stronie, w kierunku od szpary międzypośladkowej do stawu biodrowego.
e. Głaskanie okrężne. Dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy głaskanie wokół pośladków. Na pośladku prawym prawą ręką i w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, zaś na pośladku lewym lewą ręką i w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.
f. Głaskanie (grzebyczkowe).
Wyróżniamy tu dwa sposobyabi opracowania:
* Głaskanie (grzebyczkowe) podłużne. Wykonujemy je podłużnie ułożonymi rękami najpierw na jednym, potem na drugim pośladku. Głaskanie to wykonujemy wzdłuż osi długiej ciała.
* Głaskanie (grzebyczkowe) poprzeczne. Wykonujemy je na obu pośladkach jednocześnie.
Ręce zwinięte są w pięści, jak zawsze przy opracowaniu (grzebyczkowym). Rozpoczynając od szpary międzypośladkowej, głaszczemy na boki do stawów biodrowych. Głaskanie to wykonujemy w kilku pasmach w zależności od objętości pośladków.
Rozcierania.
a. Rozcieranie pasmowe.
Rozcieranie wykonujemy ośmioma palcami. Ręce pracują naprzemiennie obok siebie. W zależności od objętości mięśni pośladkowych ilość pasm będzie się wahać od dwóch do czterech na każdym pośladku. Rozcierając posuwamy się od uda do okolicy krzyżowej.
b. Rozcieranie poprzeczne ośmioma palcami. Rękami ułożonymi poprzecznie do osi długiej ciała, wykonując ruchy naprzemienne, rozcieramy najpierw jeden, potem drugi pośladek, posuwając się od szpary międzypośladkowej w kierunku stawu biodrowego. W kolejnych pasmach posuwamy się w kierunku proksymalnym. Ilość pasm zależna jest od objętości mięśni pośladkowych i waha się od dwóch do czterech.
c. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Dwoma rękami naprzemiennie rozcieramy: jedną ręką jeden, drugą ręką drugi pośladek. Rozcierając posuwamy się od uda, przez pośladki, do okolicy krzyżowej.
d. Rozcieranie kłębami.
W sposób opisany w poprzednim chwycie, wykonujemy rozcieranie nasadami dłoni. Ilość pasm zależna jest od objętości mięśni pośladkowych i waha się odaca dwóch do czterech.
e. Rozcieranie (grzebyczkowe). Wyróżniamy tu trzy fazy opracowania:
* Rozcieranie (grzebyczkowe) obydwu pośladków. Rękami, zwiniętymi w pięści ze schowanymi kciukami, rozcieramy naprzemiennie ręką lewą - lewy pośladek, ręką prawą - prawy pośladek. Ilość pasm uzależniona jest od objętości mięśni pośladkowych.
* Rozcieranie (grzebyczkowe) jednego pośladka. Opracowujemy najpierw jeden, potem drugi pośladek. Ręce, zwinięte w pięści, pracują naprzemiennie obok siebie. Rozcieramy w pasmach od uda do okolicy krzyżowej. Ilość pasm uzależniona jest od objętości mięśni pośladkowych.
* Rozcieranie (grzebyczkowe) jednoczesne. Dłonie masażysty, zwinięte w pięści ze schowanymi kciukami, pracują jednocześnie obok siebie. Złączonymi pięściami rozcieramy, wykonując duże koła, najpierw jeden, potem drugi pośladek.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Ręce masażysty ułożone są obok siebie poprzecznie do osi długiej ciała. Ugniatając naprzemiennie, posuwamy się od szpary międzypośladkowej do stawu biodrowego. Kolejne pasma rozpoczynamy proksymalnie do poprzedniego. Tak ugniatając, opracowujemy najpierw jeden, potem drugi pośladek.
b. Ugniatanie podłużne poprzecznie ułożonymi rękami. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do osi długiej ciała.
Każdy pośladek opracowujemy w trzech pasmach. Każde pasmo rozpoczynamy na udzie, a kończymy w okolicy krzyżowej.
c. Ugniatanie podłużne.
Sposób wykonania tego chwytu uzależniony jest od objętości mięśni pośladkowych. Przy małej objętości, np. u dzieci, ugniatamy jedną ręką jeden,acc a drugą drugi pośladek. Ręce poruszają się naprzemiennie, posuwając się od uda do okolicy krzyżowej. U osób o dużej masie mięśni pośladkowych opracowujemy dwoma rękami jeden, a potem drugi pośladek. Ręce pracują naprzemiennie obok siebie.
Uciski.
a. Uciski jednoczesne kłębami. W zależności od masy mięśni pośladkowych opracowujemy jeden lub obydwa pośladki jednocześnie. Uciski rozpoczynamy od okolicy krzyżowej mięśni pośladkowych wykonując jednocześnie dwoma rękami ucisk pod kątem de stopni w kierunku dosercowym, przy każdym kolejny ucisku posuwamy się w kierunku uda.
b. Uciski naprzemienne kłębami. Uciski różnią się od poprzedniego tym, że ręce pracują na zmianę, raz jedna, raz druga ręka.
Oklepywania.
Przy oklepywaniach nie obowiązuje nas kierunek dosercowy. Tak więc możemy poruszać się po całej powierzchni mięśni pośladkowych, zwracając jednak uwagę na kość krzyżową i część ogonową kręgosłupa. Należy również pamiętać, że z wyjątkiem oklepywania (łyżeczkowego), oklepujemy zawsze rękami ułożonymi poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych, ażeby nie doprowadzić do ich rozszczepienia.
a. Oklepywanie (miotełkowe).
b. Oklepywanie (łyżeczkowe).
c. Oklepywanie (półpiąstkowe).
d. Oklepywanie (piąstkowe).
W oklepywaniu tym uderzamy rytmicznie, na zmianę dwoma rękami zwiniętymi w pięści ze schowanymi kciukami.
e. Oklepywanie grzbietową stroną palców. Rękami odwróconymi wykonujemy oklepywanie, uderzając w ciało pacjenta grzbietową stroną pierw-ace szych i drugich paliczków.
Grzbiet i kręgosłup
Głaskania.
a. Głaskanie (odcinkowe).
Dwoma rękami jednocześnie, jedna po lewej, druga po prawej stronie kręgosłupa, wykonujemy głaskania w odpowiednich odcinkach. Rozpoczynając za każdym razem od kości krzyżowej, kończymy na coraz wyższych segmentach. Przy ostatnim paśmie wchodzimy na szyję, zawracamy i głaszcząc po wałach mięśnia czworobocznego, dochodzimy do stawów ramiennych, a następnie zakręcamy okrążając łopatki od zewnątrz.
b. Głaskanie podłużne. Głaskanie to wykonujemy dwoma rękami równocześnie. Głaszcząc w liniach pachowych, posuwamy się od talerzy biodrowych do dołów pachowych.
c. Głaskanie czterema palcami po bokach kręgosłupa. Czterema palcami ułożonymi wzdłuż osi długiej ciała, po jednej, a potem po drugiej stronie kręgosłupa, wykonujemy głaskania, rozpoczynając od kości krzyżowej, a kończąc na siódmym kręgu szyjnym.
d. Głaskanie czterema palcami z obciążeniem. Jedną rękę układamy na kości krzyżowej, palcami wzdłuż kręgosłupa. Drugą rękę układamy poprzecznie na poprzedniej. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie po kręgosłupie aż do siódmego kręgu szyjnego.
e. Głaskanie podłużne poprzecznie ułożonymi rękami. Rękami, ułożonymi obok siebie poprzecznie do kręgosłupa, wykonujemy głaskania od wysokości kości krzyżowej do wysokości siódmego kręgu szyjnego przy pierwszym paśmie, do wału mięśnia czworobocznego przy drugim, do wyrostka barkowego przy trzecim i do dołu pachowego przy czwartym paśmie. W tychacg samych pasmach opracowujemy następnie stronę drugą.
f. Głaskanie poprzeczne w przestrzeniach międzyżebrowych. Rozstawione palce jednej ręki umieszczamy w przestrzeniach międzyżebrowych w okolicy kręgosłupa. Posuwając się do linii pachowej wzdłuż przebiegu żeber, opracowujemy mięśnie międzyżebrowe.
g. Głaskanie poprzeczne w przestrzeniach międzyżebrowych z obciążeniem. Głaskanie to wykonujemy podobnie jak poprzednie z tym, że drugą ręką obciążamy rękę opracowującą przestrzenie międzyżebrowe. Powoduje to zwiększenie siły nacisku.
h. Głaskanie (ręka przed ręką). Wykonujemy głaskanie od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego.
i. Głaskanie kciukami dookoła wyrostków kolczystych. Kciukami (obrysowujemy) wyrostki kolczyste wszystkich kręgów, od siódmego kręgu szyjnego do piątego lędźwiowego.
aj.Głaskanie czterema palcami. Głaskanie to wykonujemy na wałach mięśnia czworobocznego od szyi do wyrostków barkowych.
Opracowujemy również mięśnie nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy.
aa.Głaskanie dookoła łopatek. Ośmioma palcami naprzemiennie głaszczemy dookoła łopatek.
ab. Głaskanie drugimi paliczkami. Palce wskazujący i środkowy są rozstawione. Zginamy je całkowicie w stawach międzypaliczkowych. Tak przygotowaną ręką wykonujemy głaskanie po kręgosłupie od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego.
Wyrostki kolczyste kręgów podczas głaskania przechodzą w przestrzeni pomiędzy rozstawionymi palcami.
ac. Głaskanie drugimi paliczkami z obciążeniem. Głaskanie to wykonujemy bardzo podobnie jak poprzednie. Doda-aci tkowo obciążamy głaszczącą rękę drugą ręką.
ad. Głaskanie ośmioma palcami przy kręgosłupie. Ręce ułożone są po obu stronach kręgosłupa. Palce skierowane w kierunku głowy. jednocześnie dwoma rękami głaszczemy tuż przy kręgosłupie, posuwając się do siódmego kręgu szyjnego.
ae. Głaskanie paliczkowe.
Głaskanie to wykonujemy w trzech fazach:
* Głaskanie podłużne.
* Głaskanie (odcinkowe).
* Głaskanie (choinkowe).
Rozcierania.
1. Rozcieranie odcinkowe.
W pasmach, opisanych przy głaskaniu odcinkowym, wykonujemy rozcierania dwoma rękami naprzemiennie.
2. Rozcieranie dziesięcioma palcami wzdłuż linii pachowej.
3. Rozcieranie czterema palcami wokół wyrostków kolczystych kręgów: od siódmego szyjnego do piątego lędźwiowego.
4. Rozcieranie (ręka przed ręką). Ręce masażysty ułożone jak przy głaskaniu. Rozcieranie wykonujemy dwoma sposobami:
* rozcierając jednocześnie palcami obydwu rąk,
* rozcierając naprzemiennie.
5. Rozcieranie podłużne ośmioma palcami. W pasmach wykonujemy rozcieranie naprzemiennie ośmioma palcami. Ręce pracują po przeciwnych stronach kręgosłupa. Pierwsze pasmo opracowujemy tuż przy kręgosłupie, zaś przy kolejnych ręce oddalają się od niego na boki.
6. Rozcieranie czterema palcami z obciążeniem w przestrzeniach międzyżebrowych.
7. Rozcieranie kciukami dookoła wyrostków kolczystych.
Przy ułożeniu rąk jak w głaskaniu nr i rozcieramy naprzemiennie kciukami.
8. Rozcieranie drugimi paliczkami po bokach kręgosłupa.
Ręce masażysty, ułożoneada jak przy głaskaniu drugimi paliczkami, wykonują rozcierania.
9. Rozcieranie podłużne kłębami ułożonymi poprzecznie. Nasady dłoni ułożone są obok siebie, poprzecznie do osi kręgosłupa. W tym ułożeniu wykonujemy rozcieranie najpierw po jednej, a potem po drugiej stronie kręgosłupa. Przy rozcieraniu posuwamy się od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego.
10. Rozcieranie podłużne kłębami. Rękami, ułożonymi wzdłuż kręgosłupa po jego obu stronach, wykonujemy naprzemiennie rozcieranie w trzech pasmach:
* przy kręgosłupie,
* bocznie do poprzedniego, do wałów mięśnia czworobocznego,
* bocznie do poprzedniego, do wyrostków barkowych.
11. Rozcieranie czterema palcami wałów mięśnia czworobocznego, mięśnia nadgrzebieniowego i mięśnia podgrzebieniowego.
12. Rozcieranie ośmioma palcami dookoła łopatek.
13. Rozcieranie (grzebyczkowe) po bokach kręgosłupa. Rękami zwiniętymi w pięści ze schowanymi kciukami i ułożonymi po bokach kręgosłupa, rozcieramy naprzemiennie, opracowując mięśnie przykręgosłupowe.
Ugniatania.
1. Ugniatanie podłużne poprzecznie ułożonymi rękami. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do osi kręgosłupa.
Przy pierwszym i piątym paśmie kciuki znajdują się po jednej stronie kręgosłupa, zaś palce pozostałe po drugiej stronie.
Ugniatając, posuwamy się od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego. W drugim paśmie ugniatamy po boku kręgosłupa, dochodząc do wału mięśnia czworobocznego; przy trzecim opracowujemy pasmo bocznie do poprzedniego, dochodząc do wyrostka barkowego; a przy czwartymadc całkiem z boku, dochodząc do dołu pachowego. Te same pasma powtarzamy następnie po drugiej stronie kręgosłupa.
2. Ugniatanie w kształcie litery (N). Wykonujemy ugniatania najpierw po jednej, a potem po drugiej stronie kręgosłupa.
3. Ugniatanie poprzeczne.
W pasmach wykonujemy ugniatania, posuwając się od kręgosłupa do linii pachowej przy każdym paśmie. Ugniatanie to powtarzamy następnie po drugiej stronie kręgosłupa.
4. Ugniatanie zygzakowe.
Odpowiednio ułożonymi rękami wykonujemy ugniatanie rozpoczynając od kości krzyżowej, a kończąc na wyrostku barkowym.
5. Ugniatanie wałów mięśnia czworobocznego. Wykonujemy ugniatanie od szyi do wyrostka barkowego.
6. Ugniatanie mięśnia nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego. Wykonujemy ugniatanie mięśni nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego. Po opracowaniu z jednej strony przechodzimy na stronę drugą.
7. Ugniatanie podłużne.
Ugniatanie to wykonujemy w pięciu pasmach. Ręce pracują naprzemiennie po obu stronach kręgosłupa na jednej wysokości.
a. Pasma tuż przy kręgosłupie po obu stronach.
b. Pasma leżące bocznie do poprzednich, z dojściem do wałów mięśnia czworobocznego.
c. Pasma leżące bocznie do poprzednich z dojściem do wyrostków barkowych.
d. Pasma w liniach pachowych z dojściem do dołów pachowych.
e. Po mięśniach szyi na wały mięśnia czworobocznego, z dojściem do wyrostków barkowych.
8. Mieszenie. Stosując technikę mieszenia opracowujemy okolice kręgosłupa, posuwając się od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego. Przyade chwytaniu mięśni zwracamy uwagę, aby kciuki znajdowały się po przeciwnej stronie kręgosłupa w stosunku do pozostałych palców.
9. Ugniatanie (esowate). Do wykonania tego ugniatania używamy wyłącznie kciuków. Rozpoczynając od wysokości siódmego kręgu szyjnego, wykonujemy ugniatanie, przenosząc palec znajdujący się bliżej głowy, z zagarnięciem fałów, poniżej drugiego palca.
Teraz role się zmieniają i palec, który był nieruchomy, przenosimy poniżej przestawionego poprzednio. Tak postępując, dochodzimy do kości krzyżowej.
Następnie przechodzimy do opracowania po drugiej stronie kręgosłupa. Trzecie pasmo wykonujemy w ten sposób, że kręgosłup znajduje się pomiędzy naszymi kciukami.
Uciski.
a. Uciski czterema palcami z obciążeniem w przestrzeniach międzyżebrowych.
b. Uciski drugim i trzecim palcem na wyrostki poprzeczne z obciążeniem. Rozstawionymi palcami: wskazującym i środkowym wykonujemy lekkie uciski na wyrostki poprzeczne wszystkich kręgów, od siódmego kręgu szyjnego do piątego lędźwiowego.
c. (Spacerek). Rozpoczynamy od ustawienia palca wskazującego na wyrostku kolczystym siódmego kręgu szyjnego. Następnie palec środkowy stawiamy na wyrostku kolczystym pierwszego kręgu piersiowego, potem przestawiamy palec wskazujący na wyrostek kolczysty drugiego kręgu piersiowego i, tak przestawiając palce, dochodzimy do kości krzyżowej. Wracamy po wyrostkach poprzecznych. Palec wskazujący stawiamy na wyrostku poprzecznym piątego kręgu lędźwiowego. Następnie dostawiamy na drugi wyrostek palec środkowy. Dalej palec wskazujący przestawiamy na wyrostek poprzeczny czwar-adg tego kręgu lędźwiowego, a następnie dostawiamy palec środkowy na drugi wyrostek poprzeczny czwartego kręgu lędźwiowego.
Tak postępując, dochodzimy do siódmego kręgu szyjnego.
d. (Podważanie) wyrostków poprzecznych. Palec wskazujący i środkowy znajdują się pomiędzy wyrostkami poprzecznymi dwóch sąsiednich kręgów. Wykonujemy delikatny ucisk w głąb, a następnie, obniżając nadgarstek, wykonujemy ruch jakbyśmy chcieli podważyć wyrostki poprzeczne.
Tak postępując, posuwamy się do kości krzyżowej.
e. Ucisk kłębem z obciążeniem. Nasadę dłoni układamy na wyrostku kolczystym. Palce zwrócone są w kierunku głowy.
Obciążając ułożoną rękę drugą dłonią, wykonujemy delikatny ucisk, a następnie przesuwamy się w dół na sąsiedni wyrostek kolczysty. Tak postępując, opracowujemy wyrostki kolczyste od siódmego kręgu szyjnego do piątego lędźwiowego.
f. Uciski drugimi paliczkami. Drugimi paliczkami, odwiedzionych i zgiętych palców wskazującego i środkowego, wykonujemy uciski na wyrostki poprzeczne kręgów: od siódmego szyjnego do piątego lędźwiowego.
Oklepywania.
a. Oklepywanie (łyżeczkowe) po kręgosłupie. Ręce, zwinięte w (łyżeczki) i ułożone wzdłuż kręgosłupa palcami do siebie, wykonują naprzemiennie rytmiczne oklepywanie, posuwając się w górę i w dół po całej długości kręgosłupa =z wyjątkiem odcinka szyjnego=.
b. Oklepywanie (łyżeczkowe).
Przemieszczając się po całej powierzchni grzbietu, z wyjątkiem okolicy nerek, oklepujemy dwoma rękami naprzemiennie.
Wibracje.
a. Wibracja poprzeczna. Wibrację tę wykonujemyadi w opisany już sposób. Najpierw opracowujemy kręgosłup, wykonując wibrację od siódmego kręgu szyjnego do kości krzyżowej i z powrotem. Następnie opracowujemy mięśnie przykręgosłupowe po obu stronach kręgosłupa, od kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego.
b. Wibracja (dźgająca). Ruchem (dźgającym), czyli skierowanym w głąb tkanek, opracowujemy przestrzenie międzyżebrowe.
W ten sam sposób opracowujemy kręgosłup, wykonując wibrację (dźgającą) od siódmego kręgu szyjnego do kości krzyżowej i z powrotem.
c. Wibracja pneumatyczna.
Wibrację tę wykonujemy na kręgosłupie. Jedna dłoń zwinięta jest w (łyżeczkę) jak do oklepywania i ułożona palcami w kierunku głowy. (Łyżeczkę) powoli ciągniemy w kierunku kości krzyżowej, uderzając w nią rytmicznie drugą ręką zwiniętą w pięść.
Roztrząs ania.
a. Roztrząsanie jedną ręką.
Całą dłonią z rozstawionymi palcami wykonujemy roztrząsanie prawej i lewej strony grzbietu.
b. Roztrząsanie oburącz.
Dwoma rękami naprzemiennie roztrząsamy cały grzbiet.
Mięsień czworoboczny
Przy opracowaniu mięśnia czworobocznego pacjent siedzi na krześle okrakiem w ten sposób, że oparcie krzesła znajduje się z przodu pacjenta.
Głaskania.
a. Głaskanie podłużne. Ręce masażysty ułożone są na kresie karkowej =lewa ręka na lewej, prawa na prawej kresie=. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie, posuwając się od kresy karkowej, po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych. W początkowej fazie opracowania kciuki głasz- aea czą po mięśniu czworobocznym, a pozostałe palce po mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym.
Posuwając się dalej, kciuki przechodzą na grzbiet i przy maksymalnym odwiedzeniu przegłaskują po mięśniach podgrzebieniowych, zaś pozostałe palce opracowują powierzchnie nadobojczykowe. Po dojściu do wyrostków barkowych energicznym ruchem przywodzimy kciuki do pozostałych palców, mocno zahaczając o wały mięśnia czworobocznego.
b. Głaskanie podłużne od dwunastego kręgu piersiowego.
Rozpoczynając od wysokości ab kręgu piersiowego, głaszczemy po bokach kręgosłupa, posuwając się w kierunku dogłowowym i na boki do wyrostków barkowych.
W końcowej fazie chwytu, podobnie jak przy poprzednim głaskaniu, energicznie przywodzimy kciuki do pozostałych palców.
c. Głaskanie (półpierścieniowe) z zejściem po m. M-O
* S. Kciuki ułożone są na otworze potylicznym, pozostałe palce na wyrostkach sutkowatych kości potylicznej. W pierwszej fazie opracowania wykonujemy głaskanie kciukami, przywodząc je do pozostałych palców. W ten sposób opracowujemy kresy karkowe dolne. W drugiej fazie chwytu kciukami złączonymi z pozostałymi palcami wykonujemy głaskanie po mięśniu mostkowo-obojczykowo
* sutkowym, dochodząc do mostka.
d. Głaskanie (półpierścieniowe) z zejściem po m. czworobocznym. Ułożenie rąk w początkowej fazie jest takie samo jak przy poprzednim głaskaniu.
Przegłaskując kresy karkowe palcami od drugiego do piątego, dochodzimy do miejsc, w których znajdują się kciuki. Teraz kciukami złączonymi z pozostałymi palcami głaszczemy po mięśniu czworobocznym. Na wysokości siódmego kręgu szyjnego odwodzimy kciuki i wykonując dalej głaskanie, dochodzimy do wy- aec rostków barkowych.
e. Głaskanie pomiędzy bocznymi kątami łopatek. Całą dłonią prawej ręki, rozpoczynając od bocznego kąta prawej łopatki pacjenta, głaszczemy w kierunku lewej łopatki, przechodząc powyżej siódmego kręgu szyjnego.
Głaskanie kończymy po dojściu do bocznego kąta lewej łopatki.
Teraz całą dłonią lewej ręki, głaszczemy od lewego bocznego kąta łopatki, powyżej siódmego kręgu szyjnego i schodzimy do bocznego kąta prawej łopatki.
f. (Kierownica). Dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy koliste głaskania po całym mięśniu czworobocznym. Technika tego głaskania jest zbliżona do ruchu, jaki wykonuje kierowca przy gwałtownym skręcie w prawą stronę.
g. Głaskanie poprzeczne.
Rękami, ułożonymi jak na fotografii, wykonujemy głaskania w pięciu pasmach:
a. Od kresy karkowej dolnej, po bocznej powierzchni szyi, głaszczemy przez wał mięśnia czworobocznego do wyrostka barkowego.
b. Od bocznej powierzchni otworu potylicznego głaszczemy do grzebienia łopatki.
c. Od otworu potylicznego, głaszczemy wzdłuż kręgosłupa, do wysokości ab kręgu piersiowego.
d. Opracowanie to jest identyczne jak w paśmie a. z tym, że dotyczy drugiej strony szyi.
e. Pasmo to jest identyczne jak pasmo b. Wykonujemy go po przeciwnej stronie kręgosłupa.
f. Pasmo to jest dokładną kopią pasma c. Tak więc, mimo sześciokrotnego głaskania wykonujemy pięć pasm.
h. Głaskanie paliczkowe.
Głaskanie to wykonujemy w czterech pasmach:
a. Od kresy karkowej dolnej lewej i prawej do wyrostków barkowych.
b. Od kresy karkowej dolnej lewej i prawej do przyśro-aee dkowych kątów łopatek.
c. Od otworu potylicznego, po bokach kręgosłupa, do ab kręgu piersiowego.
d. Od ab kręgu piersiowego w górę do otworu potylicznego, dalej wykonując zwrot, schodzimy po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych.
Rozcierania.
a. Rozcieranie po wyrostkach kolczystych. Rozpoczynając od otworu potylicznego, rozcieramy naprzemiennie kciukami do siódmego kręgu szyjnego. Zahaczamy palcami =od drugiego do piątego= o wały mięśnia czworobocznego, zaś kciukami rozcieramy dalej po wyrostkach kolczystych, dochodząc jak najniżej, tzn. do szóstego, siódmego kręgu piersiowego.
b. Rozcieranie ośmioma palcami. Dwoma rękami naprzemiennie rozcieramy w pięciu pasmach:
a. Od wyrostków sutkowatych do wyrostków barkowych.
b. Od miejsc pomiędzy wyrostkami sutkowatymi a otworem potylicznym po obu stronach do przyśrodkowych kątów łopatek.
c. Od otworu potylicznego, po bokach kręgosłupa, do wysokości
ab kręgu piersiowego.
d. Od wysokości ab kręgu piersiowego, przez przyśrodkowe kąty łopatek, do wyrostków barkowych.
e. Od ab kręgu piersiowego, przez boczne brzegi łopatek, wyrostków barkowych.
c. Rozcieranie pomiędzy bocznymi kątami łopatek. Na zmianę: raz jedną, raz drugą ręką opracowujemy podobnie jak przy głaskaniu, tkanki pomiędzy bocznym kątem prawej i bocznym kątem lewej łopatki. Rozcierając przesuwamy się powyżej siódmego kręgu szyjnego.
d. Rozcieranie całymi dłońmi. Pracując lewą ręką po lewej stronie, a prawą po prawej rozcieramy, wykonując ruchy naprzemienne w pasmach: aeg
a. Od otworu potylicznego do wyrostków barkowych.
b. Od otworu potylicznego, po bokach kręgosłupa, do wysokości
ab kręgu piersiowego.
c. Od ab kręgu piersiowego w górę i przez łopatki do wyrostków barkowych.
e. Rozcieranie kłębami.
W sposób opisany wyżej i w tych samych pasmach wykonujemy rozcieranie nasadami dłoni.
f. Rozcieranie (grzebyczkowe). Rozcieramy naprzemiennie słabiej - od kresy karkowej prawej i lewej do wysokości siódmego kręgu szyjnego i nieco mocniej - po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Rękami ułożonymi obok siebie, naprzemiennie wykonujemy ugniatania w pięciu pasmach:
a. Od wyrostka sutkowatego, wzdłuż szyi, po wale mięśnia czworobocznego do wyrostka barkowego.
b. Od kresy karkowej dolnej do przyśrodkowego kąta łopatki.
c. Od otworu potylicznego po kręgosłupie =kręgosłup znajduje się pomiędzy kciukami a pozostałymi palcami= do wysokości ab kręgu piersiowego.
Pasmo d. i e. wykonujemy identycznie jak a. i b. tylko po przeciwnej stronie. Pasmo f jest takie samo jak pasmo c.
Pokrywając się z nim, mimo dwukrotnego opracowania stanowi jedno pasmo.
b. Ugniatanie podłużne. Lewą ręką po lewej i prawą po prawej stronie naprzemiennie ugniatamy w pasmach identycznych jak przy rozcieraniu całymi dłońmi.
c. Ugniatanie ze skręceniem.
Ugniatanie to wykonujemy na wałach mięśnia czworobocznego.
Technika wykonania ugniatania ze skręceniem została omówiona wcześniej.
d. Mieszenie. Opisaną już techniką mieszenia opraco-aei wujemy wały mięśnia czworobocznego, posuwając się od wyrostka barkowego do kresy karkowej.
Uciski.
a. Ucisk ogólny. Obydwoma rękami jednocześnie, prawa ręka po prawej, lewa po lewej stronie, uciskamy w głąb tkanek.
Wykonując uciski posuwamy się od kresy karkowej do wyrostków barkowych.
b. Uciski kciukami. W zależności od potrzeb wykonujemy uciski jednoczesne działające rozluźniająco lub uciski naprzemienne działające pobudzająco.
Uciski te wykonujemy w dwóch pasmach:
a. Pomiędzy wyrostkami kolczystymi kręgów od potylicy do wysokości siódmego kręgu piersiowego.
b. Od wyrostków sutkowatych, po bocznych powierzchniach szyi i dalej po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych.
c. (Szczypanie). Techniką (szczypania) opracowujemy wały mięśnia czworobocznego.
Oklepywania.
a. Oklepywanie (łyżeczkowe).
Techniką oklepywania (łyżeczkowego) opracowujemy część grzbietu powyżej ab kręgu piersiowego oraz wały mięśnia czworobocznego.
b. Oklepywanie (miotełkowe).
Techniką oklepywania (miotełkowego) opracowujemy wały mięśnia czworobocznego. Należy pamiętać, że przy tym rodzaju oklepywania ręce masażysty muszą być ułożone poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych.
c. Oklepywanie (karatowe).
Ten rodzaj oklepywania wykonujemy tylko i wyłącznie u osób z bardzo rozwiniętą muskulaturą. Opracowujemy wały mięśnia czworobocznego i, podobnie jak przy oklepywaniu poprzednim, pamiętamy o poprzecznym ułożeniu rąkafa w stosunku do przebiegu włókien mięśniowych.
Wibracja.
Wibrację wykonujemy w pięciu pasmach:
a. Od wyrostka sutkowatego do wyrostka barkowego.
b. Od kresy karkowej do przyśrodkowego kąta łopatki.
c. Od otworu potylicznego wzdłuż kręgosłupa do wysokości
ab kręgu piersiowego:
d. Od wyrostka sutkowatego do wyrostka barkowego =po stronie przeciwnej niż w paśmie a.=.
e. Od kresy karkowej do przyśrodkowego kąta łopatki =po stronie przeciwnej niż w paśmie b.=.
Roztrząsanie.
a. Roztrząsanie jedną ręką.
Roztrząsanie to wykonujemy w trzech pasmach:
a. Po prawym wale mięśnia czworobocznego.
b. Od otworu potylicznego wzdłuż kręgosłupa do wysokości
ab kręgu piersiowego.
c. Po lewym wale mięśnia czworobocznego
Koniec tomu ii
afc
Spis treści
Wpływ masażu na układ mo
czowo-płciowy --------------a
Wpływ masażu na układ we
wnątrz-wydzielniczy --------d
Masaż poszczególnych części
ciała ----------------------e
Kończyna górna --------------e
Kończyna dolna -------------gg
Grzbiet i kręgosłup -------acf
Mięsień czworoboczny ------aea
Adam Zborowski
Masaż klasyczny
i segmentarny
Tom iii
Całość w d tomach
p.w.z.n.
(Print f_)
Lublin aiie
Adaptacja na podstawie
książek: Adam Zborowski
(Masaż klasyczny)
i (Masaż segmentarny)
Wydawnictwo (AZ)
Kraków aiid
Redakcja techniczna
wersji brajlowskiej:
Artur Łapiński
Druk:
Zakład Nagrań
i Wydawnictw PZN
ul. Konwiktorska g8i
jj-baf Warszawa
Skład i oprawa:
p.w.z.n.
(Print f_)
ul. Wieniawska ac
bj-jga Lublin
tel. =j-ha= bie-ah
ISBN hc-heihg-af-i
Kark
Głaskania.
a. Głaskanie dziesięcioma palcami. Kciuki ułożone są na otworze potylicznym, zaś pozostałe palce na bocznych powierzchniach szyi =palce wskazujące na kresach karkowych=. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie do wyrostków barkowych.
b. Głaskanie poprzeczne.
Głaskanie to wykonujemy podobnie jak przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
c. Głaskanie (daszkowe).
Dwoma rękami równocześnie, rozpoczynając od wyrostków barkowych, głaszczemy w kierunku siódmego kręgu szyjnego. Po zejściu się ręce masażysty utworzą daszek nad wyrostkiem kolczystym tego kręgu.
d. Głaskanie kciukami dookoła wyrostków kolczystych.
