Na granicy czasu i przestrzeni
z Mickiewiczem [Nad wodÄ… wielkÄ… i czystÄ…& ]
1. Na lekcj´ uczniowie przynoszÄ… (zgodnie z wczeĘniejszym poleceniem)
pocztówki, zdj´cia, foldery przedstawiajÄ…ce górskie jeziora. Umieszczamy te
materia"y w widocznym miejscu, tworzÄ…c galeri´. Uczniowie wskazujÄ… naj-
bardziej charakterystyczne elementy, opisujÄ… krajobrazy.
2. Rozdajemy uczniom krótkie noty encyklopedyczne na temat Jeziora Lemał
-
skiego.
Genewskie Jezioro, Jezioro Lemał
skie, Lac de GenÅ»ve, Lac Léman  jezioro
2
w Szwajcarii i Francji. Powierzchnia 582 km (najwi´ksze jezioro w Alpach),
maksymalna g"´bokoĘç 310 m. Jezioro pochodzenia lodowcowego. Przez Je-
zioro Genewskie przep"ywa rzeka Rodan.
Opis: Jezioro ma kszta"t pó"ksi´Å»yca, 70 km d"ugoĘci, do 15 km szerokoĘci.
Znane jest ze swych ciemnoniebieskich, przejrzystych wód i tzw. sejszy (za-
burzenia poziomu wód). Do jeziora od strony wschodniej, z Alp Berneł
-
skich, wp"ywa rzeka Rodan, by wyp"ynÄ…ç przy po"udniowym koÅ‚
cu, gdzie
leÅ»y miasto Genewa. Na pó"noc i zachód od jeziora widaç góry Jura pokry-
te lasami sosnowymi i urodzajnymi pastwiskami. Góry Jura są popularnym,
ca"orocznym terenem wypoczynkowym. Na wschód od jeziora wznoszÄ… si´
pokryte Ęniegiem Alpy Berneł
skie. Zbudowane są one g"ównie ze ska" gra-
nitowych i metamorficznych. Cechami charakterystycznymi tych pasm al-
pejskich sÄ… ostre grzbiety, strome stoki i g"´bokie doliny.
3. Czytamy wiersz Adama Mickiewicza [Nad wodÄ… wielkÄ… i czystÄ…& ]. Pod tek-
stem znajduje si´ informacja, Å»e wiersz powsta" w Lozannie (utwór naleÅ»y
do cyklu liryków lozał
skich), moÅ»emy wi´c uznaç, Å»e tytu"owa  woda wiel-
ka i czysta to Jezioro Lemał
skie.
4. OkreĘlamy sytuacj´ lirycznÄ…  obraz krótkiej burzy obserwowanej przez
podmiot liryczny nad brzegiem górskiego jeziora.
5. Uczniowie wypisują epitety przyporządkowane poszczególnym  uczestni-
kom sytuacji lirycznej (okreĘlenie cech), wskazują czasowniki oznaczające
ich zadania.
74
jezioro
Opis:  woda wielka i czysta ,  toł
przejrzysta  ogrom, pot´ga, wewn´trzna si"a.
Zadania:  odbi"a [...]  woda jeziora wiernie odbija przebieg zdarzeł
,  Stoi wielka
i przejrzysta  trwa nieruchomo, niewzruszenie.
góry
Opis:  Sta"y rz´dami opoki ,  twarze ich czarne ,  dumne opoki czo"a  monumen-
talne, pot´Å»ne, pomnikowe, trwa"e.
Zadanie:  trzeba staç i groziç  ska"y stojÄ… niewzruszone, chroniÄ… brzegów jeziora.
ob"oki
Opis:  czarne ,  kszta"ty ich marne  znikome, przemijające, groęne tylko przez
chwil´.
Zadanie:  przebieg"y ,  deszcze przewoziç  ob"oki poruszajÄ… si´ szybko, majÄ…
do wykonania konkretne zadanie  przynoszÄ… deszcz.
b"yskawica
Opis:  B"ysn´"o ,  Ęwiat"o ,  grom ryknÄ…"  efektowna, ale nietrwa"a.
Zadanie:  grzmieç i ginÄ…ç  b"yskawice stanowiÄ… finalny akord burzy.
osoba mówiąca
Zadania:  widz´  podmiot liryczny obserwuje przebieg zdarzeÅ‚
,  I wszystko wiernie
odbijam  utrwalenie obserwowanych zdarzeł
, zatrzymanie ich w pami´ci,  p"yn´,
p"yn´, p"yn´  ruch, przemieszczanie si´, niepozostawanie w miejscu.
 Odbi"a podobieł
stwo  I wszystko wiernie odbijam
jezioro osoba mówiąca
kontrast
 Stoi (brak ruchu)  p"ynÄ…ç, p"ynÄ…ç, p"ynÄ…ç (ruch)
6. Zastanawiamy si´ nad zaleÅ»noĘciÄ… mi´dzy czasem i ruchem.
Uczestnicy Ruch Czas
sytuacji
lirycznej
Jezioro  nieruchome; poza czasem.
Góry  nieruchome; d"ugi, prawie tak jak jeziora.
Ob"oki   przebieg"y ; o wiele krótszy.
B"yskawica   b"ysn´"o ; zaledwie moment.
Osoba mówiÄ…ca   p"ynÄ…ç, p"ynÄ…ç, p"ynÄ…ç  ?
ruch jest przeznaczeniem.
75
7. Zapisujemy temat lekcji.
8. Rysujemy wykres, który ilustruje zmiany tempa przedstawianych wyda-
rzeł
.
finalny akord burzy
tempo
wzrost uspokojenie,
napi´cia niewzruszonoĘç
góry ob"oki b"yskawica jezioro
czas
9. Uczniowie wybierajÄ… motywy muzyczne, które mog"yby ilustrowaç po-
szczególne etapy.
10. Zadanie domowe:
Moja przygoda nad wodÄ… wielkÄ… i czystÄ…  kartka z pami´tnika mi"oĘnika
górskich jezior.
76