Mobbing w miejscu pracy
sobota, 14 lutego 2009 13:22
Zgodnie z art. 943 ż 2. KP mobbingiem jest działanie lub zachowanie dotyczące pracownika
lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub
zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej
powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub
wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Tego typu działaniom zobowiązany jest przeciwdziałać pracodawca. Czy wywiązuje się z tego
obowiązku? Nie wydaje się to bardzo prawdopodobne skoro według badań do 40%
społeczeństwa może być poddawanych różnego rodzaju działaniom oscylujących wokół
zjawiska mobbingu. Badania CBOS z 2002 roku stwierdzają, że:  ...co szósty zatrudniony (17%)
twierdzi, że w ostatnich pięciu latach był szykanowany przez swego przełożonego, przy tym co
dwudziesty (5%) twierdzi, że były to częste przypadki. Szykanowanie przez współpracowników
lub inne osoby w pracy, dotknęło w ostatnich pięciu latach tylko 6% ankietowanych . (1)
Gdzie najczęściej występuje to zjawisko?
Może się to wydawać paradoksem, ale najczęściej mamy do czynienia z mobbingiem w
sektorze publicznym, przy czym jest to gównie oświata, natomiast wśród przedsiębiorstw
prywatnych prym wiedzie handel.(2) W Polsce mobbingowi poddaje się często pracowników
hipermarketów zrzeszonych w związkach zawodowych, na co dowody nie trudno znalez
ć
choćby na naszych stronach internetowych. Jednak również firmy aspirujące do wizerunku firm
etycznych, prestiżowych i prosperujących dzięki, wyrobionej lub zakupionej, dobrze kojarzonej
marce, mają na swoim sumieniu nie jedno takie działanie.
Przyczyny
Jakie są główne przyczyny tego stanu rzeczy? Pierwsza i najważniejsza leży w dążeniu do
minimalizacji kosztów związanych z zatrudnionym na różnych zasadach personelu. Zastraszony
pracownik staje się bardziej uległy, a tzw. asertywność przestaje być jego silną stroną. Jest to
widoczne zwłaszcza teraz, w trakcie kryzysu, kiedy ostatecznym cel pracodawcy to
eksploatacja pracownika przez kilkanaście godzin, permanentne nadgodziny, straszenie
zwolnieniem. A odbywa się to wszystko pod płaszczykiem postulatu św. Pawła, że:  Kto nie
pracuje, ten nie je! Gdy jednak powiedziało się  a , należy także powiedzieć  b i zadać szereg
innych pytań. Czy takie ma być nasze wolnorynkowe Eldorado? Czy kosztem własnego
1 / 3
Mobbing w miejscu pracy
sobota, 14 lutego 2009 13:22
dobrego samopoczucia, zdrowia lub życia mamy nabijać kabzę darmozjadom? (4) Kto pracował
na nich w czasach wzrostów, rozwoju, gdy portfele pęczniały od nagromadzonej wartości
dodanej? Czy w gorszych czasach pracownik jest szmatą, którą po wyciśnięciu całego syfu jaki
pochłonęła można wyrzucić w kąt?
Jak rozpoznać mobbing?
Zachowania mobbingującego polegać mogą na słowach, gestach, wysyłaniu pism (wiadomości
mailowych). Muszą mieć przy tym postać nękania (prześladowania, szykanowania, dręczenia)
pracownika oraz charakteryzować się długotrwałością (trwać przez dłuższy czas) i
uporczywością (działanie sprawcy cechuje nasilenie złej woli). Chodzi o działania powtarzalne.
Mobbingiem nie będzie zatem jednorazowe, choćby nawet jednoznacznie naganne,
zachowanie. Według Leymanna mobbing to system psychospołecznych relacji w miejscu pracy,
który charakteryzuje się wrogim nastawieniem i nękaniem pracowników przez
współpracowników lub przełożonych. Zdaniem tego autora zjawisko to jest skutkiem konfliktu,
który z upływem czasu i braku przeciwdziałania nasila się i przybiera postać działania
długotrwałego i systematycznie wymierzanego przeciwko jednej osobie. (5)
Przeciwdziałania
Jak wspomniano pracodawca jest zobowiązany do zapobiegania mobbingowi. Jest to widoczne
w orzecznictwie sądowym. I tak na przykład Sąd Najwyższy wskazywał (np. w uzasadnieniu
wyroku z 25 lipca 2003 r.), że zapewnienie przez pracodawcę pracownikowi stanu dobrego
samopoczucia jest niewymierne i nie dające się zobiektywizować. Jednemu pracownikowi
dobre samopoczucie zapewni samo posiadanie miejsca pracy, inny może pozostać wiecznym
malkontentem, gdyż jest to kwestia cech charakteru, na które pracodawca nie ma wpływu. (5)
To jednak, że pracodawca nie zawsze ma wpływ na samopoczucie pracownika, nie oznacza
przyzwolenia na to, iż może on odstąpić od działania wymienionego w par. 1. art. 943 Kodeksu
pracy, tj od obowiązku przeciwdziałania mobbingowi. Co więcej taki pracodawca jest także
sprawcą mobbingu.
Według par. 3. tegoż artykułu Kodeksu pracy stwierdza, że pracownik, u którego  (...) wywołano
rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę Co więcej par. 4. jasno wskazuje, że pracownik,  (...) który
wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy
odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na
podstawie odrębnych przepisów .
Nie wolno zapomnieć, że takie działania są wymierzone przeciwko innemu podmiotowi
prawnemu, jakim jest przedsiębiorstwo, które na skutek złej polityki wewnętrznej jest narażane
przez pracodawcę na straty. Płacąc kary i odszkodowania uszczupla on przecież kapitał. Jest to
działanie ścigane jako przestępstwo, co wynika z art. 585 Kodeksu karnego, który stwierdza:
2 / 3
Mobbing w miejscu pracy
sobota, 14 lutego 2009 13:22
 Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki handlowej lub będąc członkiem jej zarządu, rady
nadzorczej lub komisji rewizyjnej albo likwidatorem, działa na jej szkodę - podlega karze
pozbawienia wolności do lat 5 i grzywnie . Stosownie do tego ż 2. tego artykułu głosi, że:  Tej
samej karze podlega, kto osobę wymienioną w ż 1 nakłania do działania na szkodę spółki lub
udziela jej pomocy do popełnienia tego przestępstwa . Miejmy nadzieję, że orzecznictwo coraz
częściej zacznie zauważać tego typu nieprawidłowości i egzekwować od nierzetelnych
pracodawców przestrzegania prawa.
Mateusz Żuk
1) http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2002/K_107_02.PDF
2) Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Vox Humana, w czasie
projektu Mobbing Stoper, najwięcej przypadków mobbingu zdarza się w sektorze publicznym
(62 proc.), mniej w prywatnym. Jeśli chodzi o branże, to przoduje oświata (34 proc.
przypadków), a wśród firm prywatnych - handel (26 proc.).
Zob.: http://www.kurierlubelski.pl/module-dzial-viewpub-tid-9-pid-57906.html
3) http://www.solidarnosc.org.pl/handel/mobbing.htm
4) http://www.budnet.pl/Jakie_zachowanie_pracodawcy_uznac_mozna_za_mobbing,przeglad_
prasy_
budowlanej,i=12654.html
5) http://www.leymann.se/English/12100E.HTMhttp://www.mobbing.pl/czym_jest_mobbing.php
?part=2
3 / 3