BUDOWA KOMÓRKI I JEJ WA
AŚCIWOŚCI
Protoplasty tworzą tzw. \
ywe składniki komórki .
Składniki komórek podzielono umownie na dwie grupy :
" Plazmatyczne ( \
ywe)  są to wszystkie błony komórkowe, cytoplazma ,jądro komórkowe z
jąderkiem, plastydy , mitochondria, struktury Golgiego, rybosomy.
" Nieplazmatyczne (martwe)  jest to ściana komórkowa , sok wakuolarny nie zawierający
białek konstrukcyjnych
Model budowy komórki :
" Ka\
dy organizm musi oddzielić się od środowiska w sposób umo\
liwiający wybiórczą
wymianę substancji z otoczeniem  stąd w \
ywej komórce jest błona komórkowa
" Nie wykazujące zasadniczo zdolności do dynamicznego odkształcenia swoich komórek
organizmy prokariotyczne , rośliny oraz grzyby posiadają dodatkowo sztywną ścianę
komórkową
" Środowisko wewnętrzne komórki tworzy bardzo zło\
ony koloid wodny  cytoplazma.
Umo\
liwia ona zachodzenie wszystkich podstawowych procesów \
yciowych w komórce
" Komórka posiada niemal zawsze skomplikowane centrum decyzyjne , czyli jądro komórkowe ,
sterujące globalnie wszystkimi czynnościami \
yciowymi , np. podziałami , przemianami
metabolicznymi itd. Zawiera ono niezwykłe cząsteczki kwasu dezoksyrybonukleinowego
(DNA) , w których budowie zawarta jest informacja genetyczna . Odpowiednikiem jądra u
bezjądrowych jest tzw. ziarno jądrowe  nukleoid
" Jednym z najistotniejszych problemów jest zdobywanie  wygodnej w \
yciu energii
chemicznej. Swoistymi  miniprzetwórniami energetycznymi, gdzie syntetyzuje się większość
substancji magazynujących energię , są mitochondria przeprowadzające reakcje tlenowe
oddychania wewnątrzkomórkowego. Odpowiednikiem mitochondriów u tlenowych bakterii są
mezosomy.
" Komórki roślinne mają specyficzne struktury  plastydy. Najistotniejsze z nich są zielone
chloroplasty, umo\
liwiające zamianę energii świetlnej na chemiczną , która następnie
wykorzystana jest do asymilacji dwutlenku węgla. Inne plastydy , np. bezbarwne leukoplasty
spełniają funkcje zapasowe.
" Wnętrze komórki podzielone jest na przez błony retikulum endoplazmatycznego( ER) na
przestrzenie, w których mogą zachodzić ró\
ne procesy
" Synteza najbardziej skomplikowanych i ró\
norodnych chemicznie makrocząsteczek, czyli
białek , odbywa się zawsze na rybosomach. U Eucaryota większość tych organelli związana
jest z retikulum tworząc retikulum granularne.
" Wydzielaniem makrocząsteczek na zewnątrz zajmują się aparaty Gologiego
" Za trawienie wewnątrzkomórkowe odpowiadają lizosomy
" W wakuolach znajduje się zapas wody , jonów oraz zbędne komórce substancje, których nie
mo\
e usunąć na zewnątrz, np. tzw. metabolizm wtórne
" W komórkach zwierząt i grzybów za wyznaczenie biegunów podziałowych odpowiedzialne są
centriole
Plazmoliza i deplazmoliza
1. 1. Utrzymanie komórki w odpowiednim stanie uwodnienia , inaczej mówiąc  wakuole
odpowiadają za jędrność komórki. W komórkach roślinnych ulegają odwodnieniu , obkurczająca się
cytoplazma mo\
e odstawać od ściany komórkowej. Takie zjawisko nazywamy plazmolizą . (
Plazmoliza jest efektem zmniejszenia objętości cytoplazmy komórki roślinnej zanurzonej w roztworze
hipertonicznym: woda ucieka z cytoplazmy do roztworu o wy\
szym ciśnieniu osmotycznym na
zasadzie osmozy. Pod mikroskopem świetlnym widać, \
e błona komórkowa otaczająca wnętrze
komórki coraz bardziej odstaje od ściany komórkowej.)