Podobnie jak przy opracowaniu grzbietu i kręgosłupa, wykonujemy głaskanie kciukami wokół a wyrostków kolczystych kręgów szyjnych, rozpoczynając od pierwszego kręgu szyjnego, a kończąc na siódmym kręgu szyjnym.
e. Głaskanie (paliczkowe).
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców obu rąk wykonujemy głaskanie w dwóch pasmach:
a. Od kresy karkowej po bocznych powierzchniach szyi, po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych.
b. Od otworu potylicznego wzdłuż kręgosłupa i do przyśrodkowych brzegów łopatek.
Rozcierania.
a. Rozcieranie kciukami.
Kciukami, pracującymi obok siebie naprzemiennie, rozcieramy w siedmiu pasmach:
a. Od wyrostka sutkowatego, po mięśniu M-O-S do obojczyka, po stronie lewej.
b. Od kresy karkowej lewej, pomiędzy mięśniem M-O-S a mięśniem czworobocznym do barku.
c. Od lewej krawędzi otworu potylicznego po mięśniu czworobocznym do przyśrodkowego kąta łopatki.
d. Od otworu potylicznego wzdłuż kręgosłupa =jeden kciuk po stronie lewej, a drugi po stronie prawej kręgosłupa= do drugiego kręgu piersiowego.
e. Od prawej krawędzi otworu potylicznego po mięśniu czworobocznym do przyśrodkowego kąta łopatki.
f. Od kresy karkowej prawej, pomiędzy mięśniem M-O-S a mięśniem czworobocznym, do barku.
g. Od prawego wyrostka sutkowatego po mięśniu M-O-S do obojczyka.
b. Rozcieranie ośmioma palcami. Ręce masażysty pracują naprzemiennie: lewa ręka po stronie lewej, prawa po stronie prawej. Rozcieranie wykonujemy w pasmach opisanych w po- c przednim rozcieraniu, z tym że pasma symetryczne opracowywane są w tym samym czasie =np. pasmo a. i pasmo g.=.
c. Rozcieranie wokół siódmego kręgu szyjnego. Rozcieranie to wykonujemy nasadą dłoni wokół siódmego kręgu szyjnego.
d. Rozcieranie kciukami wokół wyrostków kolczystych. Rozcieranie to wykonujemy podobnie, jak rozcieranie wyrostków kolczystych przy opracowywaniu grzbietu i kręgosłupa. Rozcierając, posuwamy się od potylicy do siódmego kręgu szyjnego.
e. Rozcieranie kresy karkowej dolnej. Kresę dolną opracowujemy po stronie lewej i prawej, posuwając się od wyrostka sutkowatego do otworu potylicznego.
f. Rozcieranie dziesięcioma palcami. Ręce, pracując naprzemiennie, opracowują kark w dwóch pasmach:
a. Od otworu potylicznego i kres karkowych, po wałach mięśnia czworobocznego do wyrostków barkowych.
b. Od otworu potylicznego i kres karkowych, w dół wzdłuż kręgosłupa do przyśrodkowych kątów łopatek.
g. Rozcieranie kłębami. Nasadami dłoni naprzemiennie: lewej ręki po lewej, prawej po prawej stronie rozcieramy w pasmach opisanych w poprzednim pocieraniu.
Ugniatania
a. Ugniatanie poprzeczne.
Ugniatanie to wykonujemy w pięciu pasmach w sposób identyczny, jak przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
b. Ugniatanie podłużne.
Ugniatanie to wykonujemy w dwóch pasmach.
c. Mieszenie. Ujmując mięśnie karku wykonujemy mieszenie, posuwając się od wysokości siódmego kręgu szyjnego do otworu potylicznego.
e
Uciski.
a. Uciski całymi dłońmi.
Wykonujemy je identycznie jak ucisk ogólny przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
b. Uciski kciukami. Wykonujemy je identycznie jak uciski przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
Oklepywanie
Oklepywanie wykonujemy, uderzając rytmicznie opuszkami wszystkich palców po całej powierzchni karku. Palce pracują niejednocześnie, przypominając bardzo szybką grę na pianinie.
Wibracja.
Wibrację wykonujemy identycznie jak przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
Roztrząsanie.
Roztrząsanie wykonujemy tak samo, jak przy opracowywaniu mięśnia czworobocznego.
Mięsień mostkowo
obojczykowo-sutkowy
Głaskania.
a. Głaskanie czterema palcami. Jedną ręką stabilizujemy głowę pacjenta, drugą wykonujemy głaskanie w dwóch pasmach:
a. od wyrostka sutkowatego do mostka,
b. od wyrostka sutkowatego do obojczyka.
b. Głaskanie ośmioma palcami. Jeśli nie jest konieczna stabilizacja głowy pacjenta, możemy wykonać głaskanie od razu po obu stronach jednocześnie.
Podobnie jak przy głaskaniu poprzednim, opracowujemy mięśnie
M-O-S w dwóch pasmach.
c. Głaskanie (ręka za ręką).
Wykonujemy w dwóch pasmach po prawej i w dwóch po lewej stronie. Pasmo pierwsze obejmuje część mostkową i opracowujemy mięsień od wyrostka sutkowatego do mostka. Pasmo drugie obejmuje część obojczykowąg i głaszczemy od wyrostka sutkowatego do obojczyka.
d. Głaskanie (paliczkowe).
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców obu rąk wykonujemy głaskanie jednocześnie po prawej i lewej stronie.
Głaskanie wykonujemy w dwóch pasmach tak jak poprzednie chwyty.
Rozcierania.
a. Rozcieranie czterema palcami. Jedną ręką stabilizujemy głowę pacjenta, czterema palcami drugiej ręki wykonujemy rozcieranie po mięśniu M-O-S w dwóch pasmach:
a. od wyrostka sutkowatego do mostka,
b. od wyrostka sutkowatego do obojczyka.
b. Rozcieranie ośmioma palcami. Ręce masażysty pracują naprzemiennie: jedna ręka po lewej, druga po prawej stronie.
Rozcierając, opracowujemy mięśnie M-O-S w dwóch pasmach, identycznych jak przy poprzednim rozcieraniu.
Ugniatania
a. Ugniatanie poprzeczne.
Rękami ułożonymi obok siebie, wykonujemy ugniatania naprzemiennie, w dwóch pasmach po lewej i w dwóch po prawej stronie szyi. Pasma te są identyczne jak przy pierwszym rozcieraniu.
b. Ugniatanie podłużne. Ręce pracują naprzemiennie. Lewa ręka ugniata lewy mięsień, a prawa prawy mięsień M-O-S.
Ugniatanie to, podobnie jak pierwsze rozcieranie, wykonujemy w dwóch pasmach.
Uciski.
Uciski wykonujemy jednocześnie czterema palcami każdej ręki. Prawa ręka uciska prawy mięsień, zaś ręka lewa - lewy.
Oklepywanie.
Technika oklepywania jest tu taka sama, jak przy oklepy- i waniu karku. Opracowujemy w ten sposób mięśnie M-O-S.
Wibracje.
a. Wibracja pionowa =dźgająca=. Pionowo ustawionymi czterema palcami wykonujemy ruchy dźgające, posuwając się przy tym od wyrostka sutkowatego do obojczyka. Tak samo postępujemy po stronie przeciwnej.
b. Wibracja poprzeczna.
Czterema palcami płasko ułożonej dłoni wykonujemy wibrację poziomą, posuwając się również od wyrostka sutkowatego do obojczyka po lewej i po prawej stronie.
Klatka piersiowa
Ze względu na występujące inne dolegliwości lub konieczność leżenia pacjenta w ściśle określonej pozycji przedstawię masaż klatki piersiowej w ułożeniu na boku i w ułożeniu na grzbiecie.
Masaż klatki piersiowej jest bowiem często zalecany przez lekarza nawet w ciężkich stanach chorobowych. Usprawnienie układu oddechowego, a tym samym krążenia, jest czasami niezbędnym czynnikiem warunkującym powrót do zdrowia.
A. Masaż klatki piersiowej
w ułożeniu na boku.
Głaskania.
a. Głaskanie podłużne całymi dłońmi. Wykonujemy głaskania w trzech pasmach:
a. W linii pachowej - od kości biodrowej do dołu pachowego.
b. Jedna ręka od kości biodrowej z boku kręgosłupa, przez łopatkę na wał mięśnia czworobocznego. Druga w tym samym czasie wykonuje głaskanie po przedniej powierzchni żeber, dochodząc u mężczyzn do obojczyka, u kobiet kończąc pod gruczołem piersiowym.
c. Jedna ręka opracowuje kręgosłup, posuwając się od aa kości krzyżowej do siódmego kręgu szyjnego, druga w tym czasie głaszcze od pępka w linii białej, następnie po mostku do stawów mostkowo-obojczykowych.
b. Głaskanie poprzeczne.
Ręce masażysty ułożone są obok siebie. Wzdłuż przebiegu żeber wykonujemy głaskanie z przodu od mostka do linii pachowej =przy ostatnim paśmie omijamy gruczoł piersiowy tak, że jedna ręka głaszcze pod, a druga nad gruczołem=, zaś z tyłu od kręgosłupa do linii pachowej.
c. Głaskanie (daszkowe).
Głaskanie wykonujemy jednocześnie dwoma rękami. W kolejnych pasmach posuwamy się w kierunku dołu pachowego.
d. Głaskanie (piłowe). Ręka prawa masażysty ułożona jest przy kręgosłupie, zaś ręka lewa na mostku. Ręce, pracując jednocześnie, wykonują głaskanie w kierunku linii pachowej i tam też się spotykają. Odrywamy ręce i układamy je nieco wyżej
=proksymalnie do poprzedniego ułożenia= jednak po przeciwnych stronach niż poprzednio. Ręka prawa jest teraz ułożona na mostku, zaś ręka lewa przy kręgosłupie.
Rozcierania.
a. Rozcieranie podłużne.
Rozcieranie to wykonujemy całymi dłońmi naprzemiennie, w pasmach opisanych przy głaskaniu podłużnym całymi dłońmi.
b. Rozcieranie poprzeczne.
Rozcieranie to wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie w sposób opisany przy głaskaniu poprzecznym.
c. Rozcieranie (daszkowe).
Pracując rękami naprzemiennie, rozcieramy w sposób opisany przy głaskaniu (daszkowym).
d. Rozcieranie mostka.
Czterema palcami jednej ręki opracowujemy stawy mostkowo-żebrowe, wykonując rozcierania w dwóch pasmach.
ac
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne.
Rękami naprzemiennie ugniatamy, posuwając się z przodu od mostka do linii pachowej, z tyłu od kręgosłupa do linii pachowej.
U kobiet omijamy gruczoł piersiowy.
b. Ugniatanie poprzeczne wzdłuż żeber. Ugniatanie wykonujemy dwoma rękami. Ręce masażysty ułożone są wzdłuż osi ciała i opracowując w pasmach przebiegu żeber, posuwamy się od mostka do linii pachowej =u kobiet omijamy gruczoł piersiowy=.
W podobny sposób opracowujemy tkanki od kręgosłupa do linii pachowej.
c. Ugniatanie podłużne.
Ugniatanie podłużne wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie w trzech pasmach:
* Jedną ręką od wysokości ab kręgu piersiowego tuż przy kręgosłupie do wysokości siódmego kręgu szyjnego, druga ręka w tym samym czasie od - wyrostka mieczykowatego mostka do stawów mostkowo-obojczykowych.
* Jedną ręką, w połowie odległości pomiędzy kręgosłupem a linią pachową, rozpoczynając od ostatniego żebra, a kończąc na wale mięśnia czworobocznego, drugą ręką =w tym samym czasie= w linii sutka od ostatniego żebra do obojczyka u mężczyzn, zaś do gruczołu piersiowego u kobiet.
* W linii pachowej od dolnego brzegu klatki piersiowej do dołu pachowego. W tym paśmie ręce pracują obok siebie.
Uciski.
a. Uciski podłużne. Uciski wykonujemy dwoma rękami jednocześnie, w trzech pasmach opisanych przy ugniataniu podłużnym.
Uciski wykonujemy w głąb ciała pacjenta, czyli ręce uciskają do siebie.
b. Uciski poprzeczne. Ręką wykonujemy uciski wzdłuż przebiegu żeber od mostka do ae linii pachowej, a potem od kręgosłupa do linii pachowej.
Oklepywania.
Wykonujemy oklepywanie łyżeczkowe, poruszając się po opracowywanej powierzchni klatki piersiowej i grzbietu, z ominięciem gruczołu piersiowego u kobiet.
Wibracja.
Wibrację wykonujemy jedną ręką, opracowując sześć pasm opisanych przy ugniataniu podłużnym.
Roztrząsanie.
Wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie. Jedna ręka opracowuje przednią, a druga tylną część klatki piersiowej.
Wałkowanie
Dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy wałkowanie: jedną ręką po stronie przedniej, a drugą po stronie tylnej klatki piersiowej.
B. Masaż klatki piersiowej
w ułożeniu na plecach.
Głaskania.
a. Głaskanie podłużne.
Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy głaskanie w trzech pasmach:
* Rękami ułożonymi obok siebie głaszczemy po mostku, a następnie wzdłuż obojczyków do stawów ramiennych.
* W liniach sutków - od dolnego brzegu klatki piersiowej do gruczołów piersiowych u kobiet i do obojczyków u mężczyzn.
* W liniach pachowych - od dolnego brzegu klatki piersiowej do dołów pachowych.
b. Głaskanie podłużne czterema palcami z obciążeniem.
Głaskanie to wykonujemy po mostku. Czterema palcami ułożonymi wzdłuż mostka, rozpoczynając od wyrostka mieczykowatego, głaszczemy mostek kilkakro-ag tnie, schodząc raz wzdłuż lewego obojczyka do stawu ramiennego, a raz wzdłuż prawego obojczyka do stawu ramiennego. Rękę wykonującą głaskanie, obciążamy układając na niej poprzecznie drugą rękę.
c. Głaskanie poprzeczne ośmioma palcami. Głaskanie to wykonujemy u mężczyzn oraz u kobiet o niewielkiej objętości gruczołów piersiowych. Opracowujemy tu przestrzenie międzyżebrowe w dwóch pasmach:
* poniżej sutka,
* jedną ręką powyżej, a drugą poniżej sutka.
U kobiet z dużymi gruczołami piersiowymi wykonujemy głaskanie czterema palcami, omijając gruczoł piersiowy.
d. Głaskanie poprzeczne czterema palcami i z obciążeniem. Głaskanie to wykonujemy w trzech pasmach: dwa poniżej sutka lub gruczołu piersiowego i trzecie powyżej. Ręka wykonująca głaskanie obciążona jest poprzecznie ułożoną na niej drugą ręką.
e. Głaskanie (paliczkowe).
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców obu rąk, naprzemiennie wykonujemy głaskanie po mostku z zejściem wzdłuż obojczyka do stawu ramiennego
=raz lewego, raz prawego=. Następnie w pasmach, dwoma rękami, jednocześnie po obu stronach klatki piersiowej głaszczemy od mostka do linii pachowej. W paśmie powyżej gruczołów piersiowych głaszczemy od mostka wzdłuż obojczyków do stawów ramiennych.
Następnie wykonujemy głaskanie dwoma rękami jednocześnie w liniach pachowych - od
dolnych brzegów klatki piersiowej do dołów pachowych.
f. Głaskanie po obojczykach.
Masażysta staje za głową pacjenta. Ośmioma palcami, rozpoczynając od stawów mostkowo
-obojczykowych, głaszczemy dwoma rękami jednocześnie do stawów ramiennych. ai
Rozcierania.
W pasmach i w kolejności omówionych przy głaskaniach, z wyjątkiem głaskania (paliczkowego), wykonujemy teraz rozcierania. Należy pamiętać, że przy rozcieraniach dwoma rękami ręce pracują naprzemiennie.
Ugniatania.
a. Ugniatanie poprzeczne wzdłuż osi ciała. Ugniatanie to wykonujemy w dwóch pasmach po lewej i prawej stronie klatki piersiowej:
* Od wyrostka mieczykowatego wzdłuż mostka, a następnie wzdłuż obojczyka do stawu ramiennego.
* Obejmując jak największą ilość masy mięśniowej opracowujemy od dolnych żeber do dołu pachowego. U kobiet omijamy gruczoł piersiowy.
b. Ugniatanie poprzeczne wzdłuż przebiegu żeber. Ręce masażysty ułożone wzdłuż osi ciała. Rozpoczynając od mostka, ugniatamy naprzemiennie wzdłuż przebiegu żeber, posuwając się do linii pachowej. W kolejnych pasmach posuwamy się w kierunku do obojczyka. U kobiet omijamy gruczoł piersiowy.
c. Ugniatanie (zygzakowate).
Posuwając się po ruchem zygzakowym ugniatamy dwoma rękami naprzemiennie.
d. Ugniatanie podłużne wzdłuż przebiegu żeber. Rękami ułożonymi obok siebie, naprzemiennie, wzdłuż przebiegu żeber, ugniatamy od mostka do linii pachowej. W kolejnych pasmach posuwamy się w kierunku obojczyka.
U kobiet omijamy gruczoł piersiowy.
e. Ugniatanie podłużne w liniach pachowych. Ręce opracowują jednocześnie prawą i lewą stronę klatki piersiowej. Ułożone są na jednej wysokości i, wykonując ruchy naprzemiennie, ugniatają wzdłuż linii pachowych do dołów pachowych.
ba
Uciski.
a. Uciski na mostek. Ręka masażysty ułożona jest wzdłuż mostka. Wykonując lekkie rytmiczne uciski, posuwamy się od wyrostka mieczykowatego mostka do stawów mostkowo-obojczykowych.
b. Uciski na żebra. Masażysta staje za głową pacjenta.
Ręce ułożone są wzdłuż przebiegu żeber. Pracując jednocześnie
=lewą ręką po lewej, a prawą po prawej stronie= wykonujemy uciski wzdłuż przebiegu żeber od mostka do linii pachowych.
W kolejnych pasmach posuwamy się w kierunku obojczyków.
U kobiet omijamy gruczoły piersiowe.
c. Uciski pod obojczykami.
Stojąc za głową pacjenta, układamy ręce wzdłuż obojczyków palcami zwróconymi w kierunku mostka. Wykonując uciski jednocześnie dwoma rękami, posuwamy się w kierunku stawów ramiennych.
Oklepywania.
a. Oklepywanie po mostku i w liniach pachowych. Stosując technikę oklepywania (łyżeczkowego), opracowujemy najpierw jedną ręką mostek, a drugą np. prawą boczną powierzchnię klatki piersiowej, później jedną ręką lewą boczną powierzchnię klatki piersiowej, a drugą mostek.
b. Oklepywanie szczytów płuc. Masażysta staje za głową pacjenta. Rękami, ułożonymi jak przy uciskach pod obojczykami, oklepujemy posuwając się od mostka na boki w kierunkach stawów ramiennych i z powrotem.
Wibracje.
a. Wibracja poprzeczna po mostku. Rozpoczynając od wyrostka mieczykowatego, wykonujemy wibrację poprzeczną, posuwając się do stawów mostkowo-obojczykowych. Ręka masażysty wykonuje drgania w płaszczyźnie równoległej do przedniej powierzchni klatki piersiowej. bc
b. Wibracja pionowa po mostku. Rozpoczynając od wyrostka mieczykowatego mostka, wykonujemy wibrację do stawów mostkowo
* obojczykowych. Ręka masażysty wykonuje drgania w płaszczyźnie prostopadłej do powierzchni przedniej klatki piersiowej
=w głąb tkanek=.
c. Wibracja pionowa wzdłuż żeber. Wibrację wykonujemy jedną ręką. Palce masażysty są rozstawione i umieszczone każdy w innej przestrzeni międzyżebrowej. Rozpoczynając od mostka, wykonujemy wibrację pionową (dźgającą), posuwając się do linii pachowej.
Roztrząsanie.
Stosując technikę roztrząsania, oburącz naprzemiennie roztrząsamy w liniach pachowych, posuwając się od dolnych brzegów klatki piersiowej do dołów pachowych.
Powłoki brzuszne
Pacjent leży na plecach. Nogi są zgięte w stawach kolanowych pod kątem około ij stopni w celu rozluźnienia mięśni brzucha.
Głaskania.
a. Głaskanie żołądka. Czterema palcami jednej ręki wykonujemy głaskanie od wyrostka mieczykowatego mostka łukiem w lewo, a następnie łukiem do pępka.
b. Głaskanie wątroby. Czterema palcami jednej ręki głaszczemy od wyrostka mieczykowatego mostka, wzdłuż łuku żeber do linii pachowej prawej.
c. Głaskanie brzucha I.
Rozpoczynamy czterema palcami.
Głaszcząc wokół pępka, zataczamy coraz większe koła, kończąc po dojściu do prawego talerza biodrowego. Teraz całą dłonią głaszczemy do prawego łuku żebrowego. Skręcamy dłonią i głaszczemy do momentu, be kiedy palce masażysty dojdą do lewego łuku żeber. Traktując palce jak oś obrotu, wykonujemy skręt ręką tak, że nasada dłoni przesunie się z prawego podżebrza do lewego talerza biodrowego. Następnie wykonując delikatny ucisk palcami, przesuwamy jednocześnie rękę w kierunku głowy pacjenta, (wchodząc) koniuszkami palców pod żebra.
Na zakończenie opracowania głaszczemy, ciągnąc palce do lewego talerza biodrowego.
d. Głaskanie brzucha Ii.
Podobnie jak przy poprzednim głaskaniu rozpoczynamy czterema palcami, wykonując okrężne ruchy o coraz większym promieniu. Po dojściu do prawego talerza biodrowego zatrzymujemy się i pozostawiając palce przy prawym talerzu biodrowym, układamy całą dłoń nasadą w kierunku lewego talerza biodrowego. Głaszczemy teraz całą dłonią, do chwili dojścia nasadą dłoni do lewego talerza biodrowego. Traktując nasadę dłoni jako środek obrotu, skręcamy dłoń głaszcząc tkanki zgodnie ze wskazówkami zegara do momentu, kiedy palce znajdą się w okolicy lewego podżebrza. Delikatnie uciskając palcami, posuwamy się w kierunku dogłowowym, (wchodząc) pod żebra.
W końcowej fazie głaszczemy całą dłonią do lewego talerza biodrowego.
e. Głaskanie wzdłuż okrężnicy. Głaskanie wykonujemy rozpoczynając od prawego talerza biodrowego. Posuwając się wzdłuż wstępnicy, po dojściu do prawego łuku żebrowego przestawiamy dłoń na poprzecznicę, traktując palce jak środek obrotu. Głaszcząc dalej, ciągniemy palce po poprzecznicy, a następnie zstępnicy do lewego talerza biodrowego.
f. Głaskanie całymi dłońmi naprzemiennie =(kierownica)=.
Lewą ręką wykonujemy głaskania po całym brzuchu w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.
Prawą ręką również wy-bg konujemy głaskania w tym samym kierunku, jednak znajduje się ona po przeciwnej stronie zataczanego koła w stosunku do ręki lewej. W chwili krzyżowania się rąk odrywamy na moment rękę prawą i przepuszczamy rękę lewą, po czym kładziemy prawą rękę i wykonujemy głaskanie dalej. Ruchy rąk przypominają czynności wykonywane przez kierowcę przy gwałtownym skręcie kierownicy w prawą stronę.
g. Głaskanie oburącz po okrężnicy. Ręce masażysty ułożone są poprzecznie do wstępnicy, jedna obok drugiej. W tym ułożeniu wykonujemy głaskanie, dochodząc do prawego podżebrza.
Nie odrywając rąk, zmieniamy kierunek głaskania i posuwamy się w kierunku zstępnicy. Przy tym ułożeniu rąk opracowany zostaje obszar zawarty pomiędzy żebrami a pępkiem. Po dojściu do zstępnicy zmieniamy kierunek głaskania i posuwamy się teraz w dół w kierunku talerza biodrowego.
h. Głaskanie paliczkowe.
Grzbietową stroną zgiętych i rozluźnionych palców głaszczemy od prawego talerza biodrowego po okrężnicy do lewego talerza biodrowego.
Rozcierania.
a. Rozcieranie żołądka.
W paśmie opisanym przy głaskaniu żołądka wykonujemy rozcieranie czterema palcami.
b. Rozcieranie wątroby.
W paśmie opisanym przy głaskaniu wątroby wykonujemy rozcieranie czterema palcami.
c. Rozcieranie okrężne.
Rozcieramy czterema palcami, posuwając się dookoła pępka.
Zwiększamy promień zataczanego koła. Opracowanie kończymy po dojściu do lewego talerza biodrowego.
d. Rozcieranie okrężne kłębami. Rozcieranie to wykonujemy podobnie jak poprzednie z tą różnicą, że pracujemy nasada-bi mi dłoni obu rąk naprzemiennie.
Podczas rozcierania ręce pracują cały czas obok siebie.
Ugniatania.
a. Ugniatanie po okrężnicy.
Rękami ułożonymi poprzecznie do wstępnicy, naprzemiennie, rozpoczynając od prawego talerza biodrowego, ugniatamy posuwając się do prawego boku żeber. Przestawiamy ręce tak, aby ułożone były teraz poprzecznie do poprzecznicy i ugniatając dalej naprzemiennie, opracowujemy poprzecznicę, a potem, po wykonaniu skrętu, zstępnicę dochodząc do lewego talerza biodrowego.
b. Ugniatanie w kształcie litery (v). Poprzecznie ułożonymi rękami jedna obok drugiej, rozpoczynając od spojenia łonowego, ugniatamy po skosie w kierunku prawego łuku żebrowego, a następnie - znów od spojenia łonowego - w kierunku lewego łuku żebrowego.
c. Ugniatanie (małe x).
Wszystkie pasma w tym ugniataniu rozpoczynamy od pępka, a kończymy:
* przy prawym talerzu biodrowym,
* przy prawym łuku żebrowym,
* przy lewym łuku żebrowym,
* przy lewym talerzu biodrowym.
d. Ugniatanie (duże x).
Ugniatanie to wykonujemy w dwóch pasmach:
* od prawego talerza biodrowego do lewego łuku żeber,
* od prawego łuku żeber do lewego talerza biodrowego.
e. Ugniatanie (krzyżowe).
Ugniatanie to wykonujemy w czterech pasmach, rozpoczynając każde od pępka, a kończąc na:
* wyrostku mieczykowatym mostka,
* spojeniu łonowym,
* w linii pachowej na wysokości pępka po stronie prawej,
* w linii pachowej na wy-ca sokości pępka po stronie lewej.
f. Ugniatanie podłużne. Wykonujemy je w liniach pachowych od talerzy biodrowych do łuków żebrowych: lewego i prawego.
Ugniatanie wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie. Jedna ręka pracuje po stronie lewej, a druga po stronie prawej.
Twarz
A. Masaż czoła
Pacjent siedzi na krześle.
Masażysta stoi z tyłu za pacjentem.
Głaskania.
a. Głaskanie od nasady nosa do linii owłosienia. Raz jedną, raz drugą ręką głaszczemy od nasady nosa do linii owłosienia.
Po sześciokrotnym przegłaskaniu każdą ręką, do ręki wykonującej ostatnie przegłaskanie, dostawiamy drugą rękę i rozchodząc się na boki jednocześnie dwoma rękami głaszczemy do skroni.
b. Głaskanie ręka za ręką.
Rozpoczynając od linii środkowej czoła, głaszczemy najpierw w prawą, a potem w lewą stronę.
c. Głaskanie czterema palcami. Rozpoczynamy głaskanie od linii środkowej czoła. Jeżeli opracowujemy najpierw stronę prawą, to palce: wskazujący i środkowy naszej prawej ręki rozciągają skórę na czole, zaś palce: środkowy i serdeczny ręki lewej wsuwamy pomiędzy palce prawej ręki. Tak ułożonymi rękami wykonujemy głaskanie od środka czoła do skroni. Przy opracowywaniu strony lewej zmieniamy czynności rąk.
d. Głaskanie (eliptyczne).
Rozpoczynając od linii środkowej czoła, dwoma rękami jednocześnie, poruszając się po liniach zbliżonych kształtem do elipsy, głaszczemy lewą ręką do lewej skroni, prawą ręką do prawej skroni.
cc
Rozcierania.
a. Rozcieranie od środka czoła do skroni. Dwoma rękami naprzemiennie rozcieramy lewą ręką do lewej skroni, prawą ręką do prawej skroni. Rozcieranie to wykonujemy w dwóch pasmach:
* tuż nad łukami brwiowymi,
* poniżej poprzedniego pasma.
b. Rozcieranie ręka za ręką.
Rękami rozcieramy naprzemiennie, posuwając się najpierw do prawej, a potem do lewej skroni.
c. Przepychanie fałdu. Ręce masażysty ułożone są jak poprzednio. Przy posuwaniu się w kierunku lewej skroni palcami prawej ręki cały czas popychamy skórę w kierunku palców lewej ręki tak, że pomiędzy palcami obu rąk utrzymuje się fałd skórny. Palcami lewej ręki rozcieramy tkanki, posuwając się za ręką prawą. Przy wykonywaniu rozcierania po stronie lewej zmieniamy czynności rąk.
d. Rozcieranie czterema palcami. Przy opracowywaniu tkanek od środka czoła do prawej skroni palcami: wskazującym i środkowym prawej ręki rozciągamy skórę na czole. Palce: środkowy i serdeczny lewej ręki wsuwamy pomiędzy palce ręki prawej i rozcieramy rozciągnięte tkanki. Przy rozcieraniu posuwamy się stopniowo w kierunku prawej skroni.
Przy opracowywaniu strony lewej
=od środka czoła do lewej skroni= zmieniamy czynności rąk.
Ugniatania.
a. Ugniatanie ze skręceniem.
Rozstawionymi palcami wskazującymi i środkowymi obu rąk wykonujemy ugniatanie, posuwając się od środka czoła do skroni prawej, a potem do lewej. Technika chwytu polega na wysuwaniu i wsuwaniu palców między siebie.
b. Ugniatanie dziesięcioma palcami. Rozpoczynamy od linii środkowej. Rękami pracujemy naprzemiennie. Kciukami podpychamy skórę do palców, ugniatamy ją i posuwamy się w kierunkuce skroni, palcami wyrównując fałd.
Powtarzając tę czynność, dochodzimy do prawej skroni prawą ręką i do lewej skroni lewą ręką.
Uciski.
Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy uciski od środka czoła do skroni. Palce obydwu rąk w pozycji wyjściowej stykają się ze sobą w linii środkowej czoła, a następnie dochodzą: prawa ręka do prawej skroni, lewa ręka do lewej skroni.
Oklepywania.
a. Oklepywanie opuszkami palców. Opuszkami wszystkich palców rytmicznie uderzamy w tkanki, przemieszczając się po całej powierzchni czoła. Palce pracują naprzemiennie. Oklepywanie to wygląda jak bardzo szybka gra na pianinie.
b. Oklepywanie całymi dłońmi. Przemieszczając się po całej powierzchni czoła, oklepujemy dwoma rękami naprzemiennie.
Gdybyśmy zwolnili tempo tego oklepywania, to przypominałoby ono głaskanie od brwi w kierunku owłosienia poprzecznie ułożonymi rękami, raz jedną raz druga ręką.
Wibracja.
Wykonując bardzo szybkie ruchy poprzeczne, wibrujemy: jedną ręką posuwając się od środka czoła do lewej skroni =wibracja lewą ręką= i drugą - od środka czoła do prawej skroni =wibracja prawą ręką=.
B. Masaż okolic oczu
Głaskania.
a. Głaskanie dookoła oczu.
Trzecimi palcami obu rąk jednocześnie głaszczemy rozpoczynając od nasady nosa. Przesuwamy się do góry wychodząc na łuki brwiowe, dalej do zewnętrznych kącików oczu, przechodzimy pod oczami do wewnętrznych kącików oczu i do nasady nosa.cg
b. Głaskanie (okularowe).
Trzecim palcem jednej ręki wykonujemy głaskanie wokół oczu.
Rozpoczynamy od nasady nosa.
Posuwamy się po łuku brwiowym do zewnętrznego kącika oka, pod okiem do wewnętrznego kącika oka, do nasady nosa i po łuku brwiowym drugiego oka do kącika zewnętrznego oka. Następnie pod okiem do wewnętrznego kącika oka i do nasady nosa.
c. Głaskanie dookoła oczu z uciskami. Głaskanie to wykonujemy podobnie jak głaskanie pierwsze. Różnica polega na tym, że zatrzymujemy się na chwilę i wywieramy ucisk w pewnych punktach.
d. Głaskanie (okularowe) z uciskami. Posuwając się jak przy głaskaniu drugim, głaszczemy dookoła oczu.
