Historia literatury:
Część A
1. Lata 1830-1840; Czaadajew; kółka filozoficzne [Aneta G]
2. Poezja Tiutczewa
3. Życie i twórczość Hercena [Jula]
4. Szkoła naturalna [Sylwia]
5. Lata 1856-1868; pojęcie nihilizmu; czasopisma& [Sylwia]
6. Droga twórcza Turgieniewa [Klaudia L]
7. Koncepcja miłości u Turgieniewa [Gabrysia]
8. Szlacheckie gniazdo  sens i reszta [Gabrysia]
9. Ojcowie i dzieci  kompozycja; koncepcja ideowa [Sylwia]
10. Póz
na twórczość Turgieniewa 1863-83 [Gabrysia]
11. Droga twórcza Gonczarowa; jego 3 powieści [Klaudia L]
12. Obłomow  interpretacje, obłomowszczyzna [Klaudia L]
13. Ostrowski  analiza jednego z dramatów [Jula]
14. Niekrasow  liryka; maroz, krasnyj nos [Aneta]
15. Saltykow-szczedrin; groteska, Historia pewnego miasta jako satyra pol.
16. Biografia Dostojewskiego jako z
ródło twórczości [Asia Dudek]
17. ÅšwiatopoglÄ…d Dostojewskiego
18. Zbrodnia i kara  kompozycja i idea [Asia]
19. Biesy  idea [Asia]
20. Bracia Karamazow  idea, obraz ojca u 3 braci, karamazowszczyna?! [Madzia Żugaj]
21. Bunt Iwana Karamazowa  filozofia [Madzia]
22. Znaczenie poematu Iwana Karamazowa Wielki Inkwizytor [Madzia]
Część B
1. Tołstoj  światopogląd, tołstoizm [Hania]
2. Droga twórcza Tołstoja [Klaudia Janik]
3. Wojna i pokój nako epopeja narodowa; kompozycja [Aneta]
4. Anna Karenina  psychologia itp. [Hania]
5. Problem śmierci u Tołstoja [Aneta]
6. Sztuka detali u Tołstoja
7. Lata 1870 i 1880; narodnicy; pisarze-naturaliści [Klaudia Janik]
8. Twórczość Garszyna [Jula]
9. Twórczość Leskowa, skaz [Jula]
10. Humor u Czechowa [Gabrysia]
11. Problem piękna u Czechowa [Misia]
12. Sala nr 6  tragedia buntu i braku sprzeciwu [może Misia]
13. Nowatorstwo Czechowa-dramaturga [Misia]
14. Szczególna percepcja rzeczywistości Srebrnego wieku [Asia]
15. Lata 1893-1917 [Klaudia L]
16. Poezja rosyjskiego symbolizmu [Sylwia]
17. BÅ‚ok -12, liryka [Hania]
18. Mały bies  powieść modernistyczna [Hania]
19. Proza Andrejewa [Klaudia Janik]
20. Twórczość wczesnego Majakowskiego [Klaudia Janik]
A 1. Lata 1830-1840; Czaadajew; kółka filozoficzne
a)
14 XII 1825r-> powstanie dekabrystów:
-uzmysłowienie przeprowadzenia koniecznych reform,
-panowanie Mikołaja I: przeciwstawienie się dalszym zmianom,
-powstrzymanie naturalnego rozwoju kraju,
-wyplenienie buntu.
-zaostrzona cenzura (1826- ustawa o  żelaznej cenzurze ), która wzmaga się ponadto po
wydarzeniach we Francji (rewolucja 1830), Belgii i Polsce (powstanie list)
-III wydział: kontrola nad ruchem wydawniczym, głownie prasą
- klęska dekabrystów wnosi pierwiastek tragiczny do epoki (na atmosferę wpływają nie tylko
działania władz, ale również rozczarowanie szlachty; nowa inteligencja tzw. raznoczyńcy
jeszcze nie dochodzi do głosu)
-romantyzm jako prąd dominujący ( przewartościowanie wartości ), niejednolity pod
względem estetycznym i ideowym,
-przeciwnicy romantyzmu-  szkoła pseudomajestatyczna , Andriej Podoliński, Mikołaj
Nadieżdin:  romantyzm jako płód niewiary i rewolucji , równoznaczny z liberalizmem,
W obrębie literatury:
-wzrasta ranga krytyki lierackiej,
-rozwój prozy narracyjnej,
-historyzm i scottyzm, postulat narodowej samodzielności-> to co historyczne= to co
narodowe (Polewoj)
&
b)
Zbędni ludzie:
-XIX-wieczny typ bohatera literatury rosyjskiej,
-charakteryzuje się szlacheckim pochodzeniem (książę, hrabia, szlachcic),
-dominacja intelektu nad zdolnością do czynu,
-bezczynność, zagubienie w życiu,
-wyniosłoś,
-poszukiwaniem przygody.
 Sądzili, że ich wysoki iloraz inteligencji zapewni im świetlaną przyszłość, a kończyli
tragicznie, niekiedy śmiercią.
Tytuły w których występują znani zbędni ludzie literatury rosyjskiej:
1. Eugeniusz Oniegin "Eugeniusz Oniegin" Puszkin);
2. Pieczorin "Bohater naszych czasów" Lermontow;
3. "Kto winien?" Hercena;
4. "Sasza" Niekrasowa;
5. "Szlacheckie gniazdo" Turgieniewa;
6. Dymitr Mikołajewicz Rudin "Rudin" Turgieniewa;
7. "Hamlet powiatu szczygrowskiego" Turgieniewa;
8. "Dziennik człowieka niepotrzebnego" Turgieniewa;
9. rodzina Kirsanów "Ojcowie i dzieci" Turgieniewa;
10. Ilia Iljicz Obłomow "Obłomow" Gonczarowa;
11. Mikołaj Stawrogin "Biesy" Dostojewski.
c) Piotr Czaadajew 1794-1856 (I realny  zbędny człowiek )
W roku 1836 w czasopiśmie  Teleskop ukazał się napisany przez Czaadajewa
dużo wcześniej, bo w roku 1829, List filozoficzny. Był on pierwszą częścią cyklu ośmiu
listów, w pełni udostępnionych czytelnikowi dopiero w wieku XX. Publikacja
pierwszego Listu stała się jednym z najbardziej spektakularnych, zdumiewających, a
zarazem ważkich wydarzeń w intelektualnej i politycznej historii Rosji. Niekiedy
przypisuje się mu sens wręcz przełomowy dla dziejów Rosji i myśli rosyjskiej. Po
publikacji w  Teleskopie władze, osobistą decyzji samego cara, uznały autora Listu za
obłąkanego, poddały go nadzorowi lekarsko-policyjnemu, który uchylony został po
roku, pod warunkiem wszakże, że nieszczęsny filozof  nie śmie niczego pisać . Choć
Czaadajew nie podporządkował się temu nakazowi, to jednak niemożność publikowania
oraz przeżycia związane ze skandalem uczyniły jego póz
niejsze pisarstwo dość
chaotycznym, przypadkowym, skromnym ilościowo i niepełnym jakościowo. Jednym z
nielicznych wyjątków jest czytelnikowi Apologia obłąkanego (?>;>38O
AC<0AH54H53>). Artykuł napisany został w j. francuskim na przełomie roku 1836 i
1837 pod bezpośrednim wpływem i wrażeniem reakcji władz i społeczeństwa na
publikacjÄ™ Listu filozoficznego.
 List filozoficzny :
-osobiście związany z wieloma dekabrystami Puszkinem,
-historiozofia przesycina mistycznym pierwistekim,
-poszukiwanie idei boskiej w dziejach (istotą dziejów jest od czasów Chrystusa stanowi
chrześcijaństwo, a jego najczystsza forma to katolicyzm),
-Rosja jako kraj zapomniany przez opatrzność (izolowana od Wsch. i Zach),
- Rosja: dziki, barbarzyński, pozbawiony historii kraj, nie uczestniczy w powszechnym
rozwoju ludzkości, nie stworzył nic własnego i oryginalnego,
-żeby wznieść się ponad biologiczną egzystencję do sfery duchowej R. musi powtórzyć
dotychczasowy bieg dziejów Europu,
 Apologia obłąkanego :
-ponownie podejmuje zagadnienie Rosji w dziejach Europy,
-tym razem brak historii dla R. stanowi wielką zaletę, gdyż pozwala budować nową
przyszłość bez powtarzania błędów Europy. : )
-krańcowy okcydentalizm.
d)
-najprężniej rozwijają się w Moskwie,
-kółka studenckie:
1. Mikołaja Stankiewicza-> przedstawiciel idealistów ros. l 30, wyznawca fil. niemieckiej
(Schelling), główny nacisk pada na świat idei, osiągnięcie harmonii duszy przez idealne
pragnienia i marzenia, uwalniając się od nacisków  trywialnej rzeczywistości , potęga
Miłości, wiara w wszechogarniające dobro, którego triumf nastąpi z postępem w oświacie.
2. Kółko Hercena-> kwestie ogólno filozoficzne, bardziej niż u poprzedniego podejmowanie
kwestii pol.i społ; inspiracja pismami socjalistycznymi, Fourierem i Saint-Simonem,
-> współpracownik Mikołaj Ogariow,
-> spadkobiercy rewolucyjnego czynu dekabrystów,
3.  Towarzystwo Literackie pokoju 11 -> wokół Wissariona Bielińskiego
-> przeważają zainteresowania literackie, głównie buntowniczą lit.romantyczną.
Te trzy kółka były w świecie literacko- kulturalnym nazywane  TRIUMWIRATEM .
A 2. Poezja Tiutczewa
Urodził się w 1803 r. Zmarł  1878 r. Syn szlachecki. Znał poezję antyczną. Chciał być
dyplomatą a nie poetą. Kochał przyrodę ale nie wieś. Jeden z najśmielszych utopistów XIX
Rosji. Stworzył polityczną utopię. Jako monarchista wystraszył się Wiosny ludów,
proponował stworzenie słowiańskiej Imperii  teoria po francusku- o tym, że Rosja powinna
uratować Zachód. Był mocno za prawosławiem. Potem ulubiony poeta Lenina.
Początkowo pisał wiersze polityczne jako, że był dyplomatą. Z jednej strony był monarchistą,
z drugiej w młodości był za umiarkowanym liberalizmem. Dwoistość pojawiała się też w
tematyce związanej z Polską- aprobata zdławienia powstania listopadowego ale też
współczucie dla Polaków za przelaną krew (wiersz Jak córkę najdroższą w ofierze  1831).
Póz
niej, obserwujÄ…c przegrane Rosji w wojnie krymskiej, czuje nadchodzÄ…cy kryzys
istniejącego porządku, kryzys jedności Słowian. Kpił z słowianofilów a jednocześnie
podobnie jak oni przeciwstawiał Rosję i Zachód. Nieprzychylny Polakom.
A
ączył przeciwieństwa. 1836  kniaz
Iwan Gagarin opublikował jego wiersze w
Sowremiennikie. Z jednej strony: liryka filozofii przyrody  natur  filozofia. Dużo czerpał od
Platona i panteistów (przyroda jako element dynamiczny ale uporządkowany). Jego panteizm
jest jednak pełen sprzeczności  przyroda i człowiek w kolizji. Harmonia przyrody to tylko
pozory. Wszechświat  całość przeniknięta duchem miłości i piękna, absolut, bóstwo.
Przyroda  żywa, ma swój język, którego my nie rozumiemy, człowiek mały, ale żywy, silna
świadomość jednostki, świat przepełniony pierwiastkiem boskim. Z drugiej strony 
cywilizacja i kosmos. Jedność przeciwieństw. Inspiracją poezji jest prawda, dlatego poezja
nie boi się wstrząsów i kataklizmów. Tiutczew aprobował wolność osobistą. Świadomość
posiadanie osobowości jest przyczyną lęku  przemijalność JA.
W pierwszym okresie twórczości miłość jest beztroska, pogodna. Potem to zgubna
namiętność (Tiutczew miał romans z kobietą niższego stanu, nauczycielką swoich dzieci,
HelenÄ… Dienisjewoj).
Tragizm.
W poezji przewija siÄ™ romantyczne rozdarcie poety. Bodz
ce poezji  zjawiska ogólne, ciepło i
chłód, gwar i cisza.
Północ to u niego Rosja, Petersburg, zima, ugasanie życia.
Idea niewyrażalności- das Unaussprechlich, Wackenroder
Silentium- o tym, by nie mówić dużo bo i tak nie zostanie się zrozumianym przez ludzi.
Fontanna- strumień fontanny wytryskuje do góry lecz za każdym razem spada na ziemię,
podobnie myśl ludzka  ma swoje granice; poeta nie chce się z tym pogodzić.
Poezja DNIA
-'0@>459:>N 78<>N
-5A5==OO 3@>70
-A5==89 25G5@
-ABL 2 >A5=8 ?5@2>=0G0;L=>9
->poezja beztroska, radosna, pełna dz
więków, fascynacja burzą
Poezja NOCY
-5=L 8 =>GL  poeta podkreśla tu iluzoryczność harmonii przyrody (której synonimem jest
dzień); istotę świata odsłania noc.
-845=85
- GP< BK 2>5HL, 25B@ =>G=>9?- analogia burzy w przyrodzie i w psychice człowieka;
Poezja
MIA
OSNA
-=0 A845;0 =0 ?>;C
-0:0=C=5 3>4>2I8=K 4 023CAB0 1864 3>40
A 3. 87=L 8 B2>@G5AB2> . . 5@F5=0
Urodzony 6 kwietnie 1812 roku zmarł 21 stycznia 1870- pisarz, myśliciel społeczny, działacz
polityczny. Urodził się w Moskwie jako nieślubne dziecko magnata rosyjskiego i 16-letniej
dziewczyny pochodzącej ze Stuttgartu. Jego nazwisko zostało stworzone od słowa das
Herzchen(serduszko) jak mówiła na niego matka. Reprezentował pokolenie zędnych ludzi,
jest postacie dwubiegunową. Przed opuszczeniem Rosji towarzyszyła mu mysl rewolucyjna,
zachód był jego naturalnym punktem odniesienia. Studiował w Moskwie(studia
matematyczno-fizyczne) gdzie wraz z przyjacielem Mikołajem Ogariewem założył koło
filozoficzne. Krąg zainteresowań Hercena oscylował wokół myśli socjalistyczno-utopijnej
(Saint-Simon). Działalność Hercena wzbudziła podejrzliwość władz Rosji, co doprowadziło
do aresztowania uczestników koła. W 1835 Hercen, jako przywódca, został zesłany do pracy
administracyjnej. Kiedy w 1840 powrócił do Moskwy był opozycyjnie nastrojonym
myślicielem, zapoznał się z pracami Hegla, które wywarły na niego znaczny wpływ. Pisał
książki publicystyczne, pisał również w gazecie.
W roku 1847 Hercen wyjechał za granicę, a w 1850 uzyskał status emigranta politycznego.
Projektował wszcząć walkę z reżimem mikołajowskim z zewnątrz. Z zachwytem śledził
przebieg i rozwój Wiosny Ludów we Francji i Włoszech. Załamanie zrywu rewolucyjnego
oznaczało dla Hercena kryzys światopoglądu i klęskę okcydentalistycznych ideałów.
Postrzegał Zachód jako środowisko gnijące, widzi jakie zagrożenie stwarza rewolucja-
wszystko obraca do góry nogami, jest przeciwko ludziom, niweczy autonomie jednostki.
Jego dylematy to oscylowanie między rewolucja a obroną jednostki, obserwator problemow
zycia codziennego.
Dzieła:
próby pogodzenia idealizmu z materializmem O miejscu człowieka w przyrodzie
Pierwsze spotkanie, Legenda, Drugie spotkanie
dzieła literackie Kto winien?, Sroka złodziejka
kryzys ideałów Listy z Francji i Włoch, Z tamtego brzegu
teoria tzw. rosyjskiego socjalizmu chłopskiego O rozwoju idei rewolucyjnych w Rosji
rewolucyjny demokratyzm Końce i początki, Do żołnierzy rosyjskich
pamiętniki Rzeczy minione i rozmyślania ("K;>5 8 4C<K"- socjalizm, jego zycie od
chłopczyka do staruszka)
Herzen pisał, że człowiek nie rodził się dla szczęścia, ale po to by wypełnić swój los-
przeznaczenie to nieszczęście.
Lenin nie uważał Herzena za rewolucjoniste.
A 4. 0BC@0;L=0O H:>;0
Autor pojęcia: $..C;30@8=/Bułharyn (chciał poniżyć nowy kierunek)
Nowy etap w rozwoju rosyjskiego realizmu krytycznego, który pojawił się w latach  40 XIX
wieku [ .. . 0==: rozwój szkoły naturalnej 1842- 55; punkt szczytowy  47]; geneza
szkoły w latach  30, zwłaszcza w twórczości Gogola [ wszyscy wyszliśmy spod jego
Szynelu Turgieniew]
Pisarze: Dymitr Grigorowicz, WÅ‚odzimierz Dal, Jewhena Hrebinka, Iwan Panajew. jako
pisarze szkoły naturalnej zaczynali: F. Dostojewski, I. Turginiew, M. Niekrasow, A. Hercen,
W. Sołłogub
Oprócz idei wyzwolenia jednostki spod władzy społeczeństwa ważne jest także wyzwolenie
ze środowiska, w którym się żyje (np. urzędnik  środowisko urzędnicze), bo ono wpływa na
człowieka, aż do fatalizmu.
Oddziaływanie nauk przyrodniczych na literaturę, rozkwit małych form prozatorskich o
tendencjach etnograficznych, tzw. szkice fizjologiczne/D878>;>38G5A:85 >G5@:8 [opis życia
pewnej grupy ludzi w pewnym miejscu]. Wydawano je w zbiorach  almanachach:
1845 almanach Fizjologia Petersburga zawierajÄ…cy  fizjologie : Niekrasow ZakÄ…tki
petersburskie, Dal Stróż petersburski, Panajew Felietonista petersburski & ..itd.