Stę\
enie soli (wody) na zewnątrz komórki jest większe ni\
stę\
enie w komórce i dlatego woda
wypływa z komórki
Ponowne wnikanie wody do komórki , wypełniając je i wracając do pierwotnego stanu to deplazmoliza
(Deplazmoliza - proces zachodzący w komórkach roślinnych, odwrotny do plazmolizy, polegający na
nawodnieniu cytoplazmy, co powoduje zaniknięcie przestrzeni pomiędzy ścianą a błoną komórkową
powstałych w procesie plazmolizy; zachodzi w środowisku hipotonicznym.) .Stę\
enie panujące
wewnątrz jest większe ni\
na zewnątrz
2. 2. U słodkowodnych pierwotniaków i wiciowców wodniczki tętniące usuwają
m.in. nadmiar wody z cytoplazmy
Plazmoliza; od lewej ku deplazmolizie
Cytoplazma
Cytoplazma - stanowi środowisko wewnętrzne komórki. Jest bezbarwna, półpłynna, śluzowata,
Chloroplasty (u glonów nazywane chromatoforami) są plastydami biorącymi aktywny udział w
procesie fotosyntezy. Ich kształt u organowców jest zasadniczo stały. Jest to dwuwypukła
soczewka, rzadziej płaskowypukły, średnica ok. 5-8 �m. U polifiletycznych glonów ciałka zieleni
mogą mieć kształt soczewkowaty, kubkowaty, wstęgowaty, kulisty lub innej posteci. Podobnie
wielkość tych organelli u alg jest bardzo ró\
na. waha się w szerokich granicach od 2 do
kilkudziesięciu �m.
Budowę chloroplastu przedstawia schemat. Z zewnątrz otoczony jest gładką lipoproteinową błoną.
Wewnętrzna błona tworzy, rozbudowujący się w czasie dojrzewania, system równoległych
wypukleń. W pełni wykształcony chloroplast posiada lammelle lub tylakoidy składające się z dwóch
cienkich błon. System lameralny jest zanurzony w jednorodnej, koloidalnej macierzy chloroplastu -
stromie. Większość glonów ma tylko długie, biegnące wzdłu\
całego chloroplastu, tylakoidy. U
organowców występują dwa rodzaje  woreczków": krótkie,  poukładane" w stosy nazwane granami i
długie, mniej liczne, łączące ze sobą grana. Liczbę gran w przeciętnej fotosyntezującej komórce
ocenia się na 50, a w ka\
dym jest ok. 10 - 80 tylakoidów.
Podobnie jak mitochondria chloroplasty przypominają uproszczone komórki prokariotyczne, tyle,
\
e fotosyntezujące. Posiadają one:
" " własne DNA w postaci  nagiej", kolistej cząsteczki;
" " rybosomy;
" " system lamelarny przypomina ogólnie te spotykane u Procaruyota;
" " tylko jeden typ polimerazy DNA;
" " mRNA plastydowy jest policistronowy;
" " sposób organizacji tzw. fotosystemów jest podobny doprokariotycznego.
Nasuwa się przy tym następujący wniosek: chloroplasty podobnie jak mitochondria były pierwotnie
prostymi symbiontami, tyle, \
e autotroficznymi.
półprzezroczysta, o gęstości nieco większej od wody. Ma zdolność ciągłego ruchu. Po względem
chemicznym składa się z wody - stanowi ona 60-90% masy komórki, pozostałe składniki to białka -
50% suchej masy (po odparowaniu wody z komórki), tłuszcze - 12-25% suchej masy, węglowodany -
15-20% suchej masy.
Składniki komórki tworzą tzw. system koloidalny - związki nieorganiczne wapnia, magnezu, miedzi,
cynku, bromu, manganu, miedzi, fosforu, potasu, oraz system strukturalny w postaci białek
globularnych, fibrylarnych - mikrofilamentów i mikrofibrylli.
Cytoplazma mo\
e wykonywac 3 ruchy :
" ruch rotacyjny  ruch cytoplazmy wokół centralnie uło\
onej wakuoli
" ruch cyrkulacyjny  ruch cytoplazmy po mostkach cytoplazmatycznych
" ruch pulsacyjny  cytoplazma porusza się raz w jedną, raz w drugą stronę
Ruchy cytoplazmy są najlepiej widoczne w komórkach roślinnych. Ich przejawem jest
przemieszczanie się zawieszonych w cytoplazmie chloroplastów.
Funkcje cytoplazmy:
" zapewnia komórkom określoną wytrzymałość mechaniczną, elastyczność, pewną sztywność i
kurczliwość;
" umo\
liwia transport substancji pokarmowych wewnątrz komórki,
" umo\
liwia wykonywanie ruchów ameboidalnych niektórym organizmom,
" umo\
liwia ruchy chromosomów w czasie mitozy i mejozy,
" stanowi środowisko dla organelli komórkowych,
" umo\
liwia przebieg reakcji chemicznych.