Rozcierania.
Stosując rozcieranie spiralne, opracowujemy okolice oczu w sposób opisany przy głaskaniach.
Ugniatanie.
Palcami drugimi i trzecimi obu rak, tworzącymi szczypce ujmujemy tkanki i ugniatamy w dwóch pasmach:
* Od nasady nosa, posuwając się po łukach brwiowych, do zewnętrznych kącików oczu.
* Od wewnętrznych kącików oczu, pod oczami, do zewnętrznych kącików oczu.
Oklepywanie.
Opuszkami drugich i trzecich palców wykonujemy oklepywanie dookoła oczu. Palce, pracując naprzemiennie, uderzają o tkanki.
C. Masaż powiek
Głaskanie.
Opuszkami palców, od drugiego do piątego obu rąk, wykonujemy głaskanie powiek przy zamkniętych oczach pacjenta. Roz-ci poczynając od wewnętrznych kątów oczu, posuwamy się do zewnętrznych kątów oczu.
Rozcieranie
Podobnie jak przy głaskaniu opracowujemy powieki, wykonując spiralne rozcieranie.
D. Usuwanie (kurzych łapek)
a. Usuwanie (kurzych łapek) po stronie prawej, rozpoczynamy od rozciągnięcia palcami wskazującym i środkowym prawej ręki skóry w okolicy zewnętrznego kąta oka. Środkowym palcem lewej ręki głaszczemy w trzech pasmach pomiędzy rozciągającymi palcami, w kierunku od palca środkowego do palca wskazującego =od dołu do góry=.
b. W sposób opisany w poprzednim punkcie, teraz rozcierając środkowym palcem, opracowujemy tkanki w okolicy zewnętrznego kąta oka.
c. Rozcierając palcami: wskazującym, środkowym i serdecznym jednej ręki opracowujemy okolicę zewnętrznego kąta oka, posuwając się od policzka do skroni.
d. Opuszkami palców: wskazującego i środkowego oklepujemy naprzemiennie okolicę zewnętrznego kąta oka.
e. Drugim, trzecim i czwartym palcem jednej ręki wykonujemy wibrację, posuwając się od zewnętrznego kąta oka do ucha.
Następnie opracowujemy (kurze łapki) po stronie prawej, w ten sam sposób, zmieniając tylko czynności rąk.
E. Masaż nosa
Głaskania.
a. Środkowymi palcami obu rąk wykonujemy głaskanie rozpoczynając od nasady nosa. Posuwając się po grzbiecie nosa, dochodzimy do koniuszka nosa.
Następnie zgłaskujemy po skrzydełkach nosa, wykonujemy da ucisk w miejscu i, przesuwając palce po bokach nosa, dochodzimy do nasady nosa.
b. Palcami: środkowymi i serdecznymi obu rąk jednocześnie wykonujemy głaskanie w dwóch pasmach. Przy głaskaniu posuwamy się od grzbietu nosa do policzków.
c. Również palcami: środkowymi i serdecznymi obu rąk, w pasmach, głaszczemy od grzbietu nosa do policzków i z powrotem.
Rozcierania.
W sposób opisany przy głaskaniach, wykonując spiralne rozcieranie dwoma rękami naprzemiennie, opracowujemy nos.
Uciski.
Środkowymi palcami obu rąk jednocześnie wykonujemy uciski posuwając się od skrzydełek nosa, po bocznych powierzchniach nosa do nasady nosa.
F. Masaż wargi górnej
Głaskania.
Palcami środkowymi obu rąk jednocześnie, rozpoczynając w linii środkowej wargi górnej pod nosem, głaszczemy na boki, przez kąciki ust do wargi dolnej. Zawracamy i posuwamy się znów przez kąciki ust do punktu wyjścia, tworząc fałd skórno-mięśniowy.
Rozcieranie.
W sposób opisany przy głaskaniu, stosując technikę rozcierania spiralnego, dwoma rękami naprzemiennie rozcieramy wargę górną.
Kształtowanie wargi górnej.
Pomiędzy kciuk a palce: wskazujący i środkowy chwytamy fałd skórno-mięśniowy pod nosem. Zataczając pionowe koła =jak przy mieszeniu=, opracowujemy wargę górną.
dc
G. Masaż wargi dolnej
Głaskania.
a. Kciukami obydwu rąk na zmianę =raz jednym, raz drugim= wykonujemy głaskanie wargi dolnej.
b. Kciukami obydwa rąk jednocześnie głaszczemy od środka wargi dolnej na boki.
c. Palcami wskazującymi i środkowymi obu rąk jednocześnie, rozpoczynając od środka wargi dolnej, głaszczemy na boki.
d. Dwoma rękami jednocześnie, rozpoczynając od linii środkowej wargi dolnej, głaszczemy na boki. Istotne jest tutaj ułożenie palców. Kciuki ułożone są na wardze dolnej, zaś pozostałe palce na krawędzi żuchwy.
Rozcieranie.
W sposób opisany przy głaskaniach, stosując technikę rozcierania spiralnego, dwoma rękami naprzemiennie opracowujemy wargę dolną.
Kształtowanie wargi dolnej.
Podobnie jak przy kształtowaniu wargi górnej, pomiędzy kciuk a palce: wskazujący i środkowy chwytamy fałd skórno-mięśniowy i techniką mieszenia (usiłujemy wepchnąć wargę dolna do ust pacjenta).
H. Masaż policzków
Głaskania.
a. Głaskanie ośmioma palcami. Dwoma rękami jednocześnie po dwóch stronach twarzy głaszczemy w trzech pasmach, opracowując kolejno:
* mięśnie jarzmowe,
* mięśnie śmiechowe,
* mięśnie policzkowe.
b. (Wachlarzyk). Ośmioma rozstawionymi palcami obu rąk, jednocześnie po obu stronach twarzy, głaszczemy w kierunku skroni. Odwracamy dłonie i głaszczemy w dół, aż do ześlizgnięcia się palców z twarzy.
c. Głaskanie całymide dłońmi. Dłońmi ułożonymi poprzecznie, na zmianę: raz jedną, raz drugą, głaszczemy najpierw po stronie lewej, potem po stronie prawej. Przy głaskaniu ręce posuwają się od krawędzi żuchwy do kości jarzmowej.
Rozcieranie.
Ośmioma palcami obu rąk, naprzemiennie, po obu stronach twarzy rozcieramy w czterech pasmach:
* od nosa pod oczami do uszu,
* od skrzydełek nosa, przez policzki do uszu,
* od kącików ust do kątów żuchwy,
* od środka brody po krawędziach żuchwy do kątów żuchwy.
Ugniatania.
W pasmach jak przy rozcieraniu wykonujemy ugniatania dwoma rękami naprzemiennie, stosując trzy techniki:
* Tkanki ujmujemy pomiędzy kciuki i opuszki pozostałych palców.
* Tkanki ujmujemy pomiędzy palce wskazujące i środkowe =ugniatanie (szczypcowe)=.
* Tkanki ujmujemy pomiędzy kciuki i zwinięte w pięści ręce.
Uciski.
W tych samych pasmach obydwoma rękami jednocześnie wykonujemy uciski ośmioma palcami.
Oklepywania.
a. Oklepywanie opuszkami palców. Poruszając się po całej powierzchni policzków dwoma rękami, palcami pracującymi naprzemiennie, oklepujemy obydwie strony twarzy.
b. Oklepywanie całymi dłońmi. Rękami ułożonymi poprzecznie, raz jedną, raz drugą ręką, wykonujemy szybkie oklepywania od żuchwy do kości jarzmowej. Najpierw opracowujemy stronę prawą, a potem lewą.
Wibracja.dg
W pasmach opisanych przy rozcieraniu wykonujemy wibrację czterema palcami jednej ręki.
Masaż szyi
Głaskania.
a. Głaskanie poprzecznie ułożonymi rękami. Dwoma rękami naprzemiennie =raz jedną, raz drugą= wykonujemy głaskanie od obojczyka do krawędzi żuchwy.
W kolejnych pasmach przemieszczamy się od lewej strony do prawej.
b. Głaskanie poprzeczne.
Dwoma rękami na zmianę głaszczemy w poprzek szyi od strony lewej do prawej - prawą ręką masażysty i od strony prawej do lewej - lewą ręką masażysty.
c. Głaskanie z pętlą. Dwoma rękami jednocześnie, rozpoczynając od mostka, głaszczemy po szyi dochodząc do brody. Zawracamy i po bocznych powierzchniach szyi dochodzimy do dołów nadobojczykowych.
Rozcierania.
Techniką rozcierania spiralnego, w pasmach opisanych przy głaskaniach, wykonujemy rozcieranie szyi.
Oklepywanie.
W już opisany sposób oklepujemy dwoma poprzecznie ułożonymi rękami, po całej powierzchni szyi.
Masaż twarzy metodą uciskową
Do opracowania twarzy tą metodą stosujemy tylko jedna technikę. Posuwając się po ustalonych trasach, wykonujemy uciski punktowe ośmioma palcami. Ręce, pracując jednocześnie, wykonują uciski po obu stronach twarzy.
a. Od środka czoła do skroni i do uszu.
b. Od zewnętrznych kątów oczu ku górze do skroni i do uszu.
c. Od skrzydełek nosa do skroni. di
d. Od kącików ust do uszu.
e. Od środka brody do uszu.
f. Od środka brody do zewnętrznych kątów oczu.
g. Od środka brody przez zewnętrzne kąty oczu, przez łuki brwiowe do wewnętrznych katów oczu.
h. Od środka brody przez kąciki ust, po skrzydełkach nosa do wewnętrznych kątów oczu, dalej na czoło i powyżej łuków brwiowych do uszu.
i. Od środka brody przez kąty żuchwy i po mięśniach M-O
* S do obojczyków.
aj. Od środka brody przez kąty żuchwy do wyrostków sutkowatych i w dół na wały mięśnia czworobocznego.
Głowa
Masaż głowy wykonujemy w czterech fazach.
A. Faza pierwsza
Masażysta staje z przodu pacjenta.
a. Głaskanie. Dłońmi, ułożonymi jak na fotografii, wykonujemy głaskanie dwoma rękami jednocześnie. Ręce przesuwają się po policzkach, mięśniach M
* O-S i wchodzą na wały mięśnia czworobocznego.
b. Rozcieranie. W sposób opisany przy głaskaniu, dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy rozcieranie.
c. Ugniatanie. Rękami, ułożonymi naprzemiennie ugniatamy, zagarniając fałd palcami i dociskając go kciukiem. Przy ugniataniu posuwamy się w paśmie opisanym w głaskaniu. Po dojściu do mięśni M-O-S przekręcamy ręce tak, że kciuki znajdują się na przedniej stronie mięśni M-O-S, zaś palce pozostałe na mięśniach karku.
d. Uciski. W tym samym paśmie dwoma rękami jednocześ-ea nie, głaszczemy wykonując uciski.
Masażysta staje z tyłu pacjenta. W tym ułożeniu powtarzamy wszystkie techniki od
a.-d.
B. Faza druga
Masażysta stoi za pacjentem.
e. Głaskanie. W odpowiednich liniach wykonujemy głaskania dwoma rękami jednocześnie:
* Od kości czołowej w linii środkowej z zejściem na mięsień czworoboczny.
* Od guzowatości czołowych po bokach linii środkowej z zejściem na wał mięśnia czworobocznego.
* Od kącików oczu nad uszami i w dół na wały mięśnia czworobocznego.
f. Rozcieranie. Rozcieranie wykonujemy podobnie jak przy głaskaniu dwoma rękami, jednak teraz pracują one naprzemiennie.
g. Ugniatanie. Ugniatanie wykonujemy w pasmach opisanych przy głaskaniu, stosując technikę opisaną w pierwszej fazie opracowania głowy.
h. Uciski. Uciski wykonujemy dwoma rękami jednocześnie w pasmach opisanych przy głaskaniu.
i. Głaskanie od środka czoła na boki. Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy głaskanie od środka czoła na boki do skroni.
Lewa ręka po stronie lewej, prawa po stronie prawej.
aj. Ogólne przegłaskanie głowy. Dwoma rękami jednocześnie, z odwiedzionymi kciukami wykonujemy głaskanie, schodząc kciukami na mięsień czworoboczny, a pozostałymi palcami na mięsień M-O-S.
C. Faza trzecia
Masażysta stoi za pacjentem.
aa. Głaskanie. Głaszczemy całymi dłońmi od czubka głowy na boki, przez uszy na wały ec mięśnia czworobocznego.
ab.Rozcieranie. W tej fazie opracowania rozcieranie przypomina ruchy, jakie wykonują ręce przy myciu głowy.
ac. Ugniatanie poprzeczne.
Dwoma rękami ułożonymi naprzemiennie wykonujemy ugniatanie w czterech pasmach po prawej i czterech po lewej stronie głowy.
ad. Ugniatanie (esowate).
Dwoma kciukami naprzemiennie wykonujemy ugniatanie w czterech pasmach po prawej i w czterech po lewej stronie głowy. Wszystkie pasma kończymy przy otworze potylicznym.
D. Faza czwarta
ae. Głaskanie. Dwoma rękami jednocześnie, głaszczemy od czubka głowy po bokach przez uszy i na wały mięśnia czworobocznego.
af. Ruch rozcierająco-ugniatający. Dwoma rękami naprzemiennie wykonujemy =zgiętymi palcami= ruchy stanowiące połączenie rozcierania i ugniatania.
Techniką tą opracowujemy kilka pasm:
* w linii środkowej głowy,
* od guzów czołowych, po bokach linii środkowej do otworu potylicznego,
* od skroni, nad uszami i w dół na wały mięśnia czworobocznego.
ag. Rozcieranie z przepychaniem fałdu. Stajemy z boku pacjenta i opieramy jego głowę o naszą klatkę piersiową. Palcami prawej ręki podpychamy fałd skórny w kierunku ręki lewej, cofając się jednocześnie w kierunku otworu potylicznego.
Czterema palcami ręki lewej, w tym samym czasie, rozcieramy podepchnięty fałd. Rozcieranie to prowadzimy w trzech pasmach po prawej i trzech po lewej stronie głowy:
* w linii środkowej głowy do otworu potylicznego, ee
* od guzów kości czołowej, po bokach linii środkowej do otworu potylicznego,
* od skroni nad uchem do otworu potylicznego.
ah.Uciski. Ucisk całej głowy wykonujemy w dwóch pasmach dwoma rękami jednocześnie:
* Dłonie z odwiedzionymi kciukami przechodzą od czubka głowy przez uszy i w dół na wały mięśnia czworobocznego.
* Od czubka głowy po tylnej stronie głowy z zejściem na mięśnie karku.
ai. Oklepywanie głowy.
Opuszkami palców obu rąk wykonujemy oklepywanie po całej powierzchni głowy. Palce pracują naprzemiennie, przypominając szybką grę na pianinie.
bj. Oklepywanie czoła.
W sposób opisany przy masażu czoła wykonujemy oklepywanie dwoma poprzecznie ułożonymi rękami.
Wskazówki i przeciwwskazania
do stosowania masażu
Wskazania do stosowania masażu można podzielić na wskazania do stosowania masażu całkowitego i wskazania do stosowania masażu częściowego.
Wskazania do masażu
całkowitego
Masaż ogólny jeszcze niedawno stosowany był w leczeniu otyłości, dny i cukrzycy. Obecnie, poprzez wprowadzenie nowych metod leczenia tych schorzeń, masaż traktowany jest jako uzupełnienie kuracji. Natomiast szeroko stosuje się masaż ogólny w stanach wyczerpania u osób bez zmian organicznych, w rekonwalescencji jako masaż kondycyjny, jak również w sporcie. Można go stosować w ogólnych zaburzeniach statyki jako sposób zapobiegania odleżynom, zaburzeniom w układzie krążenia i oddychania.eg
Masaż ogólny wykorzystuje się również w leczeniu nerwic typu psychogennego. U dzieci dobre efekty lecznicze uzyskuje się w leczeniu krzywicy, hipotrofii, hipotonii mięśniowej i nadwagi.
Wskazania do masażu
częściowego
Choroby układu krążenia:
* Przewlekła niewydolność krążenia obwodowego.
* Obniżone ciśnienie krwi.
* Nieznacznego stopnia otłuszczenia serca.
* Stwardnienie tętnic obwodowych =bardzo delikatny masaż=.
* Stany po zakrzepowym zapaleniu żył =nie wcześniej niż f miesięcy po ustąpieniu stanu ostrego=.
* Choroba Raynauda.
* Choroba Burgera =I i Ii stadium choroby=.
* Zespoły żylakowe bez owrzodzeń.
Choroby układu oddechowego:
* Rozedma płuc.
* Niedodma płuc.
* Przewlekły nieżyt oskrzeli.
* Astma oskrzelowa =w okresie międzynapadowym=.
* Stany po zabiegach torakochirurgicznych.
* Stany po zapaleniu płuc i oskrzeli.
Choroby skóry:
* Zaburzenia odżywcze.
* Choroby naczyń limfatycznych.
* Przewlekłe odmrożenia.
* Blizny pourazowe i pozabiegowe.
* Doły poinsulinowe.
* W celach kosmetycznych.
Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych:
* Przeciwdziałanie zanikom mięśniowym z nieczynności.
* Dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej.
* Zaniki mięśni pochodzenia neurogennego.
* Zmiażdżenia mięśni.
* Zerwania włókien mięś-ei niowych.
* Wylewy krwawe śródmięśniowe.
* Przewlekłe stany zapalne mięśni.
* Zmęczenie mięśni po wysiłku fizycznym.
Zaburzenia napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej:
* Niedowłady żołądka.
* Niedowłady jelit.
* Zaparcie nawykowe.
* Opadnięcie trzewi.
Choroby nerwów obwodowych:
* Przewlekłe zapalenia nerwów.
* Nerwobóle.
* Sympatialgie.
* Kauzalgie.
* Zapalenie wielonerwowe splotów nerwowych.
* W zespole wypadnięcia krążka międzykręgowego.
Choroby ośrodkowego układu nerwowego:
* Zapalenie przednich rogów rdzenia.
* Stany po urazach ośrodkowego układu nerwowego.
* Choroby mózgu, opon mózgowych i choroby naczyń krwionośnych mózgu.
Choroby narządu ruchu:
* Stłuczenia.
* Skręcenia.
* Zwichnięcia.
* Wylewy krwawe w tkankach miękkich po ustąpieniu ostrego odczynu miejscowego.
* Zmiany przeciążeniowe.
* Choroby kości i stawów z przykurczami.
* Stany po złamaniach =dopiero po pełnej konsolidacji=.
* Stany pooperacyjne narządu ruchu.
* Przewlekłe zapalenie stawów mięśni i ścięgien.
* Zapalenie pochewek ścięgnistych.
* Zmiany zniekształcające kostno-stawowe.
* Wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządu ruchu.
* Stany przed zabiegami fa operacyjnymi narządu ruchu.
Choroby reumatyczne:
* Wszelkie postacie gośćca.
* Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze.
* Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.
* Zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich.
Choroby dziecięce:
* Dysplazja stawu biodrowego.
* Zwichnięcie stawu biodrowego.
* Wady postawy =skrzywienie kręgosłupa=.
* Płaskostopie.
Choroby zawodowe:
* Choroba wibracyjna.
* Przewlekła postać choroby
Banga.
* Przewlekła postać choroby kesonowej.
* Nerwobóle w wyniku zatruć.
* Zmiany wynikające ze zmiennego mikroklimatu środowiska pracy.
* Zmiany w narządzie ruchu z przeciążenia.
* Nerwice ruchowe i czynnościowe związane z charakterem i organizacją pracy.
* Szczególnie ostrożnie należy wykonywać masaż u pacjentów po kąpielach kwasowęglowych i borowinowych.
Przeciwwskazania
do stosowania masażu
Nie należy wykonywać masażu bez zlecenia lekarskiego. W wątpliwych wypadkach masażysta winien uzgodnić z lekarzem szczegóły dotyczące zabiegu. Ponadto nie wykonujemy zabiegu:
* U chorych gorączkujących.
* W krwotokach lub przy zagrożeniu ich wystąpienia.
* W chorobach zakaźnych.
* W ostrych stanach zapalnych.
* W chorobach skóry, którym towarzyszą pęcherze, wypryski i przerwanie ciągłości.
* W postępującym zaniku mięśni. fc
* W jamistości rdzenia.
* W drżączce porażennej.
* W zapaleniu szpiku kostnego z przetokami.
* W łamliwości kości.
* We wczesnych stanach po złamaniu kości.
* Przy owrzodzeniu podudzi.
* W stanach ropnych.
* W zapaleniu żył.
* Przy świeżych zakrzepach.
* W daleko posuniętej miażdżcy.
* W niewyrównanych wadach serca.
* W chorobie nadciśnieniowej.
* Przy występowaniu tętniaków.
* W okresie ciąży.
* W okresie menstruacji.
* W chorobach nowotworowych.
Masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany w:
* Chorobie wrzodowej z krwawieniami.
* Kamicy wątrobowej i nerkowej.
* Stanach zapalnych dróg żółciowych.
* Chorobach jelit z owrzodzeniami, krwawieniami i przy przewlekłych niedrożnościach.
* Ostrych i podostrych zapaleniach narządów miednicy mniejszej.
* Chorobach nowotworowych.
* Chorobach pasożytniczych.
Nie wykonujemy masażu powłok brzusznych przed upływem dwóch godzin od spożycia posiłku przez pacjenta.
fe
Bibliografia
a. Beck Ernest
W.,B.S.,M.A, Groer
M.,R.N.,Ph.D.: Mosby.s atlas of Functional human anatomy.- St. Louis - Toronto
- London: The C.V. Mosby
Company, aihb.
b. Bochenek A, Reicherm.:
Anatomia człowieka.- Warszawa:
PZWL, aifi.
c. Jankowiak J.: Masaż leczniczy: Warszawa PZWL,
aigd.
d. Kucharczyk K, Nowak
M.: Anatomia i fizjologia człowieka.- Warszawa: PZWL,
aigf.
e. Podlewski J. K,
Chwalibogowska-Podlewska A:
Leki współczesnej terapii.-
Warszawa: PZWL, aihg.
f. Sokołowska-Pituchowa
J.: Anatomia człowieka.- Warszawa: PZWL, aihh.
g. Tidy M.N.: Ćwiczenia poprawcze i masaż leczniczy.-
Warszawa: PZWL, aife.
h. Traczyk W.Z., Trzebski
A: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej.- Warszawa: PZWL,
aiij.
i. Zaorski J.: Podręcznik mieszenia leczniczego,- Warszawa: PZWL, aief.
aj. Żaloudek K: Masaż.-
Praha: Statni Zdravotnicke
Nakladatelstvi, aife.
fg
Część druga:
masaż segmentarny
Wstęp
Masaż segmentarny, jako jeden z rodzajów masażu, jest zabiegiem fizykalnym. Składa się z szeregu chwytów i opracowań, których ściśle określona technika i kolejność wykonania, przy uwzględnieniu zasad dawkowania, pozwala na wykrywanie i usuwanie zmian chorobowych, a często również przyczyn chorobowych na drodze odruchowej. W odróżnieniu od masażu klasycznego, masaż segmentarny znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu chorób narządów wewnętrznych.
Twórcami masażu segmentarnego są: kierownik oddziału i masażysta w Instytucie Promieniolecznictwa O. Glaser oraz lekarz naczelny Instytutu
Rentgenowskiego i Promieniolecznictwa doc. dr med. W. A.
Dalicho.
Na podstawie kilkunastoletniej działalności praktycznej, w oparciu o prace licznych badaczy =Head, Mackenzie, Hansen,
Ricker, Sperański, Cornelius,
Hartmann, Kohlrausch, Lange,
Leube, Dicke i inni= zajmujących się czynnościowymi wzajemnymi oddziaływaniami narządów i tkanek organizmu, opracowali i opublikowali masaż segmentarny.
Metoda ta uwzględnia wszelkie możliwe zmiany odruchowe powstające w różnych tkankach i podaje sposoby ich usuwania poprzez zastosowanie szczególnych, ściśle określonych rękoczynów. Ze względu na wywieranie znacznego wpływu na funkcjonowanie narządów wewnętrznych oraz możliwość leczenia i usuwania zmian odruchowych w narządach i tkankach metoda ta jest uzupełnieniem masażu klasycznego lub, jak twierdzą niektórzy, masaż klasyczny jest uzupełnieniem masażu segmentarnego. fi
W książce tej zajmę się dokładnym omówieniem tej metody masażu oraz pokażę, jak praktycznie wykonywać masaż segmentarny.
Podobnie jak w (Masażu klasycznym) rezygnuję z zagłębiania się w anatomię i fizjologię mając nadzieję, że czytelnik zna doskonale te zagadnienia bądź uzupełni swoje wiadomości korzystając z literatury fachowej.
Pewne elementy anatomii i fizjologii, zwłaszcza układu nerwowego, zostaną omówione tylko na tyle, na ile jest to niezbędne do zrozumienia zagadnienia.
Adam Zborowski
I. Część teoretyczna
a. Podstawy anatomiczne
i fizjologiczne masażu
segmentarnego
W bardzo wczesnym okresie rozwojowym komórki zarodka tworzą pęcherzyk złożony z dwóch grup komórek: zewnętrznych stanowiących jego ścianę i wewnętrznych skupionych w węzeł zarodkowy. Węzeł ten jest przymocowany do ściany pęcherzyka, który zawiera nieco płynu.
Komórki węzła zarodkowego układają się, w miarę rozwoju, w dwie warstwy zwane listkami zarodkowymi. Są to: listek zarodkowy wewnętrzny, zwany endodermą, i listek zarodkowy zewnętrzny, zwany ektodermą.
W następnym etapie rozwoju powstaje między innymi trzeci listek zarodkowy, zwany mezodermą, pochodny listka zewnętrznego. Po wytworzeniu mezodermy rozpoczyna się różnicowaniega tych trzech listków i kształtowanie z nich tkanek i narządów.
Z ektodermy powstaje układ nerwowy i nabłonek powierzchni ciała. Z endodermy rozwija się nabłonek wyścielający przewód pokarmowy, oddechowy i ich gruczoły. Mezoderma ma początkowo kształt jednolitej płyty, która następnie dzieli się na pasmo przyśrodkowe i boczne. Pasmo przyśrodkowe zostaje podzielone przez płytkie szczeliny na odcinki =praczłony, segmenty, somity=. Tworzą one dwa szeregi ułożone wzdłuż linii środkowej ciała zarodka po jego stronie grzbietowej. Pasmo boczne jest połączone z przyśrodkowym mezodermą pośrednią. Z segmentów mezodermy przyśrodkowej powstają: szkielet osiowy =kręgi=, mięśnie tułowia i część właściwa skóry. Każdy więc segment dzieli się więc na zawiązek kostny
=sklerotom=, zawiązek mięśniowy
=miotom= i zawiązek skórny =dermatom=. Z mezodermy pośredniej rozwija się układ moczowy i płciowy. Z mezodermy bocznej, zwanej też mezodermą trzewną, rozwijają się: mięśnie gładkie, mięsień sercowy, krew, układ naczyniowy i tkanka łączna.
Odcinkowa budowa układu mięśniowego zaciera się w miarę posuwania się procesów rozwojowych. Komórki mięśniowe przerastają leżące między miotomami przegrody łącznotkankowe, wskutek czego większość mięśni zawiera, po ukończeniu rozwoju, składniki kilku miotomów. Jedynie w odcinku piersiowym utrzymuje się układ odcinkowy =mięśnie międzyżebrowe=. Podobnie zachowuje się w zakresie klatki piersiowej segmentarny układ dermatomów.
Układ nerwowy rozwija się z ektodermy zwanej neuroektodermą. Początkowo jego zawiązek ma kształt płytki, która zmienia się w rynienkę, a wskutek zrastania się brzegów rynienki tworzy się cewa nerwowa ciąg- gc nąca się wzdłuż tułowia. Jest to materiał twórczy dla rdzenia kręgowego i mózgowia. Oba te twory wchodzą w skład ośrodkowej części układu nerwowego somatycznego, który przyjmuje bodźce z otoczenia i umożliwia poruszanie się, unerwiając składniki narządu ruchu. W cewie nerwowej następuje różnicowanie się komórek. Jedne z nich to neuroblasty - zawiązek komórek nerwowych przewodzących bodźce. Część komórek wywędrowuje poza cewę nerwową i układa się wzdłuż niej, stanowiąc zawiązki zwojów międzykręgowych, czyli rdzeniowych, i zwojów sympatycznych.
W samym rdzeniu kręgowym komórki różnicują się na ruchowe i czuciowe. Wypustki komórek ruchowych opuszczają rdzeń i tworzą korzenie przednie nerwów rdzeniowych. Komórki zwojów rdzeniowych mają dwie wypustki: jedna kieruje się do rdzenia i wchodzi w skład korzenia tylnego nerwu rdzeniowego, druga idzie na obwód i łączy się z korzeniem przednim w nerw rdzeniowy. Nerw rdzeniowy dzieli się na gałęzie główne: przednią i tylną. Gałęzie przednie wrastają w najbliżej leżące miotomy, które są zawiązkiem mięśni przednich tułowia: klatki piersiowej, brzucha, szyi i kończyn.
Gałęzie tylne również wrastają w miotomy, których pozostała część jest zawiązkiem mięśni własnych grzbietu. Gałęzie przednie nerwów rdzeniowych łączą się między sobą i tworzą sploty. Jedynie w części piersiowej utrzymuje się płodowy układ segmentarny. Gałęzie tylne nie tworzą splotów, stąd mięśnie własne grzbietu mają unerwienie segmentarne.
Tak jak każdy miotom otrzymuje jeden nerw, tak i dermatomy pochodne segmentów mają swoje unerwienie przez włókna czuciowe. Dermatomy nie zachowują ścisłych granic między sobą, najczęściej zachodzą nage siebie, stąd też brak rozgraniczenia unerwienia dermatomów.
W obrębie wegetatywnego =wegetacyjnego, autonomicznego, troficznego= układu nerwowego wyróżniamy część współczulną
=sympatyczną= i przywspółczulną
=parasympatyczną=.
Układ współczulny składa się z bb-be zwojów nerwowych połączonych ze sobą przez włókna nerwowe, tworząc pień współczulny ciągnący się po obu stronach kręgosłupa od podstawy czaszki do kości ogonowej. Dzielimy go na część szyjną, piersiową, lędźwiową i krzyżową. Ilość zwojów jest mniejsza niż ilość zwojów rdzeniowych na skutek zlania się ośmiu zwojów w odcinku szyjnym w trzy większe zwoje oraz pięciu w odcinku lędźwiowym również w trzy większe zwoje współczulne. Obydwa pnie współczulne połączone są w odcinku lędźwiowym i krzyżowym gałęziami poprzecznymi. Z układem somatycznym pień współczulny łączy się za pomocą gałęzi łączących białych i szarych. Gałęzie łączące białe wychodzą z rogu bocznego rdzenia kręgowego na poziomie segmentów Ch lub
Tha do Thab, biegną w korzeniach przednich nerwów rdzeniowych, następnie dochodzą do zwojów współczulnych zarówno na tym samym poziomie, jak i położonych wyżej i niżej. Dlatego każdy zwój zawiera włókna z kilku segmentów rdzenia. Od nerwów szyjnych nie odchodzą gałęzie łączące białe, wobec czego zwoje szyjne są zaopatrywane przez włókna sympatyczne pochodzące z f górnych segmentów piersiowych.
Gałęzie łączące szare łączą zwoje pnia sympatycznego z nerwami rdzeniowymi, przebiegają wraz z nimi na obwód i unerwiają mięśnie gładkie =również poprzecznie prążkowane= i gruczoły.
Ze zwojów współczulnych wychodzą gałęzie łączące sza-gg re krótkie, dochodzące do nerwów rdzeniowych, oraz gałęzie długie trzewne i naczyniowe. Gałęzie naczyniowe tworzą sploty w ścianach naczyń krwionośnych i wraz z nimi podążają do narządów.
Gałęzie trzewne dochodzą bezpośrednio do narządów. Włókna przedzwojowe sympatyczne wychodzą z rdzenia kręgowego, dochodzą do zwojów pnia współczulnego, do splotów autonomicznych posiadających również zwoje zwane dawniej zwojami przedkręgowymi, dalej dochodzą do zwojów śródściennych w ścianach narządów. Część włókien przedzwojowych przechodzi przez zwoje pnia współczulnego jako samodzielne nerwy trzewne, które odchodzą do splotu trzewnego w jamie brzusznej.