Tematy: mały człowiek  biedni urzędnicy w trudnych warunkach; dążyli do pokazania
bogactwa ich duszy, poczucia godności osobistej; apelowali do warstw uprzywilejowanych o
pomoc dla małych ludzi; obrazy peryferii Petersburga, kontrastów społ., dzielnic biedoty;
emancypacja kobiet; los chłopów pańszczyz
nianych
Technika: unikanie idealizacji, upiększania; przed napisaniem szkiców dokonywali  wizji
lokalnej , podpatrywali sceny z życia codziennego, zapisywali oryginalne dialogi, zwroty
językowe; ich celem było zwrócenie uwagi czytelników na negatywne zjawiska w życiu społ.
Rosji. Konflikt dialogu  dwóch boh. jednocześnie ma rację i jej nie ma.
Krytyka: tendencyjni, brak pozytywnych Boh., naturalizm, ograniczanie siÄ™ do ujemnych
aspektów rzeczywistości
Podział na 2 typy:
·ð Fizjologizm [szkice]  metoda dagerotypu  fotograficzne odwzorowanie
rzeczywistości
·ð Antropologizm  ja-czÅ‚owiek jest ważniejsze, niż ja-urzÄ™dnik; nie wolno
poddawać się wpływowi środowiska, zgadzać się być takim, jak wszyscy; filozofia
Feuerbacha [niemiecki materialista]; pisarze: . 0;0E>2 0?8A:8 '5;>25:0
·ð Poza podziaÅ‚em: Dostojewski Biedni ludzie, Gonczarow ZwykÅ‚a historia
 5. #<AB25==>5 8 ;8B5@BC@=>5 42865=85 ?5@8>40 1856-1868 3>4>2. >=OB85
=838;87<0. #<AB25==>5 B5G5=8O. C@=0;K.
- wesoła epoka , odwilż posewastopolska; początkowo hasła liberalizmu, odnowy pol. i
dyskusje o reformie uwłaszczeniowej; po 1861 w związku z buntami chłopskimi zaostrzenie
polityki.
-?@>A25B8B5;LAB2>/oświecenie  młodzi ludzie, którzy nie potrafili zachowywać się w
towarzystwie [tańczyć, mówić po fr& ], synowie duchownych  nie chcieli być jak ojcowie,
uczyli się medycyny, biologii -> trzeba robić cos konkretnego, praktycznego; wiara w zdrowy
rozum
-nihilizm  nie zajmowano się problemami dobra i zła, życia i śmierci, kwestią chłopską itp.,
wierzyli tylko w naukę, nauki ścisłe, rozum jest w stanie podporządkować sobie przyrodę;
odrzucano tradycyjne więzi nakładane na człowieka przez społeczeństwo, rodzinę, religię; nie
uznawano autorytetów, idea wyzwolonej jednostki  rozumnie egoistycznej [każdy kocha
siebie samego; mnie będzie dobrze, jak innym będzie dobrze, bo będą się odwdzięczać];
krytyka zarówno tradycyjnych poglądów, jaki i marzycielstwa, oderwania od rzeczywistości.
Bazarow z Ojców i dzieci uważa się za nihilistę; w tym duchu pisał Pisariew.
-Mikołaj Czernyszewski  uznawany za przywódcę rewolucyjnych demokratów;
raznoczyńca  syn popa, ukończył seminarium, ale stracił wiarę w Boga i zajął się nauką;
popierał literaturę zaangażowaną, wierzył, że każdego człowieka można nauczyć być
rozumnym, wszystko zależy, w jakim jest się środowisku  trzeba przenosić ludzi ze złego
środowiska do lepszego; bał się krwawego powstania rosyjskiego narodu; współpracował z
 Sowriemiennikiem ;
-Szkice gubernialne Szczedrina 1856  wszyscy biorą łapówki, ale Czernyszewski
twierdzi, że nie ludzie są winni, a środowisko
-Co robić? 1863  napisana w więzieniu [siedział na Syberii]; powieść słaba, ale
przedstawia interesujÄ…ce idee, utopia; bohaterowie: lekarz A
opuchow, fizjolog
Kirsanow i społecznica Wiera Pawłowna  racjonaliści, materialiści, rozumni egoiści;
jest jeszcze rycerz-rewolucjonista Rachmietow  profesjonalista, ćwiczy silną wolę i
odporność na ból; problemy wolnej miłości i wyzwolenia kobiet; treść: ojciec chce
wydać Wierę za mąż wbrew jej woli, więc ta bierze fikcyjny ślub z nauczycielem
swojego brata, zbiera z ulicy prostytutki, uczy je szycia, a gdy one pracujÄ… Wiera czyta
im książki o socjalizmie, potem sprzedają ubrania na targu i dzielą się po równo,
zakochała się w przyjacielu swojego męża, więc żyją w trójkącie; Wiera ma sen 
wizję przyszłości, wszyscy są piękni, zdrowi i mądrzy, brak wyzysku, ludzie władają
przyrodÄ….
Partie literackie:
·ð Radykalni demokraci
o Czernyszewski, Dobrolubow, Niekrasow, Sałtykow-Szczedrin
o Czasopisma  Sowremiennik ,  Iskra
o Wolność człowieka, ale nie popierają rewolucji chłopskiej
·ð Radykalni pozytywiÅ›ci
o Pisariew, Zajcew
o  Russkoje słowo
o Wiara w zdrowy rozum, ale brak wiary w rewolucję, chłopów trzeba posłać
do szkoły, to będą więcej zarabiać [J. Mill]
·ð Poczwiennicy
o Dostojewski, Apollon Grigoriew, Mikołaj Strachow
o  Wremia ,  Epoka
o Posredni miedzy słowianofilami i zapadnikami, nie wolno odrzucać
Zachodu, ale z
le, że rosyjska inteligencja oddzieliła się od chłopów, pewna
tradycja narodowa zachowała się na wsi i nie wolno tego ignorować,
inteligencja powinna pracować na wsi, leczyć, uczyć itp.
·ð LiberaÅ‚owie
o Michał Katkow, Konstantin Kawelin, Cziczerin
o  Russkij wiestnik ,  Wiestnik Ewropy ,  Otieczestwiennoje zapiski
o Socjalizm jest zły, trzeba pracować samemu na siebie, inaczej ludzie nie
będą robić nic; wolność osobista dla każdego człowieka; trzeba zmniejszyć
rozdz
więk między bogaczami a biedotą
o Pisarze  Turgieniew, Gonczarow
·ð Konserwatywni
o Iwan Aksakow, Michał Kakow
A 6. Droga twórcza Iwana Siergiewicza Turgieniewa
Iwan Turgieniew (1818-1883), pochodził ze starej, zamożnej szlachty rosyjskiej, urodził się
w Orle. Jego ojciec, pułkownik Sergiusz Nikołajewicz, zwolnił się z wojska i wraz z rodziną
osiadł w majątku rodowym żony, Warwary Pietrowny z A
utowinowów. To właśnie w jej
posiadłości (Spasskoje-A
utowinowo) upłynęło dzieciństwo przyszłego pisarza. Nie było ono
szczęśliwe, gdyż nad domem ciążył despotyczny i kapryśny charakter Warwary Pietrowny.
Turgieniew otrzymał staranne wykształcenie, władał francuskim, niemieckim i rosyjskim,
wiele też podróżował (Niemcy, Szwajcaria, Austria, Włochy)
Wyróżniamy pięć etapów w twórczości Turgieniewa:
1. 1838-1847 (okres romantyczny)
2. 1847-1855
3. 1855-1862 (okres dojrzały)
4. 1862-1878
5. 1878/9 - 1883
Dodatkowo:
 w latach 1863-1870 Turgieniew przechodzi kryzys twórczy, w tym czasie przebywa w
Baden-Baden, aby być w pobliżu ukochanej Pauliny Viardot
 a w latach 1870- 1883 wypracowuje nowy styl
1. 1838-1847 (okres romantyczny)
·ð fascynacja Puszkinem, romantyczna poezja, wiersze, przyroda,
·ð Steno (!B5=>) (1834), jest to poemat dramatyczny, to parafraza Manfreda
Byrona, Turgieniew odmitologizował w nim wątek fabularny, sprowadzając
akcję z zaświatów na ziemię (do Zatybrza, dzielnicy Rzymu) a bohaterami
uczynił realnych ludzi
·ð poematy: Parasza (0@0H0), Rozmowa ( 073>2>@), Andrzej (=4@59),
Dziedzic ( ><5I8:) (czerpał w nich obficie z doświadczeń poezji Puszkina i
Lermontowa)
2. 1847-1855
·ð zbliża siÄ™ do pisarzy z ugrupowania zw. szkoÅ‚Ä… naturalnÄ…
·ð przyjaz
ni się z Bielińskim
·ð Dziennik czÅ‚owieka zbÄ™dnego (=52=8: ;8H=53> G5;>25:0) 1850
·ð Zapiski myÅ›liwego (0?8A:8 >E>B=8:0) (1847-1852):
 Chor i Kalinycz (%>@ 8 0;8=KG) (1847), to opowiadanie otwierajÄ…ce cykl
Zapiski myśliwego, to tzw.  szkic fizjologiczny czyli charakterystyka
porównawcza dwóch chłopów rosyjskich, opowiadanie wprowadza też
realia regionalne i etnograficzne, w opowiadaniu tym postawiony został
problem charakteru narodowego Rosjanina, polemicznie wymierzony w
koncepcje słowianofilskie
 Las i step (5A 8 AB5?L)
 cały cykl składa się z 25 utworów, z czego trzy zostały napisane już w
ostatnich latach twórczości Turgieniewa
 w cyklu tym ostro atakuje system pańszczyz
niany
 stworzenie fikcyjnej postaci myśliciela-narratora, mającego podczas
polowań i wędrówek po guberni orłowskiej okazję do poznania czeladzi
dworskiej oraz szlachty obszarnickiej, pozwoliło autorowi na prezentację
bogatej panoramy typów ludzkich i stosunków społecznych. Szczególnie
uwrażliwiony był Turgieniew na los chłopów skrzywdzonych przez życie i
samowolę okrutnych urzędników.
 Mumu (C<C) 1852 posłużył się w nim tematem skrzywdzonego sługi, aby
ukazać odrażające stosunki pańszczyz
niane, prototypem postaci okrutnej
dziedziczki była Warwara Piotrowna, matka Turgieniewa
3. 1855-1862 (okres dojrzały)
·ð powieÅ›ci:
 Rudin 1856, pod względem formy jest czymś pomiędzy nowelą a
powieścią, powieść kulturalno-historyczna (Rudin reprezentuje
określoną kulturę a powieść jest sądem nad daną kulturą)
 Szlacheckie gniazdo 1859
 Ojcowie i dzieci 1862
 W przededniu (0:0=C=5) 1860
4. 1862-1878
·ð kryzys (1863-1870), poszukuje nowych form literackich , pesymizm
·ð Widma (@87@0:8) 1863/4, jest to jeden z utworów opartych na wÄ…tkach
zagadkowych, młodemu człowiekowi co noc pojawia się -;;8A, chuda
dziewczyna-zjawa (wampir?), która potrafi latać i podróżować w czasie,
odwiedzają starożytny Rzym, pesymistyczna wizja, ona umarła, nikogo nie
kocha, wypiła jego krew, głębokie nieszczęście, miłość zawsze jest
nieszczęśliwa
·ð Dym (K<) 1867 powieść, nie do koÅ„ca udana, chciaÅ‚ w niej dać wyraz
swojemu zaniepokojeniu sytuacją wewnętrzną w Rosji po 1861r., nie
zadowalał go proces realizacji reformy uwłaszczeniowej i niepokoiło
umacnianie się wpływów i znaczenia obozu konserwatywnego. Dymem,
mirażem, złudzeniem okazują się dążenia i nadzieje znacznego odłamu
społeczeństwa rosyjskiego oraz nadzieje człowieka na szczęście osobiste.
·ð Sen (!>=) 1877, chÅ‚opak szuka ojca, ojciec nie jest zadowolony z tego, ze syn
go odnalazł, ojciec powinien wychowywać syna, śmierć przychodzi od morza,
Turgieniew panicznie bał się morza
·ð Pies (!>10:0) 1866
5. 1878/9  1883
ªð Pieśń zwyciÄ™skiej miÅ‚oÅ›ci (5A=L B>@65AB2CNI59 ;N128) 1881
ªð Klara Milicz (;0@0 8;8G) 1882, bohaterka zza grobu steruje życiem
kochającego ją młodzieńca
ªð Senilia (Poematy prozÄ…), nie miaÅ‚y być drukowane, majÄ… charakter
autobiograficzny i bardzo intymny, stanowiÄ… spowiedz
lirycznÄ…, alegorie,
symbole, refleksje nad losem człowieka, przyrodą
A 9. ><?>78F8O @><0=0 BFK 8 45B8. 459=0O :>=F5?F8O @><0=0.
Pokolenie lat 40 Pokolenie lat 60
Nikołaj Pietrowicz Kirasanow - ojciec Bazarow - przyjaciel Arkadiusza,
Arkadiusza, szlachcic, właściciel nihilista
drobnego majątku ziemskiego Arkadiusz Nikołajewicz Kirsanow -
Paweł Pietrowicz Kirsanow - dziedzic rodzinnego majątku, nihilista,
ekscentryczny brat Nikołaja, który pod wpływem miłości zmienia
mieszkajÄ…cy stale w jego domu swoje poglÄ…dy
Zbędni ludzie Nowi ludzie  dynamizm społeczny, duża
siła, nihiliści
Konfrontacja dwóch pokoleń z punktu widzenia człowieka lat  40, z zachowaniem
szacunku dla pokolenia  60. Nie broni ojców, ani nie chce krytykować synów. Smutny
los tych pierwszych uosobiony jest w osobie Pawła Pietrowicza, który po krótkiej karierze
"lwa salonowego" został na utrzymaniu brata, bez rodziny, dzieci, bez celu w życiu.
Problem "dzieci" (w tym przypadku Bazarowa) to problem niewydarzonego
rewolucjonisty, który chce obalić stary porządek, ale nie umie stworzyć nic nowego. W
jednym z esejów Turgieniew stwierdza, że Bazarow łączy w sobie cechy Hamleta i Don
Kichota. Bazarow jest postaciÄ… tragicznÄ…  rewolucjonista bez teorii rewolucyjnej,
samotny, lud traktuje go z dystansem, nie wykonał zadania, nie zostawił kontynuatorów
swojego dzieła.
Kompozycja  Turgieniew zawsze przedstawiał postać-bohatera danej epoki na tle innych
[czyli Paweł Kirsanow jako typowy przedstawiciel lat  40, na tle swojego brata]. Akcja
poprzecinana jest wstawkami z biografii bohaterów, przenoszącymi nas w inne epoki i
wyjaśniające z
ródła dziejących się obecnie wydarzeń. Biografia Pawła Kirsanowa nawet
stylistycznie odbiega od reszty powieści. Głównym bohaterem jest Bazarow, cały czas
skonfliktowany z Pawłem, maja skrajnie różne poglądy. Ich rywalizacja kończy się
pojedynkiem [Bazarow zdradza swoje poglÄ…dy w tym miejscu]. PoczÄ…tkowo B jest pewny
siebie, odważnie występuje przeciwko Pawłowi. Gdy zakochał się w Odincowej pierwszy
raz spada mu maska pseudonihilisty, pokazuje, że nie jest w stanie być wierny głoszonym
ideałom; po powrocie do majątku Kirsanowych unika Pawła, chodzi po łąkach i flirtuje z
Fieniczką. Po pojedynku i odrzuceniu wyznania miłosnego przed Odincową wraca do
domu rodziców, z którego wcześniej szybko uciekł. Czyli gdy przekonał się, że sam
własnymi przekonaniami pomiata, stał się zrezygnowany, bez zapału i zginął marnie 
przypadkowo zarażony tyfusem [wg mnie  było to celowe z jego strony, czuł się
przegrany i chciał skończyć ze sobą, bo nic innego mu nie pozostało, nawet Arkadiusz 
przyjaciel, wybrał kobietę zamiast niego; ale takiej interpretacji u Semczuka nie ma].
Inaczej- na początku silny, zaraża innych swoimi poglądami, z czasem coraz bardziej się
ich wypiera [choć trochę wbrew sobie] traci animusz i umiera na zapadłej wsi, niczego nie
zburzył, nie oświecił ludu.
A 11. Droga twórcza Iwana Aleksandrowicza Gonczarowa. Jego trzy powieści.
Iwan Gonczarow (1812-1891), pochodził z rodziny kupieckiej, przyjeżdża z prowincji do
wielkiej metropolii w nadziei rozpoczęcia nowego życia i zrobienia kariery. Od 1835r.
osiedlił się na stałe w Petersburgu (wcześniej studiowała w Moskwie). Przez wiele lat
sprawował różne funkcje urzędnicze, ale wielkiej kariery nie zrobił i ostatecznie w 1867r.
porzucił pracę cenzora, aby odtąd utrzymywać się z pisarstwa.
Już w latach 30-tych tworzył wiersze i nowele (w duchu romantycznym), widoczne są tu
wpływy rosyjskiej literatury romantycznej (Marlińskiego, Bieniediktowa, Lermontowa,
Puszkina:
 Dziwne upodobanie 1838,wyśmiewa w sposób żartobliwy zamiłowanie rodziny
Majkowów do pieszych i konnych wycieczek poza miasto, a ponadto podniosłą
sentymentalno-romantyczną frazeologię i nastrojowość inteligencji lat 30-tych.
 Szczęśliwa pomyłka 1839, powieść salonowa, epizod z życia młodego szlachcica
Jegora Adujewa, który dzięki szczęśliwej pomyłce swego sługi odnajduje baronównę
Helenę i żeni się z nią.
