Praca i Zdrowie
Strategie zaradcze stosowane przez ofiary mobbingu w miejscu pracy
13.01.2009
Monika Miedzik
psycholog, doktorantka Uniwersytetu Gdańskiego
Mobbing pociąga za sobą negatywne skutki na płaszczyz
nie indywidualnej i społecznej. Jednak
najbardziej dramatyczne sÄ… one dla jego ofiary.
Instytucje i organizacje działające na rzecz poprawy warunków pracy alarmują o wzroście skali
występowania zjawiska przemocy psychicznej w miejscu pracy - mobbingu. O randze problemu świadczy
fakt, że Międzynarodowa Organizacja Pracy w swoim raporcie na temat przemocy w pracy tematykę
mobbingu porusza na równi z zabójstwami i innymi poważnymi zachowaniami przestępczymi w miejscu
pracy (Chappel, Di Martino, 1998). W 2001 r. Fundacja Europejska opublikowała dokument na temat
warunków pracy w Unii Europejskiej, z którego wynika, że zjawisko mobbingu wykazuje tendencję
wzrostową oraz występuje częściej niż inne formy przemocy w środowisku pracy. Jak podają autorzy
raportu, w roku 2000 skala mobbingu wynosiła 9 proc. podczas, gdy przemocy fizycznej i molestowania
seksualnego – 2 proc., a także – w odróżnieniu do dwóch ostatnich form przemocy –
wzrosÅ‚a o 3 proc. w stosunku do roku 1996 (Paoli, Merllié, 2001). Z badaÅ„ przeprowadzonych w naszym
kraju wynika, iż odsetek osób mobbowanych w Polsce waha się od 17 proc. do 61,5 proc. (m.in.:
Derczyński, 2002; Kmiecik-Baran,Rybicki, 2004; Delikowska, 2004; Miedzik, 2007). Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA podaje, że w roku 2002 zarejestrowało 82 sprawy, w 2003 roku -
221 spraw, a w roku 2004 aż 378 spraw (za: Godlewska-Werner, 2006). Tymczasem z informacji
Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że tylko w pierwszej połowie 2007 roku do sądów trafiło ponad 200
pozwów o mobbing, podczas gdy rok wczeÅ›niej byÅ‚o ich w ciÄ…gu caÅ‚ego roku 466, a w 2005 r. –
225 (za: Musiał, 2008). Dane te sugerują, że występowanie mobbingu stanowi istotny problem również w
polskich organizacjach i podobnie do europejskich i światowych tendencji rośnie częstotliwość jego
występowania w naszym kraju.
Czym więc jest mobbing? Mobbing to nękanie, obrażanie, społeczne izolowanie kogoś lub negatywne
oddziaływanie na wykonywane przez niego obowiązki zawodowe. Działania takie muszą zachodzić w
sposób powtarzalny i regularny oraz przez pewien czas, a w ich wyniku ofiara jest sprowadzona do
pozycji niższości. Mobbingiem nie jest pojedyncze zdarzenie, a także konflikt, w którym uczestniczą
strony o porównywalnej sile (Einarsen, Hoel, Zapf, Coopr, 2003). Istotą mobbingu są nieetyczne, wrogie,
systematyczne i uporczywe działania stosowane wobec ofiary w czasie nie krótszym niż 6 miesięcy.
Jeden z pionierów badań nad mobbingiem - H.Leymann (1990) podał obszerną listę 45 typowych działań
mobbingowych, które sklasyfikował w pięciu kategoriach jako działania utrudniające proces
komunikowania się ofiary , wpływające negatywnie na relacje społeczne ofiary, naruszające wizerunek
ofiary, uderzajÄ…ce w pozycjÄ™ zawodowÄ… ofiary oraz uderzajÄ…ce w zdrowie ofiary. Autorzy prowadzÄ…cy
badania nad tym zjawiskiem wśród najbardziej charakterystycznych dla mobbingu zachowań wobec osób
mobbowanych najczęściej wymieniają: rozpowszechnianie plotek i oszczerstw, izolowanie społeczne i
zawodowe, blokowanie niezbędnych informacji związanych z wykonywaną pracą, przydzielanie zbyt
łatwych lub zbyt trudnych zadań, ciągłe krytykowanie pracy, stosowanie przemocy fizycznej, wysnuwanie
insynuacji na temat zdrowia psychicznego ofiary, czynienie bezosobowych aluzji, wykonywanie
poniżających gestów i spojrzeń, obmawianie za plecami, publiczne poniżanie, utrudnianie bądz

uniemożliwianie wypowiedzi, kwestionowanie decyzji, fałszywe ocenianie pracy oraz stosowanie agresji
słownej (m.in.: Leymann, 1990, 1996; Hoel, Cooper, Faragher, 2001; Hirigoyen, 2003).
Mobbing jest zjawiskiem, który pociąga za sobą negatywne skutki na płaszczyz
nie indywidualnej (ofiara) i
społecznej (organizacja i społeczeństwo). Jednak najbardziej dramatyczne są one dla jego ofiary. Bogato
udokumentowane konsekwencje jednostkowe mobbingu to m.in.: złe samopoczucie, zmęczenie, bóle
gÅ‚owy, kÅ‚opoty z koncentracjÄ… i uwagÄ…, zaburzenia snu, stany lÄ™kowo – depresyjne, ciężka
depresja, choroby fizyczne, objawy psychosomatyczne, używanie i nadużywanie substancji
psychoaktywnych, objawy stresu postraumatycznego (PTSD), obniżenie dobrostanu psychicznego (well-
being), zubożenie funkcjonowania psychologicznego, wyczerpanie emocjonalne, niska jakość pracy,
wypadki przy pracy, ograniczenie funkcjonowania w organizacji, brak zaufania do siebie, spadek
zaangażowania w pracę, poczucie bezsilności, alienacji, wstydu, braku bezpieczeństwa i poniżenia,
zaburzenia relacji społecznych poza miejscem pracy, konflikty w rodzinie czy nawet próby samobójcze
(m.in.: Leymann, 1990, 1996; Leymann, Gustaffson, 1996; Niedl, 1996; Björkqvist, Österman, Hjelt-
Bäck, 1994; Einarsen, Skogstad, 1996; Meek, 2000; Kmiecik-Baran, Rybicki, 2004; Hirigoyen, 2003).
Wbrew jeszcze dość powszechnemu przekonaniu, ze mobbing to „wymysÅ‚ leniwych
http://www.pracaizdrowie.com.pl Kreator PDF Utworzono 9 January, 2010, 18:17
Praca i Zdrowie
pracowników”, zdecydowanie jest to jednak zjawisko dalece destrukcyjne dla osoby, która go
doświadcza.więcej w numerze 1/2009
http://www.pracaizdrowie.com.pl Kreator PDF Utworzono 9 January, 2010, 18:17