Włókna współczulne, wychodzące ze zwojów pnia współczulnego z obwodowo leżących zwojów wegetatywnych lub ze zwojów międzykręgowych, wracają do rdzenia kręgowego zamykając łuk odruchowy.
Układ współczulny pozostaje w ścisłym związku z układem współczulnym i zaopatruje te same narządy. Z wyjątkiem nerwów miednicznych włókna przywspółczulne nie przebiegają samodzielnie, lecz dochodzą do narządów wewnętrznych, naczyń, gruczołów, mięśni gładkich i naczyń skóry drogą nerwów czaszkowych i rdzeniowych. Układ przywspółczulny grupuje się w część głowową, część krzyżową i rdzeniową. Komórki początkowe części głowowej znajdują się w jądrach leżących w śródmózgowiu i tyłomózgowiu. Włókna przebiegają razem z nerwami czaszkowymi
Iii, Vii, Ix i X unerwiają mięśnie gładkie oka, gruczoły łzowe i ślinowe, naczynia skóry głowy, błonę śluzową jamy ustnej i nosowej. Największym przedstawicielem układu przywspółczulnego jest nerw błędny, który unerwia narządy szyi, klatki piersiowej i jamy brzusz-gi nej.
Część rdzeniowa układu przywspółczulnego znajduje się głównie w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Wychodzące z niej włókna biegną w nerwach krzyżowych od b do d, następnie odłączają się od nich jako nerwy trzewne miedniczne, które dochodzą do zwojów autonomicznych miednicznych. Są to włókna przedzwojowe. Włókna pozazwojowe dochodzą do mięśni gładkich ścian części jelita grubego, narządów moczowych i płciowych oraz do naczyń krwionośnych.
W pozostałej części rdzenia kręgowego komórki układu przywspółczulnego leżą w istocie pośredniej istoty szarej, a wychodzące z nich włókna przebiegają przez korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych do odpowiednich narządów.
Badania histologiczne Bocke,
St@chra i innych wykazały, że obwodowe wypustki układu wegetatywnego nie dadzą się zróżnicować na współczulne i przywspółczulne. Obydwa układy tworzą wspólną sieć neurofibrylli, skąd odchodzą delikatne odgałęzienia tworzące (siateczkę końcową).
Siateczka końcowa otacza wszystkie komórki narządów i może wpływać na ich czynność. Wpływ ten dochodzi do skutku poprzez:
* naczynia, których szerokością zawiadują włókna przywspółczulne i współczulne,
* mięśniówkę gładką narządów wewnętrznych, której napięcie może ulegać zmianom na drodze wegetatywno-nerwowej,
* przemianę materii, podlegającą wahaniom ilościowym przez zmiany ukrwienia i jakościowym za pośrednictwem określonych substancji czynnych,
* wpływy troficzne, które dochodzą do skutku na drodze wahań ukrwienia, przemiany materii, przez wyłączenie odczuwania bólu i przez specjalne troficzne włókienka nerwowe.
W ten sposób mogą być ha wywołane zarówno nieznaczne zaburzenia czynnościowe, jak również ciężkie zmiany organiczne.
O przebiegu procesów wegetatywnych decyduje pierwotnie narząd obwodowy. Czynność trzewi, naczyń, mięśni gładkich skóry, gruczołów potowych itp. odbywa się bez udziału świadomości czy woli, podczas gdy przecięcie nerwu rdzeniowego znosi czynność gruczołu wykonawczego, przerwanie nerwu wegetatywnego nie zakłóca czynności zaopatrywanego narządu.
Wpływ unerwienia wegetatywnego na narządy wykonawcze zachodzi bezpośrednio na drodze przewodzenia bodźców oraz pośrednio przy pomocy neurotransmitterów.
Przy podrażnieniu nerwu współczulnego wytwarza się noradrenalina, przy podrażnieniu nerwu przywspółczulnego - acetylocholina. Włączenie tych hormonów tłumaczy przedłużone przewodnictwo bodźców w układzie wegetatywnym w stosunku do przewodnictwa nerwów rdzeniowych. Noradrenalina przenosi się natychmiast na cały ustrój poprzez układ krążenia, acetylocholina powstaje wprawdzie miejscowo, jednakże włókna nerwowe wytwarzają jednocześnie acetylocholinoesterazę, która w ułamkach sekund znosi działanie acetylocholiny, zanim dostanie się ona do krwiobiegu.
Prawa rządzące podziałem pracy w układzie wegetatywnym nie zostały jeszcze całkowicie poznane. Układ współczulny pobudza procesy życiowe, zawiaduje dysymilacją i procesami obronnymi, potęguje rozwój energii oraz wzmaga czynność narządów, wywołuje działanie uogólnione i może być pobudzony w całości. Układ współczulny zawiaduje czynnościami zachowawczymi i ochronnymi, czynnościami asymilacji, zwalnia czynność narządów, zmniejsza zużycie energii, zapewnia gromadzenie zapasów, organizuje reakcje lokalne. W normalnych warunkach oba ukła-hc dy starają się zapewnić możliwie optymalną równowagę czynnościową, którą nazywamy napięciem wegetatywnym. Określa ono model poszczególnego osobnika stanowiąc jego najbardziej indywidualną i stałą cechę, jak również płaszczyznę wyjściową dla wszystkich dokonań wegetatywnych.
Pomimo wszechobecności unerwienia wegetatywnego jego samodzielność jest względna. Stanowi on tylko ważną część w obrębie całej regulacji wegetatywnej. Celem skoordynowania poszczególnych zadań układ wegetatywny współdziała z innymi układami sterującymi i podlega ich wpływom.
a.a. Łuk odruchowy
Podstawową czynnością ośrodkowego układu nerwowego jest odbieranie bodźców przez receptory i odpowiednie reagowanie na nie przez efektory. Droga, jaką przebywa pobudzenie od receptora do efektora, stanowi łuk odruchowy. Każdy łuk odruchowy składa się z pięciu podstawowych części:
* receptor,
* droga dośrodkowa =aferentna=,
* ośrodek nerwowy,
* droga odśrodkowa =eferentna=,
* efektor.
Ilość neuronów w ośrodkach nerwowych przewodzących impulsy nerwowe od receptora do efektora jest różna.
Łuk odruchowy prosty
monosynaptyczny
Jest to najprostszy odruch na rozciąganie. Zostaje on wywołany przez rozciągnięcie mięśnia szkieletowego. Na skutek wydłużenia komórek intrafuzalnych we wrzecionkach nerwowo-mięśniowych dochodzi do pobudzenia zakończenia pierścieniowato-spiralnego, które jest zakończeniem neuronu czuciowego. Ciało tegohe neuronu znajduje się w zwoju rdzeniowym. Na skutek rozciągnięcia zakończenia pierścieniowato-spiralnego dochodzi do depolaryzacji i przepływu impulsów do rdzenia kręgowego, gdzie po przejściu przez jedną synapsę zostają pobudzone neurony ruchowe. Te z kolei wysyłają impulsy wywołujące skurcz mięśnia szkieletowego o charakterze izometrycznym lub izotonicznym.
Odruchy monosynaptyczne nazywane są również odruchami włókienkowymi.
Łuk odruchowy
polisynaptyczny
Pobudzenie receptorów znajdujących się np. w skórze jest odbierane przez otaczające je wypustki neuronów czuciowych ze zwojów rdzeniowych i doprowadzane do istoty szarej rdzenia kręgowego. W istocie szarej pobudzenie jest przyjmowane przez neurony pośredniczące. Ilość neuronów pośredniczących jest różna w zależności od złożoności odruchu. Istnieją odruchy, w których uczestniczy wiele neuronów. Pobudzenie z neuronów pośredniczących przekazywane jest na neurony ruchowe i dalej na narząd wykonawczy, np. mięśnie.
Łuk odruchowy
autonomiczny
Do łuków odruchów autonomicznych zaliczamy:
Łuk trzewno-skórny.
Impulsy z narządu wewnętrznego przekazywane są do rdzenia zawsze na drodze wegetatywnej.
Możliwe są tu dwie drogi:
* za pośrednictwem zwoju pnia współczulnego przez gałąź łączącą białą, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego rdzenia;
* poprzez zwój pnia współczulnego, połączenie w wyżej położonym zwoju pnia współczulnego, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego. hg
Część ruchowa tego łuku biegnie od rdzenia do skóry. Zaczyna się we współczulnych lub przywspółczulnych komórkach istoty szarej rdzenia kręgowego, przechodzi przez korzeń przedni, gałąź łączącą białą, segmentarnie odpowiadający lub sąsiedni zwój pnia współczulnego =zjawisko przełączenia=, splot naczyniowy i przez gałąź łączącą szarą z nerwem rdzeniowym skóry.
Tą drogą powstaje przeczulica skóry i zwężenie naczyń.
Łuk trzewno-mięśniowy.
Impulsy z narządu wewnętrznego przekazywane są do rdzenia za pośrednictwem zwoju pnia współczulnego przez gałąź łączącą białą, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego rdzenia i kończy się bezpośrednio lub za pośrednictwem neuronów pośredniczących w komórkach przednich rogów rdzenia. Dalej drogą zstępującą przez korzeń przedni i nerw rdzeniowy do mięśnia. Na drodze tego łuku powstaje wzmożone napięcie mięśni.
Łuk trzewno-trzewny.
Pobudzenie z narządu wewnętrznego przechodzi do rdzenia poprzez zwój pnia współczulnego, gałąź łączącą białą, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, róg tylny, róg boczny i kończy się w przywspółczulnych lub współczulnych komórkach istoty szarej rdzenia kręgowego. Droga odprowadzająca przebiega przez korzeń przedni, gałąź łączącą białą, pień współczulny lub włókna przywspółczulne do narządu wewnętrznego. W przypadku odruchów naczynio-ruchowych dochodzi do przełączenia w zwoju międzykręgowym, za pośrednictwem tzw. komórek przełącznikowych, z komórek trzewno-czuciowych na naczynio-ruchowe. Łuk ten tłumaczy wzajemne oddziaływanie pomiędzy narządami wewnętrznymi.
hi
Łuk skórno-trzewny.
Pobudzenie może przebiegać ze skóry dwoma drogami:
* przez nerw rdzeniowy, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, istotę szarą rdzenia kręgowego i bezpośrednio, lub za pośrednictwem neuronów pośredniczących, do komórek układu wegetatywnego,
* przez splot naczyniowy, odpowiadający danemu segmentowi, lub sąsiedni zwój pnia współczulnego, gałąź łączącą, korzeń tylny, istotę szarą rdzenia kręgowego i bezpośrednio, lub przy pomocy neuronów pośredniczących, do komórek układu wegetatywnego.
Część zstępująca przebiega od rogu bocznego przez korzeń przedni, gałąź łączącą białą, odpowiadający danemu segmentowi lub sąsiedni zwój pnia współczulnego do narządu wewnętrznego.
W zwojach międzykręgowych komórki somato-czuciowe mogą za pomocą komórek przełącznikowych wejść w połączenie z komórkami naczynio-ruchowymi. W ten sposób mogą przebiegać zarówno czyste odruchy skórno-trzewne i skórno-naczyniowe, jak również odruchy z tkanki podskórnej, mięśni szkieletowych i ścięgien.
Łuki odruchowe skórno-trzewne stanowią podstawę naukową masażu segmentarnego.
Łuki odruchowe przebiegające na wyższych szczeblach układu nerwowego.
W tyłomózgowiu i międzymózgowiu znajdują się liczne ośrodki nadrzędne dla ważnych czynności narządów i tkanek, zaś korze mózgowej podporządkowane są wszelkie procesy zachodzące w organizmie. Z racji swoich nadrzędnych funkcji mogą one włączyć się do każdego łuku odruchowego, jednak ich wpływ na łuki odruchowe nie jest do końca wyjaśniony.
ia
a.b. Przewodzenie bólu
Strefy Heada i Mackenziego są naturalnie ściśle związane z segmentem, do którego przynależy chory narząd. Z chorego narządu drogą współczulną impuls dochodzi do rogu bocznego. Tu rozpoczyna się droga czucia trzewnego dochodząca do wzgórza.
Jeśli pobudzenie jest dostatecznie silne, ból zostanie odczytany zmysłowo. Jeśli pobudzenie jest za słabe, ból zostaje utajony i może zostać odczytany, jeżeli pobudzenie będzie mocniejsze. Wykonywanie chwytów diagnostycznych powoduje pobudzenie receptorów skórnych i jeżeli to pobudzenie wystąpi w segmencie przynależnym do chorego narządu, odebrany bodziec zsumuje z istniejącymi bodźcami bólu i pobudzenie będzie odpowiednie do zmysłowego odczytania. Zjawisko to pozwala, przy zastosowaniu odpowiednich rękoczynów, na wykrywanie sfer przeczulicy i punktów maksymalnych w segmentach związanych z chorym narządem wewnętrznym.
b. Podstawy kliniczne
masażu segmentarnego
Przytoczone wcześniej elementy anatomii i fizjologii dają podstawę do stwierdzenia, że pewne ściśle określone okolice ciała =skóra, mięśnie, tkanka łączna, naczynia i kości= są połączone nerwowo, wewnątrzwydzielniczo i humoralnie z określonymi narządami wewnętrznymi i mogą na siebie wzajemnie oddziaływać tworząc tzw. krąg czynnościowy. Tak więc jakikolwiek proces chorobowy w którymś z elementów kręgu czynnościowego może dawać zmiany odruchowe mogą powstawać również w narządach i tkankach odległych od ogniska chorobowego.
Head w ahif roku jako pierwszy zwrócił uwagę, że w chorobach poszczególnych narządów wewnętrznych pewne odcinki ic skóry wykazują wzmożoną wrażliwość na ucisk, dotyk, ciepło i zimno, gdy tymczasem w normalnych warunkach bodźce te są odbierane łagodnie.
Mackenzie w aiag roku zauważył, że w chorobach narządów wewnętrznych w mięśniach przynależnych segmentarnie dochodzi do przeczulicy bólowej i wzmożonego napięcia mięśni.
Kohlrausch, Leube i Dicke zaobserwowali podobne zależności pomiędzy narządami wewnętrznymi a tkanką łączną, w której obserwowali wciągnięcia i obrzmienia.
Spostrzeżenia te znajdują pełne potwierdzenie w czynionych nieustannie obserwacjach klinicznych.
b.a. Odruchowe objawy
chorobowe
* W schorzeniach woreczka żółciowego występuje przeczulica skórna w dolnym odcinku klatki piersiowej w segmentach Thf
* Thaj.
* W dusznicy bolesnej występują bóle samoistne lub przy dotyku w lewej połowie klatki piersiowej, promieniujące do lewego ramienia.
* Procesy zapalne w kręgosłupie =zdaniem Risaka= wywołują zmiany w skórze w postaci rozstępów w okolicy przykręgosłupowej.
* W chorobach płuc oraz w porażeniu połowicznym występuje połowiczne pocenie się pacjenta.
* W chorobach płuc obserwuje się rozszerzenie naczyń krwionośnych po stronie chorego płuca, na wysokości drugiego i trzeciego żebra.
* W zapaleniu opłucnej i w schorzeniach jamy brzusznej obserwuje się w odpowiednich segmentach ograniczone obrzęki tkanki podskórnej.
* W zapaleniu wyrostka robaczkowego występuje ograniczone napięcie mięśniowe powłok brzusznych po prawej stro- ie nie.
* W schorzeniach szczytów płuc obserwuje się zmiany napięcia w mięśniach barków.
* W dusznicy bolesnej występuje wzmożone napięcie w mięśniach piersiowych.
* Liczne ostre schorzenia narządów wewnętrznych =zapalenie płuc, kolka nerkowa, zapalenie wyrostka robaczkowego= mogą przebiegać z odruchowymi wymiotami.
* W chorobach płuc obserwuje się boczne wygięcie kręgosłupa w stronę chorą oraz bolesność uciskową mostka.
* W kamicy nerkowej obserwuje się boczne skrzywienie kręgosłupa.
* Obserwuje się zaburzenia miesiączki w chorobach jelit i na odwrót - zaburzenia jelitowe w chorobach narządów płciowych.
* W ropnych schorzeniach skóry, zwłaszcza w segmentach Thg
* Thh, obserwuje się gwałtowne bóle żołądka.
* Czyraki w obrębie twarzy często dają bóle promieniujące do zębów.
* Poparzenia w segmentach
Thab - La wywołują dolegliwości pęcherza moczowego.
* Silne uderzenie w okolicę serca może spowodować zatrzymanie jego czynności.
* Blizny wywołują często dolegliwości narządów wewnętrznych.
* Zaparciom często towarzyszy wzmożone napięcie w mięśniach biodrowych i pośladkowych.
* W zaburzeniach ukrwienia występują bóle i (chromanie przestankowe).
* Dyskopatie szyjne bywają przyczyną dolegliwości sercowych.
* Spondyloartrozy mogą prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych =zaburzenia wydzielnicze, zaburzenia tonusu mięśniowego=.
* W przebiegu astmy obserwuje się zwyrodnienia zwoju ig szyjnego dolnego.
Przytoczone przykłady stanowią tylko niewielką część zmian chorobowych powstających na drodze odruchowej.
c. Unerwienie segmentarne
skóry, mięśni i narządów
wewnętrznych
Po zakończeniu rozwoju płodowego wyróżniamy:
* Osiem segmentów szyjnych oznaczonych literą C od słowa Cerwicalis =Ca - Ch_=.
* Dwanaście segmentów piersiowych oznaczonych literami Th od słowa Thoracicus =Tha
* Thab_=. W starszej literaturze można jeszcze spotkać oznaczenia literą D od słowa Dorsalis.
* Pięć segmentów lędźwiowych oznaczonych literą L od słowa Lumbalis =La - Le_=.
* Pięć segmentów krzyżowych oznaczonych literą S od słowa Sacralis =Sa - Se_=.
* Jeden segment zaopatrywany przez parę nerwów szczątkowych ze splotu guzicznego, oznaczony literami co od słowa Coccygeus.
Zasługą Heada pozostanie przyporządkowanie narządom wewnętrznym pewnych odcinków skóry. Swoje obserwacje przedstawił w formie graficznej. Na podstawie obserwacji klinicznych schemat ten modyfikowano. I tak powstały schematy Dejerina
* Hansena, Hansena, Hansena i Schlicka, jednak w hołdzie pionierowi tej gałęzi medycyny nazywamy je sferami Heada. Zapatrywania różnych badaczy na topografię dermatomów nie są jednolite. Stąd też różni autorzy wykorzystują różne schematy. Do niedawna najczęściej używany był schemat Dejerina-Hansena, jednak w świetle najnowszych danych najbardziej odpowiedni wydaje się być schemat Hansena. Został on zaakceptowany przezii większość badaczy, jak również potwierdzony dla sfer łącznotkankowych.
3.1. Unerwienie
segmentarne skóry
C2-C3 - Skóra potylicy, karku i szyi.
C4 - Skóra karku, dolnej części szyi, powyżej obojczyków.
Ce - Dolna część karku, poniżej obojczyków, przednia strona barku, przednia strona ramienia i przedramienia do nadgarstka.
C6 - Wały mięśnia czworobocznego, boczna powierzchnia barku, boczna powierzchnia ramienia, strona promieniowa przedramienia i kciuk.
C7 - Okolica nadgrzebieniowa, tylno-boczna strona ramienia, grzbietowa strona przedramienia, palce wskazujący i środkowy po stronie grzbietowej i dłoniowej.
C8 - Okolica grzebienia łopatki, przyśrodkowa i tylna strona ramienia, strona łokciowa przedramienia, palce 4. i 5. po stronie grzbietowej i dłoniowej.
Th1 - Skóra grzbietu od pierwszego kręgu piersiowego ukośnie do dołu pachowego, z przodu poziomo poniżej obojczyków, na stronie przyśrodkowo-przedniej ramienia, strona dłoniowa przedramienia do nadgarstka.
Th2 - Th12 Skóra grzbietu od wysokości odpowiedniego kręgu piersiowego skośnie, lekko w dół i do boku, od przodu prawie poziomo, segment Th12 dochodzi do podbrzusza.
La - Z tyłu skośnie w dół i do boku, od przodu okolica pachwinowa.
L2 - Od drugiego kręgu lędźwiowego do grzebienia biodrowego, na udzie od boku i góry w kierunku części przyśrodkowej i ku dołowi równolegle i powyżej mięśnia krawieckiego. aja
Lc - Od trzeciego kręgu lędźwiowego w dół i do boku, z przodu wzdłuż mięśnia krawieckiego do przyśrodkowej części okolicy kolanowej i do górnej jednej trzeciej przyśrodkowej części podudzia.
Ld - Od czwartego kręgu lędźwiowego do krętarza większego, z przodu boczna część jednej trzeciej środkowej uda, przednia powierzchnia kolana, wewnętrzna część jednej trzeciej środkowej podudzia.
Le - Od piątego kręgu lędźwiowego przez pośladek, wewnętrzno-boczną powierzchnię uda do bocznej powierzchni kolana, z przodu ukośnie przez podudzie do grzbietu stopy i palców od
a. do d., na podeszwie wyłącznie wewnętrzny brzeg stopy wraz z paluchem.
Sa - Od górnej części kości krzyżowej przez pośladek, środkową jedną trzecią część uda po stronie przedniej, dół podkolanowy, tylno-boczna połowa podudzia, po stronie podeszwowej palce od b. do e., na stronie grzbietowej wyłącznie e. palec i boczny brzeg stopy.
Sb - Środkowa część kości krzyżowej, pośladki, wewnętrzno
* tylna powierzchnia uda i podudzia aż do kostki wewnętrznej.
Sc - Środkowa część pośladka, krocze, moszna i prącie.
Sd - Se - Okolica odbytu, krocze, odbyt.
V - nerw czaszkowy =trójdzielny=.
Va - Czoło i szczyt czaszki, powieki górne, grzbiet nosa.
Vb - Warga górna i górna połowa policzka.
Vc - Dolna połowa policzka, skóra skroni i podbródka.
c.b. Unerwienie
segmentarne mięśni
C1 - Drobne mięśnie karku.
C2 - C3 - Mięśnie szyi, w szczególności mięśnie pochyłe i mięsień czworoboczny. ajc
C4 - Przepona i mięśnie obręczy kończyny górnej.
Ce - Mięsień naramienny, dwugłowy ramienia, kruczoramienny, ramienno-promieniowy, piersiowy większy i mniejszy, nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy.
C6 - Piersiowy większy i mniejszy, najszerszy grzbietu, zębaty przedni, trójgłowy ramienia, naramienny, obły większy i podłopatkowy.
C7 - Prostowniki nadgarstka i palców oraz zginacze nadgarstka.
C8 - Długie prostowniki i zginacze palców.
Th1 - Drobne mięśnie dłoni i palców.
Th2 - Th6 - Mięśnie grzbietu i mięśnie międzyżebrowe.
Th7 - Th9 - Mięśnie grzbietu i brzucha.
Th10 - Th12 - Mięśnie grzbietu i podbrzusza.
L1 - Dolny odcinek mięśni podbrzusza, mięśnie czworoboczny lędźwi i krawiecki.
L2 - Mięsień lędźwiowo-biodrowy i mięsień czworogłowy uda.
L3 - Mięsień lędźwiowo-biodrowy, przywodziciele uda i skręcające udo do wewnątrz.
L4 - Mięsień czworogłowy uda, prostowniki podudzia.
L5 - Mięśnie pośladkowy średni i mały, półścięgnisty, półbłoniasty, piszczelowy przedni, dwugłowy uda.
S1 - Mięsień pośladkowy wielki, gruszkowaty, czworogłowy uda, prostowniki stopy, piszczelowy przedni, mięśnie strzałkowe, długi prostownik palców.
S2 - Mięśnie tylnej grupy podudzia, prostowniki palucha, drobne mięśnie stopy.
S3 - Mięśnie poprzecznie prążkowane układu moczowego i odbytnicy.
S4 - S5 - Mięśnie krocza i odbytu.
V - nerw czaszkowy =trójdzielny=.
V1 - Mięśnie żwacze. aje
V2 - Mięsień skrzydłowy.
V3 - Mięśnie żuchwowo-gnykowe.
Uwaga! W unerwieniu segmentarnym mięśni podano tylko najważniejszych przedstawicieli poszczególnych grup mięśniowych.
3.3. Unerwienie
segmentarne narządów
wewnętrznych
Aorta -Th1-Th8
Gruczoł piersiowy
* Th4-Th6
Jelito cienkie - C3-C4
Moczowód - Th10-Th12 i L1-L2
Narządy płciowe wewnętrzne
* Th10-Th12 i L1-L3
Nerki - C4
Odbytnica - Th11-Th12 i L1-L2
Okrężnica wstępująca
* C3-C4 i Th9-L1
Okrężnica zstępująca
* C3-C4 Oskrzela - Th3-Th9 Pęcherz moczowy
* Th11-Th12 i L1-L3
Pęcherzyk żółciowy
* Th6-Th10 po stronie prawej
Płuca - C3-C4
Poprzecznica - C3-C4 i Th9-L1
Przełyk - Th3-Th5
Serce - C3-C4 po stronie lewej
Śledziona - C3-C4 i Th8-Th10 po stronie lewej
Trzustka - Th7-Th9 po stronie lewej
Wątroba - C3-C4 po stronie prawej
Wyrostek robaczkowy
* Th11-Th12 po stronie prawej
Żołądek - C3-C4 i Th5-Th9 po stronie lewej
4. Technika masażu
segmentarnego
4.1 Dawkowanie masażu
segmentarnego
Najtrudniejszym a zarazem najważniejszym zagadnieniem w masażu segmentarnym jest zagadnienie dawkowania. Od dawkowania w znacznym stopniu zależą różnice w wynikach, jak również niepowodzenia poszczególnych masażystów. Masaż segmentarny, podobnie jak większość metod fizykoterapeutycznych, posługuje się sztucznym bodźcem, który ma organizm nakłonić do odczynu.
Reakcja organizmu na ten bodziec, a zatem i jego działanie zależy od stanu reaktywności ustroju oraz od siły bodźca.
Obydwa te czynniki należy właściwie ocenić i zgrać ze sobą, jeśli ma zostać osiągnięty skutek leczniczy.
4.1.1. Stan reaktywności
ustroju
Ocena odczynowości organizmu jest trudna do ujęcia w reguły oraz prawa i opiera się głównie na doświadczeniu, a nawet intuicji. Ważną rolę odgrywa tu cały szereg czynników, które należy uwzględnić. Tak jak działanie tego samego leku może być różne w zależności od aktualnego stanu odczynowości ustroju, tak i masaż wykonany z taką samą siłą, w takim samym czasie u tego samego pacjenta może wywołać inną reakcję. Znane są wahania dobowe odczynowości organizmu. Rano odporność na bodźce jest większa niż wieczorem. Dochodzi tu jeszcze różnica w odczynowości osobniczej ujęta w różnych typologiach =np.: wg. Lamperta
* typy A i B; wg. Curry.ego typy W-R-S; wg. Petersena typy kameleona i pancernika=.
Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, że bardzo rzadko spotyka się krańcowo czyste typy. aji
Większość ludzi należy do typów mieszanych. Kolejnym czynnikiem utrudniającym określenie stanu reaktywności jest zmienność reakcji w zależności od stanu, w jakim znajdował się dany narząd czy naczynia krwionośne.
Jeżeli np. podrażnimy nerw współczulny, wówczas naczynia krwionośne, pozostające poprzednio w spoczynku, zwężą się, jeśli natomiast pozostawały pod działaniem adrenaliny, ulegną rozszerzeniu.
Podrażnienie nerwu błędnego zamyka otwarty, a otwiera zamknięty wpust żołądka. Masaż po wysiłku mięśniowym wywołuje przyspieszenie, a po odpoczynku
* zwolnienie tętna.
Podejmowane badania wykazały różnice w reakcji narządów i tkanek w zależności od: stopnia ukrwienia, ciepłoty, kwasowości organizmu, odżywienia.
Poczyniono również obserwacje stwierdzające różnice w odczynowości organizmu na masaż w zależności od wieku, budowy konstytucjonalnej, płci i zawodu.
Wiek - Niemowlęta reagują już na słabe bodźce. Osobnicy w wieku ae-cj lat wymagają masażu silnego. Osobnicy w wieku
ca-ej lat najlepiej oddziaływują na bodźce średniej siły.
Osobnicy powyżej ej roku życia wymagają bodźców słabych.
Konstytucja - Leptosomatycy wymagają masażu od średniej siły do mocnego przy długim czasie trwania zabiegu. Atletycy wymagają masażu silnego do granicy bólu, trwającego nieco krócej niż u leptosomatyków. U pykników możliwe, a nawet konieczne jest przekroczenie granicy bólu.
Zaleca się również zwiększanie siły masażu przy kolejnych zabiegach. Sympatykotonicy dobrze reagują na silne bodźce, podczas gdy parasympatykotoników należy masować ostrożnie i delikatnie.
Płeć - Kobiety wymagają masażu łagodniejszego niż mężczyźni.aaa
Zawód - Pracownicy umysłowi wymagają masażu słabszego niż pracownicy fizyczni.
d.a.b. Siła bodźca
w masażu segmentarnym
Siła bodźca zależna jest od:
* Liczby objętych receptorów.
Zależy ona od powierzchni masowanej, od liczby masowanych tkanek, czyli od głębokości oddziaływania masażem. Zachodzą tu na ogół stosunki wprost proporcjonalne.
* Siły masażu. Siła masażu waha się w zależności od zastosowanych technik: od lekkiego głaskania do mocnych ugniatań czy rozcierań.
* Czasu trwania. W miarę czasu trwania zabiegu siła musi wzrastać, ponieważ przy tej samej wielkości powierzchni receptory drażnione są w sposób powtarzalny.
* Techniki masażu. Poszczególne chwyty są źródłem zupełnie różnych bodźców, co widać po ich działaniu.
Nie bez znaczenia jest również rozłożenie masaży w czasie oraz ich ilość. Bodziec w miarę powtarzania wywołuje przyzwyczajenie organizmu i staje się nieskuteczny. Z drugiej strony, okresowe powtarzanie bodźca może wpływać na czynność narządu stale w ten sam sposób, tak że przejściowe zmiany czynnościowe mogą ulec utrwaleniu. Przy zastosowaniu dużych odstępów pomiędzy zabiegami =np. tygodniowe= każdy pojedynczy masaż działa niezależnie i samodzielnie.
Może jednak wystąpić rodzaj uczulenia organizmu i wtedy równe co do wielkości dawki wyzwalają wzmożone odczyny.
d.a.c. Stan reaktywności
ustroju a siła bodźca
w masażu segmentarnym
Działanie masażu zależy od aktualnego stanu wegetaty-aac wnego układu nerwowego. Zależność tę sformułował Wilder w postaci (prawa wartości wyjściowych):
* ze wzrostem pobudzenia części współczulnej lub przywspółczulnej maleje jej pobudliwość;
* im silniejsze jest pobudzenie układu wegetatywnego, tym słabsza jest jego reakcja na bodźce pobudzające, natomiast mocniejsza na bodźce hamujące;
* w przypadku przedawkowania bodźca, działającego na układ wegetatywny, zachodzi zjawisko (przebicia) nadmiernego napięcia jednego układu w stan pobudzenia drugiego, czyli dochodzi do regulacji przeciwstawnej.
Prawo to pozwala zrozumieć, dlaczego przy zastosowaniu zbyt silnego bodźca następuje pogorszenie stanu zdrowia pacjenta.
Im gwałtowniejsze objawy chorobowe, im bardziej zaburzone są fizjologiczne stosunki w układzie wegetatywnym, tym słabszy musi być bodziec. Stwierdził to również Kowarschik, ujmując swoje spostrzeżenia w tzw. (prawo wzajemnie zwrotnej siły bodźca). Mówi ono, że siła bodźca musi pozostawać we wzajemnie zwrotnym stosunku do stopnia zaburzonej odczynowości.
Układ wegetatywny nie znajduje się w równowadze, lecz w pewnym stanie charakterystycznym dla danego osobnika. Jeśli np. w określonym układzie wyjściowym zastosujemy łagodny bodziec, zareaguje układ współczulny, ponieważ dla układu przywspółczulnego bodziec ten jest za słaby.
Nastąpi poprawa stanu zdrowia.