1846-1852 wczesny Gonczarow:
 w 1846 r. razem z Walerianem Majkowem i Zabłockim zbliżył się do Bielińskiego i
jego grupy
 Iwan Podżabrin 1842 (napisany), 1848 (ogłoszony)  szkic fizjologiczny , afabularna,
drobna forma, której przedmiotem jest opis życia mieszkańców wielkiego domu w
Petersburgu, a ponadto opis samego domu
1. Zwykła historia (1K:=>25==0O 8AB>@8O) 1847 r.
 przyniosła mu rozgłos i uznanie krytyki
 dzieło to było wynikiem artystycznych dyskusji lat czterdziestych,
skierowanych przeciwko epigońskiemu romantyzmowi
 odczytano je jako surowy rozrachunek z postawÄ… marzycielstwa i
pięknoduchostwa, uosobioną w losach egzaltowanego młodzieńca Aleksandra
Adujewa (Gonczarow rozwinÄ…Å‚ Puszkinowski wÄ…tek Eugeniusza Onegina,
tworząc własny wariant dalszej biografii Leńskiego, określonej przez poetę
jako  zwykły los . Zaprezentował więc bohatera z prowincji, który przyjeżdża
do Petersburga w nadziei ułożenia sobie życia na wzór romantyczny. Jednak w
zderzeniu z kapitalistyczną metropolią Aleksander traci złudzenia,
rozczarowuje siÄ™. Bohater przechodzi metamorfozÄ™, zmieniajÄ…c siÄ™ w
zadeklarowanego realistę życiowego. Było to rezultatem nauk udzielanych mu
przez wuja, Piotra Adujewa.
 Zwykła historia jest powieścią społeczną, która ukazuje zwycięstwo
Petersburga and prowincjÄ…
2. Obłomow (1;><>2) (szerzej omówiony w następnej tezie)
 Sen Obłomowa (1849)
 Obłomow (1859), w tworzeniu koncepcji tytułowego bohatera autor
wykorzystał uwagi Bielińskiego dotyczące poprzedniej powieści (nie
akceptował nagłej metamorfozy Adujewa-juniora, uważając, że raczej
powinien on dokonać żywota na głuchej prowincji.
 Dobrolubow Co to jest obłomowszczyzna? (artykuł)
3. Urwisko (1@K2)
 powieść ogłoszona została dopiero w 1869r.
 powieść początkowo nosiła tytuł Artysta i zawierała krytykę pochodzącego z
warstwy szlacheckiej artysty-dyletanta
 pańszczyz
niany prowincjonalny dworek Malinowka, pomyślany początkowo
jako przedmiot satyrycznie złośliwej krytyki, został w końcu apoteozowany.
 Dzieje Marka Wołochowa i Wiery miały się kończyć zesłaniem bohatera na
Syberię, dokąd podążyć za nim miała  wzorem żon dekabrystów 
dziewczyna ze swoją małą córeczką; tymczasem Wołochow ze szlachetnego
liberała przeobraził się w karykaturę  nihilizmu lat 60-tych, a jego związek z
Wierą  w walkę o duszę młodego pokolenia.
 nihilizm stanowi główne niebezpieczeństwo lat 60-tych, jest zagrożeniem dla
ludzi pokolenia Wiery, Wiera zwraca siÄ™ ku religii
 Marek Wołochow jest cynicznym nihilistą, który kradnie i oszukuje
Po roku 1870 Gonczarow usunął się z bieżącego życia literackiego i zerwał wszelkie kontakty
towarzyskie. Umarł zapomniany.
A 12. Obraz Ili Obłomowa. Możliwe interpretacje. Pojęcie obłomowszczyzny.
Obłomow:
 Opis patriarchalnego dworku szlacheckiego (Sen Obłomowa), pogrążonego w
feudalnym marazmie i odciętego od nowoczesnej cywilizacji, pozwalał zrozumieć
przyczyny katastrofy życiowej bohatera. Od dzieciństwa wychowywany w lenistwie,
eliminowaniu inicjatywy osobistej oraz braku zainteresowań intelektualnych,
Obłomow doznaje kolejnych klęsk w warunkach kultury wielkomiejskiej. Z apatii
życiowej nic nie zdoła go wyrwać: ani studia, ani praca zawodowa, ani miłość Olgi
Ilińskiej, ani perswazje przyjaciela Sztolca. Nawiedzające bohatera myśli o
rozpoczęciu nowego życia pozostaną na zawsze w sferze projektów.
 Postawa, jaką uosabia bohater powieści Gonczarowa była zdeterminowana przez
destrukcyjny wpływ stosunków pańszczyz
nianych na psychikę człowieka.
 Obłomow  właściciel 350  dusz jest produktem i ofiarą systemu poddańczego, który
zrodził zjawisko obłomowszczyzny (czyli postawę, którą cechuje apatia życiowa,
atrofia woli i energii, izolacja od życia społecznego kulturalnego, marazm ideowy,
pasożytniczą egzystencję)
 Całkowitym przeciwieństwem, nieprzystosowanego do życia Obłomowa jest jego
przyjaciel Sztolc, pół-Rosjanin, pół-Niemiec, energiczny fabrykant. Postać ta w
zamierzeni pisarza była próbą zaprezentowania pozytywnego bohatera. Ale cel nie
został osiągnięty, chociaż Gonczarow wyidealizował wizerunek Sztolca.
 Obłomow ma szansę na odrodzenie się w miłości, ale sam ją zaprzepaszcza, przeżarty
marazmem i apatią Obłomow kończy żywot w nędznych warunkach, w mieszkaniu
wdowy Pszenicyny w ubogiej dzielnicy Petersburga.
Możliwe interpretacje: (?) moje notatki są niedokładne
0. typ patriarchalny (związany z rosyjskim prawosławiem)
1. rosyjski typ narodowy (uniwersalny charakter, zwierający przemyślenia i uogólnienia
dotyczące życia ludzkiego w ogóle, klęska nieprzygotowanego do życia charakteru)
2. Milton Ehre, ceną za rozwój gospodarczy jest zapomnienie o uczuciach, ludzie psują
wzajemne stosunki, problem wychowania
3. puer aeternus (wieczny chłopiec) (Rousseau)
A 13. @0<0By@38O .. AB@>2A:>3>. =0;87 >4=>9 87 ?L5A.
Rosyjski pisarz dramatyczny, ur. 12 kwietnia 1823 w Moskwie, zm. 14 czerwca 1886.
Student na wydziale prawa Uniwersytetu Moskiewskiego. Pracował w sądzie opiekuńczym i
handlowym. Praktyka prawnicza dostarczyła mu bogatego materiału obserwacyjnego do
póz
niejszej twórczości literackiej.
Pisarstwo rozpoczął od lirycznych wierszy w stylu naturalnej szkoły, zadebiutował jako
dramaturg komedią Niesostojatielnyj dołżnik (1847). Popularność przyniosła mu komedia
Do wójta nie pójdziemy. W 1859 napisał swój najbardziej znaczący dramat  Burza
(premiera polska 1896). W latach 60. XIX w. stworzył kilka sztuk historycznych: Wojewoda
(1865), Dmitrij Samozwaniec i Wasilij Szujski (1867) i in.
W 1868 nawiązał współpracę z pismem "Otieczestwiennyje zapiski", w którym
opublikował komedie: I koń się potknie (1868), Las (1870) i in. Lata 70. i 80. to szczytowy
okres twórczości Ostrowskiego  napisał wówczas najznakomitsze swoje utwory: Wilki i
owce (1875, premiera polska 1947), Panna bez posagu (1878, premiera polska 1954,
dwukrotna ekranizacja rosyjska), Niewinni winowajcy (1883, premiera polska 1949).
Ostrowski napisał setki sztuk, komedii gdzie głownie przedstawia ludzi nie nalezaych do elit.
już po pojawieniu się jego pierwszej sztuki otrzymal literackie uznanie. Dramaturgia O.
obowiązkowym elementem kultury jego epoki. Krytycy uważali jego dzieła za wierne i
glebokie odzwierciedlenie rzeczywistości. O. krocząc swoją oryginalną drogą, nie rzadko
wprowadzając zbijając z tropu zarówno krytyków jak i czytelników.
Zamaskowierecie to rejon Moskwy gdzie zyli kupcy, urzednicy i bedni. Tam tez zyl
Ostrowski. Jego matka umarla, wychowywala go macocha szwedzka szlachcianka.
Pasjonował się teatrem, zakochiwal się w aktorkach, jego pierwsza  zona była prosta
dziewczyna(nie wzieli oficjalnie slubu). Potem miał wiele romansow a na koncu ozenil się z
aktorka. Dyrektor moskiewskich teatrow. Przedstawiał nie tylko byt, był bardzo glebokim
utalentowanym pisarzem
Sztuka burza stała się zaskoczeniem dla wszystkich. Tragizm w niej zawarty zmusił krytyków
do zrewidowania swoich poglądów na temat Ostrowskiego. Po pierwsze z niezwykłą
plastycznością było pokazane sceny zycia rodzinnego umiejętnie skrywane za  grubymi
drzwiami wszystkich domostw. Ale to nie był zwykły szkic, autor pokazał marne połołożenie
rosyjskiej dziewczyny w kupieckiej rodzinie. A dodatkowego tragizmu dodawala szczególna
prawdziwość i szczerość autora- Burza jako obraz pisany z natury.
Akcja dramatu ma miejsce w mieście Kalinow, który jest rozpostarty wśród zieleni sadów nad
brzegiem Wołgi. Mogłoby się wydawać, że życie zamieszkujących go ludzi również jest
piękne i szczęśliwe jednak warunki życia i prawa jakimi rzadzi się bogate kupiectwo,
stworzyły  świat więziennego i grobowego milczeni ;) Dikoj i Marfa Kabanowa to postacie
uosabiające okrucieństwo i samowole, a porządek w kupieckim domu oparty jest na
dogmatach Domostroj. Kabanicha, zamożna kobieta, ma syna Tichona, którego wysyła w
sprawach służbowych do Moskwy. Dokoj szanuje Kabaniche, bo dla niego licza się tylko
pieniadze. Kabanicha wie ze władze poza pieniedzmy daje także pokorność wszystkich ktorzy
ją otaczają. Dąży do tego alby zwalczyć wszystkie objawy przeciwstawianie się jej przez
domonikow. Kabanicha jest dwulicowa- pod przykryciem osoby cnotliwej i pobożnej w
murach domu, dla rodziny jest ona despotÄ… i tyranem. Syn Tichon w niczym siÄ™ jej nie
sprzeciwia, a córka Warwara nauczyła się już kłamać i oszukiwać. Główna bohaterka
Katerina, nie przyzwyczajona do uniżenia, obrazy i pogardy jest w konflikcie z teściową. W
swoim domu u boku matki żyła swobodnie i lekko, a w domu Kabanichy czuje się jak ptak w
klatce. (czuje ze dlugo w nim mieszkac nie będzie). Katerina na wyszła za mąz za Tichona z
milosci. W domu jej teściowej wszyscy drżą na dzwięk krzyku Kabanichy, to nie jest dobre
miejsce do mieszkania dla młodych. Kiedy Tichon wyjezda do Moskwy Katerina poznaje
zupełnie innego człowieka(Borys) roniącego się od wszystkich domonikow, po raz pierwszy
w życiu doznaje prawdziwego uczucia. Noca spotyka się z Borysem. Nawiązuje się miedzy
nimi romans. [po czyjej stronie staje autor? Po stronie Kateriny, bo nie można zabraniać
człowiekowi dążenia do prawdziwych uczuć]. Katerina jednak przez swa pobożność nie może
sobie poradzic z tym ze zdradzila meza i mu to wyznaje.
Prostolinijność i szczerość Kateriny wzbudzają szacunek zarówno u autor czytelnika
jak i widza. Jednak zostaje potepiona przez Kabaniche. Dziewczyna decyduje ze nie może
być dłużej ofiara bezdusznej teściowej, nie może dusić się w zamknięciu. Chce być wolna a
wolność swoja widzi tylko w swojej śmierci (rzuca się do rzeki). Można się spierac czy utrata
zycia nie była za wysoka cena, czy po jej śmierci wszystko dalej będzie trwało w zaklamaniu
i obludzie, czy wręcz przeciwnie? Oczywisice do simerci Kateriny przyczynila się Kabanicha,
jej corka Warwara ucieka z domu a syn Tichon zaluje ze nie umarl z zona.
Należy zauważyć, że jednym z głównych aktywnych obrazow tej sztuki jest burza. Wyraza
ona symboliczna idee dziela. Obraz burzy bezpośrednio uczestniczy w aktach dramatu jako
raelne zjawisko przyrody, pojawia Si Ew decydujących momentach często określając
przewinienia bohaterki. Burze można interpretowac wielorako, jako zwiastun tragedii,
zjawisko które oczyszcza atmosfere dla Kateriny burza jest ulgą i rozwiazeniem.
Już w pierwszym akcie rozpetała sie burza, jako zwiastun tragedii, a Katerina powiedziala
wtedy do Warwary  niedlugo umrę . Jej wyobrażenie połączyło się z  przepowiednią
oblakanej kobiety, która powiedziala ze burza na darmo nie przychodzi, a realny grzmot łaczy
siÄ™ z uczuciem wlasnego grzechu.
Burza wszystkimi wstrząsnęła, okrutne prawa wczesniej bądz
poznej dobiegna konca, spor
nowego ze starym zaczal i i będzie trwac..
Burza- wedlug struktury to grecka tragedia, nie ma tam postaci jest fatum, zly
los, bohaterowie sa podobni jedne do drugiego. Natomiast w zachodnioeuropejskiej sztuce nie
było fatum, zlego losu, dam czynnikiem były cech ludzkiej natury. W Rosji również
czynnikiem były ludzie cechy natury, człowiek chciał działac, ale działa jakas(niewidzialna)
sila. Czym wiecej Katerina walczyla tym gorzej to było dla niej. Prawo-  bądz
jak wszyscy ,
los wisi nad bohaterem rosyjskiego dramatu. Czas w miescie siÄ™ zatrzyma jest bulwar po
którym nikt nie chodzi, przestrzen jest waznijesza niż historia. Ljubow Kosickaja(grala
Katerine) to milość Ostrowskiego, to prototyp Kateriny, w jej miescie w dzieciństwie było
podobnie. Katerina była bardzo pobozna i nie może przezyc grzechu, nie protestuje przeciwko
tego co ja oatacza. Wpada w pułapkę, dla niej calkowita swoboda jest nie do zniesienia,
uciemiężanie nie jest wina ani Cara ani rzadu, tylko rosyjskich ludzi. Katerina- naiwny
anarchistyczny bunt, chce wyrwac siÄ™ z teog swiata i poleciec w niebo potem upac do wody i
umrzec, ale jej lot nie może trwac dlugo.
Konflikt: młodzi/ starzy
Troche zagmatwane, ale to wszystko co udalo mi siÄ™ znalez
ć;)
A 15. Groteska Sałtykowa  Szczedrina, Historia pewnego miasta jako satyra polityczna
Sałtykow 1826  1889. Oskarżony o dążenie do rozpowszechniania rewolucyjnych idei
zesłany do Wiatki, gdzie spędził 8 lat pracując przymusowo jako urzędnik. To była pewnego
rodzaju szkoła przygotowawcza do jego póz
niejszej działalności satyrycznej. 1867-1870
Dzieje pewnego miasta satyryczna historia Rosji. Cenzura nie pozwoliła autorowi wyrażad się
jasno na temat niektórych palących problemów; częste aluzje i alegorie. Satyra wymierzona
bezpośrednio w ustrój monarchistyczny. Centralny problem- zagadnienie władzy i ludu.
Problem ten zaostrzył się po reformach lat 60- tych, kiedy chłopów paoszczyz
nianych
zrównano z ludz
mi wolnymi. Sałtykow sprzeciwiał się tym, którzy twierdzili, że ustrój
monarchistyczny i władza absolutna są najlepsze dla Rosji by rządzid masami ludowymi.
Utwór Obraz Rosji w postaci groteskowego, na poły fantastycznego, miasta Głupowa i
władze absolutną w postaci głupolskich rządów. Rozdziały są parodią współczesnych
autorowi traktatów historycznych. Po raz pierwszy despotyzm carski jest demaskowany
bezpośrednio  wcześniej robił to autor poprzez krytykę biurokracji. W otworze nosicielami
władzy absolutnej są horodniczowie. Każdy z nich uosabia taktykę caratu w danym
momencie historycznym.
1. Brudasty- zamiast mózgu- pozytywka wygrywająca słowa- nie zniosę; zniszczę. Wyraża to
bezduszny automatyzm, samowolÄ™, despotyczna przemoc.
2. Benewoleoski- wydawał ustawy o należytym wypieku pierogów.
Uosabiają obłudną politykę cara,
3. Pryszcz- głowa nadziana smakowitym farszem, leniwy.
cieszÄ…cÄ… masy perspektywÄ…
4. Mikalad- lubieżny. wprowadzenia konstytucyjnych
rządów monarchistycznych
5. Grustiłow- sentymentalny mistyk.
Zwolennicy wojennych egzekucji, toczący wojny oświatowe za
6. Ferdyszczenka
wprowadzeniem uprawy gorczycy i rumianku -> wyrażały
7. Brodawkin
kolonizacyjno- cywilizatorskie zapędy caratu
8. Ugrium- Burczejew- upiorna postać horodniczego  idioty, wyolbrzymiona postać,
skupiająca w sobie cechy poprzedników; absurd; idea i mechanizm władzy absolutnej, jej
bezmyślny automatyzm i okrucieostwo. Postad ta nie znosiła sprzeciwu ani swobodnej myśli.
Cyt. Z podręcznika:  Jedynymi ideałami były linia prosta i koszarowy system życia, który
wprowadził do Glupowa z całą bezwzględnością zidiociałego maniaka . J Jego zapędom
oparła się dopiero rzeka. Postać zniosło z powierzchni ziemi  jakieś mgliste coś będące
zapewne symbolem nadchodzÄ…cej rewolucji.
To też satyra na masy ludowe. Wykpienie ich politycznej bierności, cierpiętniczego
posłuszeństwa, uległość i pokorę. Autor chciał zasiać ziarno protestu. Krytyka próbowała
przytępić wymowę dzieła przeinaczając jego interpretację. http://briefly.ru/saltykov-
cshedrin/istorija_odnogo_goroda/ tu streszczenie po ros. Takie znalazłam, trochę długie.
A 16. Biografia Dostojewskiego jako z
ródło twórczości
Ur 1821, zm 1881,
Urodził się w Moskwie, ale nigdy nie była inspiracją dla jego sztuki. Jego ojciec był
lekarzem, a poza tym wymagającym, głośnym człowiekiem. Sam uczył swoich synów od
wczesnej młodości czytał im książki, w tym Balzaka, Hugo i Shakespeare, można więc uznać,
że od najmłodszych lat Fiodor był silnie edukowany, a co za tym idzie wykształcony. Matka
była skromną cicha kobietą, córka kupca. Po jej śmierci przenoszą się do Petersburga gdzie
Fiedia uczy się na inżyniera (architektura)
Jego rodzina musiała znieść wiele upokorzeń i wyrzeczeń, żeby przetrwać ciężkie warunki
materialne, dlatego też w swoich powieściach lubi umieszczać bohaterów w podobnie
paskudnej sytuacji. Jego ulubionymi postaciami są  poniżeni i skrzywdzeni mali, szarzy
ludzie (Biedni Ludzie), romantyczni marzyciele żyjący we własnym zamkniętym świecie
urojeń (Białe noce) oraz ludzie zżerani chorobliwą ambicją i schizofrenią (Sobowtór) Tłem
niemal wszystkich utworów pisarza jest Petersburg, widziany przez pryzmat psychiki dopiero
co wyrwanej z patriarchalnej bezpośredniości (chyba mam za mądrą książkę) i odczuwającej
wielkie miasto jako świat dziwny, fantastyczny, obcy. To miasto mgieł i białych nocy jest u
Dostojewskiego miastem-widmem, symbolem sił, które wtargnęły z Zachodu i zburzyły
spokój starej  świętej Rusi . Dostojewski umiera w Petersburgu
1846  pierwsza powieść  Biedni ludzie
Przełomem w życiu Dostojewskiego było uniknięcie kary śmierci przez rozstrzelanie (za
uczestnictwo w ruchu pietraszewców, zajmowali się rozważaniami nad uwłaszczeniem
chłopów, wolnością prasy, a co bardziej rzutcy chcieli ubić cara, sam Dostojewsi został
skazany za rozpowszechnianie zakazanego listu Bielińskiego), po katordze (Omsk) i 5 letniej
służbie wojskowej w Semipałatyńsku wraca do domu. Zrywa z rewolucyjnymi ideami
(1862/3 rok), acz nie staje siÄ™ bezkrytycznym apologetÄ… cara. Wydaje czasopismo  @5<O
głoszące idee powrotu do gleby  przywrócenie rdznnie narodowych, a przez to i
chrześcijańskich wartości życia ludowego.
Obcowanie z ludem jest natchnieniem do twórczości (Zapiski z domu umarłych).
W 1862 pierwszy raz wyjechał za granicę. Relacje z tej podróży zawarł w Zimowych uwagach
o wrażeniach z lata, zwłaszcza w Londynie zdumiała go i zaszokowała potęga cywilizacji
kapitalistycznej, skrajna racjonalizacja życia, przeraziła go władza pieniądza nad ludz
mi.
Myśli te rozwinął również w  Młodziku , a także można znalez
ć odniesienia do tego w
Zapiskach z podziemia, o człowieku, który fałszywie pojmuje swoją wolność. D. przestrzega,
że nie można ubóstwiać istoty ludzkiej. Problem Człowieka-Boga obecny jest również w
Biesach (Kiryłłow  jeśli popełnie samobójstwo, przekrocze granice sam zdecyduje o tym
kiedy mam odejść, będę bezgranicznie wolny stanę się Człowiekiem - Bogiem), a w ogóle ta
koncepcja wzięta od Feuerbacha (pietraszewcy coś tam o nim mówili).
Rozważania nad moralnością kontynuuje też w Zbrodni i karze
Ma słabość do gier karcianych i ruletki, ale hazard pomaga mu w pisaniu powieści: po jednej
z wielkich przegranych, przebywając za granicą, włóczył się (bodajże w Drez
nie) i z całej tej
rozpaczy wymyślił Zbrodnie i karę.
Po 1862 roku tworzy Zbrodnie i karÄ™, IdiotÄ™, Biesy i Braci Karamazow
główne problemy twórcze:
-ð wiara  ateizm:
kwestia wyboru wiary, a nie zdawanie się na wybór rodziców, pojmowanie jej,
zastanawianie się nad istotą Boga, nad nieśmiertelnością
-ð teodyceja,
pytanie: dlaczego Bóg skoro jest dobry nie stworzył świata bez zła?
Odp: Kto nie może przyjąć tego jaki jest świat jest buntownikiem
-ð wolność: nie można być wolnym do koÅ„ca, bo wpada siÄ™ w niewole grzechu. można być
tylko wolnym w Chrystusie
-ð dobro
każdy człowiek może stać się dobrym,
-ð trud, praca
-ð idea misji Rosji (prawosÅ‚awnej) dla Å›wiata (mesjanizm)
Podobnie jak inni wielcy pisarze Dostojewski traktował literaturę jak misję moralną, jako
narzędzie walki o przemianę świata
Przeżył on przełom światopoglądowy, po którym wystąpił w roli proroka (choć osobiście nie
lubił gdy tak go traktowano). Gwałtownie krytykował współczesność, ukazując jednocześnie
swojemu narodowi jak i całemu światu drogi moralnego i religijnego odrodzenia. Ważnym
był tu kontakt z prostym ludem, którego uważał Dostojewski za nosiciela wyższych,
prawdziwie chrześcijańskich wartości.
8 czerwca 1880- podsumowanie 20 letnich przemyśleń D. w Mowie o Puszkinie wygłoszona z
okazji odsłonięcia jego pomnika w Moskwie, myśl Puszkin jako syntetyczny wyraz ducha
rosyjskiego  problem tułactwa (ludzie zbędni i wszyscy ci którzy poszukują idei rosyjskości,
remedium  ukorzenie się przed kulturą chłopską). Stać się Rosjaninem to stać się bratem
wszystkich ludzi, wedle wskazań Chrystusa. Podsumowanie tych idei również w Legendzie o
wielkim inkwizytorze w Braciach Karamazow
Ich pisał pod wrażeniem bohaterskiej walki narodników-terrorystów, którym nie odmawiał
osobistej szlachetności. Istotniejsze tu jednak były problemy wewnętrzne Iwana Karamazowa
(odrzuca on stworzony przez Boga świat), które były własnymi głęboko przeżytymi
problemami Dostojewskiego. Sam bowiem miał problemy z własną wiarą, choć przeszedł je
zwycięsko.
W 1878, by lepiej poznać prawosławie spędził 2 doby w Pustelni Optyńskiej, 3 razy spotkał
się ze starcem Ambrożym, był tam też Sołowiow (pisarz uczęszcza też na wykłady filozofa).
'78 rok to początek pracy nad Braćmi
y
ródła prozy D kryją się w romantyzmie, zwłaszcza problem indywidualizmu. Po katordze
rozpoczÄ…Å‚ wnikliwÄ… obserwacje ludzi  naturalnych wyzbytych kontaktu z kulturÄ…
(przestępcy we Wspomnieniach z domu umarłych , analiza natury zbrodniarza)
A 17. ÅšwiatopoglÄ…d Dostojewskiego
CO CIEKAWE JEST KSI
ŻKA POD TAKIM TYTUA
EM, znalazłam jej omówienie, które
streszczam
Książka M. Bierdiajewa złożona z dziewięciu rozdziałów (m.in. Człowiek, Miłość, Zło,
Rewolucja i Socjalizm, Wielki Inkwizytor, Bogoczłowiek i Człowiek-Bóg) to w szerszym
ujęciu portret niejednorodnej duszy narodu rosyjskiego  o cechach w równym stopniu
religijnych, jak ateistycznych. Rosjanie sÄ… albo apokaliptykami albo nihilistami, dlatego sÄ…
nieszczęśliwi. Ta sprzeczność duszy rosyjskiej  łączy nihilizm z religijnym dążeniem do
końca świata, do nowego objawienia, nowej ziemi i nowego nieba , rozdwojenie ducha
ludzkiego stanowi jedyny temat powieści Dostojewskiego. Dostojewskiego zajmuje problem
człowieka i jego przeznaczenia.
Przez bunt człowiek Dostojewskiego zyskuje wolność. Człowiek nie może się nie buntować,
bowiem rychło przemieniłby się w  klawisz fortepianowy . Bunt stanowi punkt wyjścia.
Jedni na tej drodze upadną i nigdy już nie wstaną, inni, silni duchem, osiągną cel. Ale
wolność nie jest celem: prowadzi ona albo do człowieka-boga albo do Bogoczłowieka. Na
pierwszej z dróg człowiek znajduje zgubę, na drugiej zbawienie.  Człowiek istnieje jedynie
wtedy, jeśli jest obrazem i podobieństwem Bożym, jeśli istnieje Bóg. Jeśli nie ma Boga, jeśli
człowiek jest bogiem, to nie ma człowieka, człowiek ginie . Taka właśnie jest jasna wymowa
odczytania przez M. Bierdiajewa dzieła Dostojewskiego.  Wolność Raskolnikowa,
przekraczająca granice natury człowieka, rodzi świadomość własnej nicości, bezsiły, niewoli.
Wolność Stawrogina przekształca się w zupełną niemoc, w zniszczenie i wygasanie
osobowości. Wolność Kiriłłowa, który zapragnął zostać bogiem, kończy się straszną i
bezowocną zgubą . Człowiek musi sam zdecydować czym (kim) będzie.
Dostojewski, jak zostało powiedziane, tematem powieści swych uczynił człowieka
podążającego drogą wolności, więc drogą błędów, a ta jest drogą cierpienia. Ku
Bogoczłowiekowi trzeba przejść drogę wolności (cierpienia) do końca. Opowiadanie o
człowieku implikuje badania nad wolnością, złem, miłością, dobrem.
Inne artykuły:
& Poczwiennictwo
Na początku lat 60. XIX wieku Dostojewski dążył do wypracowania tego, co nazwano
póz
niej "poczwiennictwem". Doszedł do przekonania, że najwyższe wartości moralne są
przechowywane przez prosty rosyjski lud, przede wszystkim w jego szczerym sposobie
wyznawania prawosławia. Do tego doszedł niezwykle krytyczny stosunek do świeckiej
cywilizacji Zachodu i do inteligencji, która reprezentowała w Rosji tendencje
okcydentalistyczne. Poczwiennictwo było zatem odmianą ludowego konserwatyzmu
religijnego[2]
Dostojewski jednoznacznie odrzucał lewicowe i liberalne propozycje zmian. Jego zdaniem
przemiany społeczne winny dokonać się w duchu autentycznego chrześcijaństwa. W opinii
pisarza Nowa Rosja (tak samo jak stara) miała być prawosławną monarchią odrzucającą
zachodni konstytucjonalizm i parlamentaryzm, jednoczÄ…cÄ… wszystkie narody SÅ‚owian.
Pisarz utożsamiał autentycznego chrześcijanina z osobą silnie zakorzenioną w  rosyjskiej
glebie , utożsamiającą się z prostym ludem rosyjskim, bowiem rosyjska ludowość opiera się
właśnie na chrześcijaństwie. Zatem, odrzucenie idei narodu rosyjskiego, jeśli nie zostaje
radykalnie uznane przez Dostojewskiego za wyraz ateizmu, to co najmniej oznacza religijny
indyferentyzm.
Antypolska postawa
W dziełach Dostojewskiego Polacy przedstawiani są jako ludzie bez zasad i wartości. Nie są
to negatywni bohaterowie, ale tło, postacie marginalne, których pojawienie zapowiada klęskę.
W Graczu są obecni w kasynie, ale nie zajmują się grą, ale robieniem hałasu licząc, że
wygrani rzucÄ… im jakieÅ› drobne. W Idiocie "ruchliwy Polaczek" prowadzi po Petersburgu
pijaną kompanię Rogożyna, w poszukiwaniu miejsc, gdzie jej przywódca mógłby się jeszcze
zadłużyć. W tej powieści związek Agłaji z Polakiem jest nieszczęściem na miarę śmierci lub
szaleństwa.
Taka postawa wynika z obserwacji podczas katorgi więz
niów Polaków, którzy do Rosjan, ich
ciemiężycieli, odnosili się z pogardą i wyższością. Dla Dostojewskiego Polacy, jako
słowiański naród najbliższy cywilizacji zachodniej, noszą wszystkie jej grzechy i są
czynnikiem stojącym na przeszkodzie w drodze do jedności Słowian. Katoliccy Polacy są
wrogami prawosławnej Rosji, przez co muszą ulec, by potężna Rosja mogła w braterstwie
połączyć narody słowiańskie.
Choć Dostojewski był nastawiony antypolsko, to mówił biegle po polsku i znał dobrze polską
literaturę - w szczególności Mickiewicza.
& Dostojewski poddawał krytyce współczesną sobie rzeczywistość, snuł refleksję nad
rozmaitym prądami myślowymi, które wówczas zyskiwały coraz większą popularność,
dopuszczając do głosu rozmaite, często przeciwstawne sobie stanowiska światopoglądowe.
Tematem dominującym w twórczości omawianego pisarza jest problematyka zła. Przyjmując
ogólne rozróżnienie na trzy podstawowe rodzaje zła  metafizyczne, moralne i fizyczne 
możemy dostrzec występowanie każdego z nich w obrazie świata kreślonym przez
Dostojewskiego, jakkolwiek on sam explicite ich nie rozróżnia. Pisarz dostrzega zło
i cierpienie obecne w strukturze świata, związane z jego niedoskonałością, ograniczeniem;
wskazuje na liczne przypadki fizycznego, cielesnego cierpienia jednostek; wreszcie,
w szczególny sposób opisuje tzw. zło moralne, którego podłożem jest świadomy i wolny
podmiot. Wydaje się, iż właśnie zło generowane przez indywiduum znajduje się w centrum
zainteresowania Dostojewskiego. Jakkolwiek uwzględniał on kontekst społeczno 
historyczny i dostrzegał liczne implikacje zewnętrzne, które mogą wpływać na charakter
decyzji i działań podejmowanych przez jednostkę, to główny ciężar odpowiedzialności
umieszczał właśnie w konkretnym, pojedynczym człowieku, będącym ostateczną instancją
obdarzoną nieograniczoną wolnością. Dostojewski dostrzega trzy zasadnicze z
ródła zła:
odrzucenie Boga, nieograniczoną ludzką wolność oraz bunt wobec nieprawidłowo
 urządzonego świata i społeczeństwa. Dostojewski był orędownikiem idei
Bogoczłowieczeństwa, Boga  Człowieka, uosabianej przez ewangelicznego Chrystusa.
Konfrontował ją z figurą Człowieka  Boga, stworzoną przez Ludwiga Feuerbacha. Rosyjski
pisarz, traktując odrzucenie idei Bogoczłowieczeństwa jako niewątpliwe zło. Dostojewski
obawiał się wzrastającej popularności feuerbachowskiego antropoteizmu. Miał na myśli
radykalny i rzetelny ateizm filozoficzny, który konsekwentnie wyprowadza wnioski
wypływające z doktryny o nieistnieniu Boga i zastąpieniu jego miejsca przez człowieka.
Zatem, dla Dostojewskiego zło realizowało się przez sam błędny wybór opcji Człowieka 
Boga i odrzucenie Boga religii chrześcijańskiej. Charakter wtórny wobec tego pierwotnego
zła miały dostrzegane przez pisarza konsekwencje podjętej decyzji  zabójstwo, samobójstwo
oraz powstanie despotyzmu. Filozoficzną  na gruncie ateizmu  motywację zabójstwa
prezentuje literacka postać Raskolnikowa. Celem dokonania morderstwa było pragnienie
zakwestionowania jedynie konwencjonalnego charakteru zasad etycznych, zabraniajÄ…cych m.
in. morderstwa. Tak rozumiane, zabójstwo jest manifestacją pełnej wolności jednostki, nie
skrępowanej przez jakiekolwiek instancje. Usunięcie Boga, rozumianego przede wszystkim
jako fundament etyki, miałoby wyzwolić człowieka z nieuzasadnionego poddaństwa
niewidzialnemu, niedostrzegalnemu bóstwu, które sztucznie i bezprawnie krępuje wolność
i autonomię wybitnych jednostek. Poza szkodliwością społeczną i śmiercią osób postronnych
 Dostojewski koncentruje się na psychologicznej analizie osobowości zabójcy. Wydaje się
bowiem, iż czyn aprobowany na gruncie świadomie przyjętej teorii ateistycznej winien
zagwarantować danemu indywiduum poczucie zrealizowania, spokoju, szczęścia. Rzecz
jasna, tak się nie dzieje. Pisarz wskazuje na nieprzekraczalność norm etycznych jako
usankcjonowanych przez Boga. Być może, gdyby Bóg nie istniał,  wszystko byłoby
dozwolone . Niemniej, w świecie Dostojewskiego, Bóg osobowy istnieje i stanowi m. in.
podstawę systemu etycznego oraz ludzkiej wolności.
Innym zagrożeniem, wynikającym z konsekwentnie realizowanej postawy ateistycznej, jest
możliwość uzasadnienia aktu samobójczego. Kiriłłow nie dopuszcza możliwości
współwystępowania dwóch typów bytów obdarzonych pełnią wolności  Boga i człowieka.
Tym samym podejmuje klasyczne wręcz  na gruncie filozofii Boga  zagadnienie relacji
między wolnością człowieka a wolnością, wszechmocą i wszechwiedzą Boga. Samobójczy
akt Kiriłłow miałby umożliwić ludzkości uwolnienie się od strachu przed śmiercią i przede
wszystkim  wyzwolenie się od Boga. Podobnie jak w przypadku Raskolnikowa, także
Kiriłłow, a tym samym jego teoria, ponosi klęskę.