Jeżeli w tym samym układzie zastosujemy masaż ze średnią siłą, może on być dla układu współczulnego już za silny, a dla układu przywspółczulnego jeszcze za słaby. Nastąpi pogorszenie stanu zdrowia, lub, w najlepszym wypadku, stan zdrowia pacjenta nie ulegnie zmianie. Jeżeli zastosujemy bodziec silny, wówczas zareaguje układ przywspół-aae czulny i stan zdrowia pacjenta pogorszy się. Doświadczenie pokazało, że przy doborze odpowiedniej siły bodźca należy sugerować się granicą bólu i nie przekraczać jej =z wyjątkiem pykników=. Jest to oczywiście granica bardzo orientacyjna. Nigdy nie wiemy, czy nasz masaż zadziałał pobudzająco czy hamująco i na którą część układu wegetatywnego. Pewne jest tylko, że w razie przedawkowania organizm reaguje pogorszeniem się stanu zdrowia i powstaniem przesunięć odruchowych, czyli zmian chorobowych, powstałych na drodze odruchowej w tkankach uprzednio zdrowych na skutek niewłaściwie wykonanego masażu.
Drugim czynnikiem pozwalającym orientacyjnie określić właściwą siłę masażu jest objaw naczynioruchowy, czyli zaczerwienienie skóry w odpowiednich strefach.
Strefy zmienione chorobowo w poszczególnych jednostkach wykazują, w niektórych ściśle określonych miejscach, szczególną wrażliwość na ból. Określamy je mianem punktów maksymalnych.
Istnieją dwie teorie dotyczące siły bodźca, jaki powinien być skierowany na punkty maksymalne:
a. Sugerując się granicą bólu, ze względu na dużą wrażliwość bólową tych miejsc, zastosowany bodziec powinien być dużo słabszy od optymalnego, przyjętego dla danego zabiegu.
b. Punkty maksymalne należy opracowywać bardzo mocno =Vogler=. Obydwie teorie, sprzeczne na pierwszy rzut oka, dają się wytłumaczyć w oparciu o regułę Arndtschultza. Mówi ona, że słabe bodźce pobudzają procesy życiowe, średnie potęgują je, silne hamują, a najsilniejsze znoszą. W myśl tej zasady słabe bodźce powodują korzystny efekt leczniczy, przy silnych istnieje ryzyko pogorszenia stanu zdrowia, przy zastosowaniuaag najsilniejszych bodźców dzięki maksymalnemu odczynowi ogólnemu zapobiega się reakcji ogniskowej, uzyskując efekt leczniczy.
Badania kliniczne wykazały, że ponieważ nie można usunąć wszystkich zmian odruchowych oddziaływując jedynie na punkty maksymalne, teorię bodźców najsilniejszych należy odrzucić. Okazało się również, że nawet gdy osiągnięto efekt leczniczy przy zastosowaniu bodźców najsilniejszych, jest on nietrwały.
d.b. Optymalne warunki
stosowania masażu
segmentarnego
Doświadczenia kliniczne oraz rozważania teoretyczne lekarzy zajmujących się masażem segmentarnym doprowadziły do określenia optymalnych warunków stosowania masażu segmentarnego, przestrzeganie których daje możliwość uzyskania efektu leczniczego.
1. Czas trwania zabiegu.
Masujemy przeciętnie 20 minut.
Nieco dłużej wykonujemy zabieg w chorobach serca, wątroby i dróg żółciowych.
2. Siła nacisku. Siła nacisku powinna wzrastać przy posuwaniu się od powierzchni ciała w głąb tkanek, maleć natomiast
* przy przesuwaniu się od boku w kierunku do kręgosłupa i od dołu ku górze.
3. Odstępy między zabiegami.
W większości chorób można masować pacjenta codziennie.
W cięższych przypadkach masujemy 3, a nawet 2 razy w tygodniu.
4. Liczba zabiegów jest nieograniczona. Masujemy aż do usunięcia wszystkich uchwytnych zmian odruchowych. Zauważono, że jeżeli po usunięciu zmian odruchowych wykonamy dodatkowo więcej niż pięć zabiegów, to zmiany odruchowe powracają na nowo.
5. Im gwałtowniejszeaai objawy chorobowe, tym słabszy masaż musi być zastosowany.
6. Przy doborze siły masażu należy sugerować się granicą bólu oraz przekrwieniem tkanek w segmentach zajętych.
7. Punkty maksymalne masujemy łagodniej aniżeli ich otoczenie.
8. Przekroczenie zasad dawkowania w masażu segmentarnym poznajemy po pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta oraz po powstaniu przesunięć odruchowych. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze pogorszenie samopoczucia pacjenta spowodowane jest złym dawkowaniem. Istnieje cały szereg czynników wpływających na aktualny stan zdrowia.
9. Każdy chwyt masażu, zarówno diagnostyczny, jak i leczniczy, powinien być poprzedzony i zakończony głaskaniem.
10. Jeżeli dany chwyt leczniczy zostanie przerwany w czasie jego wykonywania, nie można go kontynuować, lecz należy rozpocząć od nowa.
11. Przerwanie zabiegu masażu jest niedopuszczalne. Jeżeli z bardzo ważnych przyczyn został jednak przerwany, należy go rozpocząć od nowa.
12. Każdy chwyt w masażu powtarzamy dwukrotnie.
13. Każdy zabieg powinien być poprzedzony i zakończony chwytami diagnostycznymi celem stwierdzenia poprawności wykonanego masażu, jak również poprawności całego leczenia.
14. Ze względu na występujące u masażysty różnice w sile, czuciu i temperaturze pomiędzy ręką lewą i prawą, tam gdzie jest to możliwe, używamy tej samej ręki.
15. Aby nie upośledzać wykrywania zmian i ich usuwania, w masażu segmentarnym rezygnujemy z używania jakichkolwiek środków poślizgowych.
16. Przy wykonywaniu zabiegów należy pamiętać, że w masażu segmentarnym obowiązuje nas kierunek dogłowowy i dokręgosłupowy. Masaż kończyn rozpoczynamy od części proksymalnych
bliższych, kończymy na częściach dystalnych dalszych, masując w kierunku dosercowym.
4.3. Wykrywanie
i usuwanie zmian
odruchowych w skórze
Nieodzownym warunkiem skutecznego leczenia masażem segmentarnym jest odnalezienie wszystkich zmian odruchowych, ponieważ tylko wtedy można je usunąć. Należy pamiętać, że sprzężone segmentarnie strefy są zmienione najczęściej tylko w pewnych odcinkach, rzadko w całości. Wielkość i umiejscowienie tych zmian jest różne i zależy od cech osobniczych.
Należy również pamiętać, że niektóre uprzednio niejednoznaczne objawy odruchowe mogą ujawnić się dopiero podczas leczenia.
Zmianom odruchowym w skórze mogą ulegać:
a. Wrażliwość czuciowa.
Wrażliwość ta odnosi się raczej do dotyku i ucisku, a w mniejszym stopniu do zmian temperatury. Pacjent często skarży się na uczucie tępego ucisku, napięcia, obrzmienia i pieczenia.
* Wykrywanie przez lekkie pocieranie końcem igły. Przy przekroczeniu granicy przeczulicy lekki dotyk odczuwa się jako bolesny.
* Wykrywanie przez łaskotanie. Uczucie łaskotania w obrębie stref przeczulicy zostaje zawsze zniesione.
* Wykrywanie przez unoszenie fałdu skórnego. Skórę i tkankę podskórną unosi się łagodnie pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym, lekko uciskając. W razie przeczulicy pacjent odczuwa tępy, uciskowy, piekący, tnący lub kłujący ból. Ważne jest, aby przeprowadzić badanie porównawcze po stronie zdrowej. abc
Należy - w tym wypadku - wykluczyć zaburzenia czucia pochodzenia ośrodkowego lub z innych przyczyn.
b. Zmiany ukrwienia. Może tu wystąpić objaw zwężenia lub rozszerzenia naczyń krwionośnych. Najczęściej jednak dochodzi do zwężenia naczyń, a tym samym zblednięcia w obrębie zmienionych stref. Dostarczając pewną ilość ciepła, można spowodować przekrwienie tych miejsc na skutek patologicznej reakcji.
Ułatwia to znacznie obserwację i ustalenie zakresu zmian.
c. Zmiany oporu elektrycznego. W podrażnionych strefach zmieniony jest opór elektryczny skóry.
Usuwanie zmian odruchowych w skórze polega na wykonywaniu początkowo łagodnego, a później coraz mocniejszego głaskania.
Dobre efekty daje również stosowanie wibracji.
d.d. Wykrywanie
i usuwanie zmian
odruchowych w tkance
łącznej
W tkance łącznej spotykamy następujące zmiany odruchowe:
* zmiany zagęszczenia w postaci miękkich i spoistych obrzmień,
* pasmowo-taśmowate wciągnięcia,
* płaskie wgłębienia, umiejscowione w głębszych warstwach skóry i tkanki podskórnej.
Zmiany te wykrywamy stosując następujące metody:
* Wykrywanie poprzez oglądanie.
* Wykrywanie sposobem Grugurina. Polega na wykonaniu krótkich i lekkich uderzeń w skórę dłoniową powierzchnią palca środkowego, co pozwala wyczuć różnicę napięcia tkanki łącznej.
* Wykrywanie poprzez obmacywanie. Wykonujemy obmacy-abe wanie płasko ułożoną dłonią z dołączeniem lekkiego ucisku zgiętymi palcami. Zdrowa skóra jest elastyczna i łatwo poddaje się przy ucisku. Przy wystąpieniu spoistego obrzmienia opór skóry jest zdecydowanie większy, zaś przy obrzmieniu miękkim mamy wrażenie jak przy obmacywaniu gąbki.
* Wykrywanie przez unoszenie fałdu. Unosząc lekko do góry uchwycony fałd skórny, wykrywamy zwiększone napięcie tkanki łącznej. Uniesienie fałdu jest w tym przypadku dużo trudniejsze niż w tkance zdrowej lub nawet niemożliwe.
* Wykrywanie kresą Dicke.
Kresa diagnostyczna oraz płaszczyznowe przesunięcie tkanki podskórnej w stosunku do powięzi nadają się do wykrywania zarówno zmian płytko, jak i głębiej położonych.
Usuwanie zmian chorobowych w tkance łącznej:
* W obrzmieniach wykonujemy delikatną wibrację i chwyt piłowania.
* We wciągnięciach stosujemy chwyt ciągnienia, głębokie głaskanie, ugniatanie i pocieranie.
* W przypadku wgłębień stosujemy wałkowanie, głębokie ugniatanie i chwyt na wyrostki kolczyste.
d.e. Wykrywanie
i usuwanie zmian
odruchowych w tkance
okostnej
Wykrywanie zmian w tkance okostnej możliwe jest jedynie przy zwiotczeniu tkanki mięśniowej. Wykrywanie tych zmian polega na przesuwaniu opuszków pionowo ustawionych palców po częściach miękkich pokrywających okostną. Wyczuć można wciągnięcia płaskie, zaniki i nawarstwienia okostnej. Równocześnie występuje w tych miejscach wzmożone odczucie bólu. Usu- abg wanie zmian odruchowych w tkance okostnej polega na okrężnym rozcieraniu. W przypadku stwierdzenia zmian w kości krzyżowej, łonowej, czoła oraz grzebieniu biodrowym, mostku lub potylicy usuwamy je stosując specyficzne opracowanie segmentarne.
W przypadku zrostów opłucnej, dychawicy i rozedmy płuc dołączamy do masażu segmentarnego sprężynowanie klatki piersiowej.
d.f. Wykrywanie
i usuwanie zmian
odruchowych w mięśniach
W mięśniach spotykamy następujące objawy odruchowe:
* przeczulicę,
* ograniczone zwiększenie napięcia mięśniowego,
* strefowe zwiększenie napięcia mięśniowego,
* myogelozy,
* zmiany w ukrwieniu mięśni,
* nadmiernie obniżone napięcie mięśniowe.
Wykrywanie zmian w mięśniach:
* Wykrywanie poprzez uchwycenie fałdu mięśniowego. Fałd ujmujemy pomiędzy kciuk a palec wskazujący. Przy występowaniu zmian odruchowych pacjent zgłosi przeszywający ból.
* Wykrywanie poprzez obmacywanie. Wykonując okrężne ruchy pionowo ustawionymi palcami, staramy się wyszukać obszar zwiększonego napięcia mięśniowego lub myogelozy, cechującej się większą zbitością tkanki mięśniowej w postaci guzków występujących przeważnie na brzegach mięśni.
Usuwanie zmian odruchowych w mięśniach:
* Przeczulicę usuwamy za pomocą głaskań i wibracji.
* Ograniczony wzrost napięcia mięśniowego usuwamy stosując łagodną wibrację i chwyt przyśrubowania.
* W przypadku strefowego wzrostu napięcia mięśnio- abi wego stosujemy łagodną wibrację, rozcieranie, chwyt posuwu i wstrząsanie miednicy.
* W obniżonym napięciu mięśni, w niedokrwieniu mięśni i w zanikach mięśniowych stosujemy przede wszystkim silną wibrację.
* W myogelozach stosujemy silne ugniatanie.
* W przypadku zmian w mięśniu biodrowo-lędźwiowym, w mięśniach łopatki, karku i głowy stosujemy specyficzne segmentarne opracowanie tych mięśni.
d.g. Wykrywanie punktów
maksymalnych
Punktem maksymalnym określamy miejsce o szczególnej wrażliwości na ból. Punkty maksymalne mogą się znajdować we wszystkich tkankach zarówno w skórze, jak i tkance mięśniowej, łącznej czy okostnej. Obok bólu, występującego przy lekkim dotyku, spotykamy zwiększenie na niewielkim odcinku napięcia mięśniowego, myogelozy, obrzmienie miękkie lub spoiste, a także wgłębienia w tkance łącznej i wgłębienia na okostnej. Do wykrywania punktów maksymalnych używamy złączonych palców ustawionych pionowo do powierzchni lub stawu międzypaliczkowego palca wskazującego.
Punkty maksymalne stwierdzamy na podstawie tępego, w głąb drążącego lub ostrego bólu o charakterze kłującym.
d.h. Kolejność postępowania
Pacjent w czasie wykonywania zabiegu powinien być całkowicie odprężony. Przy wykonywaniu masażu w pozycji leżącej pacjenta układa się na kozetce na brzuchu. Kończyny górne, lekko zgięte w stawach łokciowych, chory ma ułożone wzdłuż tułowia, głowę skręconą w bok. Przy masażu w pozycji i siedzącej kończyny górne chorego powinny spoczywać na jego kolanachaca bądź na oparciu krzesła lub kozetce, co wpływa na rozluźnienie mięśni klatki piersiowej i tułowia.
W masażu segmentarnym w kolejności wykonujemy:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Masaż korzeni nerwowych po obu stronach kręgosłupa
=chwyt przyśrubowania, chwyt na wyrostki kolczyste, chwyt piłowania - przy masażu w pozycji leżącej lub chwyt przyśrubowania obustronnego - przy masażu w pozycji siedzącej=.
c. Opracowanie zmienionych chorobowo segmentów. Opracowanie rozpoczynamy od segmentów leżących najniżej oraz od zmian położonych bardziej powierzchownie. Przy opracowaniu danego segmentu przesuwamy się zawsze w kierunku do kręgosłupa i do głowy.
d. Zaleca się nieomijanie w czasie pierwszych zabiegów punktów maksymalnych, lecz ich łagodniejsze masowanie =z wyjątkiem chorób serca, wątroby i dróg żółciowych=.
Masując kolejno opracowujemy:
* grzbiet,
* miednicę,
* klatkę piersiową,
* kark i głowę,
* brzuch,
* kończyny.
d.i. Przesunięcia odruchowe
Przesunięciami odruchowymi nazywamy zmiany chorobowe powstałe na drodze odruchowej w tkankach uprzednio zdrowych wskutek niewłaściwie wykonanego masażu.
Wyróżniamy af przesunięć odruchowych:
a. Przy opracowaniu tkanek około trzeciego i czwartego kręgu lędźwiowego po stronie prawej
=zabieg stosowany przy le-acc wostronnej rwie kulszowej= mogą się pojawić w chorej kończynie bóle, kłucia w okolicy kostki wewnętrznej i na stronie podeszwowej stopy oraz mrowienie i drętwienie kończyny.
Przeciwdziałanie: masaż między krętarzem większym i guzem kulszowym.
b. Przy opracowywaniu mięśni nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego, zwłaszcza w okolicy wyrostka barkowego, mogą wystąpić mrowienia i drętwienia ręki.
Przeciwdziałanie: masaż dołu pachowego.
c. Opracowanie lewego dołu pachowego może wywołać bóle i uczucie gniecenia w okolicy serca.
Przeciwdziałanie: masaż lewego brzegu klatki piersiowej.
d. Masaż karku powoduje czasem bóle i zawroty głowy oraz uczucie senności.
Przeciwdziałanie: masaż skroni, okolicy czoła i głaskanie powiek.
e. Przy opracowywaniu grzbietu mogą się pojawić napięcia tkanek w obrębie szyi i klatki piersiowej.
Przeciwdziałanie: masaż przedniej ściany klatki piersiowej.
f. U osób ze zmianami chorobowymi w sercu, niezależnie od leczonego innego narządu, przy masowaniu miejsca między przyśrodkowym brzegiem lewej łopatki a kręgosłupem w segmencie
Thb-Thc może wystąpić napad dusznicy bolesnej.
Przeciwdziałanie: masaż lewej połowy klatki piersiowej, okolicy mostka oraz dolnego lewego brzegu klatki piersiowej.
g. W czasie opracowywania dolnych segmentów piersiowych i segmentów lędźwiowych, a więc w obrębie grzbietu i miednicy, mogą się pojawić tępe bóle w okolicy pęcherza moczowego.
Przeciwdziałanie: masaż podbrzusza.
h. Masaż tkanek w oko-ace licy mostka, zwłaszcza przy zastosowaniu rozcierania, powoduje czasem uczucie pragnienia i dławienia.
Przeciwdziałanie: głaskanie głębszych warstw tkanek w obrębie siódmego kręgu szyjnego.
i. Jeżeli, masując w chorobach żołądka, przystąpimy do opracowania punktu maksymalnego poniżej grzebienia łopatki na wysokości barku, przed uprzednim rozluźnieniem napięć nad dolną połową łopatki, to ponownie wystąpią bóle żołądka.
Przeciwdziałanie: masaż dolnego brzegu klatki piersiowej po stronie lewej i masaż dolnej części klatki piersiowej aż do mostka.
aj. Przy energicznym masowaniu strefy obrzęku w odcinku
Thaj-Thab po cj do abj minutach po zabiegu mogą wystąpić bóle pęcherza moczowego, uczucie parcia na pęcherz, a także, jeśli pacjent cierpi na zaparcia, mogą wystąpić krwawienia jelitowe.
Przeciwdziałanie: łagodny masaż podbrzusza.
aa. Po wykonaniu więcej niż pięciu masaży, licząc od momentu ustąpienia wszystkich objawów odruchowych, mogą się pojawić nowe zmiany odruchowe.
Przeciwdziałanie: po dziesięciodniowej przerwie stosować leczenie od nowa.
ab. Jeżeli w leczeniu chorób serca przystąpimy do opracowania punktu maksymalnego, znajdującego się między przyśrodkowym brzegiem lewej łopatki a kręgosłupem, przed usunięciem napięć w dolnych segmentach piersiowych i na przedniej połowie klatki piersiowej może wystąpić napad dusznicy bolesnej.
Przeciwdziałanie: masaż lewej połowy klatki piersiowej, przy mostku oraz masaż lewego dolnego brzegu klatki piersiowej.
ac. W czasie opracowywania zgrubień w f. do i. międzyżebrza mogą wystąpić dole-acg gliwości sercowe.
Przeciwdziałanie: masaż dolnego lewego brzegu klatki piersiowej.
ad. Jeżeli w chorobach wątroby przystąpimy do opracowania punktu maksymalnego, znajdującego się w strefie łącznotkankowej między kręgosłupem a przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki w segmentach Thb-Thc, przed uprzednim rozluźnieniem napięć i usunięciem zmian odruchowych w obrębie prawej łopatki może wystąpić atak kolki wątrobowej.
Przeciwdziałanie: głaskanie i łagodne rozcieranie prawej połowy klatki piersiowej oraz opracowanie dolnego brzegu klatki piersiowej po stronie prawej.
ae. W chorobach układu moczowego masaż tkanek nad guzem kulszowym może wywołać bóle postrzałowe.
Przeciwdziałanie: masaż segmentów lędźwiowych.
af. W przypadku lumbago masaż punktu maksymalnego, znajdującego się w mięśniu czworobocznym lędźwi, może wywołać bóle podbrzusza i pęcherza moczowego.
Przeciwdziałanie: masaż powyżej przedniego odcinka grzebienia biodrowego, nad spojeniem łonowym oraz całe podbrzusze.
d.aj. Działanie masażu
segmentarnego
Odczyny ustroju na zabieg masażu segmentarnego mają charakter miejscowy i ogólny. Różnice pomiędzy masażem klasycznym a segmentarnym mają charakter ilościowy, a nie jakościowy i występują zwłaszcza w obrębie podrażnionych segmentów.
Objawy działania masażu segmentarnego możemy podzielić na objawy miejscowe i objawy ogólne.
Objawy miejscowe.
* Temperatura skóry wzrasta nawet o dziesięć stopni Celsjusza, również w nie masowa-aci nych okolicach, i obniża się dopiero po kilku godzinach. Zauważono, że im niższa jest temperatura wyjściowa skóry, tym większy jest jej wzrost po masażu segmentarnym.
* Wzrasta ukrwienie zarówno skóry, jak i głębiej położonych tkanek. Zauważalne jest zaczerwienienie skóry jako objaw wzrostu ukrwienia. Poprawa krążenia w mięśniach i tkance łącznej wiąże się z odżywieniem i funkcjonowaniem tych tkanek =tom (Masaż klasyczny), rozdział (Wpływ masażu klasycznego na poszczególne tkanki)=.
* Występuje wzrost ruchomości chorych stawów oraz wzrost siły mięśniowej.
Objawy ogólne.
* Normalizacja i pobudzenie czynności narządów wewnętrznych =np.: praca nerek, perystaltyka jelit, wydzielanie soku żołądkowego itp.=.
* Wzrost pojemności życiowej płuc. Wydzielina gruczołów oskrzelowych staje się luźniejsza i łatwiejsza do usunięcia.
* Obserwuje się znaczne odciążenie układu krążenia dzięki przyspieszeniu obiegu krwi, udrożnieniu naczyń włosowatych oraz wpływowi na napięcie ścian naczyń obwodowych.
* Bardzo szybkie działanie przeciwbólowe utrzymujące się przy pierwszych zabiegach przez kilka godzin. Po kilku zabiegach obserwuje się często utrwalone działanie przeciwbólowe.
* Wyrównanie stanu nadpobudliwości układu nerwowego. Ponieważ masaż segmentarny - oprócz oddziaływania odruchowego
* wywołuje również wpływ zbliżony do masażu klasycznego, przeto stymuluje wydzielanie substancji dających w efekcie przestrojenie układu wegetatywnego na drodze humoralnej.
* Zmiany w układzie hormonalnym wpływające na funkcjonowanie organizmu. ada
* Podczas i po masażu klasycznym zużycie tlenu wzrasta prawie dwukrotnie w stosunku do wartości wyjściowej. W masażu segmentarnym natomiast stwierdzono na początku zabiegu zwiększone zużycie tlenu, które powraca do poziomu wyjściowego jeszcze w trakcie masażu.
* Obserwuje się ogólny wzrost wydolności organizmu. Masaż segmentarny może znaleźć zastosowanie w sporcie jako masaż przedstartowy =w odróżnieniu od masażu klasycznego=.
d.aa. Wskazania
i przeciwwskazania
do stosowania masażu
segmentarnego
Zakres wskazań do masażu segmentarnego obejmuje wszystkie wskazania do masażu klasycznego, poszerzone o schorzenia narządów wewnętrznych.
Głównymi wskazaniami są zatem:
* czynnościowe i przewlekłe choroby narządów wewnętrznych,
* zaburzenia krążenia,
* czynnościowe, zwyrodnieniowe i przewlekłe gośćcowe choroby kręgosłupa, stawów i tkanek miękkich,
* stany pourazowe =skręcenia, zwichnięcia, złamania=,
* zaburzenia wegetatywnego układu nerwowego,
* zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołów wewnątrzwydzielniczych.
Ważna jest również możliwość wykorzystania masażu segmentarnego jako masażu sportowego, zwłaszcza przedstartowego.
Przeciwwskazania:
* wszystkie ostre bakteryjne zapalenia tkanek i narządów wymagające interwencji chirurgicznej,
* wszystkie zakażenia ogólne przebiegające z wysoką temperaturą,adc
* ostre stany zapalne,
* choroby nowotworowe,
* krwawienia i krwotoki oraz groźba ich wystąpienia.
Sprawą dyskusyjną jest, czy należy stosować masaż segmentarny tam, gdzie nie występują zmiany odruchowe. Kibler twierdzi, że nie jest możliwe oddziaływanie ze stref, które mimo połączenia segmentarnego nie wykazują zmian odruchowych. Glaser i Dalicho uważają, że oddziaływanie ze strefy odruchowej jest możliwe nawet wówczas, gdy nie udaje się wykazać uchwytnych zmian odruchowych. Jako dowód na to twierdzenie podają fakt, że po ustąpieniu wszelkich zmian odruchowych mogą wystąpić nowe w przypadku dalszego wykonywania masażu. Uważam, że nie należy wykonywać masażu segmentarnego w przypadku braku zmian odruchowych, gdyż albo nie uzyskamy efektu leczniczego, albo doprowadzimy do powstania tych zmian.
Ii. Część praktyczna
A. Głaskania segmentarne
Wszystkie chwyty zarówno diagnostyczne jak i lecznicze powinny być poprzedzone i zakończone głaskaniem. Kierunek głaskań jest zgodny z kierunkiem wykonywania masażu segmentarnego, a więc dokręgosłupowy i dogłowowy. Wyróżniamy głaskania wykonywane oburącz =przy opracowaniu grzbietu= i jedną ręką
=np. głaskanie mięśnia nadgrzebieniowego=.
a. Głaskanie oburącz od linii pachowych do kręgosłupa.
W kolejnych pasmach posuwamy się od LS do c7.
b. Głaskanie (jodełkowe).
Głaskanie wykonujemy wzdłuż linii zaznaczonych na fotografii.
c. Głaskanie (piłowe).
W głaskaniu tym rozpoczynamy np. od ułożenia lewej ręki na lewej linii pachowej pa-ade cjenta, prawej ręki na prawej linii pachowej. Wykonując głaskanie schodzimy się rękami na kręgosłupie. Następnie odrywamy ręce i układamy lewą rękę na prawej linii pachowej zaś prawą rękę - na lewej. Głaszcząc schodzimy się rękami na kręgosłupie. Tak postępując posuwamy się od LS do Cg.
d. Głaskanie jedną ręką.
Wykonujemy w miejscu, które będziemy opracowywać chwytami segmentarnymi =najpierw po jednej, a potem po drugiej stronie kręgosłupa=.
B. Chwyty diagnostyczne
a. Oglądanie.
Oglądanie pozwala wykryć zmiany w zabarwieniu skóry związane z zaburzeniami krążenia w strefach zmienionych segmentarnie. Pozwala również na stwierdzenie miejsc obrzęku i zmiany połysku skóry.
b. Obmacywanie.
Obmacywanie wykonujemy płasko ułożoną dłonią z dołączeniem lekkiego ucisku zgiętymi palcami. Chwyt ten pozwala wykryć przede wszystkim zmiany w tkance łącznej, występujące w postaci miękkich lub spoistych obrzmień.
c. Opukiwanie metodą Grugurina.
Polega ono na wykonywaniu krótkich i lekkich uderzeń w skórę dłoniową powierzchnią palca środkowego. Opukiwanie pozwala wyczuć różnicę napięcia tkanki łącznej.
d. Kresa diagnostyczna Dicke.
Wyróżniamy tu trzy rodzaje chwytów:
* kresa diagnostyczna palcami ustawionymi pod kątem 60 stopni,
* kresa diagnostyczna palcami ustawionymi pod kątem 90 stopni,
* kresa diagnostyczna palcami ułożonymi poziomo i równolegle do kręgosłupa. adg
Kresę diagnostyczną wykonujemy od poziomu LS-c7. Odpowiednio ułożoną rękę przesuwamy wzdłuż kręgosłupa. Drugą ręką lekko głaszczemy w kierunku do kręgosłupa fałd powstający przed ręką przepychającą. Kresa diagnostyczna Dicke pozwala na wykrywanie zmian w tkance łącznej zarówno płytko, jak i głębiej położonych. Przy ustawieniu palców pod kątem ij stopni możliwe jest również wykrywanie zmian w tkance okostnej oraz w mięśniach.
e. Płaszczyznowe przesuwanie tkanek.
Chwyt ten wykonujemy lekko zgiętymi palcami. Ustawione w badanym miejscu palce przesuwamy ruchem posuwisto-zwrotnym. Przy wystąpieniu wzmożonego napięcia tkanki łącznej zakres przesunięć jest o wiele mniejszy niż przy tkance zdrowej. Przy tym badaniu należy uwzględnić zmiany występujące w tkance łącznej, jednak nie wynikające z leczonego schorzenia
=np.: blizny, sklerodermia, zmiany wynikające z uszkodzenia centralnego układu nerwowego itp.=.
f. Chwyt na mięsień najdłuższy grzbietu.
Wykonujemy go najpierw po stronie prawej, potem po lewej od LS do c7. Ręka masażysty ułożona jest na kości krzyżowej w poprzek kręgosłupa. Złączonymi palcami prawej ręki zabieramy fałd mięśniowy i dopychamy do kręgosłupa. Tak ułożoną ręką wykonujemy spiralne rozcieranie w kierunku do kręgosłupa i do głowy. Teraz przechodzimy na drugą stronę kozetki i wykonujemy, w ten sam sposób, chwyt ręką lewą po lewej stronie kręgosłupa. Chwyt ten pozwala wykryć różnicę napięcia w powierzchownych warstwach mięśnia najdłuższego grzbietu.
g. Chwyt na głębsze warstwy mięśnia najdłuższego grzbietu.
Sposób wykonania tegoadi chwytu jest podobny do poprzedniego z tą różnicą, że rękę wykonującą badanie obciążamy drugą ręką. Chwyt ten wykonujemy również od LS do c7 i pozwala on wykryć zmiany głębokie w mięśniu najdłuższym grzbietu.
h. Chwyt myszki podłużnej.
Pomiędzy kciuki a pozostałe palce ujmujemy fałd skórny.
Przesuwając się z boku kręgosłupa =najpierw po stronie prawej, potem po lewej=, od wysokości LS do c7 wykonujemy jak gdyby rolowanie skóry. Przy znalezieniu zmian w tkance łącznej w postaci wciągnięć fałd ulegnie zmniejszeniu, zaś przy zlokalizowaniu obrzmień - powiększy się. W obydwu przypadkach rolowanie skóry będzie bardzo utrudnione.
i. Chwyt myszki poprzecznej.
Technika wykonania tego chwytu jest identyczna jak przy chwycie myszki podłużnej. Inny jest natomiast kierunek wykonania. Chwyt ten wykonujemy od linii pachowej prawej do kręgosłupa, od wysokości LS do dolnego kąta łopatki, a następnie od lewej linii pachowej do kręgosłupa, również od wysokości
LS do dolnego kąta łopatki.
Chwyt ten pozwala wykryć zmiany w tkance łącznej w miejscach oddalonych od kręgosłupa, a szczególnie w przestrzeniach międzyżebrowych. Chwytem tym wykrywamy również powierzchowne zmiany w mięśniach grzbietu, okolicy lędźwiowej i piersiowej.
Uwaga!
* Stwierdzanie zmian odruchowych w mięśniach i okostnej musi odbywać się przy całkowicie rozluźnionych mięśniach.
* Zdaniem Teirich-Leube i Dicke nawet przy ostrożnym wykonywaniu kresy diagnostycznej
Dicke dochodzi bardzo często do niepożądanych odczynów wegetatywnych jak uczucie omdlewania, duszność, ucisk w okolicy serca.
Aby tego uniknąć zalecająaea oni wykonywanie kresy diagnostycznej Dicke przy napiętych mięśniach. Napięcie to nie upośledza wykrywania zmian, gdyż chodzi tu o stwierdzenie przesuwalności tkanek, a nie ich konsystencji.
C. Chwyty lecznicze
Opracowanie grzbietu
Masaż grzbietu wykonujemy w pozycji leżącej. Pacjent ułożony jest na brzuchu. Ręce, lekko zgięte w stawach łokciowych, ułożone są wzdłuż tułowia.
Głowa skręcona w bok.
a. Chwyt przyśrubowania prawostronnego.
Wykonujemy go prawą ręką.
Rozpoczynamy od ułożenia dłoni na kości krzyżowej palcami poprzecznie do kręgosłupa. Zginając palce od drugiego do piątego, zagarniamy fałd skórno-mięśniowy i dopychamy do kręgosłupa.
Nasada dłoni spoczywa po przeciwnej stronie kręgosłupa stanowiąc podparcie. Tak ułożoną ręką wykonujemy trzy okrężne ruchy drążące w głąb tkanek i w kierunku do kręgosłupa, a następnie bez odrywania dłoni łukiem zagarniając fałd przesuwamy się na wyższy segment. Dociskając palcami od drugiego do piątego zagarnięty fałd do kręgosłupa, unosimy nieznacznie nadgarstek i przesuwamy nieco wyżej, tak aby ręka ułożona była prostopadle do kręgosłupa. Po ułożeniu nadgarstka w odpowiednim miejscu przystępujemy do wykonania trzech okrężnych drążących ruchów palcami w głąb i do kręgosłupa jak poprzednio, po czym ponownie łukiem przesuwamy się na wyższy segment. Tak postępując, posuwamy się od LS do
c7.
b. Chwyt przyśrubowania lewostronnego.
Rozpoczynamy od ułożenia prawej dłoni na kości krzyżowej.
Palce zwrócone są w kierunku głowy, a kciuk odwiedzio- aec ny. Przekręcamy rękę tak, aby palce ułożone były prostopadle do kręgosłupa, podpychając jednocześnie kciukiem fałd skórno
* mięśniowy w kierunku kręgosłupa. Do tak ułożonej ręki dostawiamy lewą, zagarniając kciukiem fałd tuż powyżej utworzonego przez rękę prawą. Utrzymując utworzony fałd, dwoma rękami jednocześnie wykonujemy ruchy koliste w miejscu, w kierunku do głowy i do kręgosłupa. Po wykonaniu trzech ruchów, utrzymując fałd ręką lewą, odrywamy i przenosimy prawą rękę w kierunku głowy na odległość równą długości paliczka kciuka. Po dopchnięciu do kręgosłupa fałdu prawą ręką odrywamy lewą rękę i przesuwamy - zagarniając jednocześnie fałd w kierunku kręgosłupa - na taką odległość, aby czubki kciuków zeszły się razem przy dopychaniu fałdu. W tym ułożeniu znowu wykonujemy trzy okrężne ruchy i postępując zgodnie z opisem, dochodzimy od LS do c7.
c. Chwyt na wyrostki kolczyste.
Chwyt ten wykonujemy od wysokości LS do Cg. Wyróżniamy tu dwa sposoby opracowania. Technika wykonania tego chwytu jest w obu przypadkach taka sama, różnica polega na tym, że w pierwszym sposobie wykorzystujemy kciuki i palce wskazujące, zaś w drugim - palce wskazujące i środkowe. Rozpoczynamy od ułożenia rąk. Kciuki i palce wskazujące obu rąk są złączone opuszkami i ustawione na wyrostku kolczystym piątego kręgu lędźwiowego. Rozsuwamy symetrycznie palce tak, że utworzą rogi kwadratu o długości boku około
f cm. Zagarniając fałd, zbliżamy do siebie palce i kciuki posuwając się wzdłuż kręgosłupa, a następnie w poprzek kręgosłupa. Zagarnięte fałdy ułożą się w kształt krzyża, którego środek znajduje się dokładnie na wyrostku kolczystym opracowy- aee wanego kręgu. Wykonujemy teraz ruchy w płaszczyźnie równoległej do kręgosłupa w poprzek i w kierunkach przeciwnych, tzn. jeżeli prawą ręką przesuwamy fałd w prawo, to lewą w lewo i odwrotnie. Po kilkakrotnym przesuwaniu fałdu odrywamy palce ułożone niżej =bliżej kości krzyżowej= i układamy na jednoimiennych palcach ręki drugiej.
Wysuwamy palce ręki znajdującej się bliżej głowy tak, aby stykały się z palcami, spod których zostały wysunięte. Jest to pozycja wyjściowa do opracowania następnego wyrostka kolczystego.
Podłużny fałd, który pozostał pomiędzy kciukami a palcami wskazującymi, będzie rozciągnięty przy rozsuwaniu palców dla utworzenia kwadratu.
Koniec tomu iii
Spis treści
Kark ------------------------a
Mięsień mostkowo- obojczy
kowo-sutkowy ---------------g
Klatka piersiowa -----------aj
Powłoki brzuszne -----------be
Twarz ----------------------cb
Masaż szyi -----------------dh
Masaż twarzy metodą uci
skową ---------------------di
Głowa ----------------------ej
Wskazówki i przeciwwskaza
nia do stosowania masażu --eg
Wskazania do masażu całko
witego --------------------eg
Wskazania do masażu częś
ciowego -------------------eh
Przeciwwskazania do stoso
wania masażu --------------fc
Bibliografia ---------------ff
Część druga: masaż segmen
tarny ---------------------fh
aeg
Wstęp ----------------------fh
I. Część teoretyczna ------ga
a. Podstawy anatomiczne
i fizjologiczne masażu
segmentarnego -------------ga
a.a. Łuk odruchowy -------hd
a.b. Przewodzenie bólu ---ib
b. Podstawy kliniczne ma
sażu segmentarnego --------ic
b.a. Odruchowe objawy
chorobowe -----------------id
c. Unerwienie segmentarne
skóry, mięśni i narządów
wewnętrznych --------------ih
c.a. Unerwienie segmen
tarne skóry --------------ajj
c.b. Unerwienie segmen
tarne mięśni -------------ajc
c.c. Unerwienie segmen
tarne narządów wewnętrz
nych ---------------------ajf
d. Technika masażu seg
mentarnego ---------------ajh
d.a Dawkowanie masażu
segmentarnego ------------ajh
d.b. Optymalne warunki
stosowania masażu seg
mentarnego ---------------aah
d.c. Wykrywanie i usu
wanie zmian odruchowych
w skórze -----------------abb
d.d. Wykrywanie i usu
wanie zmian odruchowych
w tkance łącznej ---------abe
d.e. Wykrywanie i usu
wanie zmian odruchowych
w tkance okostnej --------abg
d.f. Wykrywanie i usu
wanie zmian odruchowych
w mięśniach --------------abh
d.g. Wykrywanie punktów
maksymalnych -------------acj
d.h. Kolejność postępo
wania --------------------aca
d.i. Przesunięcia odru
chowe --------------------acc
d.aj. Działanie masażu
segmentarnego ------------aci
d.aa. Wskazania i prze
ciwwskazania do stosowa
nia masażu segmentarnego -adb
Ii. Część praktyczna -----ade
A. Głaskania segmentarne -ade
aei
B. Chwyty diagnostyczne --adf
C. Chwyty lecznicze ------aeb
Opracowanie grzbietu ------aeb
Adam Zborowski
Masaż klasyczny
i segmentarny
Tom iv
Całość w d tomach
p.w.z.n.
(Print f_)
Lublin aiie
Adaptacja na podstawie
książek: Adam Zborowski
(Masaż klasyczny)
i (Masaż segmentarny)
Wydawnictwo (AZ)
Kraków aiid
Redakcja techniczna
wersji brajlowskiej:
Artur Łapiński
Druk:
Zakład Nagrań
i Wydawnictw PZN
ul. Konwiktorska g8i
jj-baf Warszawa
Skład i oprawa:
p.w.z.n.
(Print f_)
ul. Wieniawska ac
bj-jga Lublin
tel. =j-ha= bie-ah
ISBN hc-heihg-af-i
d. Chwyt piłowania.
Chwyt piłowania wykonujemy od wysokości LS do Cg. Rozsuwamy ręce równomiernie posuwając się po skórze do momentu, aż odległość pomiędzy rękami wyniesie około f cm. Teraz rozpoczynamy zsuwanie rąk, zagarniając fałd. Tak utworzony fałd rozcieramy, wykonując ruchy w płaszczyźnie równoległej do kręgosłupa w poprzek kręgosłupa i w kierunkach przeciwnych. Następnie odrywamy rękę znajdującą się niżej =bliżej kości krzyżowej= i układamy tak, aby stykała się z ręką znajdującą się wyżej.
Jest to pozycja wyjściowa kolejnego cyklu.
e. Chwyt posuwu.
Wykonujemy go od wysokości
Le do Cg najpierw po stronie prawej, potem po stronie lewej.
W chwycie tym istotne są trzy elementy:
* nogi masażysty muszą być rozstawione, aby mógł swobodnie przenosić swój ciężar ciała a z jednej na drugą, nie zaburzając wykonywanego chwytu;
* przy wykonywaniu chwytu posuwu po stronie prawej lewa ręka masażysty mocno chwyta za lewy talerz biodrowy i ściąga go w kierunku nóg pacjenta. Ważne jest, aby nie unosić biodra do góry;
* przy wykonywaniu chwytu ręka prawa masażysty jest cały czas wyprostowana w stawie łokciowym i lekko usztywniona w stawie ramiennym.
Stajemy w rozkroku, lewą ręką stabilizujemy w opisany sposób biodro pacjenta, zaś prawą rękę układamy w sposób podany wyżej.
Uwzględniając podane wcześniej uwagi, wykonujemy przesuwanie dłoni po prawej stronie, wykonując delikatne ruchy poprzecznie do kręgosłupa. Po opracowaniu prawej strony wykonujemy chwyt po stronie lewej.
Wykonanie jest identyczne, stajemy natomiast z lewej strony kozetki i zamieniamy czynność rąk.
f. Chwyt ciągnienia.
Ręka masażysty ułożona jest na kręgosłupie palcami wzdłuż kręgosłupa i w kierunku kości krzyżowej. Druga ręka, ułożona poprzecznie, stanowi obciążenie ręki wykonującej chwyt. Ciągniemy rękę po kręgosłupie, wykonując delikatne uciski opuszkami palców w przestrzeniach między wyrostkami kolczystymi kręgów od Le do Cg. Czas ucisku jest tak krótki, że nie powoduje zatrzymania przesuwanej ręki.
g. Chwyt okołołopatkowy.
Chwyt ten wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po stronie lewej. Stajemy po lewej stronie kozetki i lewą ręką chwytamy staw ramienny od przodu. Prawą rękę układamy na wysokości dolnego kąta prawej łopatki tak, że kciuk znajduje się pomiędzy kręgosłupem a przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki, zaś pozostałe palce opierając się na krawędzi mięśnia najszerszego grzbietu. Wykonując eliptyczne ruchy podpychające tkanki w kierunku dolnego kąta łopatki, jednocześnie staramy się uchwycić dolny kąt łopatki unosząc w tym samym czasie bark pacjenta. Przy uniesieniu barku łopatka ustawia się w pozycji skrzydłowej, co umożliwia dokładne jej opracowanie. Po wykonaniu kilku ugnieceń w obrębie dolnego kąta łopatki, już tylko kciukiem wykonując rozcieranie spiralne w kierunku dokręgosłupowym, posuwamy się wzdłuż przyśrodkowego brzegu łopatki. W tym samym czasie opuszczamy bark pacjenta, jednak pozostawiamy na nim lewą rękę. Po opracowaniu przyśrodkowego brzegu łopatki posuwamy się nad grzebieniem łopatki do wyrostka barkowego. Po dojściu do wyrostka barkowego rozcieramy naprzemiennie dwoma rękami wał mięśnia czworobocznego, posuwając się do otworu potylicznego. Stajemy teraz z prawej strony kozetki i zamieniając czynność rąk, wykonujemy chwyt okołołopatkowy po lewej stronie.
h. Chwyt na mięsień nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy i dolny kąt łopatki.
Kończąc chwyt okołołopatkowy znajdujemy się po prawej stronie kozetki. Aby uniknąć zamieszania z ciągłą zamianą miejsc, możemy wykonać chwyt najpierw po stronie lewej, a potem po prawej. Chwyt rozpoczynamy od przegłaskania mięśnia nadgrzebieniowego. Po wykonaniu głaskania przechodzimy do rozcierania segmentarnego.
Rozcieranie segmentarne, zwane również rozcieraniem spiralnym, różni się od rozcierania klasycznego. Dla porównania przedstawiono schematycznie drogę, jaką pokonują palce przy rozcieraniu segmentarnym i klasycznym. Rozcieranie segmentarne polega na wykonaniu trzech kolistych ruchów w miejscu, po których przesuwamy sięe w kierunku wykonywanego rozcierania i ponownie wykonujemy trzykrotne roztarcie. Tak postępując, opracowujemy cały odcinek przeznaczony do rozcierania. Istotną sprawą jest, aby przy wykonywaniu kolejnych kółek zwiększać siłę nacisku, co powoduje przy każdym okrążeniu opracowanie coraz głębszych warstw.
Wykonujemy trzy kółeczka w miejscu, w kierunku do grzebienia łopatki, następnie przechodzimy w kierunku kręgosłupa i wykonujemy kolejne trzy kółeczka. Tak postępując, opracowujemy mięsień do przyśrodkowego brzegu łopatki. W podobny sposób opracowujemy mięsień podgrzebieniowy. Najpierw wykonujemy głaskanie, a następnie rozcieranie segmentarne w kierunku do grzebienia łopatki i do kręgosłupa.
Opracowanie dolnego kąta łopatki rozpoczynamy również od głaskania, po którym wykonujemy rozcieranie segmentarne.
Przechodzimy teraz na lewą stronę kozetki i wykonujemy te same chwyty po prawej stronie.
i. Wibracja grzbietu.
W pasmach wykonujemy wibrację grzbietu prawą ręką. Najpierw opracowujemy prawą stronę, potem lewą i na koniec wykonujemy wibrację po kręgosłupie.
Opracowanie miednicy
Opracowanie miednicy składa się z dwóch faz:
* masaż miednicy w pozycji leżącej,
* masaż miednicy w pozycji siedzącej.
Masaż miednicy
w pozycji leżącej
a. Opracowanie kości krzyżowej. Opracowanie to wykonujemy w trzech pasmach po stronie prawej i trzech po stronie lewej.
Stajemy z lewej strony kozetki i przystępujemy do opracowania prawej strony. Rozpoczynamyg głaskaniem w paśmie od kości ogonowej w linii środkowej do wysokości LS. Po wykonaniu głaskania rozcieramy segmentarnie w tym samym paśmie. Drugie pasmo, obejmujące głaskanie i rozcieranie segmentarne, przebiega od kości ogonowej wzdłuż krawędzi bocznej kości krzyżowej. Trzecie pasmo przebiega od kości ogonowej do boku i dalej wzdłuż grzebienia talerza kości biodrowej do kręgosłupa. Opracowanie tego pasma obejmuje również głaskanie i rozcieranie segmentarne. Przechodzimy teraz na prawą stronę kozetki i przystępujemy do opracowania lewej strony kości krzyżowej.
b. Chwyt przyśrubowania prawostronnego,
c. Chwyt przyśrubowania lewostronnego,
d. Chwyt na wyrostki kolczyste,
e. Chwyt piłowania.
Sposoby wykonania tych chwytów zostały opisane przy opracowaniu grzbietu.
f. Wstrząsanie miednicy w pozycji leżącej.
Wsuwamy nasze ręce z obydwu stron pod pacjenta, układając dłonie na przednich górnych kolcach biodrowych. Wykonując rytmiczne ruchy unoszenia i opuszczania miednicy, wysuwamy ręce wzdłuż grzebieni biodrowych.
Masaż miednicy
w pozycji siedzącej
Pacjent siedzi na krześle z rękami opartymi o kozetkę lub o oparcie krzesła.
a. Chwyt na mięśnie pośladkowe.
Pacjent, opierając ręce o oparcie krzesła, wysuwa się maksymalnie do tyłu, siedząc praktycznie na udach. Chwyt wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po lewej. Pierwsze pasmo przebiega od krętarza większego kości udowej do guza kulszowego. Opracowaniei obejmuje głaskanie i rozcieranie segmentarne.
Drugie pasmo przebiega od miejsca pomiędzy krętarzem większym a stawem biodrowym i biegnie również do guza kulszowego.
Podobnie jak poprzednio wykonujemy głaskanie i rozcieranie segmentarne. Trzecie pasmo przebiega od stawu biodrowego do kości ogonowej. Tutaj również wykonujemy głaskanie i rozcieranie segmentarne.
b. Opracowanie grzebienia talerza kości biodrowej.
Umieszczamy pacjenta w pozycji siedzącej z rękami ułożonymi na własnych udach. Chwyt ten wykonujemy po obu stronach jednocześnie. Rozpoczynamy od wykonania głaskania, po którym wykonujemy rozcieranie segmentarne. Przy wykonywaniu rozcierania kółka kręcone są w płaszczyźnie poziomej i w głąb tkanek.
Kciuki obydwu rąk są odwiedzione. Opracowanie wykonujemy od przedniego górnego kolca biodrowego, po grzebieniu talerza kości biodrowej do kręgosłupa.
c. Chwyt na spojenie łonowe.
Dwoma rękami wykonujemy fałd tuż nad spojeniem łonowym, a następnie ruchami naprzemiennymi wykonujemy rozcieranie klasyczne w linii środkowej dochodząc do pępka.
d. Chwyt na więzadło pachwinowe.
Rozpoczynamy od głaskania po obu stronach jednocześnie, od spojenia łonowego do przednich górnych kolców biodrowych. Następnie wykonujemy rozcierania segmentarne =trzy ruchy okrężne w miejscu i przechodzimy w kierunku wykonywanego chwytu= w tych samych pasmach. Kierunek rozcierania - do więzadła pachwinowego.
e. Chwyt na pęcherz.
Opracowanie rozpoczynamy głaskaniem od miejsca nad spojeniem łonowym do przednich górnych kolców biodrowych. Chwyt wykonujemy równocześnie po aa obu stronach. Następnie w tych samych pasmach wykonujemy rozcieranie segmentarne. Kółeczka kręcimy w kierunku dogłowowym.
f. Chwyt biodrowy.
Chwyt wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po lewej.
Rozpoczynamy wykonując głaskanie od przedniego górnego kolca biodrowego do kręgosłupa. Chwyt właściwy rozpoczynamy od odchylenia pacjenta w stronę przeciwną =przy opracowaniu strony prawej odchylamy pacjenta w lewo=, następnie prostujemy pacjenta, wchodząc jednocześnie ręką jak najgłębiej. Czasami dla prawidłowego wykonania chwytu niezbędne jest odchylenie pacjenta w stronę wykonywanego chwytu.
Stosując technikę rozcierania klasycznego, dochodzimy od przedniego górnego kolca biodrowego do kręgosłupa. W dalszej kolejności przystępujemy do opracowania lewej strony, postępując zgodnie z opisanym schematem.
g. Wstrząsanie miednicy w pozycji siedzącej.
Dwoma rękami jednocześnie, ułożonymi na podbrzuszu, wykonujemy ruchy pociągania pacjenta do siebie. Pociąganie nie może być zbyt mocne, aby pacjent, w obronie przed ściągnięciem go z krzesła, nie napinał mięśni. W trakcie pociągania ręce masażysty przesuwają się w kierunku do przednich górnych kolców biodrowych, a następnie wzdłuż grzebieni biodrowych do tylnych górnych kolców biodrowych. Należy zwrócić uwagę, aby przy dojściu do przednich kolców biodrowych nieznacznie nawrócić ręce, a w okolicy tylnych górnych kolców biodrowych nawrócenie rąk jest pełne, zaś kciuki są odwiedzione.
Opracowanie
klatki piersiowej
Masaż segmentarny klatki piersiowej wykonujemy w pozy- ac cji siedzącej pacjenta.
a. Chwyt przyśrubowania obustronnego.
Kciuki ułożone są po dwóch stronach kręgosłupa. Pozostałe palce lewej i prawej ręki znajdują się odpowiednio na grzebieniach kości biodrowych - lewej i prawej. Przesuwamy kciuki w kierunku na obwód i ku dołowi, a następnie ruchem zagarniającym przesuwamy je w kierunku do kręgosłupa i ku górze, tworząc po jego obu stronach fałdy mięśniowe. Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy rozcieranie spiralne, zataczając trzy kółeczka. Następnie, utrzymując kciukami utworzone fałdy, przestawiamy palce około dziesięciu centymetrów wyżej. Teraz ponownie wykonujemy rozcierania spiralne kciukami =trzy kółeczka= i znów przestawiamy kciuki. Tak postępując dochodzimy do wysokości
c7.
b. Chwyt na mostek.
Chwyt na mostek składa się z trzech faz.
Faza a. Palce od 2- 5 obydwu rąk ułożone są na środku mostka, tuż nad wyrostkiem mieczykowatym. Rozciągamy poprzecznie skórę na mostku, a następnie, zbliżając ponownie palce, tworzymy fałd. Utrzymując przez cały czas utworzony fałd, dwoma rękami naprzemiennie rozcieramy spiralnie, posuwając się w kierunku wcięcia szyjnego mostka.
Faza b. Palce od 2- 5 obydwu rąk ustawiamy w przestrzeniach międzyżebrowych jak najbliżej mostka. Dwoma rękami jednocześnie wykonujemy trzy ruchy okrężne w miejscu, a następnie przestawiamy palce do przestrzeni międzyżebrowych o jedną wyżej, rozpoczynając przestawianie od palców wskazujących. Po przestawieniu wszystkich palców wykonujemy ponownie trzy ruchy okrężne w miejscu, a następnie przestawiamy palce wyżej w opisany już sposób. Chwytae kończymy po dojściu palcami wskazującymi do obojczyków.
Faza c. Opracowanie powierzchni podobojczykowych.
Opracowanie rozpoczynamy od przegłaskania powierzchni podobojczykowych po obu stronach jednocześnie. Następnie, rozpoczynając od mostkowych przyczepów obojczyków, również jednocześnie po obu stronach wykonujemy rozcieranie segmentarne. Po wykonaniu trzech kółeczek w miejscu przechodzimy w kierunkach na obwód i przystępujemy do kolejnego trzykrotnego opracowania. Tak postępując, dochodzimy do wyrostków barkowych.
c. Chwyt międzyżebrowy.
Rozpoczynamy od wykonania głaskania jedną ręką w trzech pasmach: najpierw po stronie prawej, potem po lewej. Pasmo pierwsze =najniższe= przebiega od okolicy wyrostka mieczykowatego mostka i dochodzi wzdłuż żeber do kręgosłupa. Drugie pasmo znajduje się powyżej pierwszego i przebiega od trzonu mostka, wzdłuż żeber do kręgosłupa. Trzecie pasmo przebiega od rękojeści mostka, wzdłuż żeber do bocznego brzegu łopatki. Po przegłaskaniu prawej strony przystępujemy do wykonania głaskania po stronie lewej w identycznie przebiegających pasmach.
Teraz dwoma rękami jednocześnie, po obu stronach, w tych samych pasmach wykonujemy rozcieranie segmentarne.
d. Chwyt okołołopatkowy.
Chwyt ten wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po lewej. Technika tego chwytu, mimo pozycji siedzącej, jest taka sama jak w pozycji leżącej.
e. Chwyt na mięsień nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy i dolny kąt łopatki.
Chwyt ten wykonujemy najpierw po stronie lewej, a potem po stronie prawej. Technika wykonania tego chwytu została omówiona przy opracowaniu ag grzbietu. Mimo że wykonujemy go w pozycji siedzącej, nie zmienia to techniki.
f. Chwyt na mięsień czworoboczny.
Kciuki ułożone są na potylicy nad otworem potylicznym. Pozostałe palce ułożone są na wyrostkach sutkowatych kości skroniowych. Ruchem głaszczącym przesuwamy ręce do podstawy szyi na wały mięśnia czworobocznego.
Podpychamy fałdy cofając nieznacznie ręce, a następnie ruchem naprzemiennym, przetaczając ręce z kłębika na kłąb i z powrotem przy jednoczesnym utrzymaniu fałdów, przesuwamy się w kierunku wyrostków barkowych.
g. Chwyt podłopatkowy.
Chwyt ten wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po lewej. Składa się on z dwóch faz:
Faza a. Prawą rękę układamy na prawym barku pacjenta, lewą rękę przykładamy stroną grzbietową do pleców pacjenta na wysokości dolnego kąta prawej łopatki. Wykonując rotację barku pacjenta, jednocześnie wsuwamy naszą lewą rękę pod łopatkę.
Przerywamy krążenia barkiem, pozostawiając na nim prawą rękę.
Celem głębszego umieszczenia naszej ręki pod łopatką przekręcamy lewą rękę o ij stopni i na powrót przekręcamy do pozycji wyjściowej, starając się zagłębić jeszcze bardziej pod łopatkę. Wykonując ruchy spiralne, rozcieramy wewnętrzną część łopatki. Przy rozcieraniu posuwamy się w kierunku dogłowowym aż do momentu wyjścia ręki spod łopatki.
Faza b. Technika wykonania tego chwytu jest podobna do poprzedniej z tą różnicą, że lewą rękę przykładamy do pleców pacjenta stroną dłoniową, ustawiając drugi palec na wysokości dolnego kąta łopatki. Wchodzimy pod łopatkę, przekręcamy rękę celem pogłębienia chwytu, wracamy do pozycji wyjściowej i wykonujemy rozcieranie. Tym ai razem opracowujemy tkanki znajdujące się pod łopatką.
Po wykonaniu obydwu faz po stronie prawej przystępujemy do opracowania strony lewej w analogiczny sposób.
h. Sprężynowanie klatki piersiowej.
Siadamy jak najbliżej pacjenta i opieramy jego plecy o naszą klatkę piersiową. Polecamy pacjentowi wykonanie głębokiego wdechu. Nasze ręce w tym czasie bardzo lekko dotykają klatki piersiowej pacjenta, aby nie utrudniać wdechu. Następnie polecamy pacjentowi wypuścić powietrze, wspomagając wydech poprzez dociąganie klatki piersiowej pacjenta do siebie. Zwalniamy ucisk i ponownie polecamy wykonanie głębokiego wdechu, po którym znów następuje wspomagany wydech. Tym razem jednak po zakończeniu wydechu nie zwalniamy ucisku. Polecamy natomiast wykonanie głębokiego wdechu.
W początkowej fazie wdechu gwałtownie zwalniamy ucisk, co powoduje zachłyśnięcie się powietrzem. Na zakończenie polecamy pacjentowi wykonanie wydechu, który lekko wspomagamy przyciskając jego klatkę piersiową do naszej.
Chwyt ten możemy powtórzyć następnie na szczytach płuc.
Technika sprężynowania szczytów płuc jest identyczna jak opisana.
i. Wibracja.
Wibrację wykonujemy w trzech pasmach po prawej i trzech po lewej stronie. Pasmo pierwsze przebiega od wyrostka mieczykowatego mostka, wzdłuż przebiegu żeber do kręgosłupa. Drugie pasmo rozpoczyna się na trzonie mostka i wzdłuż żeber biegnie do kręgosłupa. Trzecie pasmo rozpoczyna się przy trzonie mostka od strony rękojeści, biegnie do boku, przez łopatkę do kręgosłupa.Opracowanie karku ba
i głowy
a. Chwyt przyśrubowania obustronnego.
b. Chwyt okołołopatkowy.
c. Chwyt na mięsień nadgrzebieniowy, mięsień podgrzebieniowy i dolny kąt łopatki.
Techniki wykonania tych chwytów zostały już omówione.
d. Chwyt na mięśnie karku.
Chwyt ten wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po stronie lewej. Opracowanie obejmuje głaskanie i rozcieranie segmentarne w trzech pasmach:
* od wyrostka barkowego do wyrostka sutkowatego,
* od przyśrodkowego kąta łopatki do miejsca pomiędzy otworem potylicznym a wyrostkiem sutkowatym,
* od dolnego kąta łopatki do otworu potylicznego.
Po opracowaniu strony prawej przystępujemy do wykonania głaskań i rozcierań segmentarnych po lewej stronie.
e. Opracowanie kresy karkowej dolnej i górnej.
W kolejności opracowujemy:
* kresę karkową dolną po stronie lewej,
* kresę karkową górną po stronie lewej,
* kresę karkową dolną po stronie prawej,
* kresę karkową górną po stronie prawej.
Opracowanie polega na wykonaniu głaskania, rozcierania segmentarnego i rozcierania klasycznego w podanej kolejności.
f. Opracowanie mięśnia czołowego.
Na opracowanie mięśnia czołowego składa się pięć chwytów:
* Głaskanie od czubka nosa sześć razy każdą ręką, a następnie dwoma rękami jednocześnie przegłaskujemy od środka czoła do uszu.
* Głaskanie od nasady nosa sześć razy każdą ręką, a następnie dwoma rękami jednocześnie głaszczemy od środka czoła bc przez uszy do barków.
* Przepychanie fałdu od środka czoła najpierw w prawo, a potem w lewo.
* Głaskanie powiek i łuków brwiowych.
f* Głaskanie ogólne od czoła, przez uszy na barki.
g. Opracowanie czepca ścięgnistego i łuski kości potylicznej.
Opracowanie polega na przepychaniu fałdu skórnego w trzech pasmach:
a* od skroni do otworu potylicznego,
b* od (kącika inteligencji) do otworu potylicznego,
c* od środka czoła do otworu potylicznego.
Chwyty wykonujemy najpierw po stronie prawej, potem po lewej.
Po opracowaniu wykonujemy ogólne głaskanie całej głowy od czoła, przez środek i boki głowy nad uszami, przez otwór potyliczny do barków.
Opracowanie brzucha
Opracowanie to wykonujemy w pozycji leżącej pacjenta.
W celu rozluźnienia powłok brzusznych pod kolana podkładamy wałek, powodując ugięcie nóg w stawach kolanowych i biodrowych.
Postępowanie segmentarne w masażu brzucha nie różni się od postępowania klasycznego.
Stosujemy tu głównie głaskania, rozcierania i wibracje. Jelito grube opracowujemy w kolejności: zstępnica w kierunku esicy, poprzecznica w kierunku zstępnicy, wstępnica w kierunku poprzecznicy, dalej do zstępnicy i esicy.
Opracowanie kończyn
Przy opracowaniu kończyn stosujemy techniki masażu klasycznego. Opieramy się głównie na głaskaniach, rozcieraniach i wibracji, ewentualnie delikatnym roztrząsaniu. Masaż seg-be mentarny kończyn wykonuje się celem rozluźnienia napięć, stąd też zastosowane techniki, ich siła i tempo muszą być dostosowane do zamierzonego efektu. Istotną różnicą pomiędzy opracowaniem klasycznym i segmentarnym jest kolejność masażu poszczególnych części kończyny.
Na kończynie górnej opracowujemy w kolejności:
* staw ramienny,
* ramię w kierunku od stawu łokciowego do stawu ramiennego,
* staw łokciowy,
* przedramię w kierunku od stawu nadgarstkowego do stawu łokciowego,
* staw nadgarstkowy,
* śródręcze i palce.
Na kończynie dolnej opracowujemy w kolejności:
* staw biodrowy,
* udo od stawu kolanowego do stawu biodrowego,
* staw kolanowy,
* podudzie od stawu skokowego do stawu kolanowego,
* staw skokowy,
* stopę i palce.
bg
Iii. Masaż w jednostkach
chorobowych
Dzięki znajomości przesunięć odruchowych i możliwości ich wystąpienia przy wykonywaniu masażu segmentarnego w poszczególnych jednostkach chorobowych stosujemy specyficzne postępowanie.
a. Masaż w chorobach serca
Zmiany odruchowe występują najczęściej w czynnościowych zaburzeniach pracy serca oraz w chorobach przebiegających z bólami. Masażem segmentarnym jesteśmy w stanie usunąć subiektywne skargi, takie jak: lęk, uczucie duszności, kłucia w okolicy serca, uczucie ucisku, itp.
W większości przypadków już po kilku zabiegach pacjent odczuwa ulgę. W stwardnieniu tętnic wieńcowych masaż segmentarny może wpłynąć na wywoływane napady, jeśli są one spowodowane dodatkowymi skurczami naczyniowymi.