Wreszcie, trzecią opcją dostrzeżoną przez Dostojewskiego jako możliwy rezultat afirmacji
ateizmu jest powstanie despotyzmu. Literacką egzemplifikacją tego zagrożenia jest zarówno
teoria Szygalewa, jak i koncepcja polityczna prezentowana przez Inkwizytora. IstotÄ…
despotyzmu jest zaspokojenie podstawowych, fizjologicznych potrzeb ludzkości i polityczna
opieka władzy nad społeczeństwem w zamian za zrzeczenie się przez poddanych wolności
i przekazanie jej panującym. Punktem docelowym tego zniewolenia miałoby być zniewolenie
wewnętrzne, uniemożliwiające autonomiczne dokonanie wyboru między dobrem a złem,
a zatem totalitarne zapanowanie również nad świadomością poddanych.
& powieść Dostojewskiego usiłuje przekonać czytelnika, że człowiek musi brać pełną
odpowiedzialność za własne czyny, co wiąże się także z ponoszeniem ich konsekwencji. W
samym tytule jest już zawarte to wielkie przesłanie. Każda zbrodnia musi zostać ukarana.
Konsekwentnie, niezależnie od tego kim jest osoba popełniająca przestępstwo i jaka jest jej
motywacja, należy doprowadzić do tego, by za to zapłaciła.
Ponadto Dostojewski w  Zbrodnia i karze w doskonały sposób uchwycił złożoność natury
ludzkiej. Z jednej strony jesteśmy zdolni do najszlachetniejszych i światłych zachowań, do
współczucia, niesienia pomocy innym, miłości, a z drugiej strony nawet wrażliwe jednostki są
w stanie chwycić za siekierę i rozłupać głowę drugiemu człowiekowi. Powieść wielkiego
Rosjanina mówi jednak nie tylko o tym, że każdy w każdym z nas drzemie zbrodniarki
potencjał, ale również o tym, że nawet z najniższego upadku jesteśmy w stanie się podnieść.
Można więc powiedzieć, że  Zbrodnia i kara to także powieść o ludzkiej niezłomności i sile
charakteru. Dostojewski posłużył się tutaj bardzo ciekawym zabiegiem  Rodion, czyli były
student prawa, okazał się zdolny do morderstwa, podczas gdy Sonia, osiemnastoletnia
prostytutka, w rzeczywistości była  istnym aniołem . Autor w ten sposób uzyskał pewien
paradoks, ponieważ bohaterowie po bliższym poznaniu okazali się być zupełnie inni, niż
można byłoby przypuszczać po pierwszym zetknięciu się z nimi. To kolejny dowód na to, że
Dostojewski był mistrzem ukazywania złożoności ludzkich charakterów i natury człowieka w
ogóle.
A 18. Zbrodnia i kara  kompozycja i idea
Powieść wyrosła z notatek o Marmieładowie, czyli o problemie pijaństwa.
Akcja toczy siÄ™ przez 2 tygodnie, plus epilog na katordze
Miejscem akcji jest Petersburg, pokazany w iście gogolowskim stylu, nieprzyjazny, senny,
niebezpieczny. Panuje tam duszna atmosfera.
Powieść intelektualna, wielowątkowa
Bohatera poznajemy tuż przed dokonaniem zbrodni, autor ukazuje jak myśl o niej w nim
rośnie i zmierza do realizacji. Przy czym pokazuje jak wielki jest przy tym udział
nieświadomości samego bohatera, część rzeczy czyni w gorączce. Po zabójstwie
obserwujemy jego reakcje na dokonaną zbrodnie, ważnym jest, że mimo przyznania się do
winy Raskolnikow nie żałuje zabójstwa nikomu niepotrzebnej staruchy, boli go raczej to, że
nie okazał się człowiekiem wyjątkowym, taki jak Napoleon, co, według jego teorii
uprawniało by go do popełnienia każdej zbrodni, w imię dobra społecznego oczywiście.
Dopiero na katordze, bezwolnie poddając się opiece Soni i rytuałom religijnym (jest
wielkanoc, czyta biblie przyjmuje popa), za sprawą Jezusa zostaje ostatecznie nawrócony.
Wniosek : tylko przy pomocy łaski Boga człowiek może osiągnąć zbawienie, no i każdy łotr
może się zmienic.
Powieść oparta na konflikcie Raskolnikow: reprezentującego mądrość nowożytnego
racjonalizmu (filozofia Kanta) i Soni: prosta mądrość chrystianizmu (fil. Mnicha z Atosu).
Raskolnikow buntuje siÄ™ nie tyle przeciw Bogu co przeciw ustalonemu przez Niego
porządkowi świata. Popełnia najgorszą ze zbrodni, bo u jej podstaw leży eksperyment.
Samolubna chęć zrównania się z Bogiem. Raskolnikowa nie intresuje sama wolność lecz
prawo, według którego człowiek porządkuje swoje czyny i kieruje swą działalnością. Czyli
nie podporządkowywać się jakiemuś tam prawu moralnemu, lecz uwolnionemu od dobra i zła
rozumowi (moralnie obojętnemu), uznawał tylko arytmetyczny postulat rozumu (rozum nie
tworzy zła). Sonia widziała grzech i sprzeciw wobec woli Boga, pyta kimże jest ona, by miała
prawo decydować kto i kiedy umrze, pokłada wiarę w Bogu Rodion nie może tego zrozumieć,
bo tu wkracza się w sferę zaufania i irracjonalności. Rozum inteligentnego studenta -
mordercy przegrywa z wiarą niewykształconej biednej prostytutki. Sonię dzieli od Rodiona
jego pycha. Raskolnikow nienawidzi u Soni jej pokory.  Zmartwychwstanie moralne
Rakolnikowa odbywa się bez jego udziału, poza jego intelektem, samo przez się. Bez epilogu
powieść byłaby dziełem o triumfie zła. Niezrozumiała byłaby też decyzja R, o oddaniu się w
ręce policji. A z nim wskazuje sens chrześcijańskiej teodycei.
A 19. Biesy  idea
1872
pamflet antyrewolucyjny
Powstały pod wpływem sprawy Siergieja Nieczajewa (prototyp Piotra Wierchowieńskiego), a
więc pisane były rękoma drżącymi od gniewu. Ale geneza powieści łączy się również z
przypływem emocji antykatolickich, który wywołało w Dostojewskim polskie powstanie
styczniowe. D. dowodził, że katolicyzm jest przyczyną wszystkich nieszczęść Europy.
Umocił tezę, że istnieje ścisły wewnętrzny związek między katolicyzmem a rewolucyjnym
socjalizmem rosyjskich nihilistów (ta teza rozwinięta w Idiocie), zatem prawosławie ma sporo
do zrobienia, żeby to zwalczyć. Po części z
ródeł socjalizmu upatrywał D w latach 40 tych u
okcydentalistów (żałośni ojcowie Stiepan Trofimowicz, którzy wychowali biesy  Piotruś).
Nieczajew uważał że do rewolucji należy dążyć przy pomocy wszelkich środków. Uknutą
przez niego mistyfikacją była gadka o wielkiej organizacji, która istnieje i będzie
odpowiedzialna za wszczęcie rewolucji. Skutek zabicie członka własnej organizacji Iwana
Iwanowa. Przyczyną zabójstwa było odmówienie posłuszeństwa Nieczajewowi.
Krytykuje wykorzenioną inteligencje rosyjską, mowa Szatowa, który wypomina
Stawroginowi ateizm, który nie pozwala mu odróżnić dobra od zła, a wszystko przez to że
Mikołaj jest paniczem, nie znającym ciężkiej pracy tj, chłopska.
W aśnie rozkładająca się warstwa szlachecka jest drugim co do wielkości z
ródłem zła w
powieści  tu reprezentant M. Stawrogin, wzorowany na Mikołaju Spieszowie (jeden z
najbardziej radykalnych pietraszewców). Przechodzi on etap 3 kuszeń 1. Szatow  pracuj nad
sobą zwróć się do Boga (przewidywany skutek: nawrócenie) 2. Fiedka Katorżnik dokonanie
morderstwa za pieniądze (powrót do poprzedniego życia), te opcje znudzony stawrogin
odrzuca 3. Piotr proponuje mu rząd dusz po rewolucji. I tu odmawia widząc szaleństwo
Piotra. Wobec braku wyboru drogi pozostaje mu tylko samobójstwo. Stawrogin reprezentuje
filozofie negacji, nie potrafi się przywiązać do żadnej idei. Gromada biesów pojawia się by
wprowadzić w Rosji szaleństwo i chaos, po którym według autora nastąpi zbawienie, powrót
do Chrystusa. Biesy = socjaliści
No i kwestia Kiryłłowa i jego fascynacji samobójczych o czym było wyżej.
Postać Szygalewa  ilustracja tezy, że ostateczną konsekwencją rewolucyjnych prób
zbawienia ludzkości bez Boga jest despotryzm. (Niemal wyjęta z Platona wizja idealnego
społeczeństwa, chęć uczynienia go szczęśliwym bez Boga, w pewnych granicach, podział na
równych, choć rządzą nimi równiejsi musiał się skończyć zbrodnią)
W Biesach interesowały D. losy idei politycznych, które pojawiły się w Europie.
B1) 8@>2>77@5=85 . . ">;AB>3>. ">;AB>9 > ?@8@>45 8 :C;LBC@5. !CI=>ABL
B>;AB>2AB20.
Tołstoj był chłopomanem. Czuł potrzebę pomagania ludowi, stąd jego, przeznaczone
dla ludu dzieła Elementarz, powiastki, czy żywoty świętych, oparte na najbardziej
 ludowych przykładach. Duma arystokraty i umiłowanie ludowej prostoty. Zło i śmierć jako
intruzi, życie drogą dążenia do doskonałości i szczęśliwości. Twórca psychoanalizy w
literaturze (filozof ciała  nikt tak dobrze nie pokazał biologicznej strony człowieka. Ludzie
jak rzeki  ta sama woda, ale u każdego różne brzegi). Sentymentalizm, kapryśność,
fizjologizm przeżyć człowieka. Dialektyka duszy  jedność przeciwieństw,  wszystko
płynie1 . Patriota. Przeciwnik kapitalizmu, konkurencji, nadmiernych ambicji, wyścigów
szczurów ;) To wojna. A pokój: harmonia, kolektyw, współpraca, doskonalenie świata przez
doskonalenie siebie.
Człowiek nie może tworzyć historii, może tylko jej pomóc się ziścić, jak akuszer przy
porodzie. Powinien się starać  po prostu żyć , a nie budować na siłę cywilizację. Przeciwnik
1 patrz przypis do tezy B17
emancypacji kobiet (porównajmy obraz złej, niezależnej Helene i dobrej, spokojnej Kitty).
O przyrodzie i kulturze. Krytykuje wartość przekazów kulturowych. Nie cierpiał
teatru, komedii, jako fałszu.  Życie to nie zabawa . Kult bliskiego kontaktu z przyrodą, pracy
fizycznej (nieraz orał w polu). Na starość przejażdżki konne po okolicy. Naturocentryzm 
przyroda najważniejsza. Człowiek to dziecię przyrody. Russoizm (od nazwiska Jeana-
Jacquesa Rousseau)  przedstawienie świata bez symboli, bez zabawy, bez komedii.
Asemantyzm  Tołstoj nie znosił symboli. Twórczość powinna oddawać rzeczywistość.
Szekspir, Bułhakow etc.  kłamcy!
Wczesny Tołstoj to panteista (materializm). Potem tworzy własną wiarę, opartą na
Kazaniu na Górze ( Szczęśliwi/błogosławieni ci, którzy... ,  nadstaw drugi policzek itp).
Jest to wiara prosta, oparta na intuicji ludu. Trzeba żyć  dla Boga , a więc nie dla siebe, a dla
jakiejś wyższej wartości, dla sprawiedliwości (słowa Fiodora do Lewina w Annie Kareninie)
= samodoskonalenie. Pacyfizm, sprzeciw wobec wszelkich form przemocy (był
wegetarianienem). Odrzucenie prawa, wojen, więzień, chodzenia do cerkwi, nacjonalizmu.
Nie gniewać się, nie osądzać, nie przeklinać. Chciał rozdać pieniądze. Anarchizm religijny i
filozoficzny (ekskomunikowany z Cerkwi). Dzieła: Spowiedz
(1880), Na czym polega moja
wiara.
B 2. "2>@G5A:89 ?CBL . . ">;AB>3>.
Tołstoj pisał sentymentalną literaturę. Jego pierwszą próbą literacką była AB>@8O >4=>3>
4=O, w której opisał to, co danego dnia robił.
Jednak na poważnie zaczął pisać na Kaukazie, gdzie wyjechał za bratem walczyć w wojnie.
Tam pisze trylogię autobiograficzną, opowiadającą o nim jako o młodym człowieku:
·ð DzieciÅ„stwo (1852), chÅ‚opiec żyje w gospodarstwie, ma swojego nauczyciela i chorÄ…
matkę, przeżywa pierwszą miłość, dziewczyna, wyjazd do Moskwy, pierwszy bal,
inna dziewczyna, przychodzi telegram, że matka umarła - zakończenie
·ð Lata chÅ‚opiÄ™ce (1854),
·ð MÅ‚odość (1857). znów miÅ‚ość, idee wyrażone fizycznie, dialektyka duszy  wspólnota
przeciwieństw
Twórczość Tołstoja dzieli się na 4 okresy:
1. 1852  1861 (powieści)
2. 1862  1869 (Sewastopol 1854-1855, Kozacy 1858-1862, Trzy śmierci, Dwaj huzarzy
1856, Albert 1857, Lucern 1857, Wojna i pokój 1863-1869)
3. 1870  1878 (Anna Karenina)
4. 1879  1910 (filozoficzne i religijne, np. Zmartwychwstanie 1899)
Opowiadania wojenne:
Sewastopol w grudniu (1854)  optymizm, bohaterstwo
Sewastopol w maju (1855)  krew, rany, cała prawda o wojnie
Sewastopol w sierpniu (1855)  porażka, kapitulacja
Albert  o skrzypku, którego muzyka nikomu nie jest potrzebna, umiera.
Lucern  biedny muzyk, któremu nikt nie daje pieniędzy. Stąd wniosek, że biednym ludziom,
którzy chcą zarabiać na sztuce, trzeba pomagać.
Szczęście rodzinne  kłótnie między żoną a mężem, które kończą się wraz z pojawieniem się
u nich dziecka, szczęście daleko od Moskwy.
Kozacy  trzeba uczyć się żyć od przyrody, a uciekać od cywilizacji. Olienin szuka prostego
życia  polowanie, Czeczeńcy, prości ludzie żyjący zgodnie z prawami lasu, natury, gór.
Olienin zakochuje siÄ™ w Kozaczce Mariannie, ale ona zakochana jest w Kozaku A
ukaszce.
Wtedy główny bohater zdaje sobie sprawę, że Kozaczka powinna wyjść za mąż za Kozaka, a
nie za szlachcica, bo to byłoby przeciw przyrodzie. Istnieje bowiem wyższa sprawiedliwość.
Kobieta powinna wyjść za mąż za mężczyznę, z którym ona osiągnie szczęście rodzinne. Taki
właśnie porządek istnieje w przyrodzie.
Epopeja narodowa Wojna i pokój.
Utwór ten powstał dla pokrzepienia serc. Tołstoj chciał w nim zawrzeć całe szlacheckie życie
 świat, dzieci, romanse, miłość, polowanie. Początkowy tytuł, który można przetłumaczyć
jako Wojna i wspólnota/świat, miał oznaczać ideę, że indywidualizm to grzech. Póz
niej
zmienił tytuł na ten używany dzisiaj, czyli Wojna i pokój. Wojna  wszyscy konkurują ze
sobą nawzajem i jest to złe. Istnieje też pokój, czyli wychowanie dzieci, miłość, śmierć. Tak
właśnie powinno się żyć, bo ważne jest właściwe życie w zgodzie z innymi ludz
mi, a nie
rywalizacja z nimi.
Jest to opowiadanie o życiu różnych rodzin podczas wojny ojczyz
nianej. Jest to tzw. le
roman-fleuve, tj. powieść-rzeka. W rodzinie Bołkońskich obecny jest dryl wojskowy.
Rostowowie to dobroduszna rodzina wielkopańska, prowadząca dobre życie, słowiańska
anarchia, z moralnymi problemami. Kuraginowie to egoiści, ludzie chytrzy, sprytni, grają
komediÄ™, uciekajÄ… siÄ™ do intryg, napoleonizm.
Śmierć to przebudzenie do nowego życia. Trzeba zapomnieć o swoim szczęściu na rzecz
świata i Boga. Człowiek nie może tworzyć historii, może jedynie pomóc jej się zmieniać, co
robi Kutuzow.
1870  1879 Anna Karenina.
Pierwszy wariant tytułu to >;>45F  1010. Tołstoj był przeciwny takim kobietom jak Anna
Karenina, jednak pisał zgodnie nie ze swoimi myślami, a z tym, jak bywa w życiu. Uważa on,
że człowiek nie może grzesznika, bo to może zrobić tylko Bóg.
Anna potrafi kochać, jednak jak prawdziwa kobieta, jest przede wszystkim matką, a dopiero
potem kochanką. Trzeba mieć kochanków i kochanki, lecz w tajemnicy. Jednak Anna to nie
aktorka i nie okłamuje męża, wyjawia mu całą prawdę.
Lewin początkowo miał się nazywać Liowin (P28=), podobnie do Liowy Tołstoja (P20),
lecz nastąpiła pomyłka w druku.
Lata 1880  1910 w twórczości Tołstoja.
Początkowy Tołstoj był panteistą: nie ma Boga osobowego, pierwiastek boski jest rozlany po
całym świecie, w przyrodzie. Póz
niej Tołstoj przeszedł na naukę Jezusa Chrystusa, zgodnie z
którą Bóg to ludowe kazanie, to zasada moralna. Pisał utwory publicystyczne i manifesty.
Póz
niej pracował nad powieściami:
Szybkonogi (1885)  koń opowiada historię swojego życia, o ludziach go otaczających, o
swoich dużych sukcesach w skokach, ale wszystko to marność. Tołstoj był przeciwny
prywatyzacji czegokolwiek. Mówił, że koń to życie, a nie rzecz.