Masaż segmentarny poprawia bowiem krążenie wieńcowe, o czym świadczą również długotrwałe stany poprawy w dusznicy bolesnej naczynioruchowej. Stwierdzono, że po zwykłym masażu lewego ramienia, barku i lewej połowy klatki piersiowej wyrównują się obniżenia załamka ST w zapisie EKG w połowie badanych przypadków. Należy przyjąć, że również w zwyrodnieniu mięśnia sercowego i w wyrównanych wadach serca krążenie wieńcowe ulega poprawie. Bardzo korzystny wpływ wywiera również masaż segmentarny w zwężeniu zastawki dwudzielnej przebiegającym z bólem. Nie należy natomiast wykonywać masażu segmentarnego w świeżych stanach zapalnych zastawek i mięśnia sercowego, chyba że po zejściu stanu zapalnego utrzymują się nadal dolegliwości spowodowane ciągłym występowaniem zmian w strefach odruchowych. W chorobach serca bi należy szczególnie ostrożnie dawkować masaż, aby nie doprowadzić do powstania przesunięć odruchowych. Należy również pamiętać, że bardzo często zaburzenia pracy mięśnia sercowego są spowodowane dolegliwościami ze strony kręgosłupa szyjnego.
a.a. Wskazania:
* czynnościowe zaburzenia pracy serca,
* dusznica bolesna w lekkim stanie,
* zwyrodnienie mięśnia sercowego,
* wyrównane wady serca bez obrzęku,
* średnio zaawansowana miażdżyca naczyń wieńcowych,
* stany po zapaleniu mięśnia sercowego.
a.b. Przeciwwskazania:
* świeże stany zapalne zastawek i mięśnia sercowego,
* świeży zawał mięśnia sercowego,
* ciężki przebieg astmy sercowej,
* zaawansowana dusznica bolesna.
a.c. Segmenty zajęte:
Cc - La po stronie lewej.
a.d. Punkty maksymalne:
* strefa mięśniowa w prostowniku grzbietu,
* strefa mięśniowa w mięśniu zębatym tylnym,
* strefa mięśniowa w mięśniu piersiowym większym, zwłaszcza w części mostkowo-żebrowej;
W zwężeniu zastawki dwudzielnej
* strefa łącznotkankowa na mostkowych przyczepach lewych żeber Tha-The,
* strefa mięśniowa w mięśniu piersiowym większym Tha-Thf;
W niewydolności wieńcowej
* strefa mięśniowa w mięśniu piersiowym większym, ca
* strefa mięśniowa w mięśniu biodrowym Thab-La;
W miażdżycy tętnic wieńcowych
* lewy wał mięśnia czworobocznego.
a.e. Strefy przeczulicy:
* w górnym odcinku mięśnia czworobocznego po stronie lewej
Cf-Cg,
* pod lewym obojczykiem
Tha-Thb,
* poniżej mostka po stronie lewej Thf-Thg,
* na lewych łukach żebrowych
Thh-Thi,
* pomiędzy lewą łopatką a kręgosłupem Thc-Thf,
* na bocznej ścianie klatki piersiowej po stronie lewej
The-Thi.
a.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień podgrzebieniowy
Ch-Tha,
* lewy wał mięśnia czworobocznego Cd-Cf,
* prostownik grzbietu
Thb-The,
* przyczep początkowy mięśnia obłego większego Thd-The,
* przyczep początkowy mięśnia
M-O-S Cd,
* część mostkowo-żebrowa mięśnia piersiowego większego
Tha-The,
* mięsień zębaty tylny górny
Thb-The,
* mięsień zębaty przedni
Thb-Thc,
* mięsień piersiowy większy
Tha-Thf,
* mięsień prosty brzucha
Thh-Thi.
a.g. Zmiany okostnowe:
* lewe żebra,
* lewa łopatka,
* mostek.
a.h. Strefy łącznotkankowe:
* między przyśrodkowym brzegiem lewej łopatki a kręgosłupem
Thc-Thf,
* na lewym dolnym brzegu cc klatki piersiowej Thf-Thi,
* na bocznej powierzchni klatki piersiowej The-Thh,
* na domostkowych przyczepach żeber aż pod obojczyk Tha-The.
a.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie tkanek wzdłuż odcinka lędźwiowego i piersiowego kręgosłupa w pozycji siedzącej =chwyt przyśrubowania obustronnego=.
c. Opracowanie dolnego brzegu lewej połowy klatki piersiowej. Rozpoczynając od mostka, wykonujemy głaskania i koliste rozcierania opuszkami palców, posuwając się w kierunku kręgosłupa.
d. Masaż dolnego kąta lewej łopatki.
e. Masaż ogólny klatki piersiowej. W masażu należy szczególnie dokładnie opracować domostkowe przyczepy żeber.
f. Opracowanie punktów maksymalnych w mięśniu najdłuższym grzbietu, zwłaszcza w segmentach
Thb-Thc po lewej stronie.
Do opracowania tych punktów można przystąpić dopiero po usunięciu napięć w segmentach piersiowych i na przedniej ścianie klatki piersiowej. Przy prawidłowym postępowaniu będzie to około trzeciego lub czwartego zabiegu.
g. Opracowanie lewego dołu pachowego. Stosując techniki głaskania i rozcierania, rozpoczynamy opracowanie od dolnego kąta łopatki, posuwając się w kierunku dołu pachowego. Przy opracowywaniu dołu pachowego lewa ręka pacjenta ułożona jest na barku masażysty. Siłę masażu należy dostosować do stanu odczynowości pacjenta. Wskazane jest - przy opracowywaniu dołu pachowego - dołączenie masażu lewej połowy klatki piersiowej, a szczególnie jej dolnego brzegu. Bardzo skuteczna jest ce tu delikatna wibracja wykonana lekko zgiętymi palcami.
a.aj. Przesunięcia odruchowe: f, h,aa,ab.
Uwaga!
U chorych po przebytym zawale mięśnia sercowego bardzo często występuje silna przeczulica w obrębie lewej łopatki. W takim przypadku należy wykonywać lekkie głaskanie i koliste rozcieranie w obrębie segmentów
Cc-Cd, a dopiero po ustąpieniu przeczulicy przystąpić do wykonywania masażu segmentarnego.
U pacjentów po zawale mięśnia sercowego do masażu możemy przystąpić po aj-ab dniach choroby, wykonując go a-b razy w tygodniu.
b. Masaż w chorobach
naczyń obwodowych
Choroby kończyn górnych
W zaburzeniach tętniczego krążenia obwodowego zawsze występują napięcia w mięśniach i tkance łącznej zajętej kończyny. Ponieważ masażem segmentarnym możemy to napięcie usunąć, jest on wskazany w większości schorzeń naczyń obwodowych. Masaż nie znosi jednak organicznych zmian naczyniowych i niedrożności naczyń, dlatego można go wykonywać tylko wtedy, gdy zachowały one zdolność do rozszerzania się i kurczenia. Oprócz obniżenia napięcia w mięśniach i tkance łącznej masaż ma za zadanie wytworzenie i usprawnienie krążenia obocznego.
Przeważnie już po d-e zabiegach następuje poprawa: skóra traci sinoczerwone zabarwienie, pojawia się uczucie ciepła, pacjent może wykonywać więcej pracy fizycznej bez zmęczenia.cg
Również w chorobach żył można zaobserwować regulujący wpływ masażu segmentarnego. Nie należy nigdy pomijać napięć mięśniowych w otoczeniu żył. Ich rozluźnienie znosi zastoje żylne.
W chorobach naczyń, nawet jeżeli dotyczą one jednej kończyny, stwierdzane są napięcia we wszystkich segmentach po obydwu stronach kręgosłupa. Szczególnie wyraźne napięcia można stwierdzić w segmentach szyjnych i górnych piersiowych.
b.a. Wskazania:
* zarostowe zapalenie tętnic
=choroba Burgera=,
* guzkowate zapalenie naczyń,
* zatorowo-zakrzepowe zapalenie tętnic,
* miażdżycowe stwardnienie tętnic,
* angiopatia cukrzycowa,
* akrocjanoza,
* choroba Raynauda,
* stany po zakrzepowym zapaleniu żył =nie wcześniej jak pół roku po wyleczeniu=,
* żylaki =powyżej zmian naczyniowych=.
b.b. Przeciwwskazania:
* zakrzepowe zapalenie żył,
* choroba zwyrodnieniowa tętnic,
* żylaki w miejscu ich występowania.
Leczenie schorzeń naczyń obwodowych wymaga szczególnej współpracy z lekarzem. Wszelkie spostrzeżenia dotyczące reakcji pacjenta na masaż powinny być niezwłocznie zgłaszane lekarzowi prowadzącemu. Brak wyraźnego zlecenia lekarskiego jest przeciwwskazaniem do wykonywania masażu.
b.c. Segmenty zajęte:
Cc-The, niekiedy do
Thaj.
b.d. Punkty maksymalne:ci
* mięsień piersiowy większy,
* mięsień podgrzebieniowy,
* mięsień ramienno-promieniowy,
* przywodziciel kciuka,
* strefa łącznotkankowa między przyśrodkowym brzegiem łopatki a kręgosłupem.
b.e. Strefy przeczulicy:
* w obrębie karku Tha,
* w obrębie ramion Ce-Cg,
* na przedniej powierzchni klatki piersiowej Tha-Thb,
* na zgięciu łokciowym
Ce-Cf,
* w stawie promieniowo-nadgarstkowym Ce-Cf i Ch.
b.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień poprzeczny karku
Cc-Ch,
* mięsień czworoboczny Cf,
* mięsień naramienny Cf,
* mięsień równoległoboczny
Thb-The,
* mięsień podgrzebieniowy
Cg-Tha,
* mięsień ramienno-promieniowy
Cf,
* promieniowy zginacz nadgarstka Tha,
* łokciowy zginacz nadgarstka
Ch.
b.g. Zmiany okostnowe:
* grzebień łopatki,
* guzek większy kości ramiennej,
* wyrostek dziobiasty kości łokciowej.
b.h. Strefy łącznotkankowe:
* od kręgosłupa w kierunku barku i wzdłuż ramienia aż do nadgarstka Cg-Thh,
* obustronnie wzdłuż kręgosłupa Cc-Thaj,
* w przestrzeni między kręgosłupem, łopatką a ramieniem
Cd-Ch,
* na przedniej powierzchni klatki piersiowej Tha-Thb,
* na łukach żeber Thc-Thg,
* w zgięciu łokciowym Ce-Tha. da b.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie korzeni nerwowych =opracowanie grzbietu i karku=.
c. Rozluźnienie napięć w chorej kończynie =z zastosowaniem przede wszystkim głaskań i wibracji=.
b.aj. Przesunięcia odruchowe: b, c, d, aa.
Choroby kończyn dolnych
b.aa. Segmenty zajęte:
Thaa-Sb.
b.ab. Punkty maksymalne:
* mięsień pośladkowy wielki,
* mięsień brzuchaty łydki,
* mięsień piszczelowy przedni,
* mięsień czworoboczny podeszwy.
b.ac. Strefy przeczulicy:
* w okolicy lędźwiowej kręgosłupa La-Lc,
* na zewnętrznej powierzchni uda powyżej stawu kolanowego
Lc,
* poniżej dołu podkolanowego
Sa-Sb.
b.ad. Strefy mięśniowe:
* mięsień pośladkowy wielki
Lc,
* mięsień czworogłowy uda
Lb-Le,
* więzadło krzyżowo-kolcowe
Sc-Se.
b.ae. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy,
* kość piszczelowa,
* kości śródstopia.
b.af. Strefy łącznotkankowe:
* w obrębie kości krzyżowej i pośladków Sa-Sc,
* w przebiegu powięzi szerokiej po stronie bocznej uda
Ld-Le,
* w dole podkolanowym
Sa-Sb,dc
* na przedniej części uda
Lc,
* powyżej kolana i na podudziu
Lc-Le.
b.ag. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie korzeni nerwowych =masaż grzbietu i miednicy=.
c. Rozluźnienie napięć w chorej kończynie =z zastosowaniem przede wszystkim głaskań i wibracji=.
b.ah Przesunięcia odruchowe:
g, aj, aa.
c. Masaż w chorobach
dróg oddechowych
Warunkiem stosowania masażu segmentarnego jest dostateczna wydolność układu oddechowego i układu krążenia. Masaż segmentarny jest w stanie usunąć brak sprężystości klatki piersiowej w następstwie stanów kurczowych mięśni międzyżebrowych i oddechowych, poprawiać elastyczność płuc, wzmagać ich ukrwienie i przyspieszać resorbcję nacieków i wysięków.
W przewlekłym zapaleniu oskrzeli pod wpływem masażu segmentarnego obserwuje się zwiększenie odkrztuszania, rozrzedzenie gęstej plwociny i poprawę swobody oddychania. Rozluźnienie napiętych mięśni oraz stwardnień tkanki łącznej usuwa podrażnienia kaszlowe również w przypadkach rozstrzenia oskrzeli oraz w stanach po ostrym zapaleniu oskrzeli.
W dychawicy oskrzelowej zmiany odruchowe upodabniają się do punktów maksymalnych. Skuteczność leczenia jest tu w dużym stopniu zależna od możliwości usunięcia czynnika wywołującego chorobę. Pomimo tego częstość i nasilenie napadów ulega prawie zawsze zmniejszeniu, a na- de wet udaje się powstrzymać napady. U dzieci Kohlrausch zaleca wykonanie wibracji mięśniówki nosa jako czynności dopełniającej zabieg masażu.
W przewlekłej rozedmie płuc zajęte są te same strefy co w dychawicy oskrzelowej. Nie należy nigdy zapominać o ogólnym zesztywnieniu klatki piersiowej wskutek wzmożonego napięcia mięśni międzyżebrowych. Dopiero usunięcie tych stanów umożliwia prowadzenie gimnastyki oddechowej. Istotne jest tu zwrócenie szczególnej uwagi na fazę wydechu. Wynik leczenia uzależniony jest od zmian łącznotkankowych w płucach i jest on znacznie lepszy w przypadkach świeżych aniżeli w utrwalonych rozedmach.
W stanach zapalnych płuc masaż segmentarny ułatwia odkrztuszanie, poprawia zmniejszoną elastyczność klatki piersiowej i wpływa uspokajająco na krążenie. Za główne wskazanie do leczenia masażem segmentarnym uważa się przewlekłe odoskrzelowe zapalenia płuc. Masaż zastosowany po przełomie w ostrym zapaleniu płuc skraca wydatnie czas trwania choroby i rekonwalescencji.
Nadzwyczaj korzystnie wpływa masaż segmentarny w dystonii płuc. Dolegliwości w dużym stopniu zależne od warunków atmosferycznych znikają prawie natychmiast, co wynika z regulujących krążenie właściwości masażu.
W zapaleniach opłucnej, jeśli stan chorego na to zezwala, zaleca się stosowanie masażu już we wczesnych stadiach choroby.
Tego rodzaju postępowanie zapobiega powstawaniu zrostów, jak również zmniejsza objawy bólowe.
Po wykluczeniu etiologii gruźliczej, już w kilka dni po ustąpieniu wysokiej temperatury ciała można przystąpić do wykonywania masażu. Należy jednak zachować ostrożność w dawkowaniu, a w razie podwyższeniadg temperatury ciała odstąpić od masażu. We wczesnych okresach choroby masaż segmentarny przyspiesza resorbcję wysięków, a w stanach przewlekłych z już ustalonymi zrostami wpływa na zwiększenie pojemności życiowej płuc. W przewlekłych stanach chorobowych wykonuje się przeciętnie ae-bj masaży, natomiast w świeżych stanach poprawę można zaobserwować już po c-e masażach.
c.a. Wskazania:
* przewlekłe nieżyty dróg oddechowych,
* rozstrzenie oskrzeli przy ogólnym dobrym stanie chorego,
* dychawica oskrzelowa nie wymagająca leczenia szpitalnego,
* stan po przebytym zapaleniu płuc i opłucnej,
* rozedma płuc,
* dystonia płuc.
c.b. Przeciwwskazania:
* ostre stany zapalne,
* choroby zakaźne,
* choroby nowotworowe,
* krwawienia i krwotoki.
c.c. Segmenty zajęte:
Cc-Thaj.
c.d. Punkty maksymalne:
* wały mięśnia czworobocznego,
* w strefie łącznotkankowej poniżej obojczyków,
* łuki żeber zwłaszcza od
f-i.
c.e. Strefy przeczulicy:
* poniżej i powyżej obojczyka
Cd-Thb,
* powyżej mostka Thb-Thd,
* na przedniej stronie żeber
Thf-Thh,
* na tylnej stronie żeber
Thi-Thaj,
* powyżej łopatki Cg-Tha.
c.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień płatowaty głowy
Cc,
* mięsień czworoboczny di
Cf,
* mięsień równoległoboczny
Ch-Thb i Thd-The,
* mięsień podgrzebieniowy
Cg-Tha,
* mięśnie międzyżebrowe
Thf-Thi,
* mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy Cc-Cd,
* mięsień piersiowy większy
Thb-The.
c.g. Zmiany okostnowe:
* mostek,
* obojczyki,
* żebra,
* łopatki.
c.h. Strefy łącznotkankowe:
* na karku Cc,
* między kręgosłupem a łopatkami Ch-Thb,
* obustronnie wzdłuż kręgosłupa Ch-Thaj,
* w przebiegu żeber
Thf-Thaj,
* poniżej obojczyka Ce,
* powyżej mostka Cd.
c.i Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Wyszukanie i opracowanie punktów maksymalnych, szczególnie w przestrzeniach międzyżebrowych od f do i.
d. Opracowanie klatki piersiowej.
e. Masaż dolnego brzegu klatki piersiowej po stronie lewej.
c.aj. Przesunięcia odruchowe: f, h, aa, ac.
d. Masaż w chorobach
przewodu pokarmowego
Choroby żołądka.
Prawie wszystkie choroby żołądka powodują odruchowe objawy w segmentach Thg-Thi. Aby leczenie było skuteczne, konieczne jest usunięcie wszystkich zmian odruchowych w mięśniach, tkance łącznej i okostnej. W razie pominięcia jakichkolwiek zmian nie osiąga ea się pełnego wyleczenia. Po uwzględnieniu powyższego masaż segmentarny jest cennym środkiem pomocniczym =obok leczenia farmakologicznego i dietetycznego= w leczeniu zapalnych schorzeń żołądka.
Opracowanie stref odruchowych poprawia ukrwienie i wyrównuje wegetatywny tonus żołądka, co ma szczególne znaczenie przy leczeniu nieżytów i owrzodzeń żołądka. Do leczenia możemy przystąpić natychmiast, jednak od masażysty wymagana jest umiejętność dawkowania masażu. Jeżeli brak nam doświadczenia, lepiej przeczekać stan ostry.
d.a. Wskazania:
* nieżyt żołądka,
* wrzody żołądka bez powikłań,
* zaburzenia czynności wydzielniczej =nadkwasota lub niedokwasota=,
* zaburzenia napięcia ścian żołądka,
* opadnięcie żołądka.
d.b. Przeciwwskazania:
* zapalenie wyrostka robaczkowego,
* zapalenie trzustki,
* wirusowe zapalenie wątroby
=WZW=,
* zapalenie otrzewnej,
* wszystkie choroby zakaźne,
* stany ropne wymagające interwencji chirurgicznej,
* pęknięcia wrzodu żołądka i dwunastnicy,
* zmiany bliznowate i zwężenia przewodu pokarmowego,
* choroby nowotworowe,
* krwawienia i krwotoki,
- (ostry brzuch).
d.c. Segmenty zajęte:
Cc-Thaj.
d.d. Punkty maksymalne:
* lewy mięsień podgrzebieniowy,
* mięsień najdłuższy grzbietu po stronie lewej,
d.e. Strefy przeczuli- ec cy:
* po lewej stronie kręgosłupa
Cg-Thb i Thf-Thi,
* na dolnym kącie lewej łopatki Thd,
* na lewym brzegu mięśnia prostego brzucha Thg-Thh i Thaj,
* w okolicy szyjnej Cd-Ce.
d.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień czworoboczny po stronie lewej Cf,
* mięsień podgrzebieniowy lewy
Ch-Tha,
* przyczep początkowy mięśnia obłego większego Thd-The,
* mięsień najdłuższy grzbietu lewy Thf-Thh,
* mięsień prosty brzucha
Thf-Thaj.
d.g. Zmiany okostnowe:
* lewa łopatka,
* lewe żebra,
* mostek.
d.h. Strefy łącznotkankowe:
* poniżej grzebienia lewej łopatki Ch-Thb,
* po lewej stronie kręgosłupa
Thf-Thh,
* lewy dolny brzeg klatki piersiowej Thh-Thi,
* powyżej lewego obojczyka
Cd,
* na przedniej ścianie lewej połowy klatki piersiowej
Thg-Thh.
d.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Opracowanie stref odruchowych za pomocą lekkiego głaskania i rozcierania. Należy zwrócić szczególną uwagę na strefę mięśniową w lewym mięśniu podgrzebieniowym. Do jej opracowania możemy przystąpić dopiero po zlikwidowaniu wszystkich zmian odruchowych poniżej tego miejsca. Gdy nie zastosujemy się do powyższego, dolegliwości pacjenta mogą się spotęgo- ee wać, a dodatkowo wystąpią: zawroty głowy, dolegliwości sercowe, ból głowy i nudności.
Uwaga!
W nieżytach żołądka z nadkwaśnością przed przystąpieniem do usuwania stref odruchowych w obrębie brzucha musimy usunąć napięcia na grzbiecie w segmentach Thg-Thh przy kręgosłupie oraz w segmenach Thd-The na dolnym kącie łopatki. Nieprzestrzeganie tej kolejności może spowodować zwiększenie wydzielania soku żołądkowego.
W nieżytach żołądka z niedokwaśnością zaleca się wykonywanie tylko i wyłącznie rozcierania skóry na przedniej ścianie klatki piersiowej po stronie lewej w segmentach The-Thi.
W opadnięciu żołądka zaleca się rozciągnięcie zabiegu na strefy jelita cienkiego, grubego i dwunastnicy.
d.aj. Przesunięcia odruchowe: i, aa.
Choroby dwunastnicy i jelit.
Podobnie jak w chorobach żołądka, w chorobach jelit masaż ma znaczenie wspomagające, natomiast jeżeli po ustąpieniu ostrego stanu utrzymują się dolegliwości i objawy odruchowe, jest środkiem prowadzącym do pełnego wyleczenia. Najczęściej mamy do czynienia z zaburzeniami typu wegetatywnego. Większość tych dolegliwości daje stany wzmożonego lub obniżonego napięcia mięśniowego w segmentach
Thg-Sc i prawie zawsze istnieje współdziałanie odcinka
Cd. Pierwsze oznaki poprawy występują już po d-g zabiegach.
Jeżeli po aj zabiegach nie stwierdzono poprawy, Hirsch i Bernhard zalecają masaż odcinków szyjnych oraz głowy.
d.aa. Wskazania:
* wrzód dwunastnicy bez powikłań, eg
* zaburzenia napięcia ścian jelit,
* zaparcia i biegunki nie spowodowane chorobami zakaźnymi,
* opadnięcia trzewi.
d.ab. Przeciwwskazania:
* zapalenie wyrostka robaczkowego,
* zapalenie trzustki,
* wirusowe zapalenie wątroby
=WZW=,
* zapalenie otrzewnej,
* wszystkie choroby zakaźne,
* stany ropne wymagające interwencji chirurgicznej,
* pęknięcia wrzodu żołądka i dwunastnicy,
* zmiany bliznowate i zwężenia przewodu pokarmowego,
* choroby nowotworowe,
* krwawienia i krwotoki,
- (ostry brzuch).
d.ac. Segmenty zajęte:
Cd po stronie prawej,
Thf-Thaa po stronie prawej,
Thi-Thaa po stronie lewej,
La.
d.ad. Punkty maksymalne:
* mięsień najdłuższy grzbietu,
* mięsień prosty brzucha.
d.ae. Strefy przeczulicy:
* po prawej stronie kręgosłupa
Cg-Tha,
* po obu stronach kręgosłupa
Thh-Thab,
* powyżej prawego obojczyka
Cd,
* w obrębie mięśnia prostego brzucha Thf-Thaj,
* między kością krzyżową a krętarzem większym Le-Sa.
d.af. Strefy mięśniowe:
* mięsień czworoboczny Cf,
* mięsień czworoboczny lędźwi
Thf,
* mięsień prosty brzucha
Thi,
* przyczep początkowy mięśnia biodrowego Thab-La,
* mięsień najdłuższy ei grzbietu Thi-Thab,
* mięsień krzyżowo-kolcowy
Lc-Le.
d.ag. Zmiany okostnowe:
* kość krzyżowa,
* kości biodrowe,
* kość łonowa,
* dolne żebra.
d.ah. Strefy łącznotkankowe:
* w okolicy karku Cd-Thf,
* po obu stronach kręgosłupa
Thi-Thab,
* między kręgosłupem a grzebieniem biodrowym Ld-Le,
* prawy brzeg mięśnia prostego brzucha Thh-Thaa,
* w prawym podbrzuszu
Thab-Lb,
* w lewym podbrzuszu Lb.
d.ai. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Opracowanie miednicy w pozycji leżącej i siedzącej.
Uwaga!
W zaparciach po opracowaniu grzbietu i miednicy przystępujemy do opracowania okrężnicy w kolejności:
* zstępnica w kierunku do esicy,
* poprzecznica w kierunku do zstępnicy,
* wstępnica w kierunku do poprzecznicy i zstępnicy.
W zaparciach spastycznych stosujemy głaskanie, łagodne rozcieranie, roztrząsanie, łagodną wibrację oraz wstrząsanie miednicy.
W zaparciach wiotkich stosujemy głębokie głaskanie, rozcieranie, głębokie ugniatanie, silną wibrację oraz wałkowanie.
d.bj. Przesunięcia odruchowe: g, 10, 11.
fa
e. Masaż w chorobach
wątroby, dróg żółciowych
i pęcherzyka żółciowego
Głównym wskazaniem są częste zaburzenia ruchowe przewodów żółciowych. Do normalizacji tych zaburzeń dochodzi jednak tylko w przypadku, kiedy nie nastąpiły nieodwracalne zmiany organiczne. Masaż segmentarny powodując lepsze ukrwienie wątroby i pęcherzyka żółciowego, doskonale leczy przewlekłe stany zapalne przy współdziałaniu środków farmakologicznych i odpowiedniej diety. Powiązania trzewno-trzewne wymagają uwzględnienia w toku leczenia zaburzeń w funkcjonowaniu wszystkich narządów jamy brzusznej, a szczególnie żołądka i jelit.
5.1. Wskazania:
* czynnościowe zaburzenia wątroby i dróg żółciowych,
* kamica pęcherzyka żółciowego bez powikłań,
* przewlekłe stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
* nawroty bólowe po usunięciu pęcherzyka żółciowego,
* stany po wirusowym zapaleniu wątroby =WZW=.
5.2. Przeciwwskazania:
* ostre stany zapalne dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego,
* ropnie pęcherzyka żółciowego,
* zapalenie okołopęcherzykowe,
* zapalenie trzustki,
* choroby zakaźne i nowotworowe.
5.3. Segmenty zajęte:
Od C3, C4 do Th11 po stronie prawej, w chorobach trzustki dodatkowo po stronie lewej.
5.4. Punkty maksymalne:
* strefa łącznotkankowa pomiędzy kręgosłupem a przyśrod-fc kowym brzegiem prawej łopatki w segmentach Th1-Th3,
* w kamicy pęcherzyka żółciowego, w tkance łącznej powyżej obojczyka C4 i mięśniu prostym brzucha Th8-Th10.
5.5. Strefy przeczulicy:
* poniżej obojczyka po stronie prawej C5,
* pomiędzy kręgosłupem a przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki Th4-Th5,
* na prawych łukach żebrowych
Th8-Th11,
* po prawej stronie kręgosłupa
C7-Th1.
5.6. Strefy mięśniowe:
* mięsień czworoboczny Th6,
* mięsień zębaty przedni
Th6-Th8,
* mięsień prosty brzucha
Thh-Thaj,
* mięsień najszerszy grzbietu
Thf-Thg,
* mięsień obły większy Thd-Thf.e.g. Zmiany okostnowe:
* wyrostki kolczyste kręgów piersiowych,
* mostek,
* prawe żebra,
* prawa łopatka.
e.h. Strefy łącznotkankowe:
* powyżej prawego obojczyka
Cd,
* na prawych łukach żebrowych
Thh-Thaj,
* w okolicy barkowej po stronie tylnej Cf-Cg,
* między kręgosłupem a przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki Thb-Thc.
e.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Opracowanie klatki piersiowej.
d. Opracowanie miednicy.
Uwaga!
Opracowanie stref odru- fe chowych powinno być dużo słabsze niż opracowanie korzeni nerwowych. Najkorzystniej jest stosować głaskania i delikatne rozcierania.
Strefę łącznotkankową pomiędzy kręgosłupem a przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki opracowujemy po usunięciu innych zmian odruchowych.
W nawrotach po usunięciu pęcherzyka żółciowego gdy opracujemy korzenie nerwowe należy przystąpić do rozluźnienia tkanek w otoczeniu blizny oraz usunąć zrosty pooperacyjne. Przy opracowywaniu samej blizny można użyć - w drodze wyjątku - środka zmiękczającego np. wazeliny.
e.aj. Przesunięcia odruchowe: 5, 7, 8, 10, 11, 14.
f. Masaż w chorobach
układu moczowego
Odruchowe objawy chorobowe w chorobach nerek występują zarówno w przypadkach zajęcia miedniczek nerkowych i moczowodów
=kamienie itp.=, jak również w schorzeniach miąższowych =zapalenie kłębuszków nerkowych, nerczyca, zapalenie nerek=.
Przy wykonywaniu masażu należy pamiętać, że dostarczenie ciepła, zwłaszcza w obrębie stref; zwiększa wydzielanie moczu, zaś oziębienie stref zmniejsza.
f.a. Wskazania:
* zapalenie kłębuszków nerkowych i nerek bez powikłań,
* łagodna postać nerczycy,
* marskość nerek,
* zmiany w nerkach u ciężarnych,
* choroby pęcherza moczowego bez powikłań,
* zaburzenia w oddawaniu moczu,
* przewlekłe nieswoiste zapalenie dróg moczowych,
* kamica nerkowa nie wymagająca leczenia chirurgicznego.fg f.b. Przeciwwskazania:
* ciężkie postacie nerczycy,
* gruźlica nerek i inne choroby zakaźne,
* zmiany ropne i nowotworowe,
* cukromocz nerkowy,
* zawał nerki.
f.c. Segmenty zajęte:
Cd i Thi-Ld.
f.d. Punkty maksymalne:
* kość krzyżowa,
* powyżej rzepki,
* powyżej przyczepu obojczyka do mostka,
* z boku kręgosłupa Thc-Thd, w chorobach pęcherza moczowego dodatkowo:
* w okolicy kości guzicznej,
* na bocznych częściach miednicy.
f.e. Strefy przeczulicy:
* w obrębie kręgosłupa
Thg-Lb,
* na spojeniu łonowym La,
* w okolicy mięśnia prostego brzucha Thaj-Thaa.
f.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień równoległoboczny
Thb-Thc,
* mięsień najszerszy grzbietu
La-Lc,
* mięsień prosty brzucha
Thi-Thaa,
* mięsień biodrowo-lędźwiowy
Thaa-La.
f.g. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy,
* dolne żebra.
f.h. Strefy łącznotkankowe:
* w okolicy szyi Cd,
* wzdłuż kręgosłupa
Thg-Thaa,
* powyżej górnej części pośladków Ld-Le,
* w okolicy krzyżowej
Sa-Sb,
* w okolicy pachwin La-Lb,
* powyżej rzepki Lc-Ld.
fi
f.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Opracowanie miednicy.
d. Usunięcie napięć nad grzebieniem biodrowym.
e. Rozluźnienie napięcia w mięśniu równoległobocznym przed usuwaniem zmian w okolicy lędźwiowej.
f. Masaż przedniej części jamy brzusznej =podbrzusze i spojenie łonowe=.
Uwaga!
Po usunięciu napięć w segmentach Thb-Thc następuje zmniejszenie napięcia mięśniowego w segmentach Thi-Thaa, co powoduje, że dalszy masaż jest mniej bolesny.
Przy napadzie kamicy nerkowej wykonujemy rozcieranie koliste w przestrzeni między dwunastym żebrem a kręgosłupem oraz w segmentach Thc-Thd.
f.aj. Przesunięcia odruchowe: g, aj, aa, ae.
g. Masaż w chorobach
kobiecych narządów płciowych
Większość schorzeń kobiecych narządów rodnych powoduje występowanie zmian odruchowych w okolicy lędźwiowej w miednicy i na podbrzuszu oraz na udach.