Śmierć Iwana Iljicza (1886)  sens życia i śmierci. Tołstoj zgadzał się z Schopenhauerem,
sens życia nie istnieje. Śmierć natomiast ma sens nie dla wszystkich ludzi, a dla człowieka
umierającego. Jest to dla niego wolność, swoboda. Ale i tak najlepiej jest wcale się nie rodzić.
Kiedy zachorował na raka nie znosił lekarzy. Powiedziano mu, że umrze. Wtedy bardzo
pomógł mu prosty chłop, który wyjaśnił mu wszystko i od razu było mu lżej, ból ustawał.
Diabeł (1889)  namiętność, miłość. Powieść ta kończy się dwoma wariantami:
samobójstwem albo zabójstwem kochanki. Jest autobiograficzna historia, ale bez zabójstwa.
Człowiek powinien zajmować się ciężką pracą zamiast myśleć o namiętności i erotyce.
Sonata Kreutzerowska (1889)  żona zdradziła męża z muzykiem, z którym grała sonatę.
Muzyka wywołała namiętność. Mąż zabił żonę i opowiada o tym.
Ojciec Sergiusz (1890  1898)  opowiadanie antyamerykańskie. Człowiek nie powinien
dążyć do sławy ani sukcesu, bo jest to grzech. Należy być człowiekiem nie wychylającym się
z tłumu, skromnym. Książę Kasabski (?) był generałem, a jego dziewczyna była kochanką
cara Aleksandra. Wystąpił z armii, poszedł do monastyru i stał się mnichem. Chciał być
znakomitym, lepszym od innych mnichem, stał się znany. Kiedyś kobieta z
le prowadzÄ…ca siÄ™
uwiodła go, dlatego uciął sobie palec, a ona przestała z
le się prowadzić. Ale on to wszystko
robił dla siebie, dla swojej sławy, a nie dla Boga. Ucieka z monastyru i zaczyna nowe życie.
Kiedy był mnichem starał się być religijny. Otaczała go przyroda, ale nie widział w niej Boga,
lecz instynkty. Nieudacznica Paszeńka wyszła za mąż za pijaka. Trzeba żyć tak, jak ona, jak
każdy człowiek, nie myśleć o sławie. Należy po prostu zarabiać pieniądze i żyć bez głębszej
refleksji.
Żywy trup (1900)  dramat, chociaż Tołstoj nie miał talentu dramaturgicznego. Bohaterem
jest Fiodor Karenin, który zdradza swoją żonę z Lizą. Kocha Lizę, ale nie może się z nią
ożenić, bo ona jest mężatką. Fiodor popełnia samobójstwo.
Zmartwychwstanie (1899)  powieść. Historia szlachcica Dymitra Iwanowicza Niechludowa
(alterego młodego Tołstoja-studenta), członka kolegium ławników w sądzie. Sądził
dziewczynę Katię Masłową. Parę lat wcześniej uwiódł ją, spędził z nią noc, z czego wyszło
dziecko, wygnał ją. Ta niewinna, dobra dziewczyna stała się wtedy przez niego prostytutką.
Formalnie brała udział w zabójstwie kupca ale nie robiła tego specjalnie. Konflikt: prawo 
istota człowieczeństwa. Tołstoj przedstawia rewolucjonistów jako sympatycznych ludzi,
chociaż się z nimi nie zgadza.
Tołstoj wszedł do historii literatury jako odkrywca ludzkiej natury i przeżyć. Ludzie podobni
są do rzek, to wszystko trzeba pokazać. W swojej analizie człowieka na podstawie rzeki
pokazuje, że wszędzie jest ta sama woda, która się zmienia. To starał się przedstawić. Jest on
także wyrazicielem rosyjskiego stosunku do życia. Wychodził od ziemi, starej siły przyrody,
która jest w rosyjskim człowieku.
B4) @02AB25==K5 8 ?A8E>;>38G5A:85 ?@>1;5<K 2 @><0=5 . . ">;AB>3> ==0
0@5=8=0.
Utwór ten podejmuje przede wszystkim tematykę rodzinną  zmagań dwojga
głównych bohaterów, tytułowej Anny oraz Konstantego Lewina z ich ideałami życia
rodzinnego, prób budowania szczęścia rodzinnego w oparciu o nie zawsze silne fundamenty.
Mamy tu do czynienia z dużą dozą psychologizmu postaci  między innymi dzięki tej
powieści Tołstoj nazywany jest twórcą psychoanalizy w literaturze. Z wątkami rodzinnymi
przeplatają się nadzwyczaj bliskie autorowi wątki socjalne  takie jak na przykład problemy
uwłaszczenia i oświaty chłopów, pokazane przez pryzmat życia Konstantego Lewina.
 Wszystkie szczęśliwe rodziny są szczęśliwe tak samo, każda nieszczęśliwa rodzina
jest nieszczęśliwa na swój sposób . Kareninowie  dostatek, wszystko oprócz uczucia,
Obłońscy  Stiwa nie dba o byt materialny rodziny (zmagania Dolly, żeby dzieci miały co
jeść), Lewinowie  Konstanty szuka szczęścia, chce żyć prosto, założyć rodzinę (co mu się
zresztą udaje, i są zdaje się szczęśliwi). Lewinowie  u postaw związku dojrzała miłość, Anna
i Wroński  burzliwa namiętność.
Kobieta nie mogła sobą rozporządzać  problem z rozwodem. Anna wydana za mąż
przez wujka. Po odejściu od Karenina spotyka ją społeczny ostracyzm (piętnowanie,
wykluczenie z towarzystwa). Samo zdradzanie było tolerowane. Dopiero odejście
piętnowano. I zostawienie dziecka.
Kareninowi zależało na reputacji, honorze. Nie ruszało go za bardzo, że Anna go nie
kocha. Nie był zły  gdy Anna prawie umarła w połogu, wszystko jej wybaczył. Nawet mała
Annie, dziecko zdrady, wzruszyła go. Był przede wszystkim człowiekiem honoru,
racjonalnym, nie pozwalał swoim emocjom wziąć górę. Zawsze nad sobą panował. Ciekawy
to człowiek. Po odejściu Anny bardzo łatwo poddał się wpływowi nawiedzonej Lidii. Może
jego wizerunek siebie  męża stanu był związany z posiadaniem kobiety u boku (w końcu
czym jest prezydent bez pierwszej damy?).
Anna otrzymała cechy głęboko uczuciowej kobiety. Rozdwojenie psychologiczne 
jest szczera, nie znosi fałszu. Czarna suknia  elegancja, dostojność, czerwona torebka 
ogień, namiętność (słowem, wewnętrzne, do spotkania z Wrońskim uśpione, pokłady...).
Początkowo chce uciec od uczucia  zwiewa pociągiem do Moskwy, ale Wroński  dziwnym
trafem jedzie tym samym pociągiem... nie ma ucieczki! Ale życie w fałszu szybko ją
wyczerpuje  musi wybierać między synem a kochankiem. I do końca nie wie, czy to był
dobry wybór. Tęskni za synem. Cała sytuacja doprowadza tę wrażliwą kobietę do depresji i,
wydawałoby się nieuniknionego, samobójstwa. Nie wahała się  to było jedyne wyjście, jakie
dostrzegał jej umęczony umysł.
Lewin  porte-parole Tołstoja (bohater wyrażający przekonania autora)  dostrzega
niedolę ludu. Widzi nierówność między sobą a chłopami, ale nic konkretnego nie potrafi
zrobić. Po śmierci brata dopada go pesymizm, mimo szczęśliwego życia rodzinnego nachodzą
go samobójcze myśli. Im więcej myślał, tym mniej wiedział. Fiodor, najęty chłop,
uświadamia go o prawdziwym sensie życia   żyć dla Boga2 .
Problem Wrońskiego  Najpierw zdobywca, potem osaczony. Anna, wykluczona ze
społeczeństwa, jest zaborcza, nie daje mu żyć (w końcu ma tylko jego). Kochał ją, naprawdę,
ale trochę mu się dały we znaki jej humory, wynikające z jej moralnego rozdarcia i tęsknoty
za synem. Chciał jej pomóc, ale ona nie chciała mu się zwierzyć. Oskarżała go, że już jej nie
kocha, że jej unika (cholera, ile tak można..?). Ciężko przeżył jej śmierć, w ostatnim rozdziale
2 patrz punkt B1 ostatni akapit  o tołstoiz
mie
widzimy go jak jedzie na ochotnika na misję bez powrotu (jakaś wojna). Zaczęły go wtedy
boleć zęby, wcześniej  białe, mocne i równe (tu detalizm Tołstoja, patrz punkt B6, jeśli ktoś
go opracuje).
B 7. 8B5@0BC@=>5 42865=85 1870-E 3>4>2. 458 =0@>4=8:>2. 8A0B5;8-
=0BC@0;8ABK.
Lata 70. podobne są do 60. Wcześniejsze reformy ciągnęły się dalej. Przełomowym okazał się
1866 rok, kiedy to miał miejsce zamach na cara Aleksandra II. Student Dmitrij Karakozow
strzelił dwa razy w spacerującego cara, ale go nie zabił. Kółka studenckie były wówczas
zakazane, nie można było wydawać czasopism studenckich. W 1870 roku był pierwszy
proces polityczny  0@>4=0O @0A?@020 , pojawił się prowokator Nieczajew. Wszystko działo
się w atmosferze strachu, czego wcześniej nie było.
Narodnictwo  ukłon przed prostymi chłopami, nosicielami przyszłego odnowienia, idea
ofiarności, inteligencja powinna zwrócić dług, który wypracowali wieśniacy, próba
zlikwidowania w Rosji kapitalizacji, fabryk, banków, giełdy. Jest to etos cierpiętnika,
ludowość. Występowały też różne prądy:
Michaił Bakunin uważał, że główną siłą rewolucji są rozbójnicy, którzy zabiją złych ludzi,
bunt bandytów przeciw władzy, anarchizm.
Piotr A
awrow twierdził, że trzeba wyjść w lud uczyć go, wyjaśniać mu czym jest rewolucja,
czytać chłopom książki, bo do buntu trzeba dojrzeć. (AB>@8G5A:85 ?8AL<0)
Piotr Tkaczow to skrajny przedstawiciel idei terrorystycznej. Według niego powinno się
utworzyć siatkę terrorystyczną, zamordować władzę i dyktować swoje warunki. Od niego
pochodzi bolszewizm.
Mikołaj Michajłowski to krytyk literacki, pisał prozę. Kiedy Herbert Spencer stwierdził, że
ludzie upodabniają się do siebie jak na taśmie produkcyjnej i człowiek potrafi robić dobrze
tylko jedną rzecz, a nie tak jak dawniej np. Leonardo da Vinci. Życie jednak staje się
bogatsze, choć człowiek nie jest uniwersalny. Po tym wystąpieniu Michajłowski zwątpił we
wszystko, życie okazało się bez sensu. Prawdziwy postęp, według niego, ma polegać na tym,
żeby jednostka ludzka była wewnętrznie jak najbardziej zróżnicowana, a więc dążenie do
modelu Leonarda da Vinci. Mówił, że nie ma między ludz
mi zewnętrznie kontrastów, ale
każdy chłop jest mądry wewnętrznie. Jest to mądrość życiowa, a nie książkowa, co jest
piękne. Kapitalizm tego nie zapewni, bo dąży do unifikacji, może jednak to zrobić socjalizm.
y
ródeł tych należy szukać na wsi. Co prawda, wykształceni ludzie są wielcy, ale wadliwi. Tak
naprawdę więcej od nich wie chłop, jest doskonalszy, bogatszy wewnętrznie od człowieka
wykształconego  romantyczna wiara w lud.
Twórczość tego czasu:
üð Å›rodkowy ToÅ‚stoj (Anna Karenina)
üð Niekrasow
üð literatura krytycznego realizmu:
Øð nurt psychologiczny  Ostrowski
Øð nurt socjologiczny  Szczedrin, Niekrasow
Øð nurt Dostojewskiego (powieść wielogÅ‚osowa, polifoniczna)
Narodnictwo  pisarze (raznoczyńcy, z duchowieństwa):
ûð Gleb Iwanowicz Uspienski
- Obyczaje ulicy Rastieriajewej (pijaństwo i zabójstwo)
- Władza ziemi (chłop wyrósł z ziemi, nie może żyć bez niej, broni jej wszystkimi swoimi
siłami, chciał jej mieć więcej, żeby dzieci wykarmić) 1882
ûð MikoÅ‚aj ZÅ‚otobratski
- opisywał życie wspólnoty, solidarność między chłopami (tak naprawdę tego nie było)
B 8. "2>@G5AB2> .. 0@H8=0
A52>;>4 0@H8= 1855-1888, zakończył życie samobójstwem, miał deperejse, był obłakany.
Cenił go wysoko Tołstoj. Urodził się na Ukrainie, w rodzinie oficera(matka wygnała jego ojca
z rodziny). Ojciec bardzo go kochał, jego matka była rewolucjonistką. Wychowanych został
w duchu bohaterstwa(siły narodu?). Uciek z domu żeby odszukać ojca i go znalazł. To
wydarzenie bardzo na niego wpłynęło. Był studentem Akademii Sztuk Pięknych, potem
dobrowolnie zapisał się na wojne bałkańską(Bułgaria). To dało mu natchnienie do pisania
prozy. W 1877 w gazecie (jakies tam zapiski) opublikował opowiadanie '5BK@5 4=O co od
razu przyniosło mu sławe.
Treść: żołnierz Iwanow, został ranny i leży na polu, 4 dni czołga się żeby odnalez
ć swoja
armie, pije nawet swoją krew żeby przeżyć, na końcu wychodzi z całego zdarzenia cały.
[krytyka wojny, sprzeciw zabijaniu siÄ™].
Dzieła:
@0AA:07: Attelea princeps (1880)  łacińska nazwa palmy, która została wywieziona z
Afryki do Petersburga i pragnie wolności. Porownanie życia człowieka do rośliny.
PROBLEMATYKA: Czy człowiekowi potrzebna jest swoboda? Pala chce być wolna ale
umiera zaraz jak osiaga swobode(bo zimno jej, wieje wiatr, pada deszcz). Marzenia bez
nadziei.
@0A=K9 F25B>:(11883)[mak]- opowiadanie o losach bohatera który jest
obłakany, który walczy ze złem swiata, które wedlug niego znajduje się w MAKU w sadzie,
wystarczy tyko zerwac kwiat i zlo zniknie.
Garszyn jako romantyk:
>GL -noc, obłąkany. Który chce popelnic samobójstwo, wspomnina
dzieciństwo i decyduje ze sie nie zabije. Mowi, ze trzeba być jak dziecko i zyc prosto,
pogodzic siÄ™ z zyciem. Ma strzelbe ale ta strzelba nie wystrzela, umiera z wycienczenia bo
przeżył ekstaze.
Garszyn znalazł sobie dziewczyne ale ona nie spdobala się matce i kazała mu ją
zostawić.Garszyn wiec zostawil Dzięczynę(Nadzieżda) bo był silno związany z matka, ale
postanowił zerwać ta więż z matką i odszedł od niej do dzieczyny i na 2 dzien popełnił
samobójstwo.
B 9. "2>@G5AB2> .!. 5A:>20. 0AB5@AB2> A:070.
8:>;09 !5<P=>28G 5A:>2(1831-1895)- pseudonim !B51=8F:89, szlachcic ale z bardzo
bardzo biednej rodziny, urodził sie w Gorochowie[orlowskaja oblast'] umarł w Petersburgu,
był tradycjonalistą nigdy nie był słowianofilem!! Chciał oswobodzenia chłopów, stawiał
wysoko rosyjska kulture. L. mało znany, pisze takim językiem, który trudno przetłumaczyc na
język polski bądz
inne(neologizmy, regionalizmy, dialektyzm socjalny[inżynierów,
duchoiwenstwa itp.])
Mistrz A:070: czyli narracji osoby wypowiadającej się imitującej żywą mowe. Leskow pisze
tak jak mowil bohater w realnym zyciu.
1862 rok pożary w Petersburgu,spłonęło muzeum koło domu w którym mieszkał, w tym tez
roku napisal artykul do gazety gdzie oskarżał o pozary rewolucjonistow.
Dzieła:
5:C40- 1863-64, Bez wyjscia, powieść
!>1>@O=5- 1872, księża, cerkiew jako siła sama w sobie tak przynajmniej powinno
być a nie podporzadkowana państwu(umierający kapłan- odchodzi duchowienstw przychodzi
nauka), wiara ze pozamparawmi materialnymi(fizyki i przyrody) istnieja jeszcze prawa
wyższe(boskie).
G0@>20==K9 AB@0==8:- 18731, Iwan Flagin, koneser koni, podróżnik plynie na
statku i przyłacza się do innych podróżujących i opowiadam im o swoim
losie(przeznazceniu), jedt dobry ale głupi, zabil mnicha, który potem mu się objawia i mowi
ze będzie na granicy zycia i smierci ale przezyje. W opowiadaniu tym Leskow pokazuje wiele
społeczności: Cyganie, Tatarowie, duchowieństwo, socjaliści. Dlaczego  oczarowany , bo
oczarowany był cyganka Gruszą, bo była piekna. Piekno wg Leskowa to cos co nie ma
odnośnika do rzeczywistości, ale jest to cos idealnego. Piekno w Gruszy to taniec, spiew,
uroda.
4=>4C<- 1879, Obsesjonat, człowiek prawy nie ulega grzechom
52H0-1881, opowiadanie o mankiecie i o pchle(stalowej). Przeplatanie siÄ™ kunsztu
Leskowa i jego mnogości przekazu.
'5@B>3>=-1879, Egzorcyzmy, orgia w restauracji  jar , jakis ktos bierze udzial w
orgii w restauracji, grzeszy znaczy się, potem na drugi dzien daje się do żeńskiego monastyru
i tam wycedza z niego biesy i zyje dalej dobry i przykładny, ale potem znow bierze udzial w
orgii. Leskow opisuje cos czego wczensije nie było, nie tworzy w strogich ramach
wytycznych literackich lecz wykracza poza nie, ipsze lekko, zywo i jaskrawo.
B 11. Problem piękna u Czechowa
Piękno:
- kobiet
- miłości
- zakochania
- przyrody
>B82 ?@8@>4K 70=8<05B 2 4@0<0BC@388 '5E>20 >3@><=>5 <5AB>. > '5E>20 =8:B> 8
=8:>340 =0 B50B@5 =5 C45;O; B0:>3> 2=8<0=8O ?59706C, A25B>=>A=><C 8;8 ?0A<C@=><C,
A<5=5 2@5<5= 3>40, HC<C 45@52L52, I515BC ?B8F. '5E>2 ?5@2K9 A>548=8; AF5=8G5A:>5
?@>AB@0=AB2> A 687=LN ;5A>2, ?>;59, >75@, A 8E 70?0E0<8 8 3>;>A0<8, :>B>@K5 ?@5645
1K;8 4>AB>O=85< ?>MB>2, ?@>708:>2, 682>?8AF52, => =5 B50B@0.
'5E>2A:85 ;N48, ?@8G0AB=K5 : MB>9 :@0A>B5, 68BL 2=5 :@0A>BK, 157 :@0A>BK ?@>AB> =5
<>3CB. A5, GB> 4;O =8E 7=0G8B5;L=> 2 687=8: @07C<, >1@07>20=85, 1;03>@>4AB2>,
8=B5;;835=B=>ABL, B@C4, ;N1>2L, - B0: 8;8 8=0G5 A>?@O65=> A MAB5B8G5A:8< 8450;><.
A5 35@>8 '5E>20 - ;N48 A;01K5, 2A5 >=8 <>3;8 1K :>@8BL A51O 70 B>, GB> "?@>68;8
A2>8 687=8 B0: 3;C?> 8 B0: 1572:CA=>", 8 A>7=0BLAO: "'B> <5=O 5I5 70E20BK205B, B0: MB>
:@0A>B0". ;C?> - 7=0G8B, 1572:CA=>. !:CG=> - 7=0G8B, =5:@0A82>, ?>H;>. 0;>1K =0
A:C:C ?>AB>O==K< @5D@5=>< ?@>E>4OB A:2>7L 4@0<K '5E>20.  2AO:89 @07 2KOA=O5BAO,
GB> A:C:C 2K7K205B 687=L =5G8AB0O, 1572:CA=0O, 1570;015@=0O, ;8H5==0O :@0A>BK
B 13. Nowatorstwo Czechowa-dramaturga
Czechow był oskarżany o brak  znajomości praw rządzących sceną. Sądy były
spowodowane tym, iż dramaturgia niwelowała odwieczny podział gatunków literackich,
uwarunkowany jej epickim charakterem. Utwór sceniczny Czechowa miał wiele
wspólnego z utworem prozatorskim, epickim  utwory znajdowały się na pograniczu
dramatu.
Cechą charakterystyczną jest mnogość pauz w dramacie, które mówią więcej niż słowa,
lecz były trudne do zagrania w teatrze.
Czechow nie zadaje sobie trudu wymyślania sytuacji niezwykłych, lecz sięga do sfery
zjawisk codziennych, banalnych, odtwarzajÄ…c dramatyzm codziennej egzystencji, powoli
wlokącego się życia ludzi przeciętnych we wszystkim.
Dramat każdej z występujących u Czechowa postaci rozgrywa się poza tekstem, poza tym
co zostało wypowiedziane głośno. Mogłoby się zdawać, że głównym z
ródlem
nieporozumień jest właśnie język, którym mówią i który zdaje się służyć ukrywaniu
właściwego, nie wypowiedzianego biegu myśli. Bohaterowie Czechowa chodzą, krzątają
się, zdają się być pochłonięci sprawami codziennymi, ale myślami są gdzie indziej. Choć
tyle mówią i filozofują, nie rozumieją się wzajemnie.
Czechow moralizatorstwo zatąpił obiektywnym, wszechstronnym rysunkiem
psychologicznym, jego bohaterowie sami są nosicielami własnej tragedii, sami ją
powodują. U Czechowa więcej tragizmu bywa w milczeniu (pauzy) niż w bezpośredniej
replice, zdaniu, słowie czy geście. Antoni zademonstrował, że odczucie tragizmu przez
widza nie jest uzależnione od uzewnętrznienia konfliktu w sztuce; dramaturg nie musi
uciekać się do gwałtownych spięć, by odtworzyć dramat egzystencji ludzkiej.
1. " '09:0", "O4O 0=O", ""@8 A5AB@K", "8H=52K9 A04"
2. =5B 8=B@8388
3. 5654=52=0O M378AB5=F8O
4. 10=0;L=>ABL, 5654=52=>ABL ?@>ABKE ;N459
5. 4@0<0B G5;>25:0 2 B5:AB5, ?A8E>;>38O
6. <5;>GL 687=8 :064>3> 4=O 8 :>=D;8:BK ;N459
7. 8725AB=K5 ?0C7K - <>;G0=85, :>B>@>5 3>2>@8B 1>;LH5 G5< A;>20
8. ?>4B5:AB
9. 35@>9 MB> =>A8B5;L :>=D;8:B0, B@035488, A0< 2K7K205B ?@>1;5<C
10. A>GC2AB285 8 8@>=8O, =5<=>6:> =0A<5H:8
11. =0BC@0;87< 2 B50B@5
12. >1KG=0O 687=L 8 A5@LP7=K5 ?@>1;5<K
13. 35@>9 - A@54=89 A;>9 >1I5AB20
14. E0>B8G5A:85 480;>38, 3>2>@OB > ?CABO:0E
'5E>2 >B:07K20;AO >B C482;5==>AB8 2 B50B@5.  B50B@5 4>;6=0 1KBL 1>@L10,
:0B0AB@>D0 0 ?>B>< :0B0@A8A.
>=D;8:B =5 <>65B 2K@060BLAO 2 AB@5;L15, => 2=CB@88 G5;>25:0. 1K:=>25==0O 687=L,
=> 2=CB@88 >=8 A5@4OBAO 8 1LNBAO A <KA;O<8. 'B>1K ?>=8<0BL '5E>20 =04> =5<=>6:>
7=0BL ;N459 8 8E A5@4F0. 8@87< C:@KB 2 480;>30E, A<KA; 2 3;C18=5 8 =0< =04> 53>
?>GC2AB2>20BL.
B 14. Szczególna percepcja rzeczywistości Srebrnego wieku
Określenie srebrny wiek z utworu Wergiliusz, Metamorfozy, czyli najlepszy wiek w historii
ludzi, póz
niej w wieku brązowym i żelaznym, ludzkość karłowaciała i nie była już tak zdolna
srebrny wiek to modernizm
·ð sprzeciw wobec idei realizmu, majÄ…cego na celu wierne odtwarzanie tego co na zewnÄ…trz
·ð ukazanie idei, wnÄ™trza czÅ‚owieka, jego przeżyć, odkrycie duszy ludzkiej (odejÅ›cie od
kolektywizmu)
·ð modny staje siÄ™ mistycyzm, idee neoplatoÅ„skie, neopogaÅ„skie, zwrócenie siÄ™ w kierunku
świata idei (używki bardzo ułatwiają przeżywanie owych doznań)
·ð rzeczywistość, która nas otacza jest tylko maskÄ… dla prawdziwego Å›wiata, którego
przebłyski czasami przebijają przez pokrywę szarości
·ð znaczenia nabiera użycie metafory, symbolu, alegorii zwÅ‚aszcza w poezji i sztuce, również
muzyka zbliża do Absolutu harmoniczne, oddziałujące na wnętrze dz
więki przenoszą
człowieka w inny wymiar
·ð nastÄ™puje rezygnacja z regularnej struktury wiersza, poeci bawiÄ… siÄ™ jego brzmieniem
(zwłaszcza Balmont, świat przedstawiony w jego wierszach jest niezwykle barwny 
pełno w nim zwierząt roślin, wszystko piękne np. wiersz  0<KH8 )
·ð idea PiÄ™knej Pani (BÅ‚ok), wiecznej kobiecoÅ›ci, duszy Å›wiata (bieÅ‚yj) nawiÄ…zanie do
Sołowiowa i jego koncepcji Sofii (Mądrości Bożej), która wpływa na świat, przenika go.
To żya energia, która spraia że świat ma przyjazny charakter
·ð irracjonalizm, plus podobaÅ‚y siÄ™ im proroctwa
·ð wyższość poznania intuicyjnego nad empirycznym
·ð ulubione kolory: biaÅ‚y, srebrny, niebieski
MODERNIZM (moderna  powtórne przrobienie)
5. 1893  1907 okres dekadencko  impresjonistyczny (ucieczka od życia w stronę
świata marzeń, odrealnione postrzeganie rzeczywistości, myśli typu świat zmierza ku
upadkowi, wszystko się kończy), hasło sztuka dla sztuki
naturalizm, impresjonizm, starsi symboliści: D. Miereżkowski, Z. Gippius, K.
Balmont, W. Briusow
6. 1907  1914/17 okres neoklasyczny, odejście od dekadentyzmu, dążenie do syntezy
sztuk
młodsi symboliści: A. Błok, A. Biełyj, W. Iwanow, A. Dobroljubow
akmeiści N. Gumieliow, A. Achmatowa, O. Mandelsztan
futuryści (zachwyt nowoczesną techniką): W. Majakowski, W. Chlebnikow, W.
Komenskij
kubo-futuryzm-E. Guro
ekspresjonizm: L. Andrjeew
kubizm: K. Majakowski, N. Gonczarowa (też prymitywizm)
Filozofowie modernizmu
Nietzsche, Schopenhauer (dekadentyzm, kult śmierci), H. Bergson (irracjonalizm, pęd
życiowy, intuicja), W. Sołowiow
Manifesty
1890 Mikołaj Minskij @8 A25B5 A>25AB8, nie należy bac się egoizmu (Nietzsche)
1893 Dimitr Miereżkowski (narodnik potem szukał Boga, potem egoizm, trzeba skończyć z
narodnictwem, każdy musi dbać o siebie),  ?@8G8=0E C?04:0 8 =>2KE B5G5=OE 2 @CAA:>9
;8B5@0BC@5,
Walerij Briusow  Symboliści rosyjscy
B 15. Periodyzacja ruchu literackiego w latach 1893-1917. Kierunki literackie tego
okresu.
Modernizm (definicja z Onet.pl wiem;):
 zespół kierunków literacko-artystycznych oraz światopoglądowych, występujących
szczególnie w pierwszej fazie epoki Młodej Polski, w latach 1880-1910. Termin
wieloznaczny, różnie rozumiany i definiowany w odniesieniu do literatury i
poszczególnych dyscyplin artystycznych.
Wprowadzony w latach 90. przez krytyka wiedeńskiego H. Bahra. Inspiracją dla
modernizmu były m.in. idealistyczne filozoficzne A. Schopenhauera i F. Nietzschego,
zwłaszcza dla twórców niemieckich i środkowej Europy.
Pośród cech wspólnych modernizmu wymienia się: poczucie kryzysu kultury i
cywilizacji, dekadentyzm, sprzeciw wobec tradycyjnej moralności mieszczańskiej,
hasło "sztuka dla sztuki", styl życia tzw. cyganerii artystycznej.
W Polsce modernizm związany był z formacją literacko-artystyczną Młodej Polski. W
sztukach plastycznych zapoczÄ…tkowany ok. 1900, stojÄ…cy w opozycji do naturalizmu
sztuki XIX w. i dążący do nasyconej głębokimi treściami syntezy przedstawianych
elementów, stąd dużą rolę w okresie modernizmu odgrywał symbolizm.
Modernizm przyjął różne nazwy: w Niemczech Jugendstil, w Austrii Die Secession,
w Anglii Modern Style, we Francji L'art Nouveau, w Polsce Secesja i MÅ‚oda Polska.
W architekturze odróżniany od secesji jako póz
niejsza faza stylistyczna, również
odchodząca od historyzmu, cechująca się prostotą i logiką formy oraz śmiałym
zestawieniem brył architektonicznych.
 głód ziemi w Rosji (brakowało jej)
 chłopi zaczęli się buntować
 w architekturze/sztuce panuje secesja (erotyczne motywy, dekadenckie nastroje,
nieprzyzwoita sztuka)
1. 1893-1907 (dekadencko-impresjonistyczny)
2. 1907-1914/1917 (1914- awangardziści, odejście od burzliwej dekadencji)
Symboliści:
a. starsi symboliści
 Dymitr Miereżkowski
 Walery Briusow
 Konstanty Balmont
 Fiodor Sołogub
 Zinaida Gippius
b. młodsi symboliści
 Wiaczesław Iwanow
 Andrzej Bieły
 Aleksander BÅ‚ok
Akmeiści:
 Akmeizm, (gr. akme - szczyt) prÄ…d w poezji rosyjskiej zapoczÄ…tkowany przez grupÄ™
poetycką Cech Poetów założoną w Petersburgu w 1911. Akmeiści wystąpili przeciw
futuryzmowi i symbolizmowi, głosząc twórczość osadzoną w rzeczywistości. Za
najważniejsze uznali konkretność, wyrazistość opisu, oszczędny acz zagęszczony
znaczeniowo język, intelektualizm, rzemiosło poetyckie, tradycję.
 Mikołaj Gumilow
 Anna Achmatowa
 Osip Mandelsztam
Futuryści:
 Futuryzm przeciwstawił się zasadom porozumienia językowego; jego koncepcja
mowy poetyckiej, zwiÄ…zana z odrzuceniem poznania rozumowego na rzecz
intuicjonizmu, zakłada rezygnację z zasad logicznego myślenia, składni, interpunkcji
i ortografii; w dążeniu do zatarcia granicy między sztuką a życiem powstał nowy typ
obrazowania mający wyrazić ruch, wieloplanowość i jednoczesność współczesnych
przemian (tzw. symultanizm), polegający głównie na wprowadzaniu motywów
urbanistycznych, sportowych i technicznych (maszyna, lokomotywa, samolot).
 Od głównych założeń futuryzmu włoskiego odbiegały w różnym stopniu programy
futurystyczne w innych krajach.
 W Rosji futuryzm był niejednolity, stosunkowo luz
no wiązał się z nim
 tzw. egofuturyzm (I. Siewierianin), przejawiajÄ…cy siÄ™ w estetyzujÄ…cej poezji
kabaretowej, bliskiej symbolizmowi;
 główny nurt futuryzmu w Rosji, tzw. kubofuturyzm (D. Burluk, W. Chlebnikow, W.
Kamienski, A. Kruczonych, W. Majakowski), znalazł wyraz w dążeniu do stworzenia
autonomicznego,  pozarozumowego języka poetyckiego, zrozumiałego dzięki
skojarzeniom brzmieniowym i etymologicznym, oraz w entuzjastycznej postawie
większości jego przedstawicieli wobec rewolucji paz
dziernikowej 1917, w której
widzieli możliwość przebudowy estetycznej świadomości społeczeństwa.
 WÅ‚odzimierz Majakowski (kubofuturysta)
 Wielemir Chlebnikow (kubofuturysta)
 Wasyl Kamieński (kubofuturysta)
 Jelena Guro (kubofutrurystka)
 Igor Siewierianin (egofuturysta)
Ekspresjoniści:
 Leonid Andriejew
Filozofowie:
 Arthur Schopenhauer (kult śmierci, nirwana)
 Fryderyk Nietzsche (nadczłowiek)
 Henri Bergson (niezbyt popularny w Rosji)
 Władimir Sołowjow (Boża Mądrość  Sofia)
W tym okresie można odnalez
ć również przedstawicieli realizmu (np. Lew Tołstoj),
naturalizmu bÄ…dz
impresjonizmu (Iwan Bunin).
B 16. >M78O @CAA:>3> A8<2>;87<0.
Starsi symboliści:
·ð Dymitr Miereżkowski, Aleksandr Dobrolubow, MikoÅ‚aj Minski, Fiodor SoÅ‚ogub
·ð Konstanty Balmont  skandalista,  ja na pierwszym miejscu, w wierszach przedstawiaÅ‚ siÄ™
jako amoralnego; instrumentacja zgłoskowa, aliteracja, melodyjność, 'P;= B><;5=8O;
bogaty, bajkowy świat prezentowany w poezji, 0<KH8; wszystkie jego utwory są do siebie
podobne;
·ð Walery Briusow  syn kupca, ma lewe poglÄ…dy, ateista; 38?5BA:89 @01, "2>@G5AB2>  nie
ma poety, autor w swoim pokoju w nocy obserwuje cień na ścianie  liście odbijające się jak
dÅ‚oÅ„ -> twórczość zaczyna siÄ™ od wrażenia; >=L 1;54  1903 poemat, miasto, tramwaje itp. I
wbiega w to wszystko koń  śmierć z Apokalipsy
Impresjoniści, subiektywne wrażenia, dekadentyzm, treści religijne o mistycznym
ukierunkowaniu, pesymiczny lęk przed przyszłością, zrezygnowanie; generalnie-> brak
jednolitego programu i idei
Młodsi symboliści:
Øð brak depresji i katastrofizmu, jak u starszych
Øð rewolucja wiąże siÄ™ z nadziejÄ… na odbudowÄ™
Øð odrzucajÄ…  sztukÄ™ dla sztuki , ma być narzÄ™dziem poznania rzeczywistoÅ›ci
Øð sztuka powinna mieć charakter religijny
Øð wyższość idei nad rzeczywistoÅ›ciÄ…
Øð pod wpÅ‚ywem Dostojewskiego i SoÅ‚owjowa -> koniec Å›wiata, panmongolizm,
utopijna teokracja
Øð obce sÅ‚ownictwo, metafory
Øð tradycyjna symbolika religijna, biblijna, mitologiczna
Øð muzyczne ksztaÅ‚towanie wypowiedzi
Øð sztuka synkretyczna
Øð sÅ‚owo traci pierwotny zwiÄ…zek z nazywanym przedmiotem
Øð symbol-poÅ›rednik miÄ™dzy Å›wiatem rzeczywistym, a Å›wiatem idei
·ð Andriej BieÅ‚y  przeÅ›wiadczony, że nadejdzie kiedyÅ› Dusza Åšwiata, 1904 tom  ZÅ‚oto w
lazurze  konotacje ze złotym runem, symbolika Słońca; strofika intonacyjna;  Popiół 
tom poświęcony Rosji
·ð Aleksandr BÅ‚ok  idea odwiecznej kobiecoÅ›ci PrzepiÄ™knej pani; odrzucenie rzeczywistoÅ›ci
jako niedoskonałego odbicia idei, droga do dotknięcia duszy świata > mistyczna miłość;
poszukiwanie mistyki w codzienności, przebłyski idei pojawiają się w naszej
rzeczywistości, żeby ich nie przegapić można się napić wina; na koniec  utwory o Rosji
·ð WiaczesÅ‚aw Iwanow
B17) "2>@G5AB2> . . ;>:0: ;8@8:0 8 ?>M<0 25=04F0BL.