Na cykl owulacyjny wpływać można nie tylko poprzez podawanie hormonów, ale również przez oddziaływanie na sprzężone segmentarnie tkanki na powierzchni ciała. Wydaje się, że dla wyniku leczenia nie ma znaczenia miejsce zastosowania bodźca ani też jego rodzaj. Decydujące jest włączenie bodźca w obręb zakłóconego kręgu czynnościowego i dostosowanie jego siły do aktualnej odczynowości pacjenta.
W bolesnym miesiączkowaniu bez podłoża anatomicznego po
aj-ae zabiegach w ijj) dolegliwości ustępują. Po le- ga czeniu ustępowały również zaparcia towarzyszące często bolesnemu miesiączkowaniu.
Przy zastosowaniu masażu segmentarnego obserwuje się również znaczny wzrost wydzielania mleka
=nawet d-ro krotny= w stosunku do poziomu wyjściowego. Okres karmienia udało się przedłużyć o około trzech miesięcy.
W niedorozwojach macicy masaż segmentarny, dzięki poprawie ukrwienia i działaniu na układ nerwowy, jest w stanie pobudzić jej wzrost.
Dolegliwości w okresie ciąży, szczególnie bóle łydek, ustępują już po c-d zabiegach. Okres ciąży nie jest przeciwwskazaniem do stosowania masażu segmentarnego.
Powiązania pomiędzy dermatomami, układem hormonalnym i międzymózgowiem pozwalają przypuszczać, że istnieje możliwość leczenia dolegliwości okresu przekwitania.
g.a. Wskazania:
* przewlekłe zapalenie i stany pozapalne narządów płciowych,
* opóźnienie dojrzewania płciowego,
* niedorozwój narządów płciowych,
* zaburzenia cyklu miesiączkowego,
* wtórny brak miesiączki,
* zaburzenia wieku przekwitania,
* bóle krzyża spowodowane czynnościowymi zaburzeniami narządów płciowych,
* dolegliwości związane z okresem ciąży,
* bolesne miesiączkowanie,
* dolegliwości po operacjach ginekologicznych,
* w celu pobudzenia wydzielania mleka u kobiety karmiącej.
g.b. Przeciwwskazania:
* ciąża z komplikacjami,
* ostre stany zapalne,
* wszelkiego rodzaju choroby zakaźne i nowotworowe, gc
* krwawienia, krwotoki, okres miesiączkowania.
g.c. Segmenty zajęte:
Thaa-Sb.
g.d. Punkty maksymalne:
* podbrzusze La,
* mięsień krzyżowo-guziczny,
* w głębi miednicy,
* powyżej spojenia łonowego.
g.e Strefy przeczulicy:
* okolica lędźwiowa La-Lc,
* powyżej kości krzyżowej
LS-Sa,
* na przedniej ścianie jamy brzusznej Thab-La,
* na spojeniu łonowym
Thab-La.
g.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień krzyżowo-kolcowy
Lc-Le,
* mięsień pośladkowy wielki
Ld-Le,
* mięsień smukły Lb,
* mięsień biodrowy
Thaa-La,
* mięsień lędźwiowo-udowy
Thaa-Thab
g.g. Zmiany okostnowe:
* grzebień talerza kości biodrowej,
* kość krzyżowa,
* spojenie łonowe,
* krętarz większy.
g.h. Strefy łącznotkankowe:
* okolica lędźwiowa La-Ld,
* na kości krzyżowej
Sa-Sc,
* na krętarzu większym na powięzi uda LS,
* na przedniej powierzchni jamy brzusznej Thaa,
* powyżej spojenia łonowego
La,
* na spojeniu łonowym La.
g.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Masaż grzbietu.
c. Masaż miednicy w po-ge zycji leżącej i siedzącej.
Uwaga!
W pozycji leżącej wykonuje się głaskanie i koliste rozcieranie w obrębie kości krzyżowej oraz między kręgosłupem a grzebieniem biodrowym. Stosuje się wałkowanie, piłowanie i przyśrubowanie.
W pozycji siedzącej wykonujemy najpierw zabieg w obrębie mięśni pośladkowych, stosując lekkie koliste rozcieranie i głaskanie w obszarze od tylnego górnego kolca biodrowego do kości krzyżowej. Następnie masuje się okolicę spojenia łonowego i pachwiny. Układamy palce od b-e na górnym brzegu kości łonowej w pobliżu spojenia łonowego, wykonując małe koliste ruchy z lekkim uciskiem w kierunku do kolca i grzebienia biodrowego dochodzimy aż do kręgosłupa.
W celu usunięcia napięć w tych miejscach stosujemy lekką wibrację.
Kobietę karmiącą masujemy stosując masaż grzbietu, kończyn górnych i gruczołów piersiowych.
Na grzbiecie szczególnie opracowujemy segmenty Thd-Thf.
Opracowanie gruczołów piersiowych polega na wykonaniu delikatnych głaskań i rozcierań dookoła gruczołów.
g.aj. Przesunięcia odruchowe: e, g, aa.
h. Masaż w bólach głowy
Bóle głowy mogą być przyczyną wielu chorób. Istotne jest ustalenie przyczyny przed przystąpieniem do kuracji masażem segmentarnym. W niektórych postaciach bólów głowy, mimo istniejących wyraźnych objawów odruchowych, masaż nie daje pozytywnych wyników, a nawet może zadziałać szkodliwie. Ma to miejsce w bólach głowy spowodowanych organicznymi zmianami w ośrodkowym układzie ner- gg wowym =guzy, ropnie, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, tętniaki, zaniki mózgu, obrzęki mózgu itp.=, a także w zaburzeniach przemiany materii i we wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym.
W migrenie właściwej, ujmowanej jako lokalne zaburzenie krążenia, masaż segmentarny zmniejsza gotowość napadową oraz skraca fazę bólową. Nieprzyjemne objawy towarzyszące =nudności, wymioty, miganie w oczach= ustępują bardzo szybko. W trzech czwartych przypadków napady można przerwać. Masaż segmentarny bardzo dobrze zapobiega migrenie w okresach beznapadowych, jak również w bólach głowy o podłożu naczynioruchowym.
h.a. Wskazania:
* migreny,
* bóle głowy po urazie czaszki i wstrząsie mózgu =po wykluczeniu zmian ogniskowych=,
* bóle reumatyczne,
* bóle wywołane schorzeniami narządów wewnętrznych,
* zmiany chorobowe w odcinku szyjnym kręgosłupa.
h.b Przeciwwskazania:
* guzy mózgu,
* ropnie,
* zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
* tętniaki,
* zaniki mózgu,
* obrzęki mózgu,
* zmiany zapalne i nowotworowe,
* wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
* bóle spowodowane zaburzeniami przemiany materii,
* choroby zakaźne.
h.c. Segmenty zajęte:
Ca-Thab.
h.d. Punkty maksymalne:
* kresa karkowa dolna,
* okolica skroni,
* mięsień podgrzebienio- gi wy,
* mięsień piersiowy większy w okolicy obojczyka.
h.e. Strefy przeczulicy:
* w okolicy karku Cd-Ch,
* między łopatkami
Thb-Thd,
* po obu stronach kręgosłupa
Thf-Thh,
* poniżej obojczyka Tha.
h.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień płatowaty głowy
Cc-Cd,
* mięsień czworoboczny
Ce-Ch,
* mięsień równoległoboczny
Ch-Thd,
* mięsień podgrzebieniowy
Cg-Tha,
* mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy Cc-Cd,
* część obojczykowa mięśnia piersiowego większego Ce, Tha-Thb.
h.g. Zmiany okostnowe:
* łopatki,
* wyrostki barkowe,
* kresa karkowa dolna,
* kresa karkowa górna.
h.h. Strefy łącznotkankowe:
* w okolicy potylicy Cc,
* między łopatkami
Tha-The,
* poniżej obojczyka Cd,
* w obrębie klatki piersiowej
Tha-Thc,
* segment skórny na grzbiecie
Thaj.
h.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie korzeni nerwowych i rozluźnienie napięć w okolicy kręgosłupa na siedząco
=chwyt przyśrubowania obustronnego, chwyt okołołopatkowy, chwyt na mięsień nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy i dolny kąt łopatki=.
c. Po usunięciu napięć i zmian odruchowych w obrę-ha bie grzbietu możemy przystąpić do opracowania zmian wyżej położonych. Następuje to po e-f zabiegu. Możemy teraz wykonać masaż karku i głowy. Strefy mięśniowe w okolicy przyczepu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego są bardzo bolesne i siłę masażu należy dostosować do odczuć pacjenta. Zwiększenie nacisku może nastąpić po około aj zabiegach.
Uwaga!
Przy jednoczesnym występowaniu choroby serca należy omijać segmenty Thb-Thc po stronie lewej.
Napięcia w okolicy g. kręgu szyjnego można opracowywać silniej.
W razie wystąpienia podczas zabiegu nudności należy intensywnie rozcierać okolicę dolnego kąta lewej łopatki.
Przeciętnie wykonuje się
ae-bj masaży po około ae minut, c razy w tygodniu.
h.aj. Przesunięcia odruchowe: b, d, e, f, aa.
i. Masaż w chorobach
mięśni kości i stawów
W obrębie kończyn również istnieją kręgi czynnościowe, a każda kończyna stanowi jednostkę czynnościową. Żaden staw, żadna część nie ulega schorzeniu w sposób izolowany. Zawsze można wykazać zmiany odruchowe, których usunięcie masażem klasycznym jest niemożliwe.
Zdaniem Kohlrauscha w skręceniach, złamaniach i zwichnięciach zachodzi zawsze ten sam odczyn: we wszystkich okolicznych mięśniach pojawia się wzmożone napięcie, które po kilku tygodniach przechodzi w atonię z zanikiem mięśni, przy czym pojedyncze grupy włókien mięśniowych zachowują nadal wzmożone napięcie. W tkance łącznej najpierw występuje nasiąkanie a później stwardnienie. Wszy- hc stkie te zmiany ograniczają ruchomość stawu.
W zapaleniu okołobarkowym w początkowym okresie obecne są napięcia w mięśniu podłopatkowym, obłym większym i mniejszym, najszerszym grzbietu i czworobocznym. W miarę trwania choroby dołączają się zmiany łącznotkankowe ponad łopatką, w obrębie grzbietu i klatki piersiowej.
Zapalenie nadkłykcia kości ramiennej powoduje wzmożenie napięcia w prostownikach przedramienia. Należy je poddać bardzo ostrożnej wibracji, chcąc uniknąć trwających tygodniami nieprzyjemnych dolegliwości bólowych.
We wszystkich sprawach chorobowych kończyn zaleca się przebadanie w kierunku obecności zmian kręgosłupa.
i.a. Wskazania:
* skręcenia,
* zwichnięcia,
* złamania,
* zapalne, zwyrodnieniowe i gośćcowe choroby stawów i kości,
* przykurcze,
* zapalenia okołostawowe,
* choroby części miękkich, takie jak: rozdarcie, zmiażdżenie, przewlekłe owrzodzenia, itp.,
* choroby ścięgien i pochewek ścięgnistych,
* kostnienie mięśni,
* reumatoidalne zapalenie stawów =RZS=,
* zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa =ZZSK=,
* gościec zwyrodniający kostno-stawowy,
* gościec tkanek miękkich.
i.b. Przeciwwskazania:
* zmiany ropne,
* choroby nowotworowe,
* choroby zakaźne.
i.c. Segmenty zajęte:
Ca-The dla kończyny górnej,
Thaa-Se dla kończyny he dolnej.
Choroby stawu ramiennego
i ramienia
i.d. Punkty maksymalne:
* strefa łącznotkankowa pomiędzy łopatką a kręgosłupem,
* mięsień podgrzebieniowy,
* mięsień piersiowy większy.
i.e. Strefy przeczulicy:
* na karku Ce-Ch,
* przy kręgosłupie
Thd-Thf,
* poniżej obojczyka Ce,
* na ramieniu Ce-Cf.
i.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień płatowaty głowy
Cc-Ce,
* mięsień czworoboczny Cf,
* mięsień równoległoboczny
Tha-Thd,
* mięsień podgrzebieniowy
Ch-Thd,
* mięsień najszerszy grzbietu
The-Thg,
* mięsień naramienny Cf,
* mięsień piersiowy większy
Tha-Thc.
i.g. Zmiany okostnowe:
* grzebień łopatki,
* mostek,
* obojczyk,
* nadkłykcie kości ramiennej.
i.h. Strefy łącznotkankowe:
* między kręgosłupem a łopatką
Tha-Thd,
* poniżej grzebienia łopatki
Ca-Ch,
* na łukach żebrowych
Thb-Thd,
* na przedniej powierzchni ramienia Ce-Cf.
i.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
Należy szczególnie starannie opracować mięsień najszerszy grzbietu, a dopiero potem przystąpić do rozluźnienia na- hg pięć po bokach kręgosłupa.
c. Rozluźnienie napięć nad łopatką, w mięśniu czworobocznym i mięśniu naramiennym.
d. Opracowanie otoczenia dołu pachowego. Przedramię pacjenta oparte jest o bark masażysty, a w razie zbyt dużego usztywnienia uniemożliwiającego uniesienie ramienia do poziomu ręka ułożona jest tak, aby dostępny był dół pachowy. W dole pachowym masujemy przede wszystkim mięśnie obłe, długą głowę mięśnia trójgłowego oraz przyczep mięśnia najszerszego grzbietu.
e. Masaż barku i ramienia.
f. Czynne i bierne ćwiczenia ruchowe
Choroby stawu łokciowego,
przedramienia i ręki
i.aj. Punkty maksymalne:
* strefa łącznotkankowa pomiędzy łopatką a kręgosłupem,
* mięsień podgrzebieniowy,
* mięsień ramienno-promieniowy,
* mięsień przywodziciel kciuka.
i.aa. Strefy przeczulicy:
* w okolicy karku Ce-Ch,
* wzdłuż kręgosłupa
Thd-Thf,
* na tylnej stronie ramienia
Cg-Tha,
* poniżej obojczyka Ce,
* w obszarze mięśnia naramiennego Ce-Cf,
* na przedniej stronie ramienia Ch-Tha,
* na przedramieniu Tha.
i.ab. Strefy mięśniowe:
* mięsień płatowaty głowy
Cc-Ce,
* mięsień czworoboczny Cf,
* mięsień równoległoboczny
Tha-The,
* mięsień naramienny Cf,
* mięsień dwugłowy ramienia
Ce i Tha,
* mięsień ramienno-pro-hi mieniowy Cf,
* mięsień zginacz łokciowy nadgarstka Ch,
* mięsień odwodziciel kciuka
Cf-Cg,
* mięśnie międzykostne
Cg-Ch.
i.ac. Zmiany okostnowe:
* grzebień łopatki,
* mostek,
* obojczyk,
* nadkłykcie kości ramiennej,
* wyrostki rylcowate kości promieniowej i łokciowej,
* kości śródręcza.
i.ad. Strefy łącznotkankowe:
* między kręgosłupem a łopatką
Tha-Thd,
* poniżej grzebienia łopatki
Cg-Ch,
* na łukach żeber Thb-Thd
* na przedniej części ramienia
Ce,
* w obrębie zgięcia łokciowego od strony przedniej Ce,
* w stawie promieniowo-nadgarstkowym Cf-Ch.
i.ae. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie korzeni nerwowych i rozluźnienie napięć.
c. Opracowanie miejsca poniżej grzebienia łopatki i masaż mięśnia naramiennego. Po zmniejszeniu napięć staw łokciowy jest bardziej ruchomy i mniej bolesny.
d. Masaż ramienia, stawu łokciowego i przedramienia.
e. Z chwilą ustąpienia napięć w obrębie mięśnia ramienno
* promieniowego i w łokciowej grupie zginaczy dołączamy ćwiczenia ruchowe. Wcześniej są one bezcelowe i bardzo bolesne.
f. Energiczny masaż stawu promieniowo-nadgarstkowego, masaż ręki i palców.
i.af. Przesunięcia odruchowe dla kończyny górnej: b, ia c, d, aa.
Choroby stawu biodrowego
i uda
Zmiany odruchowe są tu bardzo wyraźne. Zmiany szyjki kości udowej oraz stawu biodrowego odczuwane są nierzadko najsilniej w stawie kolanowym lub skokowym, podczas gdy zniekształcenia stóp wynikają z obciążenia statycznego i mogą dawać dolegliwości w wyżej położonych stawach.
i.ag. Punkty maksymalne:
* mięsień pośladkowy wielki,
* mięsień krzyżowo-kolcowy.
i.ah. Strefy przeczulicy:
* w okolicy lędźwiowej powyżej grzebienia biodrowego La-Lc,
* w okolicy pośladków
Lc-Le,
* w paśmie ścięgnistym biodrowo-piszczelowym Lc-Le.
i.ai. Strefy mięśniowe:
* mięsień guziczny Lb-Sc,
* mięsień pośladkowy wielki
Ld-Le,
* mięsień biodrowo-lędźwiowy
Thaa-Lb,
* mięsień smukły Lb,
* mięsień krawiecki Lb-Lc,
* mięsień obszerny boczny
Ld.
i.bj. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy,
* krętarz większy
i.ba. Strefy łącznotkankowe:
* w okolicy pośladków
Lc-Le,
* wzdłuż fałdów pośladkowych
Sa-Sc,
* w okolicy pachwinowej
La-Lb,
* w okolicy bioder La-Lc.
i.bb. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbie- ic tu.
c. Opracowanie miednicy ze szczególnym uwzględnieniem punktów maksymalnych w mięśniu krzyżowo-kolcowym i w mięśniu pośladkowym wielkim.
d. Masaż stawu biodrowego i uda.
e. Masaż powłok brzusznych i lewego dolnego brzegu klatki piersiowej.
Choroby stawu kolanowego,
podudzia, stawu skokowego
i stopy
i.bc. Punkty maksymalne:
* mięsień pośladkowy wielki,
* brzuchaty łydki,
* piszczelowy przedni.
i.bd. Strefy przeczulicy:
* powyżej grzebienia biodrowego Lb-Lc,
* okolica pośladków LS-Sa,
* na tylnej powierzchni uda
Sa,
* wzdłuż pasma biodrowo-piszczelowego Ld-Le,
* na przedniej powierzchni uda
Lb,
* na przyśrodkowej powierzchni uda Lc.
i.be. Strefy mięśniowe:
* mięsień pośladkowy wielki
Ld-Le,
* głowa boczna mięśnia czworogłowego uda Le,
* mięsień smukły Lb,
* mięsień brzuchaty łydki
Sa-Sb,
* mięsień krawiecki Lb-Lc,
* mięsień piszczelowy przedni
Ld-Le.
i.bf. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy,
* krętarz większy,
* kość piszczelowa,
* kości śródstopia.
i.bg. Strefy łącznotkankowe:
* okolica pośladkowa
Lc-Le,
* wzdłuż fałdu pośladko- ie wego Sa-Sc,
* pasmo biodrowo-piszczelowe
Ld-Le,
* pachwina La-Lb,
* staw biodrowy La-Ld,
* dół podkolanowy Sa-Sb,
* powyżej pięty Sa-Sb.
i.bh. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Masaż grzbietu.
c. Masaż stawu biodrowego i uda.
d. Masaż stawu kolanowego, podudzia, stawu skokowego i stopy.
i.bi. Przesunięcia odruchowe dla kończyny dolnej: a, g,
aj, aa.
Uwaga!
W chorobach gośćcowych masaż segmentarny w fazie początkowej wykonuje się w pozycji leżącej pacjenta. W obrębie segmentów stosuje się chwyt głaskania, natomiast wzdłuż mięśni długich grzbietu wykonujemy okrężne ugniatania po obu stronach kręgosłupa. Dalszy etap zabiegu przeprowadzamy w pozycji siedzącej masując okolicę przedniego dolnego kolca biodrowego i przez grzebień talerza kości biodrowej do kości krzyżowej.
Przechodząc do zabiegu w górnej części kręgosłupa wykonuje się czubkami palców koliste rozcierania i lekką wibrację mięśni międzyżebrowych.
Ważne jest dokładne opracowanie mięśni łopatki oraz tkanek położonych obok. W celu rozluźnienia napięć w mięśniu podłopatkowym wykonujemy chwyt podłopatkowy. W dalszej kolejności przechodzimy do opracowania karku wykonując głaskania i ugniatania od wyrostka sutkowatego przez kręgi szyjne do piersiowego odcinka kręgosłupa.
Po masażu karku i grzbietu opracowujemy przednią częśćig klatki piersiowej, zwracając szczególną uwagę na przestrzeń między obojczykiem a mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym.
W dolegliwościach gośćcowych w zakresie kończyn górnych i dolnych masaż rozpoczyna się od kilkakrotnie powtarzanego masażu grzbietu. W przypadku zajęcia stawów kończyny górnej zwraca się uwagę na masaż obręczy barkowej, karku oraz klatki piersiowej, natomiast w przypadku zajęcia stawów kończyny dolnej - na masaż stawu biodrowego i okolicę krzyżowo-lędźwiową.
aj. Masaż w chorobach
kręgosłupa
Zmiany chorobowe w kręgosłupie w postaci: zwężenia otworów międzykręgowych, przepukliny i wypadnięcia jądra miażdżystego, obluźnienia struktury więzadłowej są czynnikami zapoczątkowującymi cały szereg schorzeń obwodowych. Tylko w niektórych przypadkach zmiany w kręgosłupie są jedyną przyczyną choroby.
Przeważnie do tego czynnika dołączyć się muszą jeszcze inne
=bodźce zakaźne, psychiczne, klimatyczne, pokarmowe=. Z drugiej strony nie można zaprzeczyć reakcjom ze strony kręgosłupa w każdym przypadku rozgrywającego się procesu chorobowego. Wynika stąd konieczność zbadania i ewentualnego leczenia kręgosłupa w każdej jednostce chorobowej.
aj.a. Wskazania:
* stany zejściowe po obrażeniach =złamania, zwichnięcia=,
* zwyrodnieniowe choroby chrząstek,
* przewlekłe zapalenia stawów,
* wady postawy i skrzywienia,
* wszystkie choroby uwarunkowane zmianami w kręgosłupie.
aj.b. Przeciwwskazania:
* choroby nowotworowe, ii
* ostre stany zapalne rdzenia kręgowego,
* ostre stany zapalne kości stawów i tkanek miękkich kręgosłupa.
aj.c. Segmenty zajęte:
Ca-Se.
aj.d. Punkty maksymalne:
* w części szyjnej kręgosłupa w obrębie mięśnia czworobocznego,
* pomiędzy kręgosłupem a łopatką,
* pomiędzy odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa a grzebieniem biodrowym,
* w obrębie pośladków.
aj.e. Strefy przeczulicy:
* zmianom ulegają wszystkie segmenty wzdłuż kręgosłupa.
aj.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień płatowaty głowy
Cc-Cd,
* mięsień czworoboczny Cf,
* mięsień najszerszy grzbietu
Thd-Thf i Thh-Thab,
* mięsień najdłuższy grzbietu
Cc-Cg i Thc-Thf i Thi-Thaa,
* mięsień pośladkowy wielki
Lc-Le,
* mięsień biodrowo-lędźwiowy
Thaa-Thab.
aj.g. Zmiany okostnowe:
* łopatki,
* żebra,
* mostek,
* wyrostki kolczyste wszystkich kręgów,
* kości miednicy.
aj.h. Strefy łącznotkankowe:
* zmiany po obu stronach kręgosłupa szczególnie w odcinku lędźwiowym.
aj.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Odpowiednio do aja rozlokowania stwierdzonych zmian oraz odpowiednio do stanu chorobowego stosujemy chwyty z opracowania grzbietu, miednicy, klatki piersiowej, karku i głowy.
Uwaga!
Masaż segmentarny obejmuje przede wszystkim mięśnie długie po obu stronach kręgosłupa oraz wszystkie pozostałe mięśnie grzbietu. Zabieg wykonuje się w pozycji leżącej chorego =opracowanie grzbietu=, a następnie w pozycji siedzącej =opracowanie klatki piersiowej i przestrzeni międzyżebrowych=. Na zakończenie zabiegu wykonujemy sprężynowanie klatki piersiowej.
aj.aj. Przesunięcia odruchowe: a, b, d, e, f, g, h, i, aj, aa, af.
aa. Masaż w zespole
bólowym krzyża
Bóle w okolicy krzyżowej stanowią duży procent przypadków w praktyce masażysty. Rzadko chodzi tu o właściwy postrzał, tj. o gośćcowe schorzenia mięśnia czworobocznego lędźwi określane mianem lumbago. Dużo częściej bóle okolicy krzyżowej, szczególnie u kobiet, mają inną przyczynę. Mogą one być wywołane przez:
* choroby aparatu podporowo
* wiązadłowego =płaskostopie, zapalenia i zniekształcenia stawów, choroby kości, zniekształcenia i rozszczepy kręgosłupa, złamania i zwichnięcia kręgosłupa, kręgozmyki, dyskopatie, zniekształcenia stawów biodrowo
* krzyżowych, osteoporoza=,
* choroby narządów wewnętrznych =zmiany położenia i stany zapalne macicy i przydatków, stany zapalne i zaburzenia czynnościowe jelit, zapalenia i kamica pęcherza moczowego i nerek=,
* zakażenia ogniskowe.
Zastosowanie masażu se-ajc gmentarnego z powodu bólów okolicy krzyżowej bez upewnienia się co do rozpoznania jest niedopuszczalne.
aa.a. Wskazania:
* właściwy postrzał =lumbago=,
* statycznie uwarunkowane bóle krzyża,
* bóle krzyża w przebiegu schorzeń zniekształcających chrząstek i kości kręgosłupa oraz stawów biodrowo-krzyżowych,
* bóle wywołane osteoporozą i osteomalacją,
* bóle wywołane spastycznymi i czynnościowymi chorobami kobiecych narządów płciowych.
aa.b. Przeciwwskazania:
* ostre stany zapalne,
* choroby nowotworowe.
aa.c. Segmenty zajęte:
Thi-Se.
aa.d. Punkty maksymalne:
* mięsień czworoboczny lędźwi,
* w przestrzeni między grzebieniem biodrowym a kręgosłupem,
* mięsień biodrowy.
aa.e. Strefy przeczulicy:
* okolica lędźwiowa La-Lb,
* po obu stronach kręgosłupa
Lc-LS.
aa.f. Strefy mięśniowe:
* mięsień czworoboczny lędźwi
Thab-Lc,
* mięsień krzyżowo-kolcowy
Lb-Ld,
* mięsień pośladkowy wielki
Ld-Le,
* mięsień biodrowo-lędźwiowy
Thaa-Lb.
aa.g. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy.
aa.h. Strefy łącznotkankowe:
* okolica lędźwiowa La-Lb,
* na kości krzyżowej
Le-Sb,
* na tylnej powierzchni kości biodrowej Ld-LS. aje aa.i. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie grzbietu.
c. Opracowanie miednicy ze szczególnym uwzględnieniem mięśnia biodrowo-lędźwiowego.
d. Wstrząsanie miednicy.
aa.aj. Przesunięcia odruchowe: aa, af.
ab. Masaż w rwie kulszowej
Większość nerwobóli kulszowych wywołana jest przez zmiany chorobowe w kręgosłupie. Spostrzeżenia kliniczne dowodzą, że niejednokrotnie czynnik mechaniczny jest tylko współodpowiedzialny za powstanie dolegliwości.
Dzięki usuwaniu napięć tkanek miękkich masaż segmentarny jest w stanie uśmierzyć ból, o ile przyczyna została wyeliminowana.
ab.a. Przeciwwskazania:
* rwa kulszowa w stanie ostrym,
* objawy nerwobólu kulszowego w przebiegu zapalnych lub nowotworowych procesów kości miednicy bądź rdzenia kręgowego.
ab.b. Segmenty zajęte:
Sb-Sc po stronie chorej,
Lc-Ld po stronie przeciwnej.
ab.c. Punkty maksymalne:
* mięsień piszczelowy przedni,
* mięsień podeszwowy,
* okolica więzadła krzyżowo
* kolcowego.
ab.d. Strefy przeczulicy:
* w okolicy lędźwiowej
Thaa-Lc,
* za krętarzem większym Lc,
* w dole podkolanowym
Sa-Sb,
* w paśmie biodrowo-piszczelowym Ld-Le,
* obok kości piszczelo- ajg wej Le.
ab.e. Strefy mięśniowe:
* mięsień pośladkowy wielki
Ld-Le,
* mięsień czworoboczny podeszwy Sa-Sb,
* mięsień brzuchaty łydki
Sa-Sb,
* mięsień biodrowy
Thaa-La,
* mięsień piszczelowy przedni
Le.
ab.f. Zmiany okostnowe:
* kości miednicy,
* krętarz większy.
ab.g. Strefy łącznotkankowe:
* w okolicy lędźwiowej
Lb-Ld,
* wzdłuż fałdu pośladkowego
Sa-Sc,
* w dole podkolanowym
Sa-Sb,
* na przedniej części uda
Lb-Lc,
* w obrębie łydki Sa-Sb.
ab.h. Kolejność postępowania:
a. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
b. Opracowanie korzeni nerwowych, zwłaszcza w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, w pozycji leżącej. W stanach ostrych i bardzo bolesnych zaleca się przez
c-d zabiegi ograniczyć masaż tylko do tego opracowania.
c. Opracowanie mięśni miednicy, a zwłaszcza napięć w okolicy biodrowo-krzyżowej, w pozycji siedzącej.
d. Masaż kończyny w kolejności: udo, staw kolanowy, podudzie, staw skokowy, stopa i palce.
Uwaga!
Poza głaskaniem wykonujemy ugniatania podłużne, delikatne wałkowanie i lekką wibrację.
ab.i. Przesunięcia odruchowe: a, g, aa.
aji
Bibliografia
a. Bochenek A., Reicher
M.: Anatomia człowieka. Warszawa: PZWL, aifi.
b. Glaser D., Dalicho A.:
Segmentmassage.- Thieme Leipzig, aifb.
c. Jankowiak J.: Masaż leczniczy.- Warszawa: PZWL,
aigd.
d. Kucharczyk K., Nowak
M.: Anatomia i fizjologia człowieka.- Warszawa: PZWL,
aigf.
e. Leube H., Dicke E.:
Massage reflektorischen Zonen im Bindgewebe bei rheumatischen und inneren Erkrankungen. Jena, aihd.
f. Sokołowska-Pituchowa
J.: Anatomia człowieka. Warszawa: PZWL, aihc.
g. Tidy M. N.: Ćwiczenia poprawcze i masaż leczniczy.
Warszawa: PZWL, aife.
h. Traczyk W. Z., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej.- Warszawa:
PZWL, aiij.
i. Żaloudek K.: Masaż.-
Praha: Statni Zdravotnicke
Nakladatelstvi, aife.
Koniec
aaa
Spis treści
Opracowanie miednicy --------g
Opracowanie klatki pier
siowej --------------------ac
Opracowanie karku i głowy --bb
Opracowanie brzucha --------be
Opracowanie kończyn --------be
Iii. Masaż w jednostkach
chorobowych ---------------bh
a. Masaż w chorobach ser
ca ------------------------bh
b. Masaż w chorobach na
czyń obwodowych -----------cg
c. Masaż w chorobach dróg
oddechowych ---------------dd
d. Masaż w chorobach
przewodu pokarmowego ------ea
e. Masaż w chorobach wą
troby, dróg żółciowych
i pęcherzyka żółciowego ---fb
f. Masaż w chorobach
układu moczowego ----------ff
g. Masaż w chorobach ko
biecych narządów płcio
wych ----------------------ga
h. Masaż w bólach głowy ---gg
i. Masaż w chorobach mię
śni kości i stawów --------hc
aj. Masaż w chorobach
kręgosłupa ----------------ih
aa. Masaż w zespole bó
lowym krzyża -------------ajb
ab. Masaż w rwie kulszo
wej ----------------------ajf
Bibliografia --------------aaj
aac
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Masaż klasyczny i jego technikiMASAŻ SEGMENTARNY2MASAŻ SEGMENTARNY W JEDNOSTKACH CHOROBOWYCHMASAZ SEGMENTARNY ogólna kolejnosc ruchowmasaż segmentarny wyk2Masaż segmentarnyBadanie czystości metodą klasycznąSocjologia klasyczna WYK? 7 i 8masaż palców kończyny górnejwięcej podobnych podstron