Aleksander Błok  symbolista młodszy (patrz teza B16). Pierwszy okres twórczości 
Teza  wiersze o  pięknej pani - oczekiwanie na przyjście duszy świata, tej nieziemskiej
idei, która łączy świat materialny ze światem idealnym; wiecznej kobiecości. Odrzuca
rzeczywistość jako temat twórczości, jako zmienny, nietrwały, niewart uwagi i wysiłku 
ledwie odbicie świata wiecznego, świata idei. Rola barw  świat idei jasny, świetlisty. Nasz
świat szary, mętny. Mistyczna miłość sposobem zbliżenia do duszy świata, ujrzenia jej. Drugi
okres twórczości  Antyteza  poszukiwanie mistyki w codzienności. Pewne przebłyski świata
idei pojawiają się i na naszym świecie. Co zrobić, żeby tych nielicznych momentów nie
przegapić? Pić. Nie wodę, rzecz jasna. Trzeci okres twórczości  Synteza3  utwory
poświęcone Rosji.
5@N 2 A>;=F5 7025B0...   credo  podmiot widzi oddalone światło, zorze, złocisty
szlak, niebiosa pełne złocistych skrzydeł. W wierze w istnienie nieosiągalnego świata,
pełnego światła utwierdzają go oczy ukochanej (czyżby  piękna pani ?).
AB0=C O 2 CB@> BC<0==>5...  w mglisty poranek podmiot liryczny otwiera drzwi 
światło go  uderza w twarz, wiatr (rozwiewa mgłę zapewne). Upragniona, oczekiwana
przyjaciółka (dusza świata?) wraz ze światłem przychodzi do niego.
B2>@ONBAO 425@8, B0< <5@F0=LO...  podmiot liryczny widzi błyski, ale nie wie,
co to. We śnie widzi coś, co się śmieje, jego serce bije radośnie. Czy to wiosna, czy Jasna
(dusza świata) uśmiechnęła się do niego? A może to tylko mu się wydaje, zakochał się na
przykład?
57=0:><:0 -  in vino veritas  podmiot liryczny jak co wieczór pije. W oknie
pojawia się i siada na parapecie kobieta w jedwabiu. Na kapeluszu ma żałobne pióra i woal,
dłoń w pierścieniach. Podmiot widzi czarujące, oddalone miejsce, brzeg.  Otrzymał słońce.
W jego duszy jest skarb, dostępny tylko dla niego. Wino pozwala na dostęp do świata duszy,
pozwala zobaczyć ten  drugi brzeg .
>AA8O  podmiot jest wzruszony biedną Rosją, choć nie potrafi jej żałować. Jest mu
droga jak łzy pierwszej miłości. Nie uważa jednak za potrzebne troszczyć się o nią, bo będzie
ona taka sama (tu las, tam pole...), niezależnie kto nią będzie władał, a troska tylko jemu bólu
przyczyni.
Dwunastu  treść: Idzie dwunastu ulicą. Śnieg, noc, ślisko. Literat oskarża o zdradę.
Pop niewesoły. Głód, złość. Ognie wokół, oni mają karabiny. Wolność  ale bez krzyża.
Poszli zginąć w armii czerwonej  szaleńcy! Przeciw burżujom. Katia  lepiej jej się wiodło.
Z lepszymi, bogatszymi sypiała, jadła mleczną czekoladę. Teraz żołnierze. Zebranie w nocy
miały  ceny: 10 za godzinę, 25 za noc. Pietia  chłopak Kati, rewolucjonista, chciał załatwić
Wańkę za szlajanie się z jego Katią. Ale przypadkiem załatwił Katię, a Wańka uciekł. Pietia
ma wyrzuty sumienia, kochał ją, idzie szybciej w szeregu. Koledzy go wyśmiewają  ty baba,
czy co? . To rewolucja, nie ma miejsca na odruchy serca, na uczucia. IdÄ…, za nimi wlecze siÄ™
pies, przed nimi, nad mgłą, niedostępny strzałom Jezus w wieńcu białych róż i z krwawym
sztandarem.
Dwunastu  obraz rewolucji, interpretacja tytułu, symbole. Rewolucjoniści  hołota.
Kradną w mieście. Ludzie ich nie rozumieją i trochę się boją   koniec świata! . Biedna
staruszka myśli, że z ich transparentu byłyby skarpety dla jej chłopców. Burżuj stojący pod
3 Nazwy kolejnych okresów twórczości Błoka pochodzą z założeń dialentyki Hegla. Do każdej istniejącej
idei  tezy, istnieje jej przeciwieńswo  antyteza. Obie tezy można jednak uzgodnić za pomoca syntezy. Do niej
jednak też istnieje antyteza. A więc wszystko płynie, walka klas etc.
domem, z  parszywym psem u nóg  symbol upadającego świata, przemijającej epoki
rządów burżuazji (on też porównany do psa).  Stojący znak zapytania . Dwunastu  nieco
ironiczne porównanie do Apostołów, bo są bezbożnikami, idą  bez krzyża . Przed nimi, poza
zasięgiem kul Jezus  taak... symbol zwycięstwa, cierpienia, albo zwykła ironia. Literat
oskarża ich o zdradę  wszyscy są Judaszami. Odrzucają uczucia, cierpienie -  naprzód
kroczy lud roboczy! . Bez strachu, bez żalu idą. Poemat ma też dwanaście części 
nawiązanie do tytułu.
B18) 5;:89 15A $Q4>@0 !>;>3C10 :0: <>45@=8ABA:89 @><0=.
Modernizm (druga połowa XIX  początek XX wieku)  epoka zwrotu ku tradycji
romantycznej. Przypomnienie o istnieniu duszy ludzkiej, idea pozaziemskiego,
niepoznawalnego Piękna, Prawdy. Jaskinia Platona  żyjemy w świecie nierzeczywistym,
widzimy tylko cienie tego, co niepoznawalne (tego, co na zewnÄ…trz jaskini). StÄ…d pesymizm
nt. świata materialnego. Nastroje dekadenckie  uczucie niemocy, zniechęcenia,
wszechobecności zła, głębokie odczuwanie kruchości życia ludzkiego. Urbanizacja z
ródłem
dezintegracji więzi społecznych (oderwanie od wspólnoty, zdanie na łaskę losu), zasad
moralnych i obyczajowych, co uznano za znak rychłego upadku kultury łacińskiej
(katastrofizm, czyli powszechność uczucia, że gilotyna zaraz odetnie ci głowę. Ale zawsze
 zaraz ). Nowe nurty w literaturze: symbolizm, futuryzm, akmeizm.
Z powyższych mamy na pewno w Małym biesie pesymizm, dekadentyzm, symbolizm,
trochÄ™ mistyki i katastrofizmu.
Pesymizm dotyka wszystkich warstw. Sołogub nazwał utwór  lustrem
rzeczywistości .  W naszej epoce piękno skazane jest na splugawienie, sponiewieranie (cytat
z książki  a propos Barbary, która ma odrażającą twarz, ale piękne ciało). Stosunki oparte na
obłudzie, interesowności. Dzieci rodzą się niewinne, ale potem po zetknięciu z
rzeczywistością zmieniają się. Sasza zaczyna się zmieniać pod wpływem Ludmiły  ukrywa
prawdę przed ciotką, której wcześniej się ze wszystkiego zwierzał. Zaczyna się upodabniać
do otoczenia (był przyjezdnym, z innego miasta). Córka Gruszyny ją wyzywa, wrzeszczy.
Gdy ta ją wygoniła, córka rzuca przez okno garścią piachu.
Sny Ludmiły  nieczystość jej uczuć do Saszy (śnią jej się nadzy mężczyz
ni, a Sasza
najpiękniejszy z nich). Rutiłówny, choć wyróżniają się w społeczności miasta zamiłowaniem
do porządku, czystości, w przypadku Ludmiły  do perfum i piękna, są  Kwiatami zła
(nazwa od tomu wierszy Baudelaire'a4). W sposobie postrzegania świata przez Ludmiłę
dominuje erotyzm  lubi chodzić do cerkwi, bo podoba jej się Ukrzyżowany  półnagie ciało,
krople krwi jako dowód cielesności; uważa się za pogankę, wielbicielkę piękna (wzdycha, że
powinna się urodzić w starożytnych Atenach).
Zgodnie z pesymistycznymi tendencjami epoki (wpływ Nietzchego   Bóg
umarł=Dobro umarło=jedyne co nas otacza to zło ) wszyscy mieszkańcy miasta są z
li,
niechlujni, nie myją się. Na maskaradzie  szaleństwo. Przebrani ludzie zdolni do najgorszych
czynów. Aktor Bengalski  jedyny normalny, zamiejscowy, ratuje Saszę przed tłumem
(kontrast: aktor-reszta). Pieriedonow nie ma ani jednej dobrej cechy. Nikczemny sadysta, jako
nauczyciel lubi karać swoich uczniów, bić ich czy wyśmiewać się. Uwielbia donosić.
Opętanie żądzą władzy (Pieriedonow  od pieried=przód, czyli pcha się do przodu). Skrajny
pesymizm  Pieriedonow nie jest nawet porządnym biesem, tylko  małym biesem, żałosnym
i komicznym w swoich nierealnych ambicjach.
Katastrofizm, poczucie kruchości własnego życia  Pieriedonow panicznie boi się
śmierci. Zakazał Barbarze gotować z  czarnej książki kucharskiej , bał się czarów, donosów
na siebie (nawet kot niby donosił), nie lubił być  obserwowany przez figury karciane
(wydłubał im oczy).
Element mistyczny  Niedotkniątko. Tajemnicze stworzonko, wytwór chorej
(dosłownie!) wyobraz
ni Pieredonowa. Szare, nieuchwytne, skacze to tu, to tam. Projekcja
strachu Pieriedonowa, coraz bardziej ogarniającej go manii prześladowczej.
4 Charles Baudelaire (1821-1867)  francuski poeta, uważany za jednego z twórców modernizmu.
Prekursor symbolizmu i dekandentyzmu.
 Symbolizm: maska, przebranie=anonimowość, bezkarność; Niedotkniątko  alter ego
Pieriedonowa, strach; perfumy=ukrywanie własnego wewnętrznego  smrodu , zepsucia; brud
zewnętrzny=brud wewnętrzny (można inaczej, symbole są z reguły wieloznaczne).
Wiek się kończy, zatem nasz świat też. My lubimy widzieć przebłyski dobra nawet u
zbrodniarzy (Leon Zawodowiec <3), ale Sołogub nie zostawia żadnych złudzeń.
B 19. @>70 . . =4@5520.
Andriejew Leonid Nikołajewicz ( ur. 21 sierpnia 1871, Orzeł, imperium rosyjskie  12
września 1919, Neuvola, blisko Mustamiaki, Finlandia)  rosyjski pisarz. Przedstawiciel
Srebrnego Wieku (okres od 1880 do 1917 r.) w literaturze rosyjskiej. Jest uznawany za
protoplastÄ™ ekspresjonizmu w literaturze rosyjskiej.
Pomimo patetycznego nastroju utworów, język literacki Andriejewa, stanowczy i
ekspresywny, z podkreślonym symbolizmem, spotkał się z szeroką odpowiedzią w
artystycznym i intelektualnym środowisku przedrewolucyjnej Rosji. Bardzo pozytywnie o
twórczości Andriejewa wypowiadali się: Błok, Czechow, Gorki, Riepin, Tołstoj i wielu
innych. Leonid Andriejew został uznany za wybitnego przedstawiciela Srebrnego Wieku
literatury rosyjskiej.
Wczesna proza nacechowana realizmem, pod wpływem idei demokratycznych. Rewolucja
1905 ukazana jako żywiołowy bunt (Sawwa 1906), problemy kryzysu świadomości religijnej
(Życie Wasyla Fiwejskiego 1905, wyd. pol. 1906).
Autor opowiadań ukazujących koszmar wojny, np. Czerwony śmiech (1904, wydanie polskie
1905). Sztuki obyczajowe, m.in.: Dni naszej żyzni (1908), Gaudeamus (1910).
Dramaty filozoficzno-alegoryczne: Życie człowieka (1907, wystawienie polskie 1908),
Anatema (1909, wydanie polskie 1910). Szkice i felietony o teatrze, omawiajÄ…ce zasady tzw.
panpsychizmu Pis ma o tieatrie (1912-1914).
Polskie wybory prozy: Milczenie i inne nowele (1904), Życie Wasyla Fiwejskiego (1906),
Śmierć Guliwera (1975).
Pierwsze utwory Leonida Andriejewa są przesiąknięte krytyczną analizą nowoczesnego
świata ("Bargamot i Garaśka", "Miasto"). Ale już we wczesnym okresie twórczości pisarza
przejawiły się podstawowe motywy: skrajny sceptycyzm, niewiara w ludzki rozum ("Ściana",
"Życie Wasilija Fiwiejskiego"), pojawia się zauroczenie spirytyzmem i religią ("Judasz
Iszkariot"). Opowiadania "Gubernator", "Iwan Iwanowicz" i sztuka "Do gwiazd"
odzwierciedlajÄ… sympatiÄ™ pisarza do rewolucji. Ale po poczÄ…tku reakcji 1907 r. Leonid
Andriejew zrezygnował z wszelkich rewolucyjnych poglądów, uważając, że bunt mas może
doprowadzić tylko do dużych ofiar i dużych cierpień ("Opowiadanie o siedmiu
powieszonych"). W opowiadaniu "Czerwony śmiech" Andriejew odmalował obraz
potworności, jakie niesie ze sobą nowoczesna wojna (reakcja na rosyjsko-japońską wojnę
1905 r.). Niezadowolenie jego bohaterów otaczającym światem i porządkami stale
przekształca się w pasywność lub anarchiczny bunt. Przedśmiertne pisma pisarza przeniknięte
są pesymizmem i ideą o triumfie irracjonalnych sił.
Czerwony śmiech  potworność abstrakcyjnej wojny i przekształcenia społeczeństwa w
anarchię. Odzew autora na tragiczne wydarzenia i okrucieństwo wojny rosyjsko-japońskiej w
1905 roku poprzez niezadowolenie bohaterów otaczającym ich światem i porządkami, co
znajduje wyraz w anarchii i buncie.
Życie Wasyla Fiwiejskiego  impulsem do napisania tej powieści była rękopiśmienna
spowiedz
duchownego A. I. Appołowa, który pod wpływem nauk Lwa N. Tołstoja
zrezygnował z tytułu.
B 20. "2>@G5AB2> @0==53> . . 0O:>2A:>3>.
Majakowski WÅ‚adimir WÅ‚adimirowicz (1893-1930), rosyjski pisarz. Jeden z
najwybitniejszych poetów Rosji w XX w.
1908-1910 brał udział w pracach nielegalnej partii bolszewickiej, trzykrotnie w tym okresie
aresztowany, więziony 1908. 1911-1914 studiował w Szkole Malarstwa, Rzez
by i
Architektury w Moskwie. Współorganizator ruchu futurystycznego w Rosji. Założyciel grupy
literackiej LEF, redaktor czasopisma Lef (1923-1925) i Nowyj Lef (1927-1928). Od 1930
członek RAPP - rewolucyjnej grupy artystów i pisarzy. 1919 autor plakatów agitacyjnych
agencji prasowej ROSTA (tzw. Okna ROSTA).
Kategoryczny przeciwnik społeczeństwa kapitalistycznego i mieszczaństwa, np.: dramat
Włodzimierz Majakowski (1913) i poematy Obłok w spodniach (1915), Flet kręgosłupa
(1915), antywojenna Wojna i świat (1916), Człowiek (1917). Gorzki w wymowie poemat
Pełnym głosem (1930), w którym pisał m.in. o konieczności podporządkowania
indywidualnej swobody twórczej ideologiczno-politycznym koniecznościom, poprzedził jego
samobójczą śmierć.
Twórczość Majakowskiego była ekspresywna i metaforyczna (>94C @K40BL, GB>
?5@5:@PAB:>< @0A?OBK 3>@>4>2K5,  2K =>:BN@= AK3@0BL A<>3;8 1K =0 D;59B5
2>4>AB>G=KE B@C1?), łączyło energię wiecu i demonstracji z liryczna kameralnością
(!:@8?:0 874P@30;0AL C?@0H820O), bogobórstwo Nitzschego i starannie zamaskowane w
duszy uczucie ( O 2>A?520NI89 <0H8=C 8 =3;8N / Może być prosto / !0<>3>
>1K:=>25==>3> 20=35;8O / Trzynasty apostoł).
W twórczości przedrewolucyjnej spowiedz
poety przyspieszona aż do krzyku, przyjmującego
rzeczywistość jak apokalipsę (tragedia Włodzimierz Majakowski  1914, poematy: Obłok w
spodniach  1915, Flet-kręgosłup  1916, Człowiek  1916/1917). Zaraz po Flecie napisał
wiersz, wydany najpierw w pierwszym tomie utworów zebranych 8;8G:5!
Oryginalna twórczość zaczęła się po zapoznaniu się z poezją symbolisty Andrzeja Biełego.
Dla Majakowskiego nie liczył się rozmiar wiersza lecz rytm.
Po 1917 roku Majakowski tworzył w żywym, energicznym rytmie pokonanego socjalizmu
(sztuka 8AB5@8O-1CDD  1918, poematy: 150 000 000  1921, WÅ‚adimir Iljicz Lenin 
1924)